Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bölgenin bakış açısından ele alınmıştır ve içeriğinin fazla yerel olduğu düşünülmektedir. Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen katılınız. |
Kamulaştırma, devletleştirme ya da istimlak, devletin kamu yararını gözeterek özel mülkiyete ait taşınmaz malları bedelini ödeyerek mülkiyetine geçirme işlemidir. Kamulaştırmanın temel dayanağı, kamu yararının gözetilmesidir. Devlet, toplumun genel çıkarlarını korumak ve geliştirmek amacıyla özel mülkiyeti kamulaştırabilir. Devlet, ekonomik ve sosyal düzeni sağlama, toplumsal refahı artırma ve kamu hizmetlerini geliştirme gibi sorumluluklarını yerine getirebilmek için kamulaştırma yetkisini kullanabilir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 26. maddesine göre;
| “ | Devlet ve kamu tüzelkişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir. | „ |
Kamulaştırma işlemi, tek yanlı bir işlemdir ve karşı tarafın kabulüne gerek yoktur. Kamulaştırma işlemleri, hukukun üstünlüğü ilkesi çerçevesinde gerçekleştirilir ve bireylerin haklarını koruyacak şekilde dengelenir. Kamulaştırma bedelinin adil olması ve hak sahiplerine zamanında ödenmesi bu dengeyi sağlar. Kamulaştırma işleminin iptali için idari yargıda dava açılabilir.
Fikri dayanakları
Roma hukuku
Günümüz Kara Avrupası hukuk düzeninin temelini oluşturan Roma hukukunda kamulaştırma kavramı, modern anlamıyla yer almamaktadır. Roma hukukunda devletin, sahipsiz mal üzerinde zilyetlik kurarak mülkiyet elde etme hakkı vardı ve özellikle kamu yararına kullanılan alanlar için gerekli olan araziler, devlet tarafından zilyetlik edinilerek kamu hizmetine tahsis edilirdi. Ayrıca devletin, özel mülkiyeti cezai sebeplerle el koyarak kamu malı haline getirme hakkı vardı. Bu durum genellikle suç işleyen kişiler için uygulanırdı. Ancak modern kamulaştırmadan farklı olarak, genellikle cezai nitelik taşımakta ve kamu yararından ziyade cezai tedbir amacı güderdi.
Roma hukuku, mülkiyet hakkını koruyan ve düzenleyen kapsamlı bir sistemdi. Ancak, modern anlamda kamulaştırma kavramı, özellikle kamu yararını gözeten, karşılık olarak bedel ödenmesini gerektiren ve hukuki bir süreçle gerçekleştirilen bir işlem olarak Roma hukukunda doğrudan yer almamaktaydı. Modern kamulaştırma kavramı, esas olarak feodal dönemin ardından gelişen ve ulus devletlerin kamu yararı için özel mülkiyete müdahalesini mümkün kılan hukuki düzenlemelerle ortaya çıktı.
İslam hukuku
İslam hukukunda kamulaştırma, modern anlamda tam olarak yer almamakla birlikte, kamu yararına yönelik mülkiyetin düzenlenmesi ve devletin ihtiyaçları doğrultusunda özel mülkiyete müdahale etme uygulamaları mevcuttu. İslam hukukunda devletin, veya toplumun genel yararını gözeterek bir mülkün kullanım hakkını düzenleme yetkisi vardı. Bu uygulama, mülk sahibinin mülkiyet hakkını korurken, mülkün toplum yararına kullanılmasını sağladı.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde uygulanan ve istimval adı verilen uygulamayla devlet, kamu hizmetleri veya askeri ihtiyaçlar gibi kamu yararına yönelik olarak özel mülkiyete geçici olarak el koyardı. Bu uygulama, İslam hukukunun genel ilkeleri doğrultusunda şekillenmiş ve kamulaştırmaya benzer niteliktedir.
Maslahah ilkesi, ihtikar yasağı, şeriat mahkemeleri ve kadı yetkileri gibi unsurlar, İslam hukukunda kamulaştırma benzeri müdahalelerin gerçekleştirilmesine olanak tanıdı. Bu düzenlemeler, devletin ve toplumun ihtiyaçlarını dengeli bir şekilde karşılamayı hedeflemekte ve mülk sahiplerinin haklarını koruyarak kamu yararını gözetti.
Sosyalist hukuk sistemi
Sovyetler Birliği’nde kamulaştırma, sosyalist ekonominin temel taşlarından biriydi ve Ekim Devrimi'nden (1917) sonra kapsamlı bir şekilde uygulanmaya başlandı. Bolşevik hükümeti, büyük toprak sahiplerinin mülklerine el koyarak, bu toprakları kolektif çiftlikler (kolhoz) ve devlet çiftlikleri (sovhoz) olarak yeniden düzenledi. 1921 ile 1928 yılları arasında uygulanan Yeni Ekonomik Politika (NEP), sınırlı bir özel mülkiyete izin verdi. Ancak bu dönem kısa sürdü ve ardından tüm mülkiyet tekrar devletleştirildi.
Çin Halk Cumhuriyeti'nde de benzer bir durum söz konusudur. (Çin'in 1982 Anayasası), özel mülkiyetin devlet tarafından kamu yararı için kamulaştırılabileceğini ve uygun tazminatın ödenmesi gerektiğini belirtir. Mao Zedong döneminde sanayi ve tarımda kapsamlı kamulaştırmalar yapıldı. Özel mülkiyet neredeyse tamamen ortadan kaldırıldı.
Geri alma hakkı
Kamulaştırılan mal, kamu yararına yönelik kullanılmazsa veya üzerinde hiçbir işlem yapılmazsa, mal sahibinin geri alma hakkı vardır.
Kamulaştırma Kanunu'nun 23. maddesine göre;
| “ | Kamulaştırma bedelini kesinleşmesinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiçbir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek yasal faiziyle ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir. | „ |
Kamulaştırmadan önceki mal sahibinin bu hakkını kullanabilmesi için, beş yılın dolmasının ardından bir yıl içinde dava açması gerekir. Aynı kamulaştırma amacı doğrultusunda, birden fazla taşınmaz kamulaştırılmışsa, eski malikin geri alma hakkının doğması için gereken şartların her bir taşınmaz için gerçekleşmiş olması gerekir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bolgenin bakis acisindan ele alinmistir ve iceriginin fazla yerel oldugu dusunulmektedir Maddenin evrensellestirilmesi ve uygun hale getirilmesi icin lutfen tartismaya katiliniz Kamulastirma devletlestirme ya da istimlak devletin kamu yararini gozeterek ozel mulkiyete ait tasinmaz mallari bedelini odeyerek mulkiyetine gecirme islemidir Kamulastirmanin temel dayanagi kamu yararinin gozetilmesidir Devlet toplumun genel cikarlarini korumak ve gelistirmek amaciyla ozel mulkiyeti kamulastirabilir Devlet ekonomik ve sosyal duzeni saglama toplumsal refahi artirma ve kamu hizmetlerini gelistirme gibi sorumluluklarini yerine getirebilmek icin kamulastirma yetkisini kullanabilir Turkiye Cumhuriyeti Anayasasi nin 26 maddesine gore Devlet ve kamu tuzelkisileri kamu yararinin gerektirdigi hallerde gercek karsiliklarini pesin odemek sartiyla ozel mulkiyette bulunan tasinmaz mallarin tamamini veya bir kismini kanunla gosterilen esas ve usullere gore kamulastirmaya ve bunlar uzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir Kamulastirma islemi tek yanli bir islemdir ve karsi tarafin kabulune gerek yoktur Kamulastirma islemleri hukukun ustunlugu ilkesi cercevesinde gerceklestirilir ve bireylerin haklarini koruyacak sekilde dengelenir Kamulastirma bedelinin adil olmasi ve hak sahiplerine zamaninda odenmesi bu dengeyi saglar Kamulastirma isleminin iptali icin idari yargida dava acilabilir Fikri dayanaklariRoma hukuku Gunumuz Kara Avrupasi hukuk duzeninin temelini olusturan Roma hukukunda kamulastirma kavrami modern anlamiyla yer almamaktadir Roma hukukunda devletin sahipsiz mal uzerinde zilyetlik kurarak mulkiyet elde etme hakki vardi ve ozellikle kamu yararina kullanilan alanlar icin gerekli olan araziler devlet tarafindan zilyetlik edinilerek kamu hizmetine tahsis edilirdi Ayrica devletin ozel mulkiyeti cezai sebeplerle el koyarak kamu mali haline getirme hakki vardi Bu durum genellikle suc isleyen kisiler icin uygulanirdi Ancak modern kamulastirmadan farkli olarak genellikle cezai nitelik tasimakta ve kamu yararindan ziyade cezai tedbir amaci guderdi Roma hukuku mulkiyet hakkini koruyan ve duzenleyen kapsamli bir sistemdi Ancak modern anlamda kamulastirma kavrami ozellikle kamu yararini gozeten karsilik olarak bedel odenmesini gerektiren ve hukuki bir surecle gerceklestirilen bir islem olarak Roma hukukunda dogrudan yer almamaktaydi Modern kamulastirma kavrami esas olarak feodal donemin ardindan gelisen ve ulus devletlerin kamu yarari icin ozel mulkiyete mudahalesini mumkun kilan hukuki duzenlemelerle ortaya cikti Islam hukuku Islam hukukunda kamulastirma modern anlamda tam olarak yer almamakla birlikte kamu yararina yonelik mulkiyetin duzenlenmesi ve devletin ihtiyaclari dogrultusunda ozel mulkiyete mudahale etme uygulamalari mevcuttu Islam hukukunda devletin veya toplumun genel yararini gozeterek bir mulkun kullanim hakkini duzenleme yetkisi vardi Bu uygulama mulk sahibinin mulkiyet hakkini korurken mulkun toplum yararina kullanilmasini sagladi Osmanli Imparatorlugu doneminde uygulanan ve istimval adi verilen uygulamayla devlet kamu hizmetleri veya askeri ihtiyaclar gibi kamu yararina yonelik olarak ozel mulkiyete gecici olarak el koyardi Bu uygulama Islam hukukunun genel ilkeleri dogrultusunda sekillenmis ve kamulastirmaya benzer niteliktedir Maslahah ilkesi ihtikar yasagi seriat mahkemeleri ve kadi yetkileri gibi unsurlar Islam hukukunda kamulastirma benzeri mudahalelerin gerceklestirilmesine olanak tanidi Bu duzenlemeler devletin ve toplumun ihtiyaclarini dengeli bir sekilde karsilamayi hedeflemekte ve mulk sahiplerinin haklarini koruyarak kamu yararini gozetti Sosyalist hukuk sistemi Sovyetler Birligi nde kamulastirma sosyalist ekonominin temel taslarindan biriydi ve Ekim Devrimi nden 1917 sonra kapsamli bir sekilde uygulanmaya baslandi Bolsevik hukumeti buyuk toprak sahiplerinin mulklerine el koyarak bu topraklari kolektif ciftlikler kolhoz ve devlet ciftlikleri sovhoz olarak yeniden duzenledi 1921 ile 1928 yillari arasinda uygulanan Yeni Ekonomik Politika NEP sinirli bir ozel mulkiyete izin verdi Ancak bu donem kisa surdu ve ardindan tum mulkiyet tekrar devletlestirildi Cin Halk Cumhuriyeti nde de benzer bir durum soz konusudur Cin in 1982 Anayasasi ozel mulkiyetin devlet tarafindan kamu yarari icin kamulastirilabilecegini ve uygun tazminatin odenmesi gerektigini belirtir Mao Zedong doneminde sanayi ve tarimda kapsamli kamulastirmalar yapildi Ozel mulkiyet neredeyse tamamen ortadan kaldirildi Geri alma hakkiKamulastirilan mal kamu yararina yonelik kullanilmazsa veya uzerinde hicbir islem yapilmazsa mal sahibinin geri alma hakki vardir Kamulastirma Kanunu nun 23 maddesine gore Kamulastirma bedelini kesinlesmesinden itibaren bes yil icinde kamulastirmayi yapan idarece kamulastirma ve devir amacina uygun hicbir islem veya tesisat yapilmaz veya kamu yararina yonelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek tasinmaz mal oldugu gibi birakilirsa mal sahibi veya mirascilari kamulastirma bedelini aldiklari gunden itibaren isleyecek yasal faiziyle odeyerek tasinmaz malini geri alabilir Kamulastirmadan onceki mal sahibinin bu hakkini kullanabilmesi icin bes yilin dolmasinin ardindan bir yil icinde dava acmasi gerekir Ayni kamulastirma amaci dogrultusunda birden fazla tasinmaz kamulastirilmissa eski malikin geri alma hakkinin dogmasi icin gereken sartlarin her bir tasinmaz icin gerceklesmis olmasi gerekir Ayrica bakinizKamu mali Kamu yarari Kamu hizmeti Ozel mulkiyet Idare hukukuKaynakca a b Prof Dr Oguz Sancakdar ve digerleri Idare Hukuku Teorik Calisma Kitabi 11 bas Seckin Yayinlari ss 722 738