Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koşer veya kaşer (İbranice: כשׁר; Sefarad Yahudilerince kaşer, Aşkenaz Yahudilerince koşer diye telaffuz edilir), Yahudiliğe göre; yenilmesi ve kullanılmasında dinen bir sakınca bulunmayan ürünlerdir. Bunları belirleyen kurallara ise kaşerut ya da kaşrut kuralları adı verilir.
Yahudiliğe göre; yenilmesi serbest veya yasak olan hayvanların listesi Tevrat'ta verilmiştir. Buna göre:
- Karada yaşayanlardan geviş getiren ve çift tırnaklı olan hayvanların yenmesi serbest, bu özelliği taşımayanlar ise yasaktır; bunlara ek olarak domuz, tavşan ve deve eti yasaktır.
- Her türlü böcek, sürüngen ve kemirgenin yenilmesi yasaktır.
- Kuşlardan Tevrat'ta ismi geçen yirmi kuş dışında kalanların yenilmesi yasaktır.
- Balıklardan pullu ve yüzgeçli olanlar dışında kalanların, kabuklu hayvanların (midye, istiridye) ve ahtapot, kalamar, ıstakoz, karides, kerevit, yengeç, denizkestanesinin yenilmesi yasaktır.
- Yenilmesi yasak olan hayvanlardan çıkan yumurta, süt gibi her türlü ürünün (bal hariç) yenmesi yasaktır.
Yenilmesi serbest olan hayvanların kesiminin şehita adı verilen özel bir kesim tekniği ile bu işin eğitimini almış ve anatomi bilgisi olan şohet adında yetkili tarafından yapılması gereklidir.
Şehita eğitimini almamış kişi tarafından veya şehita kurallarına uyulmadan yapılmış kesim hayvanın etini trefa (murdar) hale getirir.
Şehita kurallarına göre hayvanın kesilmesi
- Kesimi yapacak olan şohet gerekli eğitimi almış olmalı ve keseceği hayvanın anatomisini çok iyi tanımalı ve bu konuda Hahamlıkça verilen diplomaya sahip olmalıdır.
- Kesimi yapılacak hayvan iyice incelenmeli, bir hastalığı, sakatlığı olmamalıdır; örneğin bir organı, bacağı vs. eksik olan hayvan kesilmez. Kesilirse murdar olur. Yine duruşundan, yürüyüşünden genel durumundan hasta olduğu anlaşılan hayvan kesilmez. Şohet hayvanı kesmeden önce tepeden tırnağa muayene etmelidir.
- Kesimin yapıldığı bıçak hayvanın boğaz çapından daha büyük olmalı, çok keskin olmalı, üzerinde çentik bulunmamalıdır.
- Hayvanın şah damarı ve nefes borusu tek bir darbede kesilmelidir; bıçak hayvanın etine gömülmemelidir. En ufak bir duraksama, bir tereddüt hayvanın tamamını murdar hale getirir.
- Her kesimden sonra bıçak kontrol edilmeli, üzerinde bir çentik ya da takılmaya neden olacak çöp vs. olmamalıdır.
- Hayvan mutlaka Tanrı'nın adı anılarak kesilmelidir.
- Kesimi yapan şohet hayvanın içini açar öd kesesinin, karaciğerin ve akciğerin durumunu kontrol eder, işkembeyi açar ve inceler.
- Öd kesesi patlamış hayvan murdardır tümüyle kullanılmaz.
- Karaciğer ve akciğer zarı incelenir toplu iğnenin başı kadar dahi olsa en ufak bir kist, ur varsa hayvan murdar olur bu hayvanın hiçbir yeri yemek için kullanılamaz, tamamı murdar olur.
- Hayvanın işkembesinde çivi, iğne vs. metal yabancı madde çıkarsa hayvan tamamen murdar olur kullanılamaz.
- Hayvanın arka butları ayrılır bunların içindeki siyatik siniri tek parça olarak menaker adı verilen bir uzman tarafından çıkartılır. Menakerlik çok uzun bir eğitim gerektirdiğinden ve her şehirde menaker bulunmadığından çoğu zaman bu butlar Yahudilerce kullanılamaz.
- Kesim ayrıca veteriner kontrolünde gerçekleştirilir, ancak veterinerin yenilebilir ifadesine karşılık şohet yenilemeyeceğini ifade ederse bu hayvanın eti dinen murdar kabul edilir. Örneğin hayvanın işkembesinden çıkabilecek ufak bir çivi parçası sağlık bakımından bir sorun oluşturmasa da dinen oluşturur.
- Tüm bu işlemleri gerçekleştikten sonra etin üzerine koşer (כשׁר) damgası vurulur.
Etin tuzlanıp yıkanması
Yahudiliğe göre bir etin yenilebilmesi için sadece şehita kurallarına uygun olarak kesilmesi yetmez. Etin kanından tamamen arındırılması gerekir çünkü Yahudilikte kan yemek günahtır.
Bunun için tuzlama işlemi gerekir. Bir etin kesildikten sonra 72 saat içinde tuzlanarak kanından arındırılması gerekir 72 saatten sonra yapılan tuzlama işlemi işe yaramaz. 72 saat içinde tuzlanmamış etler sadece mangal ve ızgarada kullanılabilir ama haşlama olarak kullanılamaz.
Eti yıkamak
- Tuzlanacak et önce ılık (sıcak değil sıcak su eti pişirir kanı sabitler) su dolu bir kap içerisinde (Bu kap başka hiçbir iş için kullanılmamalıdır çünkü bu aşamada et hala murdardır) yarım saat bekletilir su etin üzerini tamamen örtmelidir.
- Arada bir eti ters düz ederek suyun her yerine nüfuz etmesi sağlanır
- Et suda 24 saatten fazla kalırsa murdar olur çünkü bu süre zarfında suda kalan etin kanı sabitlenir.
- Yarım saat sonra etler çıkartılır eğer bıçakla parçalara ayrılırsa bu parçaların tekrar suda bekletilmesi gerekir.
Eti tuzlamak
- Sudan alınan eti fazla suyu silkelendikten sonra (tamamen de kuru olmamalıdır) üzerine çok ince olmayan ama çok kalın taneleri de olmayan orta kalınlıkta tuz serpiştirilerek tuzlanır.
- Tuz etin her tarafına gelmeli etin tuzsuz bir kısmı kalmamalıdır.
- Sonra et sadece bu iş için kullanılacak delikli bir süzgüye yerleştirilir, ancak et deliklerin tıkanmasına mani olmamalı süzülen kan deliklerden akabilmelidir.
- Et buzdolabından yeni çıkmış ve donmuş olmamalı oda ısısında olmalıdır.
- Bu şekilde et bir saat tuzda bırakılır, kullanılan tuz ikinci kez kullanılmaz murdardır, bu iş için kullanılan delikli kap mutfakta başka iş için kullanılmaz.
- Tuzda bir saat kalan ve kanı süzülen et ikinci yıkama işlemine alınır.
Etin ikinci kez yıkanması
- Tuzlamadan alınan et, soğuk suda üç kez yıkanır el ile ovuşturularak tuzlarından ve kanından iyice arındırılır.
Et ancak bu işlemlerden geçtikten sonra yenilebilir hale gelir. Bu işlemlerden geçmiş et buzluğa konularak daha sonra kullanılmak üzere saklanabilir.
Etli ve Sütlü Yasağı
Yahudiliğe göre etli ile sütlü gıdaların aynı anda yenilmesi, aynı kaplarda pişirilmesi yasaktır.
Hafif sütlü gıdaların yenmesinden sonra ağız çalkalanıp, masa örtüsü ve kap kacak değiştirildikten sonra etli yiyecek yenebilir ama tam tersi mümkün değildir.
Etli bir yiyecek yenildikten sonra:
- Sefaradlarda altı saat
- Aşkenazlarda üç saat geçmeden sütlü bir yiyecek veya türevi yenilemez.
Etli yiyeceklerin piştiği kaplar ve sütlü yiyeceklerin piştiği kaplar, tabaklar, kaşık ve çatallar ayrı olmalıdır. Nedeni ise, yavru olan kuzunun etini yerken annesinin sütünü aynı anda tüketmiş gibi olursunuz ve bu durumun gaddarca olduğu düşünülür. Bu yüzden İsrail'deki McDonald's restoranlarında milkshake ve cheeseburger satılmaz.
Et veya süt sayılmayanlar
Et veya süt sayılmayan besinlere parve adı verilir. Bunlar etlilerle de sütlülerle de beraber tüketilebilirler.
Et dışındakiler
Et dışındaki ürünlerin de koşer sayılabilmesi ve kaşer sertifikası alabilmesi için hahamlık tarafından denetlenmiş ve hijyene uymayan ya da Yahudi inançlarına aykırı katkı maddesi ya da işlem basamakları içermemesi gereklidir. Bu sebeple koşer belgesi almak isteyen üretici firmalar bu denetimden geçerler.
Koşer ürünler
Yurt dışında üretilen veya yurt dışına satılan birçok ürünün üzerinde koşer ibaresi bulunur. Bu ibare Yahudi olmayanlar tarafından da aranan bir özelliktir. Çünkü Yahudilerde domuz eti yemek ve kullanmak yasaktır.
Koşer restoranlar
Koşer kurallarına uygun olarak çalışan ve kullandıkları tüm ürünler kaşer olan restoranlara Koşer Restoran adı verilir, bu restoranlar hemen her ülkede sadece Yahudilere değil, domuz eti yemekten çekinen diğer dinlerin mensuplarına da hizmet verirler.
Kaynakça
- Kurt, Ali Osman. "Yahudilik'te Koşer ve Koşer Ekonomisi" Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14.2 (2010): 103-149.
Dış bağlantılar
- Kosher Certification 18 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Badatz Kaşer Certification 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- KIR Kosher Belgelendirme Hizmetleri 2 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koser veya kaser Ibranice כש ר Sefarad Yahudilerince kaser Askenaz Yahudilerince koser diye telaffuz edilir Yahudilige gore yenilmesi ve kullanilmasinda dinen bir sakinca bulunmayan urunlerdir Bunlari belirleyen kurallara ise kaserut ya da kasrut kurallari adi verilir Buenos Aires te koser urunler satan bir McDonalds Yahudilige gore yenilmesi serbest veya yasak olan hayvanlarin listesi Tevrat ta verilmistir Buna gore Karada yasayanlardan gevis getiren ve cift tirnakli olan hayvanlarin yenmesi serbest bu ozelligi tasimayanlar ise yasaktir bunlara ek olarak domuz tavsan ve deve eti yasaktir Her turlu bocek surungen ve kemirgenin yenilmesi yasaktir Kuslardan Tevrat ta ismi gecen yirmi kus disinda kalanlarin yenilmesi yasaktir Baliklardan pullu ve yuzgecli olanlar disinda kalanlarin kabuklu hayvanlarin midye istiridye ve ahtapot kalamar istakoz karides kerevit yengec denizkestanesinin yenilmesi yasaktir Yenilmesi yasak olan hayvanlardan cikan yumurta sut gibi her turlu urunun bal haric yenmesi yasaktir Yenilmesi serbest olan hayvanlarin kesiminin sehita adi verilen ozel bir kesim teknigi ile bu isin egitimini almis ve anatomi bilgisi olan sohet adinda yetkili tarafindan yapilmasi gereklidir Sehita egitimini almamis kisi tarafindan veya sehita kurallarina uyulmadan yapilmis kesim hayvanin etini trefa murdar hale getirir Sehita kurallarina gore hayvanin kesilmesiKesimi yapacak olan sohet gerekli egitimi almis olmali ve kesecegi hayvanin anatomisini cok iyi tanimali ve bu konuda Hahamlikca verilen diplomaya sahip olmalidir Kesimi yapilacak hayvan iyice incelenmeli bir hastaligi sakatligi olmamalidir ornegin bir organi bacagi vs eksik olan hayvan kesilmez Kesilirse murdar olur Yine durusundan yuruyusunden genel durumundan hasta oldugu anlasilan hayvan kesilmez Sohet hayvani kesmeden once tepeden tirnaga muayene etmelidir Kesimin yapildigi bicak hayvanin bogaz capindan daha buyuk olmali cok keskin olmali uzerinde centik bulunmamalidir Hayvanin sah damari ve nefes borusu tek bir darbede kesilmelidir bicak hayvanin etine gomulmemelidir En ufak bir duraksama bir tereddut hayvanin tamamini murdar hale getirir Her kesimden sonra bicak kontrol edilmeli uzerinde bir centik ya da takilmaya neden olacak cop vs olmamalidir Hayvan mutlaka Tanri nin adi anilarak kesilmelidir Kesimi yapan sohet hayvanin icini acar od kesesinin karacigerin ve akcigerin durumunu kontrol eder iskembeyi acar ve inceler Od kesesi patlamis hayvan murdardir tumuyle kullanilmaz Karaciger ve akciger zari incelenir toplu ignenin basi kadar dahi olsa en ufak bir kist ur varsa hayvan murdar olur bu hayvanin hicbir yeri yemek icin kullanilamaz tamami murdar olur Hayvanin iskembesinde civi igne vs metal yabanci madde cikarsa hayvan tamamen murdar olur kullanilamaz Hayvanin arka butlari ayrilir bunlarin icindeki siyatik siniri tek parca olarak menaker adi verilen bir uzman tarafindan cikartilir Menakerlik cok uzun bir egitim gerektirdiginden ve her sehirde menaker bulunmadigindan cogu zaman bu butlar Yahudilerce kullanilamaz Kesim ayrica veteriner kontrolunde gerceklestirilir ancak veterinerin yenilebilir ifadesine karsilik sohet yenilemeyecegini ifade ederse bu hayvanin eti dinen murdar kabul edilir Ornegin hayvanin iskembesinden cikabilecek ufak bir civi parcasi saglik bakimindan bir sorun olusturmasa da dinen olusturur Tum bu islemleri gerceklestikten sonra etin uzerine koser כש ר damgasi vurulur Etin tuzlanip yikanmasiYahudilige gore bir etin yenilebilmesi icin sadece sehita kurallarina uygun olarak kesilmesi yetmez Etin kanindan