Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kader ya da yazgı, önceden ve değişmeyecek bir biçimde belirlenmiş olay akışıdır. İster genel ister bireysel olsun, önceden belirlenmiş bir gelecek olarak algılanabilir. Felsefedeki determinizm hareketi, kader üzerine kuruludur. Kader kavramı aynı zamanda birçok farklı dinde de önemli yere sahiptir.
Etimoloji
Kader sözcüğü, Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Eski Arap şiirinde kader manasında pek çok kelimenin kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bunların başında dehr olgusu gelmektedir. Zaman, eyyâm ve leyâl kelimelerinin de kader anlamında kullanıldığı gözlemlenmektedir.
Mitoloji
Arapça nėbi veya İbrânîce nāvi (נביא) teriminin köken aldığı düşünülen nėbo, Bâbil ve Asur dönemlerinde de kader tabletlerinden de sorumlu bir Tanrı'ydı. Araplarda el-Menat, Romalılarda , kader tanrıları olarak değerlendiriliyordu.
İbrahimî dinler
Mûsevîlik
Yahudilikte kader, insan hayatının tümü baz alınarak yazılmaz. Geçmiş yıllardaki işlenmiş günahlara, yürekteki Tanrı sevgisine ve itaatine, davranışların ve niyetin iyiliğine göre değişkenlik gösterir.
Bir riayetkâr Yahudi, İbrânî takviminin yıldönümü günü olan Roş Haşanah ve günah çıkarma bayramı olan Yom Kippur arasındaki 10 gün boyunca İbrânîcede Teşuvah ("geriye dönme") adı verilen bir vicdan muhasebesi yapar. 10 gün boyunca o yıl içinde yapılan tüm hatalı davranışlar gözden geçirilir, insanlara karşı yapılan haksızlıklar için Tanrı'dan af dilemenin yanı sıra o insanlardan da özür dilenir. Tanrı'ya karşı işlenen suçlar içinse tövbe edilir. 9'uncu günün akşamı gün bitmeden bir ilâ iki saat önce Yom Kippur orucuna başlanır ve 26 saat aralıksız sürecek olan oruç boyunca çeşitli tövbe duaları edilir. 26'ncı saatin sonunda orucun bittiğini belirten İbranicede Şofar adı verilen bir boru üflenir, oruç biter ve Tanrı'nın gelecek için insanların yeni kaderlerini yazdığına inanılır.
İslâm
İslâm öncesinde, Araplar arasında halihazırda bir kader inancının bulunduğu anlaşılmaktadır. Klasik Arap şiiri incelendiğinde, "kader/zaman" anlamında en yaygın şekilde kullanılan kelimenin dehr kavramı olduğu gözlemlenmektedir. Benzer şekilde eyyâm, zaman ve leyâl olguları da kader kavramıyla doğrudan ilişkilidir. İslam Peygamberi Muhammed'in bir hadisinde "Zamana sövmeyiniz, Allah Zamandır" dediği rivayet edilmektedir. Muhtemelen bu hadiste zaman kavramıyla kastedilen mukadderattır. Mukadderat yaratıcının takdiri olduğu için, Müslümanların kadere sövmemeleri hususunda uyarıldıkları düşünülmektedir.
Ehl-i Sünnet Kelâm âlimlerince kader, ezelden ebede kadar hayır ve şer meydana gelecek bütün hadiselerin Allah katında bilinmesi ve takdir edilmesi şeklinde tanımlanır. Ehl-i Sünnet itikâdına göre kadere iman, imanın şartlarından olup âmentünün bir parçasıdır.
İslâm teolojisinde kader, determinizm, insanın iradesi ve sorumluluğu gibi konular geniş tartışmaların konusu olmuştur. Tartışmaların ana ekseni "Eğer istek, irade ve fiillerimiz dâhil her şey ilâhî bir kader ve takdirin ürünü ise, insan yaptıklarından dolayı niçin sorumlu tutulsun?" meselesidir.
Tartışmalar
Bâzı ilâhiyatçı yazarlara göre "kadere iman", İslâm âkaidinde bir Emevî doktrinidir.İlâhiyatçı yazar İhsan Eliaçık'a göre Kur'an'da ölçü ya da kapasite anlamında bir kader ibâresi bulunmakta, ancak İslâm'da kadere iman diye bir Kur'an hükmü bulunmamaktadır.
İslâm literatüründe kader ile alakalı birçok görüş de ortaya çıkmıştır. Mut'ezile, Kaderiyye fırkasının kader hakkında görüşlerini kabul etmektedir. İkinci bir görüş olarak Cebriyye diye bir görüş vardır. Bu görüşe göre Hür İrade yoktur. Ehl-i Sünnet ise bu iki görüşün ortasında bir görüşle ilerlemiş olup buna göre insan fiillerinde ne tamamen hürdür, ne de Cebriyye'nin düşündüğü gibi insanın iradesi yok değildir. İnsanın fiilerinde hem insanın hür iradesinin, hem de Allah'ın takdirinin etkisi olduğunu düşünülür (). Allah'ın takdirinin insan fiillerine ne kadar etkili olduğu meselesinde Mâtürîdiyye ve Eş'ariyye'nin farklı görüşleri vardır. Mesela insanın iradesi Eş'âri'ye göre mahluk iken Maturidi'ye göre bağımsızdır. Bu yüzden Maturidiler Kaderiyye, Eş'âriler ise Cebriyye görüşüne yakındırlar.
Türk halk kültürü
"Yazgı" olarak söylenir. Yeryüzündeki pek çok toplumda insanın yaşayacaklarının önceden tanrısal bir güç tarafından belirlendiği ve bâzı kültürlerde ise bunun bir yere yazılmış olduğu inancı bulunur. Türk kültüründe ise bu yazının insanın alnında olduğu düşünülürdü. Kader anlayışı pek çok inançta mevcut olup insanın başına geleceklerin büyük bir kısmının kendi elinde olmadığı inancına dayanır. Sözcük; "yazı" kelimesiyle ve "yazmak" fiiliyle aynı kökten gelir.
Konuyla ilgili yayınlar
Ayyıldız, Esat. “Klasik Arap Şiirinde Zaman Olgusu ve Kökeni” 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/1 (Mart 2022), 67-97. https://doi.org/10.33415/daad.1037608 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Lisa Raphals (4 Ekim 2003). Philosophy East and West (Volume 53 bas.). University of Hawai'i Press. ss. 537-574.
- ^ a b Ayyıldız, Esat. “Klasik Arap Şiirinde Zaman Olgusu ve Kökeni” 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/1 (Mart 2022), s. 74.
- ^ . 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.
- ^ Ayyıldız, Esat. “Klasik Arap Şiirinde Zaman Olgusu ve Kökeni” 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/1 (Mart 2022), s. 76.
- ^ "İslam'da İmanın Şartları". Dinibilgiler.com. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ Yaşar Nuri Öztürk (5 Şubat 2009). "Kader alın yazısı mı, tabiat kanunları mı?". Hürriyet. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ ""Kadere İman" Emevi Dini Doktrini". ODATV. 25 Mayıs 2010. 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ {{haber kaynağı|url=https://sorularlarisale.com/risale-i-nur-kulliyati/sozler/yirmi-altinci-soz/623%7Cbaşlık=
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt 13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Vikipedi'de görsel dosya.)
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de kader ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- İlk dönem kader tartışmaları ve siyaset 29 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Emevi söylemleri ve kader, akademik makale 26 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kader ya da yazgi onceden ve degismeyecek bir bicimde belirlenmis olay akisidir Ister genel ister bireysel olsun onceden belirlenmis bir gelecek olarak algilanabilir Felsefedeki determinizm hareketi kader uzerine kuruludur Kader kavrami ayni zamanda bircok farkli dinde de onemli yere sahiptir EtimolojiKader sozcugu Turkceye Arapcadan gecmistir Eski Arap siirinde kader manasinda pek cok kelimenin kullanildigi gozlemlenmektedir Bunlarin basinda dehr olgusu gelmektedir Zaman eyyam ve leyal kelimelerinin de kader anlaminda kullanildigi gozlemlenmektedir MitolojiArapca nebi veya Ibranice navi נביא teriminin koken aldigi dusunulen nebo Babil ve Asur donemlerinde de kader tabletlerinden de sorumlu bir Tanri ydi Araplarda el Menat Romalilarda kader tanrilari olarak degerlendiriliyordu Ibrahimi dinlerMusevilik Yahudilikte kader insan hayatinin tumu baz alinarak yazilmaz Gecmis yillardaki islenmis gunahlara yurekteki Tanri sevgisine ve itaatine davranislarin ve niyetin iyiligine gore degiskenlik gosterir Bir riayetkar Yahudi Ibrani takviminin yildonumu gunu olan Ros Hasanah ve gunah cikarma bayrami olan Yom Kippur arasindaki 10 gun boyunca Ibranicede Tesuvah geriye donme adi verilen bir vicdan muhasebesi yapar 10 gun boyunca o yil icinde yapilan tum hatali davranislar gozden gecirilir insanlara karsi yapilan haksizliklar icin Tanri dan af dilemenin yani sira o insanlardan da ozur dilenir Tanri ya karsi islenen suclar icinse tovbe edilir 9 uncu gunun aksami gun bitmeden bir ila iki saat once Yom Kippur orucuna baslanir ve 26 saat araliksiz surecek olan oruc boyunca cesitli tovbe dualari edilir 26 nci saatin sonunda orucun bittigini belirten Ibranicede Sofar adi verilen bir boru uflenir oruc biter ve Tanri nin gelecek icin insanlarin yeni kaderlerini yazdigina inanilir Islam Islam oncesinde Araplar arasinda halihazirda bir kader inancinin bulundugu anlasilmaktadir Klasik Arap siiri incelendiginde kader zaman anlaminda en yaygin sekilde kullanilan kelimenin dehr kavrami oldugu gozlemlenmektedir Benzer sekilde eyyam zaman ve leyal olgulari da kader kavramiyla dogrudan iliskilidir Islam Peygamberi Muhammed in bir hadisinde Zamana sovmeyiniz Allah Zamandir dedigi rivayet edilmektedir Muhtemelen bu hadiste zaman kavramiyla kastedilen mukadderattir Mukadderat yaraticinin takdiri oldugu icin Muslumanlarin kadere sovmemeleri hususunda uyarildiklari dusunulmektedir Ehl i Sunnet Kelam alimlerince kader ezelden ebede kadar hayir ve ser meydana gelecek butun hadiselerin Allah katinda bilinmesi ve takdir edilmesi seklinde tanimlanir Ehl i Sunnet itikadina gore kadere iman imanin sartlarindan olup amentunun bir parcasidir Islam teolojisinde kader determinizm insanin iradesi ve sorumlulugu gibi konular genis tartismalarin konusu olmustur Tartismalarin ana ekseni Eger istek irade ve fiillerimiz dahil her sey ilahi bir kader ve takdirin urunu ise insan yaptiklarindan dolayi nicin sorumlu tutulsun meselesidir Tartismalar Bazi ilahiyatci yazarlara gore kadere iman Islam akaidinde bir Emevi doktrinidir Ilahiyatci yazar Ihsan Eliacik a gore Kur an da olcu ya da kapasite anlaminda bir kader ibaresi bulunmakta ancak Islam da kadere iman diye bir Kur an hukmu bulunmamaktadir Islam literaturunde kader ile alakali bircok gorus de ortaya cikmistir Mut ezile Kaderiyye firkasinin kader hakkinda goruslerini kabul etmektedir Ikinci bir gorus olarak Cebriyye diye bir gorus vardir Bu goruse gore Hur Irade yoktur Ehl i Sunnet ise bu iki gorusun ortasinda bir gorusle ilerlemis olup buna gore insan fiillerinde ne tamamen hurdur ne de Cebriyye nin dusundugu gibi insanin iradesi yok degildir Insanin fiilerinde hem insanin hur iradesinin hem de Allah in takdirinin etkisi oldugunu dusunulur Allah in takdirinin insan fiillerine ne kadar etkili oldugu meselesinde Maturidiyye ve Es ariyye nin farkli gorusleri vardir Mesela insanin iradesi Es ari ye gore mahluk iken Maturidi ye gore bagimsizdir Bu yuzden Maturidiler Kaderiyye Es ariler ise Cebriyye gorusune yakindirlar Turk halk kulturu Yazgi olarak soylenir Yeryuzundeki pek cok toplumda insanin yasayacaklarinin onceden tanrisal bir guc tarafindan belirlendigi ve bazi kulturlerde ise bunun bir yere yazilmis oldugu inanci bulunur Turk kulturunde ise bu yazinin insanin alninda oldugu dusunulurdu Kader anlayisi pek cok inancta mevcut olup insanin basina geleceklerin buyuk bir kisminin kendi elinde olmadigi inancina dayanir Sozcuk yazi kelimesiyle ve yazmak fiiliyle ayni kokten gelir Konuyla ilgili yayinlarAyyildiz Esat Klasik Arap Siirinde Zaman Olgusu ve Kokeni 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dinbilimleri Akademik Arastirma Dergisi 22 1 Mart 2022 67 97 https doi org 10 33415 daad 1037608 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizZurvan Zurvanizm Zaman Baba Khronos Cehmiyye Kaderiyye Kahinlik Mamitu Nedensellik TikeKaynakca Lisa Raphals 4 Ekim 2003 Philosophy East and West Volume 53 bas University of Hawai i Press ss 537 574 a b Ayyildiz Esat Klasik Arap Siirinde Zaman Olgusu ve Kokeni 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dinbilimleri Akademik Arastirma Dergisi 22 1 Mart 2022 s 74 1 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2017 Ayyildiz Esat Klasik Arap Siirinde Zaman Olgusu ve Kokeni 25 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dinbilimleri Akademik Arastirma Dergisi 22 1 Mart 2022 s 76 Islam da Imanin Sartlari Dinibilgiler com 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Agustos 2013 Yasar Nuri Ozturk 5 Subat 2009 Kader alin yazisi mi tabiat kanunlari mi Hurriyet 13 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Agustos 2013 Kadere Iman Emevi Dini Doktrini ODATV 25 Mayis 2010 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Agustos 2013 haber kaynagi url https sorularlarisale com risale i nur kulliyati sozler yirmi altinci soz 623 7Cbaslik Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt 13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Vikipedi de gorsel dosya Dis baglantilarVikisoz de kader ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Ilk donem kader tartismalari ve siyaset 29 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Emevi soylemleri ve kader akademik makale 26 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde