Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kalust Sarkis Gülbenkyan (Ermenice: Գալուստ Կիւլպէնկեան, 29 Mart 1869, Üsküdar – 20 Temmuz 1955, Lizbon), uluslararası petrol sanayiinin doğmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamış ve bu arada uluslararası siyasi ilişkilerde de etkili olmuş Ermeni iş adamı.
Kalust Sarkis Gülbenkyan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Calouste Sarkis Gulbenkian 23 Mart 1869 Scutari, Konstantinopolis, Osmanlı İmparatorluğu (Günümüzde Üsküdar, İstanbul, Türkiye) |
| Ölüm | 20 Temmuz 1955 (86 yaşında) Lizbon, Portekiz |
| Vatandaşlık | 1869–1902 Osmanlı İmparatorluğu 1902–1955 Britanya İmparatorluğu |
| Eğitim | King's College London |
| Meslek | Petrol Mühendisi |
| Organizasyon | Turkish Petroleum Company Iraq Petroleum Company |
| Evlilik | Nevarte Essayan |
| Çocuk(lar) | (1896–1972) Rita Sivarte (1900–1977) |
| Ebeveyn(ler) | Sarkis and Dirouhie Gülbenkyan |
| İmza | |
 | |
Kendisi soyağacını M.S. 4. yüzyılda Van Gölü güneyinde hüküm sürmüş Ermeni prenslerine dayandırmış, ailesinin 11. yüzyılda Kapadokya'ya göçtüğünü, Bizans İmparatorluğu'nda asalet ifade eden ismini, sonradan Türkçeye çevirerek Gülbenkyan şeklinde anılmaya başladıklarını, Kapadokya'da sanata ve sosyal hayata büyük hizmetleri geçtiğini iddia etmişse de, bunlar şüpheyle yaklaşılması gereken bilgilerdir.
Gülbenkyan ilköğrenimini Kadıköy'de Aramyan-Uncuyan okulunda yapmış, sonradan Saint Joseph Fransız Lisesi 'ne geçmiştir. Avrupa'da sürdürdüğü öğreniminin ilk durağında Marsilya'da bir süre kalarak Fransızca'sını geliştirmiş, daha sonra Londra'nın ünlü King's College üniversitesinde jeoloji mühendisliği diplomasını almıştır.
1891'de 22 yaşındayken Kafkasya gezisine çıkmış, özellikle Bakü petrol yatakları, onu petrolün geleceğin yakıtı olacağı konusunda ikna etmiştir. Gezi hatıralarını kitap olarak yayınlamış, ayrıca ünlü şarkiyatçılık dergisi Revue des Deux Mondes için iki makale yazmıştır. Bu makalelerinin Osmanlı Devleti'nin ilgisini çekmesi üzerine, özellikle Osmanlı İmparatorluğu 'nun petrol kaynaklarını ve özellikle de Mezopotamya'daki petrol rezervlerini ele alan bir raporu padişah II. Abdülhamit 'e sunulmak üzere hazırlamıştır.
Bir sonraki aşamada Gülbenkyan, o dönemde Hollanda sömürgesi olan Endonezya'da keşfedilmiş petrol kaynağını değerlendirmek için kurulmuş Hollandalı Shell şirketinin, bir İngiliz-Hollanda ortaklığı haline getirilmesiyle doğan günümüzün petrol devi Royal Dutch Shell 'in kuruluşunda yer alarak petrol sektörüne doğrudan girmiştir. Bu şirket ABD de John D. Rockefeller tarafından kurulmuş zamanının diğer petrol devi Standard Oil 'e rakip olarak ortaya çıkmaktaydı. Gülbenkyan Royal Dutch Shell çerçevesinde Basra Körfezi kıyı şeridindeki petrol yataklarının işletilebilmesi için (özellikle Osmanlı İmparatorluğu ve İran nezdinde) gerekli girişimleri yürütmekle sorumluydu. 1898'de Paris ve Londra'daki Osmanlı elçiliklerine mali müşavir tayin edilmesiyle Gülbenkyan bir yandan da aynı zamanda bir Osmanlı memuru sıfatı edinmişti. Bu arada İngiliz vatandaşlığını da almıştır. 1910'da Jön Türk hükûmeti idaresinde Osmanlı Bankası'na da danışmanlık yapmaya başlamış, petrol bölgeleri üzerindeki nüfuzunu artırmaya çalışan yeni oyuncu Almanya ile müzakerelerde rol oynamıştır.
Bu çerçevede, 1912'de Irak petrol yataklarını işletmek üzere, Royal Dutch Shell'in % 25, Alman yatırımcıların toplam % 25, Türkiye Milli Bankası 'nın % 35 ve Kalust Gülbenkyan'ın da % 15 hissesine sahip olacağı Turkish Petroleum Company (T.P.C.) kurulmuştur. 1913-14'te 'nin de ortaklığa dahil olmasıyla hisselerde yeni ayarlamalar yapılmış, Gülbenkyan'ın hissesi % 5'e indirilmiştir. 'Mr. Five Percent' () lakabı o dönemden kalmadır. I. Dünya Savaşı 'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla kurulan Irak hükûmeti ile Turkish Petroleum Company arasındaki müzakereleri de Gülbenkyan yürütmüş ve T.P.C.'nin 1925'te gerekli imtiyazı almasını sağlamıştır. Ancak bu aşamada ABD şirketleri de devreye girmiştir. Bunun üzerine Gülbenkyan bir kez daha taraflar arasında arabuluculuk yaparak, Anglo-Persian Oil Company, Royal Dutch Shell Group, ve (Amerikan petrol şirketlerinden oluşan bir konsorsiyum) arasında olarak bilinen anlaşmanın 1928'de akdedilmesini sağlamış, Osmanlı İmparatorluğu'nun eski toprakları üzerinde anlaşma taraflarının sözsahibi olacağı petrol yatakları arasındaki kırmızı çizgileri bizzat çizmiştir. Yüzde beşlik payını Turkish Petroleum Company'nin yerine yeni kurulan Iraq Petroleum Company bünyesinde de muhafaza etmiştir.
1930'lu yıllardan itibaren hayatının sonuna kadar Gülbenkyan ilgisini sanat koleksiyonculuğu üzerinde yoğunlaştırmıştır. Önceleri Paris'te topladığı koleksiyonunu daha sonra güvenlik mülahazalarıyla kısmen Londra'ya aktarmış, aktardığı parçalardan bazılarını sonradan British Museum ve National Gallery 'ye bağışlamıştır. 1942'de II. Dünya Savaşı 'nın ortasında tarafsız Portekiz 'e yerleşme kararı alan Gülbenkyan hayatının kalan kısmını burada geçirmiş ve 6000 parçalık paha biçilmez koleksiyonunun tamamını tek bir çatı altında toplamaya dönük çalışmalar üzerinde yoğunlaşmıştır. Lizbon merkezli olarak faaliyetlerini uluslararası ölçekte halen sürdüren ve dünyanın en büyük vakıflarından biri olan Kalust Gülbenkyan Vakfı 'nı kurmuş, müze hayali ise ölümünden sonra gerçekleşmiştir. Ermeni diasporası na ve Kudüs'teki ne yaptığı yardımlarla da tanınmaktadır. Londra'da 'ni inşa ettirmiş, 1930'da Boğos Nubar Paşa 'nın ölümüyle 2 yıllığına General Union of Armenian Welfare (Genel Ermeni Yardımlaşma Birliği)'nin başkanlığını yapmıştır.
Dış bağlantılar
- Bay Yüzde Beş 16 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ ASLAN, ŞENAY SAYIN (Aralık 2018). . Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.
- ^ OKUMUŞ, ALİ, Osmanlı Coğrafyası'nda Petrol Mücadesi, Kalust S.Gülbenkyan Ve Türk Petrol Şirketi. ORDAF. 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kalust Sarkis Gulbenkyan Ermenice Գալուստ Կիւլպէնկեան 29 Mart 1869 Uskudar 20 Temmuz 1955 Lizbon uluslararasi petrol sanayiinin dogmasinda ve gelismesinde onemli rol oynamis ve bu arada uluslararasi siyasi iliskilerde de etkili olmus Ermeni is adami Kalust Sarkis GulbenkyanDogumCalouste Sarkis Gulbenkian 23 Mart 1869 1869 03 23 Scutari Konstantinopolis Osmanli Imparatorlugu Gunumuzde Uskudar Istanbul Turkiye Olum20 Temmuz 1955 86 yasinda Lizbon PortekizVatandaslik1869 1902 Osmanli Imparatorlugu 1902 1955 Britanya ImparatorluguEgitimKing s College LondonMeslekPetrol MuhendisiOrganizasyonTurkish Petroleum Company Iraq Petroleum CompanyEvlilikNevarte EssayanCocuk lar 1896 1972 Rita Sivarte 1900 1977 Ebeveyn ler Sarkis and Dirouhie GulbenkyanImzaKalust Sarkis Gulbenkyan imzasi Kendisi soyagacini M S 4 yuzyilda Van Golu guneyinde hukum surmus Ermeni prenslerine dayandirmis ailesinin 11 yuzyilda Kapadokya ya goctugunu Bizans Imparatorlugu nda asalet ifade eden ismini sonradan Turkceye cevirerek Gulbenkyan seklinde anilmaya basladiklarini Kapadokya da sanata ve sosyal hayata buyuk hizmetleri gectigini iddia etmisse de bunlar supheyle yaklasilmasi gereken bilgilerdir Gulbenkyan ilkogrenimini Kadikoy de Aramyan Uncuyan okulunda yapmis sonradan Saint Joseph Fransiz Lisesi ne gecmistir Avrupa da surdurdugu ogreniminin ilk duraginda Marsilya da bir sure kalarak Fransizca sini gelistirmis daha sonra Londra nin unlu King s College universitesinde jeoloji muhendisligi diplomasini almistir 1891 de 22 yasindayken Kafkasya gezisine cikmis ozellikle Baku petrol yataklari onu petrolun gelecegin yakiti olacagi konusunda ikna etmistir Gezi hatiralarini kitap olarak yayinlamis ayrica unlu sarkiyatcilik dergisi Revue des Deux Mondes icin iki makale yazmistir Bu makalelerinin Osmanli Devleti nin ilgisini cekmesi uzerine ozellikle Osmanli Imparatorlugu nun petrol kaynaklarini ve ozellikle de Mezopotamya daki petrol rezervlerini ele alan bir raporu padisah II Abdulhamit e sunulmak uzere hazirlamistir Bir sonraki asamada Gulbenkyan o donemde Hollanda somurgesi olan Endonezya da kesfedilmis petrol kaynagini degerlendirmek icin kurulmus Hollandali Shell sirketinin bir Ingiliz Hollanda ortakligi haline getirilmesiyle dogan gunumuzun petrol devi Royal Dutch Shell in kurulusunda yer alarak petrol sektorune dogrudan girmistir Bu sirket ABD de John D Rockefeller tarafindan kurulmus zamaninin diger petrol devi Standard Oil e rakip olarak ortaya cikmaktaydi Gulbenkyan Royal Dutch Shell cercevesinde Basra Korfezi kiyi seridindeki petrol yataklarinin isletilebilmesi icin ozellikle Osmanli Imparatorlugu ve Iran nezdinde gerekli girisimleri yurutmekle sorumluydu 1898 de Paris ve Londra daki Osmanli elciliklerine mali musavir tayin edilmesiyle Gulbenkyan bir yandan da ayni zamanda bir Osmanli memuru sifati edinmisti Bu arada Ingiliz vatandasligini da almistir 1910 da Jon Turk hukumeti idaresinde Osmanli Bankasi na da danismanlik yapmaya baslamis petrol bolgeleri uzerindeki nufuzunu artirmaya calisan yeni oyuncu Almanya ile muzakerelerde rol oynamistir Bu cercevede 1912 de Irak petrol yataklarini isletmek uzere Royal Dutch Shell in 25 Alman yatirimcilarin toplam 25 Turkiye Milli Bankasi nin 35 ve Kalust Gulbenkyan in da 15 hissesine sahip olacagi Turkish Petroleum Company T P C kurulmustur 1913 14 te nin de ortakliga dahil olmasiyla hisselerde yeni ayarlamalar yapilmis Gulbenkyan in hissesi 5 e indirilmistir Mr Five Percent lakabi o donemden kalmadir I Dunya Savasi nda Osmanli Imparatorlugu nun parcalanmasiyla kurulan Irak hukumeti ile Turkish Petroleum Company arasindaki muzakereleri de Gulbenkyan yurutmus ve T P C nin 1925 te gerekli imtiyazi almasini saglamistir Ancak bu asamada ABD sirketleri de devreye girmistir Bunun uzerine Gulbenkyan bir kez daha taraflar arasinda arabuluculuk yaparak Anglo Persian Oil Company Royal Dutch Shell Group ve Amerikan petrol sirketlerinden olusan bir konsorsiyum arasinda olarak bilinen anlasmanin 1928 de akdedilmesini saglamis Osmanli Imparatorlugu nun eski topraklari uzerinde anlasma taraflarinin sozsahibi olacagi petrol yataklari arasindaki kirmizi cizgileri bizzat cizmistir Yuzde beslik payini Turkish Petroleum Company nin yerine yeni kurulan Iraq Petroleum Company bunyesinde de muhafaza etmistir 1930 lu yillardan itibaren hayatinin sonuna kadar Gulbenkyan ilgisini sanat koleksiyonculugu uzerinde yogunlastirmistir Onceleri Paris te topladigi koleksiyonunu daha sonra guvenlik mulahazalariyla kismen Londra ya aktarmis aktardigi parcalardan bazilarini sonradan British Museum ve National Gallery ye bagislamistir 1942 de II Dunya Savasi nin ortasinda tarafsiz Portekiz e yerlesme karari alan Gulbenkyan hayatinin kalan kismini burada gecirmis ve 6000 parcalik paha bicilmez koleksiyonunun tamamini tek bir cati altinda toplamaya donuk calismalar uzerinde yogunlasmistir Lizbon merkezli olarak faaliyetlerini uluslararasi olcekte halen surduren ve dunyanin en buyuk vakiflarindan biri olan Kalust Gulbenkyan Vakfi ni kurmus muze hayali ise olumunden sonra gerceklesmistir Ermeni diasporasi na ve Kudus teki ne yaptigi yardimlarla da taninmaktadir Londra da ni insa ettirmis 1930 da Bogos Nubar Pasa nin olumuyle 2 yilligina General Union of Armenian Welfare Genel Ermeni Yardimlasma Birligi nin baskanligini yapmistir Dis baglantilarBay Yuzde Bes 16 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca ASLAN SENAY SAYIN Aralik 2018 Suleyman Demirel Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi 27 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2019 OKUMUS ALI Osmanli Cografyasi nda Petrol Mucadesi Kalust S Gulbenkyan Ve Turk Petrol Sirketi ORDAF 2015