Arkeolojide kaya sanatı doğal yüzeylere tipik olarak dikey taş yüzeylere yerleştirilen insan yapımı işaretlerdi

Arkeolojide kaya sanatı, doğal yüzeylere, tipik olarak dikey taş yüzeylere yerleştirilen insan yapımı işaretlerdir. Hayatta kalan tarihi ve tarih öncesi kaya sanatının büyük bir kısmı mağaralarda veya kısmen kapalı kaya sığınaklarında bulunur; bu tip aynı zamanda mağara sanatı veya paryetal sanatı olarak da adlandırılabilir. Küresel bir fenomen olan kaya sanatı, dünyanın kültürel açıdan farklı birçok bölgesinde bulunur. İnsanlık tarihi boyunca birçok bağlamda üretilmiştir. Teknik açıdan ana gruplar şunlardır: kaya yüzeyine oyulmuş veya kazınmış petroglifler, mağara resimleri ve oyulmuş kaya kabartmaları. Başka bir teknik, zeminde oluşan . Bilinen en eski kaya sanatı, Avrupa, Avustralya, Asya ve Afrika'da bulunan Üst Paleolitik dönemden kalmadır. Bu sanat eserlerini inceleyen antropologlar, bunların muhtemelen büyülü-dini önemi olduğuna inanmaktadır.

Klasik Vernal Tarzına atfedilen Petroglif, Fremont arkeolojik kültürü, doğu Utah, Amerika Birleşik Devletleri

Sri Lanka, Gal Vihara'da yatan Buda heykeli, orijinal olarak çevrelenmiş olan resim evinin kalıntılarının görülebildiği yer

Nanabozho piktografı, Mazinaw Kayası, Bon Echo İl Parkı, Ontario, Kanada

Kaya sanatı çalışmalarının arkeolojik alt disiplini, ilk olarak 19. yüzyılın sonlarında Batı Avrupa'nın bazı bölgelerinin mağara sistemlerinde bulunan Üst Paleolitik kaya sanatını inceleyen Frankofon bilim adamları arasında gelişti. Kaya sanatı, onları hem kutsal öğeler hem de kültürel miraslarının önemli bileşenleri olarak gören dünyanın çeşitli yerlerindeki yerli halklar için önemli olmaya devam ettiğini gösterdi. Bu tür arkeolojik alanlar kültürel turizm için önemli kaynaklar haline gelebilir ve estetik nitelikleri nedeniyle popüler kültürde kullanılmış olabilir.

Ili Nehri, Kazakistan'daki Budist taş oymaları

Kaya sanatı örnekleri Türkiye'de de bulunmaktadır. Bunlardan biri, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Pırnallı köyünde bulunan ve Dahatula olarak bilinen mevkideki kaya resimleridir. Dahatula (დახატულა), Gürcüce bir kelime olup "resimlenmiş" anlamına gelir.

Etimoloji

Kaya sanatı terimi, 1940'ların başlarında yayınlanmış literatürde yer almaktadır. Aynı zamanda "kaya oymaları", "kaya çizimleri", "kaya gravürleri", "kaya yazıları", "kaya resimleri", "kaya fotoğrafları", "kaya kayıtları", ve "kaya heykelleri olarak tanımlanmıştır.

Kaynakça

^ , p. 1.
^ , pp. 1–2.
^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 42. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ "დახატულა", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ E. Goodall, Proceedings and Transactions of the Rhodesian Scientific Association 41:57-62, 1946: "Domestic Animals in rock art"
^ E. Goodall, Proceedings and Transactions of the Rhodesian Scientific Association 42:69-74, 1949: "Notes on certain human representations in Rhodesian rock art"
^ H. M. Chadwick, Origin Eng. Nation xii. 306, 1907: "The rock-carvings at Tegneby"
^ H. A. Winkler, Rock-Drawings of Southern Upper Egypt I. 26, 1938: "The discovery of rock-drawings showing boats of a type foreign to Egypt."
^ H. G. Wells, Outl. Hist. I. xvii. 126/1, 1920: From rock engravings we may deduce the theory that the desert was crossed from oasis to oasis.
^ Deutsch, Rem. 177, 1874: "The long rock-inscription of Hamamât."
^ Encycl. Relig. & Ethics I. 822/2, 1908: "The rock-paintings are either stenciled or painted in outline."
^ Man No. 119. 178/2, 1939: "On one of the stalactite pillars was found a big round stone with traces of red paint on its surface, as used in the rock-pictures"
^ G. Moore, The Lost Tribes and the Saxons of the East, 1861, Title page: "with translations of Rock-Records in India."
^ Tylor, Early Hist. Man. v. 88, 1865, "and bush art or bushmen art."
^ Trust For African Rock Art, East Africa, common terminology, "Rock-sculptures may often be symbolic boundary marks."

Kaynakça

Arca, Andrea (2004). "The topographical engravings of Alpine rock-art: fields, settlements and agricultural landscapes". The Figured Landscapes of Rock-Art. Cambridge University Press. ss. 318–349.
Bahn, Paul (ed), The Cambridge Illustrated History of Prehistoric Art, 1998, Cambridge University Press, , 9780521454735, google books 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Devlet, Ekaterina (2001). (PDF). The Archaeology of Shamanism. ss. 43-54. 28 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2007.
Harmanşah, Ömür (ed) (2014), Of Rocks and Water: An Archaeology of Place, 2014, Oxbow Books, , 9781782976745
Haubt, R.A.; Tacon, P.S.C. (22 Ekim 2016). "A collaborative, ontological and information visualization model approach in a centralized rock art heritage platform". Journal of Archaeological Science: Reports. Cilt 10. ss. 837-846. doi:10.1016/j.jasrep.2016.10.013.
(ed). The British Museum Book of Chinese Art, 2007 (2nd edn), British Museum Press,
Schaafsma, Polly, 1980, Indian Rock Art of the Southwest, School of American Research, Santa Fe, University of New Mexico Press, Albuquerque NM, . Scholarly text with 349 references, 32 color plates, 283 black and white "figures", 11 maps, and 2 tables.
, in: Sickman L., & Soper A., The Art and Architecture of China, Pelican History of Art, 3rd ed 1971, Penguin (now Yale History of Art), LOC 70-125675
UNESCO World Heritage Centre (2011). . 8 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011.
Whitley, David S. (2005). Introduction to Rock Art Research. Walnut Creek, California: Left Coast Press. ISBN .

Konuyla ilgili yayınlar

David, Bruno, Mağara Sanatı, 2017, Thames ve Hudson,
Malotki, Ekkehart and Weaver, Donald E. Jr., 2002, Stone Chisel ve Yucca Brush: Colorado Plateau Rock Art, Kiva Publishing Inc., Walnut, California, (kumaş). "Genel halk" için; bu kitabın, fotoğrafların çekildiği her sitede yorum içeren 200'den fazla renkli baskı var; organizasyon erken sanatla başlar ve modern zamanlara gider.
Indian Rock Paintings: Their Chronology, Technique and Preservation. 1968. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2020.
Rohn, Arthur H. ve Ferguson, William M, 2006, Puebloan Ruins of the Southwest, University of New Mexico Press, Albuquerque NM, (pbk, : alk. kağıt). Harabelerin birincil tartışmasına ek olarak, sitelerde kaya sanatının renkli baskıları ve yorumları içerir.
Zboray, András, 2005, Libya Çölü Kaya Sanatı, Fliegel Jezerniczky, Newbury, Birleşik Krallık (1. Baskı 2005, 2. genişletilmiş baskı 2009). Orta Libya Çölü'ndeki (Arkenu, Uweinat ve Gilf Kebir platosu) bilinen tüm tarih öncesi kaya sanatı alanlarının resimli bir kataloğu ve bibliyografyası. İkinci baskı, siteleri belgeleyen 20000'den fazla fotoğraf içeriyor. DVD-ROM'da yayınlanmıştır.

Dış bağlantılar

Bradshaw Foundation 6 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünyanın her yerinden rock sanatı üzerine kapsamlı arşiv.
Altarockart.no 13 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Alta, Norveç Kaya Sanatının dijital arşivi
Global Rock Art Database (RADB) 13 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . rockartdatabase, Global Rock Art Database (RADB) uluslararası rock sanatı arşivleri için arama aracı
Kaya Sanatı, Piedmont, İtalya
Chauvet Mağarası 31 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Avrupa Tarih Öncesi Sanatı Veritabanı
İngiltere'nin Web'deki Rock Sanatı 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Resimleri ve 3B modelleriyle 1500'den fazla rock sanat paneli kaydı içeren ERA veritabanına erişim.
Tassili N'Ajjer, Merkezi Tassili N'Ajjer Kaya Sanatı (Tamrit, Sefar, Tin Tazarift, Jabbaren)
Uweinat ve Gilf Kebir 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Jebel Uweinat'ın Kaya Sanatı ve Gilf Kebir platosu ("Yüzücüler Mağarası")
Upper Brandberg 24 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Yukarı Brandberg'in 24 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kaya resimleri, Namibya
Libya Çölü 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Libya Çölü 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kaya Sanatı ve merkezi Libya Çölü'nün tarih öncesi kaya sanatının resimli kataloğu ve bibliyografyası
Rupestreweb.info 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Latin Amerika rock sanatı. Makaleler, Bölgeler, Haberler, Kaya sanatı araştırmacıları dizini
Tanums Hällristningsmuseum 25 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kaya Sanatı Araştırma Merkezi ve Dünya Mirası Arşivi, Tanum, İsveç'te bulunmaktadır.
Rock Art Studies (RAS) 27 Ocak 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Bancroft Kütüphanesi'nde dünya rock sanatı literatürüne 18.000'den fazla alıntı içeren bir Bibliyografik veritabanı.
Kaya Sanatı Örnekleri ve Görüntü Yakalama 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Portekiz'deki Côa Vadisi ve Magdalenian Kaya Sanatı'ndan örnekler.
Rock Art Foundation 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Güneybatı Teksas'ın Aşağı Pecos bölgesindeki Kızılderili Kaya Sanatı
Afrika Rock Sanatına Güven 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
6000 ila 3500 yıl önce İngiltere'nin kuzeydoğusundaki Northumberland'de Neolitik ve Erken Tunç Çağı insanları tarafından yapılmış kaya oymaları.
Birleşik Krallık'taki 1200'den fazla rock sanatı sitesinin 16.000'den fazla fotoğrafı, ilgili bilgiler ve bağlantılar ile.
Kırık Kaya 13 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Galerisi ve Petroglyph Tasarımları.
ARARA 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Amerikan Kaya Sanatı Araştırma Derneği.
Rupestre.net 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Esas olarak Valcamonica ve Alpine Rock Art'a ayrılmış bir kaya sanatı sitesi.
EuroPreArt 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Avrupa Prehistorik Sanatı veritabanı.
Murujuga Kaya Sanatı (Burrup Yarımadası) Batı Avustralya 18 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
UNESCO Dünya Mirası: Bhimbetka'nın Kaya Barınakları 8 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Bundelkhand Kaya Resimleri, Hindistan 13 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
SpiralZoom.com 13 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., desen oluşumu bilimi, doğadaki spiraller, efsanevi hayal gücündeki 13 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . spiraller ve spiral kaya sanatı hakkında bir eğitim sitesi.
İsrail'de Kaya Sanatı 23 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
İran'da Tarih Öncesi Kaya Sanatı 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
(Farsça)
Sidney Rock Sanatı 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[Whitley_1-1] , p. 1.

[ReferenceA-2] , pp. 1–2.

[3] 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 42. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[4] "დახატულა", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 30 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[5] E. Goodall, Proceedings and Transactions of the Rhodesian Scientific Association 41:57-62, 1946: "Domestic Animals in rock art"

[6] E. Goodall, Proceedings and Transactions of the Rhodesian Scientific Association 42:69-74, 1949: "Notes on certain human representations in Rhodesian rock art"

[7] H. M. Chadwick, Origin Eng. Nation xii. 306, 1907: "The rock-carvings at Tegneby"

[8] H. A. Winkler, Rock-Drawings of Southern Upper Egypt I. 26, 1938: "The discovery of rock-drawings showing boats of a type foreign to Egypt."

[9] H. G. Wells, Outl. Hist. I. xvii. 126/1, 1920: From rock engravings we may deduce the theory that the desert was crossed from oasis to oasis.

[10] Deutsch, Rem. 177, 1874: "The long rock-inscription of Hamamât."

[11] Encycl. Relig. & Ethics I. 822/2, 1908: "The rock-paintings are either stenciled or painted in outline."

[12] Man No. 119. 178/2, 1939: "On one of the stalactite pillars was found a big round stone with traces of red paint on its surface, as used in the rock-pictures"

[13] G. Moore, The Lost Tribes and the Saxons of the East, 1861, Title page: "with translations of Rock-Records in India."

[14] Tylor, Early Hist. Man. v. 88, 1865, "and bush art or bushmen art."

[15] Trust For African Rock Art, East Africa, common terminology, "Rock-sculptures may often be symbolic boundary marks."