Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2022) () |
Mao Zedong (Çince (basitleştirilmiş): 毛泽东; Çince (geleneksel): 毛澤東; pinyin: Máo Zédōng; Wade–Giles: Mao Tse-tung,
| Mao Zedong Mao Tse-tung Basitleştirilmiş Çince: 毛泽东 | |
|---|---|
 | |
| Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Başkanı | |
| Görev süresi 19 Haziran 1945 - 9 Eylül 1976 | |
| Yerine geldiği | Kendisi (Merkezi Politbüro Başkanı olarak) |
| Yerine gelen | Hua Guofeng |
| Çin Komünist Partisi Merkezi Politbüro Başkanı | |
| Görev süresi 20 Mart 1943 - 24 Nisan 1969 | |
| Yerine geldiği | (Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak) |
| Yerine gelen | Kendisi (Merkez Komitesi Başkanı olarak) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 26 Aralık 1893 Hunan, Çin |
| Ölüm | 9 Eylül 1976 (82 yaşında) Pekin, Çin |
| Milliyeti | Çinli |
| Partisi | Çin Komünist Partisi |
| Evlilik(ler) | (1907-1910) (1920-1930) (1930-1937) Jiang Qing (1939-1976) |
| Çocuk(lar) | Toplam 10 çocuk (6 tanesinin ismi bilinmekte; Mao Anying |
| Bitirdiği okul | (湖南第一师范学院) |
| Mesleği | Siyasetçi, Kütüphaneci, İdeolog |
| Dini | Ateizm |
| İmzası |  |
Mao hakkındaki tartışmalar ölümünden yıllar sonra bile devam etmektedir. Taraftarlarına göre Mao, büyük bir devrimci önderdir ve görüşleri Marksizm'in gelişmiş yorumunu oluşturur. Çin'deki destekçileri, Mao'yu 20. yüzyıldaki büyük Çin devletini yaratan siyasi ve askerî lider olarak görürler. Günümüz Çin'inin Sun Yat-sen'den sonraki mimarı olarak görülmektedir.
Mao; Büyük İleri Atılım (1958-1962), Sağcı Karşıtı Hareket (1957-1959), (1963-1964), Kültür Devrimi (1966-1976) gibi isimler verdiği, ortaklaştırmayı da kapsayan çeşitli sosyoekonomik projeler geliştirdi.[] Bu projeler sayesinde güçlü, gönençli ve eşitlikçi bir Çin yaratmayı hedefledi.[]
Mao, Çin'deki dini ve kültürel eserleri ve alanları yok ettirdi. Bunun yanı sıra Çin'i kitlesel baskıdan sorumlu otokratik ve totaliter bir rejime dönüştürdü. Mao; açlık, zulüm, hapishane işçiliği ve toplu infaz yoluyla 40 ila 80 milyon kurban arasında değişen tahminlerle çok sayıda ölümden sorumluydu.
Günümüzde Çin'de şu an resmen saygı görmekle birlikte Çin hükûmeti adını nadiren anmakta,[] Maoist siyasetten gitgide uzaklaşmaktadır.[] Ölümünden sonra Maoist düşüncenin Çin siyaseti üzerine olan etkisi giderek azalmıştır.[]
İlk yılları
Çin'in Hunan eyaletinde varlıklı bir köylü ailesinin çocuğu olarak doğdu. Öğretmenlik eğitimi almak üzere köyden ayrıldıktan sonra, 1911 Devrimi'nde Hunan eyalet ordusunda savaştı. Daha sonra okula geri döndü ve fiziksel dayanıklılık ile kolektif hareket üzerine çalıştı.
1918'de mezun olduktan sonra sırasında Pekin'e gitti. Burada, ileride kayınpederi olacak Profesör ile karşılaştı. Pekin'de derslerine katıldığı ve kendisini etkileyen diğer kişiler Li Dazhao ve 'dur. Burada kütüphaneci olarak iş bulmuştu; zaten okumayı seven Mao, Çin ve dünya tarihi ile ilgili birçok eser okudu. Yine aynı yıllarda ile tanıştı ve evlendi.
1920'lerde Çin'i gezmeye çıktı. Gezisi yine Hunan'da bitti; ancak artık Çin siyaseti üzerine durgun düşüncelere sahipti.
27 yaşında, Temmuz 1921'de Çin Komünist Partisinin Şanghay'daki ilk kongresine katıldı. İki yıl sonraki üçüncü kongrede ise merkez kurul üyeliğine seçildi. İlk Kuomintang-ÇKP birleşik cephesi sırasında Kuomintang'ın Köylü Eğitim Enstitüsü yöneticisi oldu. Yine bu yıllarda, 1927 başlarında yazdığı "Hunan'da Köylü Sorunu" üzerine incelemesi Mao'nun ilk ciddi teorik yazısı olarak bilinir.
Savaş ve devrim
Mao, Çin'de gerilla savaşının örgütleyicisi, planlayıcısı ve lideridir. O zamanlar 400 milyonu bulan bu köylü ülkesinde gerçekleşen devrim, temel olarak Mao Zedong'un eseridir.
1927 bahar ve yaz aylarında Kuomintang'ın Birleşik Cephe'ye ihanetiyle ortaya çıkan kaos ortamından zorlukla kaçtı. Karısı öldürüldü. Aynı yıl Hunan'da 'nı yönetti, ancak başarısız oldu. Burada da Kuomintang askerlerinin elinden kurtulmayı başardığında kurşuna dizilmeye götürülüyordu. Artık bir avuç kalmış takipçileriyle birlikte Güneydoğu Çin'deki Jinggang Dağlarına gitti. Burada 1931-1934 yılları arasında bir kurtarılmış bölgede Çin Sovyet Cumhuriyeti kuruldu ve Mao da onun başkanı seçildi. Aynı yıllarda ile tanıştı ve evlendi.
Mao burada Zhu De'nin yardımlarıyla küçük ama etkili bir gerilla ordusu kurdu. Toprak reformu hareketi başlattı. Şehirlerdeki komünist kırımından kaçanlara sığınak sundu. Bu sırada Kuomintang baskısı artarken Çin Komünist Partisi içinde de liderlik yarışı ortaya çıkmıştı. Mao görevinden uzaklaştırıldı. Yerine o sırada Moskova'dan yönlendirilen (veya ÇKP yöneticilerinin Moskova'dan yönlendirildiğini iddia ettikleri) çizgiye sadık olan Zhou Enlai'ın da içinde kişiler geçirildi. Bunlar "28 Bolşevik" olarak tanınacaklardır.
Komünizm karşıtlarının başındaki isim olan Kuomintang lideri Çan Kay Şek, komünistleri ortadan kaldırmaya kararlıydı. Gerek bu dönemde ÇKP içinde şabloncu çizginin egemen olmasının, gerekse de Çan Kay Şek'in bu kararlılığının sonucu olarak komünistler "Uzun Yürüyüş" olarak anılan bir geri çekilmeye başladılar. Çin'in güneydoğusundan kuzeybatısına kadar yürüdüler; bu uzaklık toplamda 9.600 km kadardır. Mao'nun en üst seviyedeki komünist lider olarak tanınması bu yürüyüş sırasında olmuştur. Bunda en etkili olay ise, ve Zhou Enlai'ın Mao'nun saflarına geçmesidir. Bu konferansta Mao, ÇKP Politbürosu'nun İcra Komitesi'ne seçildi.
1937-1945 arasındaki Çin-Japon Savaşı'nda Japonlara karşı direnişi, Uzun Yürüyüş'ün sona erdiği Yan'an'daki üs bölgesinden Mao yönetti. 1942'de ise ÇKP içindeki rakip önderlere karşı düzeltme harekâtı başlatarak önderliği kesin olarak ele aldı.
Yine bu dönemde He Zizhen'den ayrıldı ve oyuncu Lan Ping ile (Jiang Qing olarak bilinir) evlendi.
Çin-Japon Savaşı sırasında Mao ısrarla Kuomintang'la bir ittifak arayışına girdi ve başarılı oldu. İttifak kuvvetleri içinde zaman zaman çatışma çıksa ve hatta Kuomintang ÇKP kuvvetlerini çatışmaların büyük bölümünde yalnız bıraksa da sonuç Halkın Kurtuluşu Ordusu'nun ve ÇKP'nin yüz milyonlarca insanın kafasında meşrulaşmasına neden oldu. Bu dönemde ÇKP sadece düşman birliklerinden yardım alıyordu; oysa ABD sürekli olarak Kuomintang kuvvetlerini donatıyordu.
Bununla birlikte o dönemde ABD, Mao'nun kuvvetlerinin önemini daha yeni kavramaya başlamış görünüyordu. Bunun en belli başlı örneği, 1944'te Yan'an bölgesine gönderilen Amerikan diplomatı Dixie misyonudur.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra da ABD Çan Kay Şek kuvvetlerine yardıma devam etti. Oysa bu sırada ÇKP ve Kuomintang arasındaki ittifak sona ermiş ve yeni bir iç savaş başlamıştı. Dolayısıyla ABD açıkça bu çatışmada taraf oluyordu.
Bu dönemde Stalin önderliğindeki Sovyetler Birliği de ÇKP birliklerine yardımda bulunuyordu ama bu yardımlar çok azdı. Ayrıca bu yardımların Japon birliklerinden kalan donatımlar olduğu bilinmektedir.
21 Ocak 1949'da Kuomintang kuvvetleri ÇKP kuvvetlerine karşı çok ağır yenilgiler aldı. Kurtuluşun ilanından sonra kıta Çin'inde kalan son Kuomintang çekirdeği de 10 Aralık 1949'da Çengdu'da yok edildi. Çan Kay Şek de aynı gün Tayvan'a kaçtı.
Çin'de Komünist Parti iktidarı
Çin'in kuruluşu bu savaşlar neticesinde olmuştur. Savaş Çin'de, önce savaş ağaları ittifakı olan Kuomintang partisiyle iç savaş, sonra Japonlara karşı direnme savaşı ve son olarak da bir kez daha Kuomintang partisiyle iç savaş biçiminde gelişmiştir. Mao'nun 1 Ekim 1949'da Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda yaptığı açıklamayla Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuştur.
İktidardayken Büyük İleri Atılım'la Çin'in sanayileşmesini sağlamaya çalışmıştır. Stalin'in 1953'te ölümü ve Kruşçev'in 1956 raporuyla birlikte Sovyetler Birliği'yle Çin arasındaki ilişkiler gerginleşmiş, daha sonra da Sovyetler Birliği'nin sosyalist emperyalist bir yönetim olduğu teorileri ortaya çıkmıştır. Mao bu gerginliğin başlarında haklı bir noktadayken daha sonra milliyetçi bir anlayışa kaydı. Bu durum bütün Çin'in geleceğini de etkiledi. 1966'da uygulamaya konan Büyük Proleter Kültür Devrimi ile birlikte bütün Çin genelinde geniş kapsamlı bir ideolojik eğitim başlatılmış, ama "İki Çizgi Mücadelesi Teorisi" nedeniyle böleklerin yasal görülmesi sonucu bu da kalıcı bir sonuca ulaşamamıştır. Sosyalizmin inşasında yapılan yanlışlar ve parti içi çatışmaya yanlış bakış, Çin'in uzun bir süre bir ileri bir geri gidiş gelişlerinin de nedenidir.
1954-1959 yılları arasında Mao Çin başkanı olarak görev yaptı. Bu dönemde Pekin'deki Yasak Şehir'de bulunan Zhongnanhai'da kaldı. Yasak Şehir'de o dönemden kalma yüzme havuzu ve diğer binalar günümüzde de vardır. Mao çalışmalarını çoğunlukla buradan sürdürüyordu.
İktidarı aldıktan sonra Mao 1958'e kadar süren bir kolektivizasyon kampanyası başlattı. Bu sırada enflasyona karşı sert bir ücret kontrolü ve eğitimsiz köylü nüfusu için de yaygın bir okuma yazma kampanyası başlatıldı. Toprak, toprak ağalarından alınarak yoksul köylülere dağıtıldı. Geniş kapsamlı sanayileşme programları uygulanmaya çalışıldı. Bu dönemde Çin'in yıllık büyümesi, kültürel gelişme bir tarafa konulacak olursa, %4-9 arasındadır.
Yine bu dönemde Yüz Çiçek Kampanyası başlatıldı. Buna göre, herkes Çin'in nasıl yönetilmesini istediğini söylemekte serbestti. İfade özgürlüğü tanınmasıyla ÇKP'ye yönelik burjuva liberal çevrelerin eleştirileri de arttı ve bunlar örgütlenmeye başladılar. Parti bunların yapıcı eleştiriler olduğunu düşünüyor ve bu yüzden yüreklendiriyor ve hoşgörü gösteriyordu. Bununla birlikte birkaç ay sonra tehlike büyüdü ve Sağa Karşı Harekât başlatıldı.
1958'de ise Büyük İleri Atılım başlatıldı. Bu, Sovyet sanayi modelinin dışındaydı; bu yüzden parti içinde de muhalefetle karşılaştı. Buna göre Çin tarımı ortaklaştırılacak ve kırsal alanda endüstri özendirilecekti.
Başlangıçta Büyük İleri Atılım gerçekten büyük başarı gösterdi. Ancak Mao'nun da içinde olduğu parti çevrelerinde bu başarının daha da artırılabileceği düşünceleri de yaygınlaştı. Artan sayıda köylüler çelik üretimine kaydırıldı.
Bu nedenlerle 1959'da Büyük İleri Atılım bir yıkıma yol açtı. Gerçi çelik üretim hedeflerine ulaşılmıştı ama açığa çıktı ki bunların önemli bölümü kullanılamaz durumdaydı.
Yine aynı dönemde Çin-Sovyet ilişkileri de bozuluyordu. Kruşçev bu nedenle Çin'e Sovyet yardımını kesti; buna karşı tepki ise Çin'de Sovyet düşmanlığıyla karakterize olan milliyetçiliğin tırmanması oldu. Artık Sovyetlerle sınır çatışmaları bile görülmeye başlanmıştı. ÇKP tarafında ise ekonomide yanılgılar sürüyordu. Gerçekçi olmayan oranda tahıl isteniyordu. Böylece savaş sonrası yeniden sanayileşme atılımlarıyla bir parça düzelen ekonominin bozulması açlıkla sonuçlandı. Bu dönemdeki felaketin sonuçları tam olarak bilinmiyor. Ancak aralarında Amerikalı tarihçi 'nin de bulunduğu bazı araştırmacılar bu süreçte 12 milyon kadar insanın öldüğünü iddia ediyor.
Bunların sonucu olarak parti içinde çatışmalar da arttı. Liu Shaoqi ve Deng Xiaoping'in de aralarında olduğu bazı liderler Mao'yu iktidardan uzaklaştırarak ona sembolik görevler yüklemek istiyorlardı. Bu yüzden onu marjinalize etmeye başladılar. 1959'da da Liu Shaoqi devlet başkanı oldu. Mao ise parti başkanı oldu.
Kültür Devrimi'ni başlatan esas olay da parti içi bu muhalefettir. 1966'da başlayan Çin Kültür Devrimi'yle parti hiyerarşisi yok sayılarak iktidar doğrudan doğruya Kızıl Muhafızlar'a verildi. Kızıl muhafızlar çoğunlukla gençlerden oluşturulmuştu. Bu birliklere kendi mahkemelerini oluşturma gibi yetkiler bile verilmişti. Sonuçta yüz milyonların kitle inisiyatifleri bu hareketle ayağa kaldırıldı; ancak bedeli ağır oldu. Ekonomik ve sosyal kargaşa artarken yüzyıllara dayanan kültürel değerler de yok ediliyordu. Bu dönemde Mao halefi olarak savaş yıllarından tanıdığı Lin Piao'yu seçti. Ancak çatışmalar öyle noktalara dayanmıştı ki, Lin'in Mao'ya karşı askeri bir darbe düzenlemeye çalıştığı iddia edildi. Lin ise resmi açıklamaya göre Çin'den Sovyet Rusya'ya kaçmaya çalışırken Moğolistan üzerinde kuşkulu bir uçak kazasında öldü.
1969'da Mao, Kültür Devrimi'nin sona erdiğini açıkladı. Kültür Devrimi süresince çok sayıda bilim insanı ve aydının görevi sonlandırıldı. Resmi Çin tarihi ise Kültür Devrimi'nin Mao'nun 1976'da ölümüyle sona erdiğini iddia eder. Mao yaşamının son yıllarında Parkinson hastalığına yakalandı. Ayrıca akciğer ve kalbi de teklemeye başlamıştı. Komünist Partisi içinde pek çok grup Mao'nun ayrılmasından sonra iktidara sahip olmak için harekete geçerken Mao sessiz kaldı.
9 Eylül 1976'daki ölümünden sonra Çin'de iktidar mücadelesi ortaya çıktı. Bunların birisi daha sonra Dörtlü Çete olarak anılan ve Mao'nun karısının da içinde olduğu gruptu. Bu kişiler kitle seferberliği siyasetine devam edilmesini istiyorlardı. Hua Guofeng'in önderlik ettiği bir diğer grup, Sovyet modelinde bir merkezi planlamayı savunuyorlardı. Reformistlerin lideri olan Deng Xiaoping ise Çin ekonomisinin faydacı bir siyaset temelinde inşasını savunuyordu ve ekonomik ve siyasi gelişmelerde ideolojinin atayıcı önemini reddediyordu. Sonuç olarak iktidarı Deng Xiaoping kazandı.
Kişisel yaşamı
Mao'nun özel hayatı, iktidarı döneminde çok gizli tutulmuştur. Mao'nun ölümünden sonra kişisel doktoru Li Zhisui, Mao'nun özel hayatının sigara tiryakiliği, uyku haplarına bağımlılığı ve çok sayıda cinsel partneri olması gibi bazı yönlerinden bahseden bir anı kitabı olan Başkan Mao'nun Özel Hayatı'nı yayınlamıştır. Bazı akademisyenler ve Mao'yu şahsen tanıyan diğer insanlar bu tanımlamaların doğruluğuna itiraz etmiştir.
Hunan'da büyümüş olan Mao, Mandarin dilini belirgin bir Hunan aksanıyla konuşuyordu. Ross Terrill Mao'nun "toprağın oğlu... kırsal ve sofistike olmayan" bir kökene sahip olduğunu yazarken, Clare Hollingworth Mao'nun "köylü tavırları ve görgüsüyle" gurur duyduğunu, güçlü bir Hunan aksanına sahip olduğunu ve cinsel konularda "dünyevi" yorumlar yaptığını söylemiştir. Lee Feigon Mao'nun "dünyeviliğinin" onun "günlük Çin yaşamına" bağlı kaldığı anlamına geldiğini söylemiştir.
Sinolog Stuart R. Schram, Mao'nun acımasızlığını vurgulamış ancak devrim davası uğruna işkence yapmaktan ya da öldürmekten zevk aldığına dair hiçbir işaret göstermediğini de belirtmiştir. Lee Feigon, Mao'yu tehdit edildiğinde "acımasız ve otoriter" olarak değerlendirmiş ancak onun "akıl hocası Stalin gibi bir cani" olmadığını belirtmiştir. Alexander Pantsov ve Steven I. Levine, Mao'nun "karmaşık ruh hallerine sahip bir adam" olduğunu, Çin'e "refah getirmek ve uluslararası saygı kazanmak için elinden geleni yaptığını", "ne bir aziz ne de bir şeytan" olduğunu yazmıştır. Hayatının erken dönemlerinde "herhangi bir ahlaki zincire bağlı olmayan güçlü, istekli ve amaçlı bir kahraman" olmaya çalıştığını ve "şöhret ve gücü tutkuyla arzuladığını" belirtmişlerdir.
Mao, özellikle İngilizce öğretmeni, tercümanı ve diplomatı olan ve daha sonra Çin Dışişleri Bakanı ve Çin'in BM delegasyonu başkanı ile evlenen Zhang Hanzhi aracılığıyla biraz İngilizce konuşmayı öğrendi. Konuştuğu İngilizce birkaç kelime, deyim ve bazı kısa cümlelerle sınırlıydı. İlk olarak 1950'lerde sistematik olarak İngilizce öğrenmeyi seçti ki o dönemde Çin okullarında ilk öğretilen ana yabancı dil Rusça olduğu için bu çok sıra dışı bir durumdu.
Kaynakça
- ^ . Time. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2020.
- ^ (5 Şubat 2018). . The New York Review of Books (İngilizce). 5 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.
- ^ a b (2008). Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850 to the Present. . s. 351. ISBN .
- ^ (Mart 2007). "". (189): 205. doi:10.1017/s030574100600107x.
- ^ a b Evangelista, Matthew A. (2005). Peace Studies: Critical Concepts in Political Science (İngilizce). Taylor & Francis. s. 96. ISBN . 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ "The Cultural Revolution and the History of Totalitarianism". Time. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Aralık 2020.
- ^ (5 Şubat 2018). "Who Killed More: Hitler, Stalin, or Mao?". The New York Review of Books (İngilizce). 5 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.
- ^ (March 2007). "Mao: The Unknown Story". (189): 205. doi:10.1017/s030574100600107x.
- ^ Li, 1994.
- ^ DeBorga and Dong 1996. p. 4.
- ^ a b Hollingworth 1985, ss. 29–30.
- ^ Terrill 1980, s. 19.
- ^ Feigon 2002, s. 26.
- ^ Schram 1966, s. 153.
- ^ Feigon 2002, s. 53.
- ^ Pantsov & Levine 2012, ss. 5–6.
- ^ Pantsov & Levine 2012, ss. 42, 66.
- ^ Barboza, David (29 Ocak 2008). "Zhang Hanzhi, Mao's English Tutor, Dies at 72". The New York Times. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Eylül 2023.
- ^ [: Demystifying why Mao Zedong learned English: "This is the need of struggle"]. (Çince). 9 Temmuz 2015. 13 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Bu kişinin Marxists Internet Archive'deki mevcut eserleri için: Mao Zedong.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Mao Zedong haber gazete kitap akademik JSTOR Mayis 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Mao Zedong Cince basitlestirilmis 毛泽东 Cince geleneksel 毛澤東 pinyin Mao Zedōng Wade Giles Mao Tse tung 26 Aralik 1893 9 Eylul 1976 Turkce literaturde sik kullanilan Turkce kurallarina uygun romanizasyon ile Mao Zedung veya sik anilan sekliyle kisaca Baskan Mao Cince 毛主席 pinyin Mao Zhǔ xi Wade Giles Mao Chu hsi telaffuz Mao Cu si Cinli devrimci ve siyasetci Cin Komunist Partisi nin CKP ve Cin Halk Cumhuriyeti nin kurucusu olup ayni zamanda CKP Politburo 1943 1976 ve CKP Merkez Komitesi Baskani 1945 1976 idi Mao Zedong 2008 yilinda yapilan bir arastirmada hakkinda en cok eser yazilan ilk 100 kisi listesinde 15 sirada yer almistir kaynak belirtilmeli Mao Zedong Mao Tse tung Basitlestirilmis Cince 毛泽东Cin Komunist Partisi Merkez Komitesi BaskaniGorev suresi 19 Haziran 1945 9 Eylul 1976Yerine geldigi Kendisi Merkezi Politburo Baskani olarak Yerine gelen Hua GuofengCin Komunist Partisi Merkezi Politburo BaskaniGorev suresi 20 Mart 1943 24 Nisan 1969Yerine geldigi Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak Yerine gelen Kendisi Merkez Komitesi Baskani olarak Kisisel bilgilerDogum 26 Aralik 1893 1893 12 26 Hunan CinOlum 9 Eylul 1976 82 yasinda Pekin CinMilliyeti CinliPartisi Cin Komunist PartisiEvlilik ler 1907 1910 1920 1930 1930 1937 Jiang Qing 1939 1976 Cocuk lar Toplam 10 cocuk 6 tanesinin ismi bilinmekte Mao AnyingBitirdigi okul 湖南第一师范学院 Meslegi Siyasetci Kutuphaneci IdeologDini AteizmImzasi Mao hakkindaki tartismalar olumunden yillar sonra bile devam etmektedir Taraftarlarina gore Mao buyuk bir devrimci onderdir ve gorusleri Marksizm in gelismis yorumunu olusturur Cin deki destekcileri Mao yu 20 yuzyildaki buyuk Cin devletini yaratan siyasi ve askeri lider olarak gorurler Gunumuz Cin inin Sun Yat sen den sonraki mimari olarak gorulmektedir Mao Buyuk Ileri Atilim 1958 1962 Sagci Karsiti Hareket 1957 1959 1963 1964 Kultur Devrimi 1966 1976 gibi isimler verdigi ortaklastirmayi da kapsayan cesitli sosyoekonomik projeler gelistirdi kaynak belirtilmeli Bu projeler sayesinde guclu gonencli ve esitlikci bir Cin yaratmayi hedefledi kaynak belirtilmeli Mao Cin deki dini ve kulturel eserleri ve alanlari yok ettirdi Bunun yani sira Cin i kitlesel baskidan sorumlu otokratik ve totaliter bir rejime donusturdu Mao aclik zulum hapishane isciligi ve toplu infaz yoluyla 40 ila 80 milyon kurban arasinda degisen tahminlerle cok sayida olumden sorumluydu Gunumuzde Cin de su an resmen saygi gormekle birlikte Cin hukumeti adini nadiren anmakta kaynak belirtilmeli Maoist siyasetten gitgide uzaklasmaktadir kaynak belirtilmeli Olumunden sonra Maoist dusuncenin Cin siyaseti uzerine olan etkisi giderek azalmistir kaynak belirtilmeli Ilk yillariCin in Hunan eyaletinde varlikli bir koylu ailesinin cocugu olarak dogdu Ogretmenlik egitimi almak uzere koyden ayrildiktan sonra 1911 Devrimi nde Hunan eyalet ordusunda savasti Daha sonra okula geri dondu ve fiziksel dayaniklilik ile kolektif hareket uzerine calisti 1918 de mezun olduktan sonra sirasinda Pekin e gitti Burada ileride kayinpederi olacak Profesor ile karsilasti Pekin de derslerine katildigi ve kendisini etkileyen diger kisiler Li Dazhao ve dur Burada kutuphaneci olarak is bulmustu zaten okumayi seven Mao Cin ve dunya tarihi ile ilgili bircok eser okudu Yine ayni yillarda ile tanisti ve evlendi 1920 lerde Cin i gezmeye cikti Gezisi yine Hunan da bitti ancak artik Cin siyaseti uzerine durgun dusuncelere sahipti 27 yasinda Temmuz 1921 de Cin Komunist Partisinin Sanghay daki ilk kongresine katildi Iki yil sonraki ucuncu kongrede ise merkez kurul uyeligine secildi Ilk Kuomintang CKP birlesik cephesi sirasinda Kuomintang in Koylu Egitim Enstitusu yoneticisi oldu Yine bu yillarda 1927 baslarinda yazdigi Hunan da Koylu Sorunu uzerine incelemesi Mao nun ilk ciddi teorik yazisi olarak bilinir Savas ve devrim source source source source source Mao Zedong kitlelere hitap ediyor 1930 lu yillar Mao Cin de gerilla savasinin orgutleyicisi planlayicisi ve lideridir O zamanlar 400 milyonu bulan bu koylu ulkesinde gerceklesen devrim temel olarak Mao Zedong un eseridir 1927 bahar ve yaz aylarinda Kuomintang in Birlesik Cephe ye ihanetiyle ortaya cikan kaos ortamindan zorlukla kacti Karisi olduruldu Ayni yil Hunan da ni yonetti ancak basarisiz oldu Burada da Kuomintang askerlerinin elinden kurtulmayi basardiginda kursuna dizilmeye goturuluyordu Artik bir avuc kalmis takipcileriyle birlikte Guneydogu Cin deki Jinggang Daglarina gitti Burada 1931 1934 yillari arasinda bir kurtarilmis bolgede Cin Sovyet Cumhuriyeti kuruldu ve Mao da onun baskani secildi Ayni yillarda ile tanisti ve evlendi Mao burada Zhu De nin yardimlariyla kucuk ama etkili bir gerilla ordusu kurdu Toprak reformu hareketi baslatti Sehirlerdeki komunist kirimindan kacanlara siginak sundu Bu sirada Kuomintang baskisi artarken Cin Komunist Partisi icinde de liderlik yarisi ortaya cikmisti Mao gorevinden uzaklastirildi Yerine o sirada Moskova dan yonlendirilen veya CKP yoneticilerinin Moskova dan yonlendirildigini iddia ettikleri cizgiye sadik olan Zhou Enlai in da icinde kisiler gecirildi Bunlar 28 Bolsevik olarak taninacaklardir Komunizm karsitlarinin basindaki isim olan Kuomintang lideri Can Kay Sek komunistleri ortadan kaldirmaya kararliydi Gerek bu donemde CKP icinde sabloncu cizginin egemen olmasinin gerekse de Can Kay Sek in bu kararliliginin sonucu olarak komunistler Uzun Yuruyus olarak anilan bir geri cekilmeye basladilar Cin in guneydogusundan kuzeybatisina kadar yuruduler bu uzaklik toplamda 9 600 km kadardir Mao nun en ust seviyedeki komunist lider olarak taninmasi bu yuruyus sirasinda olmustur Bunda en etkili olay ise ve Zhou Enlai in Mao nun saflarina gecmesidir Bu konferansta Mao CKP Politburosu nun Icra Komitesi ne secildi 1937 1945 arasindaki Cin Japon Savasi nda Japonlara karsi direnisi Uzun Yuruyus un sona erdigi Yan an daki us bolgesinden Mao yonetti 1942 de ise CKP icindeki rakip onderlere karsi duzeltme harekati baslatarak onderligi kesin olarak ele aldi Yine bu donemde He Zizhen den ayrildi ve oyuncu Lan Ping ile Jiang Qing olarak bilinir evlendi Cin Japon Savasi sirasinda Mao israrla Kuomintang la bir ittifak arayisina girdi ve basarili oldu Ittifak kuvvetleri icinde zaman zaman catisma ciksa ve hatta Kuomintang CKP kuvvetlerini catismalarin buyuk bolumunde yalniz biraksa da sonuc Halkin Kurtulusu Ordusu nun ve CKP nin yuz milyonlarca insanin kafasinda mesrulasmasina neden oldu Bu donemde CKP sadece dusman birliklerinden yardim aliyordu oysa ABD surekli olarak Kuomintang kuvvetlerini donatiyordu Bununla birlikte o donemde ABD Mao nun kuvvetlerinin onemini daha yeni kavramaya baslamis gorunuyordu Bunun en belli basli ornegi 1944 te Yan an bolgesine gonderilen Amerikan diplomati Dixie misyonudur II Dunya Savasi ndan sonra da ABD Can Kay Sek kuvvetlerine yardima devam etti Oysa bu sirada CKP ve Kuomintang arasindaki ittifak sona ermis ve yeni bir ic savas baslamisti Dolayisiyla ABD acikca bu catismada taraf oluyordu Bu donemde Stalin onderligindeki Sovyetler Birligi de CKP birliklerine yardimda bulunuyordu ama bu yardimlar cok azdi Ayrica bu yardimlarin Japon birliklerinden kalan donatimlar oldugu bilinmektedir 21 Ocak 1949 da Kuomintang kuvvetleri CKP kuvvetlerine karsi cok agir yenilgiler aldi Kurtulusun ilanindan sonra kita Cin inde kalan son Kuomintang cekirdegi de 10 Aralik 1949 da Cengdu da yok edildi Can Kay Sek de ayni gun Tayvan a kacti Cin de Komunist Parti iktidariCin in kurulusu bu savaslar neticesinde olmustur Savas Cin de once savas agalari ittifaki olan Kuomintang partisiyle ic savas sonra Japonlara karsi direnme savasi ve son olarak da bir kez daha Kuomintang partisiyle ic savas biciminde gelismistir Mao nun 1 Ekim 1949 da Pekin deki Tiananmen Meydani nda yaptigi aciklamayla Cin Halk Cumhuriyeti kurulmustur Iktidardayken Buyuk Ileri Atilim la Cin in sanayilesmesini saglamaya calismistir Stalin in 1953 te olumu ve Kruscev in 1956 raporuyla birlikte Sovyetler Birligi yle Cin arasindaki iliskiler gerginlesmis daha sonra da Sovyetler Birligi nin sosyalist emperyalist bir yonetim oldugu teorileri ortaya cikmistir Mao bu gerginligin baslarinda hakli bir noktadayken daha sonra milliyetci bir anlayisa kaydi Bu durum butun Cin in gelecegini de etkiledi 1966 da uygulamaya konan Buyuk Proleter Kultur Devrimi ile birlikte butun Cin genelinde genis kapsamli bir ideolojik egitim baslatilmis ama Iki Cizgi Mucadelesi Teorisi nedeniyle boleklerin yasal gorulmesi sonucu bu da kalici bir sonuca ulasamamistir Sosyalizmin insasinda yapilan yanlislar ve parti ici catismaya yanlis bakis Cin in uzun bir sure bir ileri bir geri gidis gelislerinin de nedenidir 1954 1959 yillari arasinda Mao Cin baskani olarak gorev yapti Bu donemde Pekin deki Yasak Sehir de bulunan Zhongnanhai da kaldi Yasak Sehir de o donemden kalma yuzme havuzu ve diger binalar gunumuzde de vardir Mao calismalarini cogunlukla buradan surduruyordu Iktidari aldiktan sonra Mao 1958 e kadar suren bir kolektivizasyon kampanyasi baslatti Bu sirada enflasyona karsi sert bir ucret kontrolu ve egitimsiz koylu nufusu icin de yaygin bir okuma yazma kampanyasi baslatildi Toprak toprak agalarindan alinarak yoksul koylulere dagitildi Genis kapsamli sanayilesme programlari uygulanmaya calisildi Bu donemde Cin in yillik buyumesi kulturel gelisme bir tarafa konulacak olursa 4 9 arasindadir Yine bu donemde Yuz Cicek Kampanyasi baslatildi Buna gore herkes Cin in nasil yonetilmesini istedigini soylemekte serbestti Ifade ozgurlugu taninmasiyla CKP ye yonelik burjuva liberal cevrelerin elestirileri de artti ve bunlar orgutlenmeye basladilar Parti bunlarin yapici elestiriler oldugunu dusunuyor ve bu yuzden yureklendiriyor ve hosgoru gosteriyordu Bununla birlikte birkac ay sonra tehlike buyudu ve Saga Karsi Harekat baslatildi 1958 de ise Buyuk Ileri Atilim baslatildi Bu Sovyet sanayi modelinin disindaydi bu yuzden parti icinde de muhalefetle karsilasti Buna gore Cin tarimi ortaklastirilacak ve kirsal alanda endustri ozendirilecekti Baslangicta Buyuk Ileri Atilim gercekten buyuk basari gosterdi Ancak Mao nun da icinde oldugu parti cevrelerinde bu basarinin daha da artirilabilecegi dusunceleri de yayginlasti Artan sayida koyluler celik uretimine kaydirildi Bu nedenlerle 1959 da Buyuk Ileri Atilim bir yikima yol acti Gerci celik uretim hedeflerine ulasilmisti ama aciga cikti ki bunlarin onemli bolumu kullanilamaz durumdaydi Yine ayni donemde Cin Sovyet iliskileri de bozuluyordu Kruscev bu nedenle Cin e Sovyet yardimini kesti buna karsi tepki ise Cin de Sovyet dusmanligiyla karakterize olan milliyetciligin tirmanmasi oldu Artik Sovyetlerle sinir catismalari bile gorulmeye baslanmisti CKP tarafinda ise ekonomide yanilgilar suruyordu Gercekci olmayan oranda tahil isteniyordu Boylece savas sonrasi yeniden sanayilesme atilimlariyla bir parca duzelen ekonominin bozulmasi aclikla sonuclandi Bu donemdeki felaketin sonuclari tam olarak bilinmiyor Ancak aralarinda Amerikali tarihci nin de bulundugu bazi arastirmacilar bu surecte 12 milyon kadar insanin oldugunu iddia ediyor Bunlarin sonucu olarak parti icinde catismalar da artti Liu Shaoqi ve Deng Xiaoping in de aralarinda oldugu bazi liderler Mao yu iktidardan uzaklastirarak ona sembolik gorevler yuklemek istiyorlardi Bu yuzden onu marjinalize etmeye basladilar 1959 da da Liu Shaoqi devlet baskani oldu Mao ise parti baskani oldu Kultur Devrimi ni baslatan esas olay da parti ici bu muhalefettir 1966 da baslayan Cin Kultur Devrimi yle parti hiyerarsisi yok sayilarak iktidar dogrudan dogruya Kizil Muhafizlar a verildi Kizil muhafizlar cogunlukla genclerden olusturulmustu Bu birliklere kendi mahkemelerini olusturma gibi yetkiler bile verilmisti Sonucta yuz milyonlarin kitle inisiyatifleri bu hareketle ayaga kaldirildi ancak bedeli agir oldu Ekonomik ve sosyal kargasa artarken yuzyillara dayanan kulturel degerler de yok ediliyordu Bu donemde Mao halefi olarak savas yillarindan tanidigi Lin Piao yu secti Ancak catismalar oyle noktalara dayanmisti ki Lin in Mao ya karsi askeri bir darbe duzenlemeye calistigi iddia edildi Lin ise resmi aciklamaya gore Cin den Sovyet Rusya ya kacmaya calisirken Mogolistan uzerinde kuskulu bir ucak kazasinda oldu 1969 da Mao Kultur Devrimi nin sona erdigini acikladi Kultur Devrimi suresince cok sayida bilim insani ve aydinin gorevi sonlandirildi Resmi Cin tarihi ise Kultur Devrimi nin Mao nun 1976 da olumuyle sona erdigini iddia eder Mao yasaminin son yillarinda Parkinson hastaligina yakalandi Ayrica akciger ve kalbi de teklemeye baslamisti Komunist Partisi icinde pek cok grup Mao nun ayrilmasindan sonra iktidara sahip olmak icin harekete gecerken Mao sessiz kaldi 9 Eylul 1976 daki olumunden sonra Cin de iktidar mucadelesi ortaya cikti Bunlarin birisi daha sonra Dortlu Cete olarak anilan ve Mao nun karisinin da icinde oldugu gruptu Bu kisiler kitle seferberligi siyasetine devam edilmesini istiyorlardi Hua Guofeng in onderlik ettigi bir diger grup Sovyet modelinde bir merkezi planlamayi savunuyorlardi Reformistlerin lideri olan Deng Xiaoping ise Cin ekonomisinin faydaci bir siyaset temelinde insasini savunuyordu ve ekonomik ve siyasi gelismelerde ideolojinin atayici onemini reddediyordu Sonuc olarak iktidari Deng Xiaoping kazandi Kisisel yasamiHunan eyaletinin baskenti Cangsa da bulunan Genc Mao Zedong Heykeli Mao nun ozel hayati iktidari doneminde cok gizli tutulmustur Mao nun olumunden sonra kisisel doktoru Li Zhisui Mao nun ozel hayatinin sigara tiryakiligi uyku haplarina bagimliligi ve cok sayida cinsel partneri olmasi gibi bazi yonlerinden bahseden bir ani kitabi olan Baskan Mao nun Ozel Hayati ni yayinlamistir Bazi akademisyenler ve Mao yu sahsen taniyan diger insanlar bu tanimlamalarin dogruluguna itiraz etmistir Hunan da buyumus olan Mao Mandarin dilini belirgin bir Hunan aksaniyla konusuyordu Ross Terrill Mao nun topragin oglu kirsal ve sofistike olmayan bir kokene sahip oldugunu yazarken Clare Hollingworth Mao nun koylu tavirlari ve gorgusuyle gurur duydugunu guclu bir Hunan aksanina sahip oldugunu ve cinsel konularda dunyevi yorumlar yaptigini soylemistir Lee Feigon Mao nun dunyeviliginin onun gunluk Cin yasamina bagli kaldigi anlamina geldigini soylemistir Sinolog Stuart R Schram Mao nun acimasizligini vurgulamis ancak devrim davasi ugruna iskence yapmaktan ya da oldurmekten zevk aldigina dair hicbir isaret gostermedigini de belirtmistir Lee Feigon Mao yu tehdit edildiginde acimasiz ve otoriter olarak degerlendirmis ancak onun akil hocasi Stalin gibi bir cani olmadigini belirtmistir Alexander Pantsov ve Steven I Levine Mao nun karmasik ruh hallerine sahip bir adam oldugunu Cin e refah getirmek ve uluslararasi saygi kazanmak icin elinden geleni yaptigini ne bir aziz ne de bir seytan oldugunu yazmistir Hayatinin erken donemlerinde herhangi bir ahlaki zincire bagli olmayan guclu istekli ve amacli bir kahraman olmaya calistigini ve sohret ve gucu tutkuyla arzuladigini belirtmislerdir Mao ozellikle Ingilizce ogretmeni tercumani ve diplomati olan ve daha sonra Cin Disisleri Bakani ve Cin in BM delegasyonu baskani ile evlenen Zhang Hanzhi araciligiyla biraz Ingilizce konusmayi ogrendi Konustugu Ingilizce birkac kelime deyim ve bazi kisa cumlelerle sinirliydi Ilk olarak 1950 lerde sistematik olarak Ingilizce ogrenmeyi secti ki o donemde Cin okullarinda ilk ogretilen ana yabanci dil Rusca oldugu icin bu cok sira disi bir durumdu Kaynakca Time 16 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Aralik 2020 5 Subat 2018 The New York Review of Books Ingilizce 5 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2020 a b 2008 Modern China The Fall and Rise of a Great Power 1850 to the Present s 351 ISBN 978 0 06 166116 7 Mart 2007 189 205 doi 10 1017 s030574100600107x a b Evangelista Matthew A 2005 Peace Studies Critical Concepts in Political Science Ingilizce Taylor amp Francis s 96 ISBN 978 0 415 33923 0 7 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 The Cultural Revolution and the History of Totalitarianism Time 16 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Aralik 2020 5 Subat 2018 Who Killed More Hitler Stalin or Mao The New York Review of Books Ingilizce 5 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2020 March 2007 Mao The Unknown Story 189 205 doi 10 1017 s030574100600107x Li 1994 DeBorga and Dong 1996 p 4 a b Hollingworth 1985 ss 29 30 Terrill 1980 s 19 Feigon 2002 s 26 Schram 1966 s 153 Feigon 2002 s 53 Pantsov amp Levine 2012 ss 5 6 Pantsov amp Levine 2012 ss 42 66 Barboza David 29 Ocak 2008 Zhang Hanzhi Mao s English Tutor Dies at 72 The New York Times 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Eylul 2023 Demystifying why Mao Zedong learned English This is the need of struggle Cince 9 Temmuz 2015 13 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2018 Ayrica bakinizCin Kultur Devrimi Kagittan kaplan Kizil Siyasi Us Sangay Halk Komunu Mao Zedong Anit MezariDis baglantilarBu kisinin Marxists Internet Archive deki mevcut eserleri icin Mao Zedong