tamamen arindirilmasi gerekir cunku Yahudilikte kan yemek gunahtir Bunun icin tuzlama islemi gerekir Bir etin kesildikten sonra 72 saat icinde tuzlanarak kanindan arindirilmasi gerekir 72 saatten sonra yapilan tuzlama islemi ise yaramaz 72 saat icinde tuzlanmamis etler sadece mangal ve izgarada kullanilabilir ama haslama olarak kullanilamaz Eti yikamak Tuzlanacak et once ilik sicak degil sicak su eti pisirir kani sabitler su dolu bir kap icerisinde Bu kap baska hicbir is icin kullanilmamalidir cunku bu asamada et hala murdardir yarim saat bekletilir su etin uzerini tamamen ortmelidir Arada bir eti ters duz ederek suyun her yerine nufuz etmesi saglanir Et suda 24 saatten fazla kalirsa murdar olur cunku bu sure zarfinda suda kalan etin kani sabitlenir Yarim saat sonra etler cikartilir eger bicakla parcalara ayrilirsa bu parcalarin tekrar suda bekletilmesi gerekir Eti tuzlamak Sudan alinan eti fazla suyu silkelendikten sonra tamamen de kuru olmamalidir uzerine cok ince olmayan ama cok kalin taneleri de olmayan orta kalinlikta tuz serpistirilerek tuzlanir Tuz etin her tarafina gelmeli etin tuzsuz bir kismi kalmamalidir Sonra et sadece bu is icin kullanilacak delikli bir suzguye yerlestirilir ancak et deliklerin tikanmasina mani olmamali suzulen kan deliklerden akabilmelidir Et buzdolabindan yeni cikmis ve donmus olmamali oda isisinda olmalidir Bu sekilde et bir saat tuzda birakilir kullanilan tuz ikinci kez kullanilmaz murdardir bu is icin kullanilan delikli kap mutfakta baska is icin kullanilmaz Tuzda bir saat kalan ve kani suzulen et ikinci yikama islemine alinir Etin ikinci kez yikanmasi Tuzlamadan alinan et soguk suda uc kez yikanir el ile ovusturularak tuzlarindan ve kanindan iyice arindirilir Et ancak bu islemlerden gectikten sonra yenilebilir hale gelir Bu islemlerden gecmis et buzluga konularak daha sonra kullanilmak uzere saklanabilir Etli ve Sutlu YasagiYahudilige gore etli ile sutlu gidalarin ayni anda yenilmesi ayni kaplarda pisirilmesi yasaktir Hafif sutlu gidalarin yenmesinden sonra agiz calkalanip masa ortusu ve kap kacak degistirildikten sonra etli yiyecek yenebilir ama tam tersi mumkun degildir Etli bir yiyecek yenildikten sonra Sefaradlarda alti saat Askenazlarda uc saat gecmeden sutlu bir yiyecek veya turevi yenilemez Etli yiyeceklerin pistigi kaplar ve sutlu yiyeceklerin pistigi kaplar tabaklar kasik ve catallar ayri olmalidir Nedeni ise yavru olan kuzunun etini yerken annesinin sutunu ayni anda tuketmis gibi olursunuz ve bu durumun gaddarca oldugu dusunulur Bu yuzden Israil deki McDonald s restoranlarinda milkshake ve cheeseburger satilmaz Et veya sut sayilmayanlarEt veya sut sayilmayan besinlere parve adi verilir Bunlar etlilerle de sutlulerle de beraber tuketilebilirler Et disindakilerEt disindaki urunlerin de koser sayilabilmesi ve kaser sertifikasi alabilmesi icin hahamlik tarafindan denetlenmis ve hijyene uymayan ya da Yahudi inanclarina aykiri katki maddesi ya da islem basamaklari icermemesi gereklidir Bu sebeple koser belgesi almak isteyen uretici firmalar bu denetimden gecerler Koser urunlerYurt disinda uretilen veya yurt disina satilan bircok urunun uzerinde koser ibaresi bulunur Bu ibare Yahudi olmayanlar tarafindan da aranan bir ozelliktir Cunku Yahudilerde domuz eti yemek ve kullanmak yasaktir Koser restoranlarKoser kurallarina uygun olarak calisan ve kullandiklari tum urunler kaser olan restoranlara Koser Restoran adi verilir bu restoranlar hemen her ulkede sadece Yahudilere degil domuz eti yemekten cekinen diger dinlerin mensuplarina da hizmet verirler KaynakcaKurt Ali Osman Yahudilik te Koser ve Koser Ekonomisi Cumhuriyet Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi 14 2 2010 103 149 Dis baglantilarKosher Certification 18 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Badatz Kaser Certification 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde KIR Kosher Belgelendirme Hizmetleri 2 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde