Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaçar Devleti, Kaçar İmparatorluğu veya resmiyette Yüce İran Devleti (Farsça: دولت عَلیّهٔ ایران), İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş İran devleti.
Kaçar Devleti | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1789-1925 | |||||||||||||
 Kaçar Hanedanlığı döneminde 19. yüzyılda İran haritası. | |||||||||||||
| Başkent | Tahran | ||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Farsça | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Azerice (saray dili ve kraliyet ailesinin anadili) | ||||||||||||
| Resmî din | Şia | ||||||||||||
| Hükûmet |
| ||||||||||||
| Şah | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Para birimi | İran tümeni | ||||||||||||
| |||||||||||||
Kökenleri
Kaçarlar Anadolu'nun Kırşehr-i ve Bozok (Yozgat) bölgesinden 15. yüzyılın bitimine doğru Azerbaycan’ın Gence yöresine göçen Türkmen oymağıdır. Şam Bayatı, Akça Koyunlu ve Akçalu olmak üzere üç Türkmen obasından oluşuyorlardı. Bir kısmı 17. yüzyılda sınır muhafızı görevi için Gürgan bölgesine Esterabad civarına gönderilmişlerdir.
Tarihçe
Kuruluş dönemi
Kaçar boyları, 18. yüzyılda Develi kolu ve Koyunlu (Kovanlı) kolu olmak üzere iki koldan oluşan boylar birliği olup, iki kol arasında güç mücadelesi yaşanmaktaydı. Bu mücadeleyi kazanan Koyunlu kolundan , Afşar Hanedanı'nın kurucusu Nadir Şah'ın ölümünden sonra Gilan, Mazenderan ve Cürcan olmak üzere Hazar Denizi sahilini alarak Güney İran'da Zend hanedanını kuran Kerim Han Zend ile mücadele etmeye başlamıştır.
Kerim Han Zend, Kaçarların iç mücadelesinden istifade etmek için Muhammed Hasan Han'ın oğlu Ağa Muhammed'i Şiraz'daki sarayında tutsak alarak Develiler'e destek vermiştir. 1758'da Muhammed Hasan Han, Koyunlu kolunun başına geçmiş ve Zend Hanedanı içinde yer almıştır.
Ağa Muhammed, Kerim Han Zend'in ölümünden sonra 1779'da Şiraz'dan kaçmayı başarmış ve 1781'de Çarlık Rusyası'nı geri çevirerek Esterabad'da Develi kolunu yenerek Kaçar konfederasyonunu birleştirmiştir. 1796'da İran'ı birleştirerek başkenti Tahran olan Kaçar Hanedanı'nı kurmuştur.
Ağa Muhammed bir yandan Güney İran'daki Zend Hanedanı ile mücadele ederek öte yandan Kuzey İran'da hakimiyetini genişlemeye devam etmiştir. 1785'te Hazar Deniz sahilini elde etmiş ve merkezini Tahran'a taşımıştır.
1794'te Lütf Ali Han'ı esir alarak Zend Hanedanı'nı yıkmış ve 1795'te Rusya'nın himayesini isteyen Gürcistan'ı fethederek üstünlüğünü kabul ettirmiştir. Tiflis'i aldıktan sonra Tahran'a dönerek 1796'da Şah olarak tahta çıkıp Ağa Muhammed Şah olmuş ve ardından Meşhed'i alarak ismen devam etmekte olan Afşar Hanedanı'nı tamamen yıkmıştır.
1796'te Çarlık Rusyası Gürcistan seferini hazırlamış fakat 'in ölümünden dolayı iptal edilmiştir. Rusya'nın güneye inişinden endişelenen Ağa Muhammed Şah, Buhara seferini iptal ederek Gürcistan'a doğru hareket etmiş ancak yolun ortasında 19 Haziran 1797'de suikast sonucu öldürülmüştür.
Rusya ile mücadele
Ağa Muhammed Şah, çocukken kısırlaştırıldığı için evlat bırakmamıştır. Sadrazam İbrahim Karantar Şirazi Fars valisi Sultan Baba Han'ı getirerek Feth Ali Şah olarak tahta çıkarmıştır.
1798'de Feth Ali Şah, Azerbaycan'da Sadık Han Şagagi, Güney İran'daki Muhammed Han Zend, öz kardeşi olan Hüseyin Kuli Han ile mücadele etmiştir.
1801'de Fars memurları ('Tacik')'nın gücünü azaltmak amacıyla sadrazam İbrahim Karantara Şirazi'yi azlederek idam etmiştir. Tebriz'e veliaht Abbas Mirza'yı tayin ederek Azerbaycan'ı kontrol altında tutmaya çalışmıştır. Bundan sonra Kaçarların veliahtları hep Tebriz valisi olmuştur.
1800'de Doğu Gürcistan Rusya'ya ilhak edilmiş ve bunu kabul etmeyen Kaçarlar ile Rusya arasında 1804'ten sonra silahlı çatışmalar yaşanmaya başlanmış ve patlak vermiştir.
Kaçar ordusuna komuta eden Abbas Mirza ordunun ıslahat ihtiyacını hissederek Nizam-ı Cedid'i teşkil etmiştir. Abbas Mirza Aras Nehri'ni aşarak Erivan'ı elde etmiş ve savaşta üstünlüğü sağlamıştır. Bunun için 1810'de Rusya barış istemiş fakat bunu Kaçarlar reddetmiştir.
1812'de Aslan Decu'da kesin yenilgiye uğradıktan sonra Büyük Britanya'nın aracılığıyla 13 Eylül 1813'te Gülistan Antlaşması imzalanmış ve Kaçarlar, Gürcistan ve Kuzey Azerbaycan'ı kaybetmiştir. Aynı dönemde Osmanlı ile de savaşılmış ve Bağdat'ın kapısına dayanmıştır ancak yine Britanya'nın aracılığıyla Erzurum Antlaşması imzalanmış ve Kasr-ı Şirin Antlaşmasında belirtilen sınırlar tekrar onaylanmıştır.
Britanya'nın yarı sömürgesi
1836'de Feht Ali Şah'ın torunu Muhammed Şah tahta çıkmıştır. Bu dönemde Britanya güneyden İran'ı yarı sömürgesi yapmaya başlamıştır.
İsmaililiğin önderi Ağa Han isyanı ettiyse de bastırılarak Hindistan'a sığınmıştır. 24 Mart 1844'te Seyyid Ali Muhammed vahiyin indiğini ve kendisinin kayıplara karışan 12. imam olduğunu iddia ederek Babiliğini örgütlemeye başlamıştır. Babiler, Kaçarların siyasetini, mevcut Şiiliğini ve başta Rusya ve Britanya olmak üzere Avrupalıların sömürgeciliklerini eleştirmiştir.
1848'de Muhammed Şah öldüğünde Babiler isyan etmiş ve Nasıreddin Şah Rusya'nın yardımıyla Babileri bastırmaya çalışmıştır. Babileri bastırmakla başarılı olan sadrazam İran'ın ıslahatını başlatmış ancak 1852'de Nasıreddin Şah tarafından öldürülünce ıslahat hareketi de sona ermiştir.
1870'da Kaçar Hanedanı'nın ekonomisi iflas etmiş ve Avrupalı yatırımcılara ekonomik ayrıcalık haklarını vermeye başlamıştır. Böylece İran, Rusya ve Britanya'nın yarı sömürgesi haline gelmiş ve dünya ekonomisinin de parçası olup dışarıdan ucuz malları girdikleri için İran'ın ekonomik gücü zayıflamıştır.
Britanya'ya gizlice tütün üretimi ve satışının 50 yıllık hakkını tekel olarak verilmiştir. 1890'de İstanbul'da çıkan Akhtar gazetesi tarafından bu ortaya çıkarılınca İran'da ulemalar ve kapalıçarşı esnafı Bazariler 'Tütün Kıyamı' adlı protesto hareketini başlatmış ve Kaçar Hanedanı tütün ile ilgili ayrıcalık haklarını Britanya'dan geri almıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Homa Katouzian, "State and Society in Iran: The Eclipse of the Qajars and the Emergence of the Pahlavis", Published by I.B.Tauris, 2006. pg 327: "In post-Islamic times, the mother-tongue of Iran's rulers was often Turkic, but Persian was almost invariably the cultural and admnistrative language"
- ^ Homa Katouzian, "Iranian history and politics", Published by Routledge, 2003. pg 128: "Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability"
- ^ Law, Henry D.G. (1984). "Modern Persian Prose (1920s-1940s)". Ricks, Thomas M. (Ed.). Critical perspectives on modern Persian literature. Washington, D.C.: Three Continents Press. s. 132. ISBN . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından .
cited in Babak, Vladimir; Vaisman, Demian; Wasserman, Aryeh. "Political Organization in Central Asia and Azerbaijan": During most of the Qajar rule, Turkish was the principal language spoken at the court, while Persian was the predominantly literary language.
- ^ Bernard Lewis: Ortadoğu, sf 500.
- ^ Abbas Amanat, The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896, I. B. Tauris, pp 2–3
- ^ "Genealogy and History of Qajar (Kadjar) Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House". 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2009.
- ^ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I.B. Tauris, 2000, , p. 1
- ^ William Bayne Fisher. Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1993, p. 344,
- ^ a b TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 24, sayfa: 51
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kacar Devleti Kacar Imparatorlugu veya resmiyette Yuce Iran Devleti Farsca دولت ع لی ه ایران Iran daki Azerbaycan Turklerinin Kacar boylarindan olan kolu tarafindan kurulmus ve 1794 ile 1925 yillari arasinda hukum surmus Iran devleti Kacar Devletiدولت ع لی ه ایران Farsca Devlet i Aliyye i Iran Yuce Iran Devleti1789 1925Bayrak 1906 1925 Arma 1907 1925 Milli mars 1873 1909 Selam i Sah Kraliyete Selam source source Kacar Hanedanligi doneminde 19 yuzyilda Iran haritasi BaskentTahranResmi dil ler FarscaYaygin dil ler Azerice saray dili ve kraliyet ailesinin anadili Resmi dinSiaHukumetUniter mutlak monarsi 1789 1906 1907 1909 Uniter parlamenter anayasal monarsi 1906 1907 1909 1925 Sah 1789 1797Aga Muhammed Sah ilk 1909 1925Ahmed Sah Kacar son Basbakan 1906 ilk 1923 1925Riza Pehlevi son Tarihce Kurulusu1789 Gulistan Antlasmasi24 Ekim 1813 Turkmencay Antlasmasi10 Subat 1828 Iran Mesrutiyet Devrimi5 Agustos 1906 Dagilisi31 Ekim 1925Para birimiIran tumeniOnculler ArdillarZend HanedaniKartli Kaheti KralligiAfsar Imparatorlugu Pehlevi IraniAga Muhammed Han KacarNasireddin SahEmir KebirKacar sanatindan bir ornekTekye i DevletKokenleriKacarlar Anadolu nun Kirsehr i ve Bozok Yozgat bolgesinden 15 yuzyilin bitimine dogru Azerbaycan in Gence yoresine gocen Turkmen oymagidir Sam Bayati Akca Koyunlu ve Akcalu olmak uzere uc Turkmen obasindan olusuyorlardi Bir kismi 17 yuzyilda sinir muhafizi gorevi icin Gurgan bolgesine Esterabad civarina gonderilmislerdir TarihceKurulus donemi Kacar boylari 18 yuzyilda Develi kolu ve Koyunlu Kovanli kolu olmak uzere iki koldan olusan boylar birligi olup iki kol arasinda guc mucadelesi yasanmaktaydi Bu mucadeleyi kazanan Koyunlu kolundan Afsar Hanedani nin kurucusu Nadir Sah in olumunden sonra Gilan Mazenderan ve Curcan olmak uzere Hazar Denizi sahilini alarak Guney Iran da Zend hanedanini kuran Kerim Han Zend ile mucadele etmeye baslamistir Kerim Han Zend Kacarlarin ic mucadelesinden istifade etmek icin Muhammed Hasan Han in oglu Aga Muhammed i Siraz daki sarayinda tutsak alarak Develiler e destek vermistir 1758 da Muhammed Hasan Han Koyunlu kolunun basina gecmis ve Zend Hanedani icinde yer almistir Aga Muhammed Kerim Han Zend in olumunden sonra 1779 da Siraz dan kacmayi basarmis ve 1781 de Carlik Rusyasi ni geri cevirerek Esterabad da Develi kolunu yenerek Kacar konfederasyonunu birlestirmistir 1796 da Iran i birlestirerek baskenti Tahran olan Kacar Hanedani ni kurmustur Aga Muhammed bir yandan Guney Iran daki Zend Hanedani ile mucadele ederek ote yandan Kuzey Iran da hakimiyetini genislemeye devam etmistir 1785 te Hazar Deniz sahilini elde etmis ve merkezini Tahran a tasimistir 1794 te Lutf Ali Han i esir alarak Zend Hanedani ni yikmis ve 1795 te Rusya nin himayesini isteyen Gurcistan i fethederek ustunlugunu kabul ettirmistir Tiflis i aldiktan sonra Tahran a donerek 1796 da Sah olarak tahta cikip Aga Muhammed Sah olmus ve ardindan Meshed i alarak ismen devam etmekte olan Afsar Hanedani ni tamamen yikmistir 1796 te Carlik Rusyasi Gurcistan seferini hazirlamis fakat in olumunden dolayi iptal edilmistir Rusya nin guneye inisinden endiselenen Aga Muhammed Sah Buhara seferini iptal ederek Gurcistan a dogru hareket etmis ancak yolun ortasinda 19 Haziran 1797 de suikast sonucu oldurulmustur Rusya ile mucadele Aga Muhammed Sah cocukken kisirlastirildigi icin evlat birakmamistir Sadrazam Ibrahim Karantar Sirazi Fars valisi Sultan Baba Han i getirerek Feth Ali Sah olarak tahta cikarmistir 1798 de Feth Ali Sah Azerbaycan da Sadik Han Sagagi Guney Iran daki Muhammed Han Zend oz kardesi olan Huseyin Kuli Han ile mucadele etmistir 1801 de Fars memurlari Tacik nin gucunu azaltmak amaciyla sadrazam Ibrahim Karantara Sirazi yi azlederek idam etmistir Tebriz e veliaht Abbas Mirza yi tayin ederek Azerbaycan i kontrol altinda tutmaya calismistir Bundan sonra Kacarlarin veliahtlari hep Tebriz valisi olmustur 1800 de Dogu Gurcistan Rusya ya ilhak edilmis ve bunu kabul etmeyen Kacarlar ile Rusya arasinda 1804 ten sonra silahli catismalar yasanmaya baslanmis ve patlak vermistir Kacar ordusuna komuta eden Abbas Mirza ordunun islahat ihtiyacini hissederek Nizam i Cedid i teskil etmistir Abbas Mirza Aras Nehri ni asarak Erivan i elde etmis ve savasta ustunlugu saglamistir Bunun icin 1810 de Rusya baris istemis fakat bunu Kacarlar reddetmistir 1812 de Aslan Decu da kesin yenilgiye ugradiktan sonra Buyuk Britanya nin araciligiyla 13 Eylul 1813 te Gulistan Antlasmasi imzalanmis ve Kacarlar Gurcistan ve Kuzey Azerbaycan i kaybetmistir Ayni donemde Osmanli ile de savasilmis ve Bagdat in kapisina dayanmistir ancak yine Britanya nin araciligiyla Erzurum Antlasmasi imzalanmis ve Kasr i Sirin Antlasmasinda belirtilen sinirlar tekrar onaylanmistir Britanya nin yari somurgesi 1836 de Feht Ali Sah in torunu Muhammed Sah tahta cikmistir Bu donemde Britanya guneyden Iran i yari somurgesi yapmaya baslamistir Ismaililigin onderi Aga Han isyani ettiyse de bastirilarak Hindistan a siginmistir 24 Mart 1844 te Seyyid Ali Muhammed vahiyin indigini ve kendisinin kayiplara karisan 12 imam oldugunu iddia ederek Babiligini orgutlemeye baslamistir Babiler Kacarlarin siyasetini mevcut Siiligini ve basta Rusya ve Britanya olmak uzere Avrupalilarin somurgeciliklerini elestirmistir 1848 de Muhammed Sah oldugunde Babiler isyan etmis ve Nasireddin Sah Rusya nin yardimiyla Babileri bastirmaya calismistir Babileri bastirmakla basarili olan sadrazam Iran in islahatini baslatmis ancak 1852 de Nasireddin Sah tarafindan oldurulunce islahat hareketi de sona ermistir 1870 da Kacar Hanedani nin ekonomisi iflas etmis ve Avrupali yatirimcilara ekonomik ayricalik haklarini vermeye baslamistir Boylece Iran Rusya ve Britanya nin yari somurgesi haline gelmis ve dunya ekonomisinin de parcasi olup disaridan ucuz mallari girdikleri icin Iran in ekonomik gucu zayiflamistir Britanya ya gizlice tutun uretimi ve satisinin 50 yillik hakkini tekel olarak verilmistir 1890 de Istanbul da cikan Akhtar gazetesi tarafindan bu ortaya cikarilinca Iran da ulemalar ve kapalicarsi esnafi Bazariler Tutun Kiyami adli protesto hareketini baslatmis ve Kacar Hanedani tutun ile ilgili ayricalik haklarini Britanya dan geri almistir Ayrica bakinizKacar Hanedani IranKaynakca Homa Katouzian State and Society in Iran The Eclipse of the Qajars and the Emergence of the Pahlavis Published by I B Tauris 2006 pg 327 In post Islamic times the mother tongue of Iran s rulers was often Turkic but Persian was almost invariably the cultural and admnistrative language Homa Katouzian Iranian history and politics Published by Routledge 2003 pg 128 Indeed since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic speaking dynasties most of the time At the same time the official language was Persian the court literature was in Persian and most of the chancellors ministers and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability Law Henry D G 1984 Modern Persian Prose 1920s 1940s Ricks Thomas M Ed Critical perspectives on modern Persian literature Washington D C Three Continents Press s 132 ISBN 0914478958 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan cited in Babak Vladimir Vaisman Demian Wasserman Aryeh Political Organization in Central Asia and Azerbaijan During most of the Qajar rule Turkish was the principal language spoken at the court while Persian was the predominantly literary language Bernard Lewis Ortadogu sf 500 Abbas Amanat The Pivot of the Universe Nasir Al Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy 1831 1896 I B Tauris pp 2 3 Genealogy and History of Qajar Kadjar Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2009 Cyrus Ghani Iran and the Rise of the Reza Shah From Qajar Collapse to Pahlavi Power I B Tauris 2000 ISBN 1 86064 629 8 p 1 William Bayne Fisher Cambridge History of Iran Cambridge University Press 1993 p 344 ISBN 0 521 20094 6 a b TDV Islam Ansiklopedisi cilt 24 sayfa 51