Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karma üyeli nispi temsil sistemi, seçmenlerin iki oya sahip olduğu bir seçim sistemidir. Seçmenler, oylarının ilkiyle yaşadıkları dar bölgeyi temsil edecek vekili, ikincisiyle ise bir partiyi seçerler. Karma üyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kısmı nispi temsil sistemiyle, kalan kısmı ise genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Çoğunluk sistemiyle oluşan orantısızlıklar, nispi temsil üzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır. Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bölgelerde seçilen adaylar, ardından da partilerin ulusal veya bölgesel olarak aldıkları oy oranına göre dağıtılır. Ulusal veya bölgesel olarak seçilen vekiller, Parti listeli nispi temsil sisteminde olduğu gibi, seçim öncesinde belirlenen parti listelerinden seçilirler.
Karma üyeli nispi temsil, parlamentodaki sandalyelerin partilerin oyuna orantılı olarak, dar bölgelerde oluşabilecek orantısızlığı önlemek amacıyla dağıtılması yönüyle paralel sistemlerden ayrılır. Uygulanan sistemin özelliklerine göre, parlamentodaki sandalye dağılımının ulusal oy dağılımına orantılılığı değişebilir ancak orantısızlığı önlemek için çeşitli düzenlemelerin yapıldığı bir sistemde, eş sayıda oy almış iki parti, kazandıkları dar bölge vekillerinin sayısı fark etmeksizin, parlamentoda eşit sayıda sandalyeye sahip olurlar.
Usuller
Karma üyeli nispi temsil sisteminde seçmenler biri dar bölge vekili diğeri bir parti için olmak üzere iki oy kullanır ve parlamentodaki sandalye dağılımı parti oyuna göre belirlenir. Yani seçmenler destekledikleri partinin parlamentoda sandalye kaybını dert etmeden; yaşadıkları seçim bölgesinde, destekledikleri partiden bağımsız olarak istedikleri bir adaya oy verebilirler. Buna örnek olarak, bu sistemin uygulandığı Yeni Zelanda'da, 2017'de yapılan genel seçimde, seçmenlerin %27.33'ünün oy verdikleri dar bölge adayının partisiyle, oy verdikleri partinin farklı olması verilebilir.
Çoğu modelde dar bölge vekilleri Tek-İsimli Tek Turlu Sistem'le seçilir, yani oyların çoğunluğunu alma zorunluluğu olmadan, her seçim bölgesinde en çok oy alan aday kazanır.
Çoğu modelde liste vekilleri kapalı liste usulüyle seçilir ve bir kişi hem dar bölge vekilliği için aday olabilir hem de bir parti listesinde yer bulabilir. Eğer bir aday hem dar bölgeden hem de parti listesinden seçilirse, iki sandalye sahibi olmak yerine; sandalye dağılımı hesaplanırken, sırası parti listesinde atlanır ve bir sonraki sıradaki aday onun yerine seçilir.
Sandalye dağılımı
Karma üyeli nispi temsil sisteminin icadından beri parlamentodaki sandalyelerin ulusal veya bölgesel düzeyde dağılımı için pek çok metod kullanılmıştır; ancak sistemin özündeki esas, parlamentodaki sandalyelerin tamamının -dar bölgelerden seçilen vekiller de dahil olmak üzere- partilerin oy oranına orantılı olmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, parti oyuna göre sandalyelerin dağıtımında, en yaygınları Droop ve Hare sistemleri olmak üzere, "En büyük artık usulü" veya, en yaygınları d'Hondt ve Sainte-Laguë sistemleri olmak üzere, "En kuvvetli ortalama usulü" kullanılabilir.
Ek ve denkleştirici vekiller
Eğer bir partinin dar kazandığı dar bölge vekilleri, parlamentodaki sandalyelerin tamamının orantılı dağılımı sonucunda alması gereken vekillerden fazlaysa, fazladan kazandığı vekillere ek vekil denir. Ek vekillerin oluşturduğu orantısızlığı engellemek amacıyla denkleştirici vekil sistemi uygulanabilir. Bu sisteme göre seçilen liste vekillerinin sayısı, parlamentodaki sandalye dağılımı partilerin oy dağılımıyla orantılı olana kadar artırılır.
Almanya'da, Şubat 2013'te yapılan yasa değişikliğiyle beraber, 2013 Seçimlerinden beri bu sistem uygulanmaktadır. 2017 Alman Federal Seçimlerinde (CDU/CSU) %33'ünü alırken, dar bölge vekillerinin %77'sini aldığından, parlamentoya 111 denkleştirici vekil eklenmiştir. Bu vekiller sayesinde CDU/CSU'nun Federal Meclis'teki sandalye sayısı oy oranına daha orantılı olsa dahi (%34.7), meclisin boyutu 709 üyeye çıktığından yeni bir yasa değişikliği üzerine çalışmalar sürmektedir.
Seçim barajı
Farklı nispi temsil sistemlerinde olduğu gibi karma üyeli nispi temsilde de partilerin liste vekili çıkarabilmek için parti oyunun belli bir oranına sahip olmaları gerekebilir. Dar bölgeden seçilen vekiller ise bu baraja tabi değildir, yani partileri barajı geçmese dahi parlamentoya girebilirler. Bu sistemin uygulandığı Yeni Zelanda ve Almanya'da baraj %5, Bolivya'da ise %3'tür. Ayrıca, Almanya'da bir parti 3, Yeni Zelanda'da ise 1 dar bölge vekiline sahipse, liste vekili çıkarmak için barajı aşmasına gerek yoktur.
Avantajları
Oyların sandalyelere çevrilmesinde Karma üyeli nispi temsil sistemi, saf Listeli Nispi Temsil kadar orantılı bir sonuç verebilmektedir. Bu nedenle de Listeli Nispi Temsil Sistemi için belirtilen avantajların çoğu Karma Üyeli Orantılı Sistem için de geçerlidir. Buna ek olarak, temsilciyle temsil edilenin coğrafi bağlantısının kopmamasını da temin etmektedir.
Dezavantajları
Genel itibarıyla Listeli Nispi Temsil Sistemi ile ilgili zikredilen hususlara ek olarak, sistemde temsilciler farklı yöntemlerle seçildiği için iki farklı temsilci türü ortaya çıkmaktadır. Bu temsilcilerden biri kendini seçim çevresine daha bağlı hissederken diğeri coğrafi bağlantı olmaksızın parti listesiyle seçildiği için kendini partiye daha bağlı hissedebilmektedir. Bu durum da siyasi partilerin iç yapılarında uyumsuzluğa neden olabilmektedir.
Bununla birlikte, Karma Üyeli Orantılı Sistemin saf Listeli Nispi Temsile göre daha az tercih edilmesinin nedenlerinden biri olarak “stratejik oylama” ile bazı anormalliklerin ortaya çıkabilmesi gösterilmektedir. Örneğin 1996’da Yeni Zelanda’da Wellington merkezi seçim çevresinde Ulusal Parti stratejistleri, partilileri kendi adayları için oy vermemeye davet etmişlerdir. Partililer yaptıkları hesaplamalara göre karma üyeli nispi temsil sistem çerçevesinde kendi adaylarına verilecek oyun partiye ekstra bir sandalye kazandırmayacağını, bu nedenle de kendi adaylarına verecekleri oylar “boşa gideceğinden” taktik olarak partilerine ideolojik açıdan yakın olan başka bir partinin adayının kazanmasına yönelik oy kullanma tavsiyesinde bulunmuşlardır.
Sistemi kullanan ülkeler
Sistem Almanya, Bolivya, Güney Kore, Lesotho ve Yeni Zelanda'da kullanılmaktadır.
Ayrıca Bakınız
Kaynaklar
- ^ a b c Emrah Hurma (1 Eylül 2020). (PDF). TBMM. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023.
- ^ . 29 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ (PDF). 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Almanya, XXL Bundestag'ı önlemek için seçim reformu istiyor". 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ . 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karma uyeli nispi temsil sistemi secmenlerin iki oya sahip oldugu bir secim sistemidir Secmenler oylarinin ilkiyle yasadiklari dar bolgeyi temsil edecek vekili ikincisiyle ise bir partiyi secerler Karma uyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kismi nispi temsil sistemiyle kalan kismi ise genellikle Tek Isimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir Cogunluk sistemiyle olusan orantisizliklar nispi temsil uzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye calisilmaktadir Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bolgelerde secilen adaylar ardindan da partilerin ulusal veya bolgesel olarak aldiklari oy oranina gore dagitilir Ulusal veya bolgesel olarak secilen vekiller Parti listeli nispi temsil sisteminde oldugu gibi secim oncesinde belirlenen parti listelerinden secilirler 2005 Almanya federal secimlerinde kullanilmis bir oy pusulasi Karma uyeli nispi temsil parlamentodaki sandalyelerin partilerin oyuna orantili olarak dar bolgelerde olusabilecek orantisizligi onlemek amaciyla dagitilmasi yonuyle paralel sistemlerden ayrilir Uygulanan sistemin ozelliklerine gore parlamentodaki sandalye dagiliminin ulusal oy dagilimina orantililigi degisebilir ancak orantisizligi onlemek icin cesitli duzenlemelerin yapildigi bir sistemde es sayida oy almis iki parti kazandiklari dar bolge vekillerinin sayisi fark etmeksizin parlamentoda esit sayida sandalyeye sahip olurlar UsullerKarma uyeli nispi temsil sisteminde secmenler biri dar bolge vekili digeri bir parti icin olmak uzere iki oy kullanir ve parlamentodaki sandalye dagilimi parti oyuna gore belirlenir Yani secmenler destekledikleri partinin parlamentoda sandalye kaybini dert etmeden yasadiklari secim bolgesinde destekledikleri partiden bagimsiz olarak istedikleri bir adaya oy verebilirler Buna ornek olarak bu sistemin uygulandigi Yeni Zelanda da 2017 de yapilan genel secimde secmenlerin 27 33 unun oy verdikleri dar bolge adayinin partisiyle oy verdikleri partinin farkli olmasi verilebilir Cogu modelde dar bolge vekilleri Tek Isimli Tek Turlu Sistem le secilir yani oylarin cogunlugunu alma zorunlulugu olmadan her secim bolgesinde en cok oy alan aday kazanir Cogu modelde liste vekilleri kapali liste usuluyle secilir ve bir kisi hem dar bolge vekilligi icin aday olabilir hem de bir parti listesinde yer bulabilir Eger bir aday hem dar bolgeden hem de parti listesinden secilirse iki sandalye sahibi olmak yerine sandalye dagilimi hesaplanirken sirasi parti listesinde atlanir ve bir sonraki siradaki aday onun yerine secilir Sandalye dagilimi Karma uyeli nispi temsil sisteminin icadindan beri parlamentodaki sandalyelerin ulusal veya bolgesel duzeyde dagilimi icin pek cok metod kullanilmistir ancak sistemin ozundeki esas parlamentodaki sandalyelerin tamaminin dar bolgelerden secilen vekiller de dahil olmak uzere partilerin oy oranina orantili olmasidir Bu amac dogrultusunda parti oyuna gore sandalyelerin dagitiminda en yayginlari Droop ve Hare sistemleri olmak uzere En buyuk artik usulu veya en yayginlari d Hondt ve Sainte Lague sistemleri olmak uzere En kuvvetli ortalama usulu kullanilabilir Ek ve denklestirici vekiller Eger bir partinin dar kazandigi dar bolge vekilleri parlamentodaki sandalyelerin tamaminin orantili dagilimi sonucunda almasi gereken vekillerden fazlaysa fazladan kazandigi vekillere ek vekil denir Ek vekillerin olusturdugu orantisizligi engellemek amaciyla denklestirici vekil sistemi uygulanabilir Bu sisteme gore secilen liste vekillerinin sayisi parlamentodaki sandalye dagilimi partilerin oy dagilimiyla orantili olana kadar artirilir Almanya da Subat 2013 te yapilan yasa degisikligiyle beraber 2013 Secimlerinden beri bu sistem uygulanmaktadir 2017 Alman Federal Secimlerinde CDU CSU 33 unu alirken dar bolge vekillerinin 77 sini aldigindan parlamentoya 111 denklestirici vekil eklenmistir Bu vekiller sayesinde CDU CSU nun Federal Meclis teki sandalye sayisi oy oranina daha orantili olsa dahi 34 7 meclisin boyutu 709 uyeye ciktigindan yeni bir yasa degisikligi uzerine calismalar surmektedir Secim baraji Farkli nispi temsil sistemlerinde oldugu gibi karma uyeli nispi temsilde de partilerin liste vekili cikarabilmek icin parti oyunun belli bir oranina sahip olmalari gerekebilir Dar bolgeden secilen vekiller ise bu baraja tabi degildir yani partileri baraji gecmese dahi parlamentoya girebilirler Bu sistemin uygulandigi Yeni Zelanda ve Almanya da baraj 5 Bolivya da ise 3 tur Ayrica Almanya da bir parti 3 Yeni Zelanda da ise 1 dar bolge vekiline sahipse liste vekili cikarmak icin baraji asmasina gerek yoktur AvantajlariOylarin sandalyelere cevrilmesinde Karma uyeli nispi temsil sistemi saf Listeli Nispi Temsil kadar orantili bir sonuc verebilmektedir Bu nedenle de Listeli Nispi Temsil Sistemi icin belirtilen avantajlarin cogu Karma Uyeli Orantili Sistem icin de gecerlidir Buna ek olarak temsilciyle temsil edilenin cografi baglantisinin kopmamasini da temin etmektedir DezavantajlariGenel itibariyla Listeli Nispi Temsil Sistemi ile ilgili zikredilen hususlara ek olarak sistemde temsilciler farkli yontemlerle secildigi icin iki farkli temsilci turu ortaya cikmaktadir Bu temsilcilerden biri kendini secim cevresine daha bagli hissederken digeri cografi baglanti olmaksizin parti listesiyle secildigi icin kendini partiye daha bagli hissedebilmektedir Bu durum da siyasi partilerin ic yapilarinda uyumsuzluga neden olabilmektedir Bununla birlikte Karma Uyeli Orantili Sistemin saf Listeli Nispi Temsile gore daha az tercih edilmesinin nedenlerinden biri olarak stratejik oylama ile bazi anormalliklerin ortaya cikabilmesi gosterilmektedir Ornegin 1996 da Yeni Zelanda da Wellington merkezi secim cevresinde Ulusal Parti stratejistleri partilileri kendi adaylari icin oy vermemeye davet etmislerdir Partililer yaptiklari hesaplamalara gore karma uyeli nispi temsil sistem cercevesinde kendi adaylarina verilecek oyun partiye ekstra bir sandalye kazandirmayacagini bu nedenle de kendi adaylarina verecekleri oylar bosa gideceginden taktik olarak partilerine ideolojik acidan yakin olan baska bir partinin adayinin kazanmasina yonelik oy kullanma tavsiyesinde bulunmuslardir Sistemi kullanan ulkelerSistem Almanya Bolivya Guney Kore Lesotho ve Yeni Zelanda da kullanilmaktadir Ayrica BakinizSecim sistemi Parti listeli nispi temsilKaynaklar a b c Emrah Hurma 1 Eylul 2020 PDF TBMM 18 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 9 Nisan 2023 29 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi PDF 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Almanya XXL Bundestag i onlemek icin secim reformu istiyor 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 1 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi