Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yami Kağan veya Yamı Kağan (Eski Türkçe: 
, Jаmï qaγan, 啟民可汗/启民可汗, Pinyin: qǐmín kěhàn, Wade-Giles: ch'i-min k'o-han, Orta Çağ Çincesi: (): kʰiei˥-mĭĕn˩ kʰɑ˥-ɣɑn˩˥), soyadı ve ad: Ashina Jankan (阿史那染幹/阿史那染干, āshǐnà rǎngān, a-shih-na jan-kan, ʔɑ-ʃĭə˥-nɑ˩ nʑĭɛm˥-kɑn˩˥), Tolis Qaghan (突利可汗, 
, Töles qaγan) olarak da bilinir ve daha sonra (意利珍豆啟民可汗/意利珍豆启民可汗, yìlì zhēndòu qǐmín kěhàn, yi-li-chen-tou ch'i-min k'o-han) unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.
Tulan Kağan'ın tahta geçmesinden sonra kuzeye göçerek Doğu Göktürk Kağanlığı'nın doğu bölgesini yöneten kağanın unvanı olan "Tu-li Kağan" (Tölis-qaγan) kullanmaya başladı.
Sui Hanedanı'na heyet göndererek kızlarıyla evlenmek isteyince buna karşı çıkan Tulan Kağan ile arasında anlaşmazlık yaşandı. Sui imparatorunun isteği ile Doğu Göktürk topraklarında Sui hanedanlığına karşı oluşturulan ittifakın başında bulunan Ta-i, prensesi, kışkırttığı Tulan Kağan'a öldürttü. Bunun üzerine 597 yılında Doğu Göktürk'ün bölünmesini isteyen Sui imparatoru Wen kendi kızlarından prenses An-i'yi verdi.
599 yılında Tulan Kağan, Batı Göktürk kağanı Tarduş (Tardu) Kağan ile ittifak kurup Tu-li' ye saldırdı. Ağır bir yenilgi alan Tu-li, kaçarak Çin imparatoruna sığınmak zorunda kaldı. Çin kuvvetlerinin toparlanıp Tardu Kağan ve Tulan Kağan'ı mağlup etmelerinden sonra Tu-li, Sui imparatorunca kağan ilan edildi ve "İ-li-tou Ch'i-min Kağan" unvanını aldı. Bu arada kargaşaya sürüklenmiş olan Göktürk boylarından bazıları Çin topraklarında bulunan Yami Kağan'a bağlandılar. Kendisi ve ona bağlı boylarla Shou eyaletindeki Ta-li kalesine yerleştiler. İmparator Wen onu prenses An-i'nin ölmüş olmasından dolayı başka bir prensesi olan İ-ch'eng ile evlendirdi.
600 yılı başlarında Tulan Kağan'ın ölmesi üzerine kuzeye giden Yami' ye birçok Türk boyu itaat etti. Göktürk topraklarının tek hakimi olmak isteyen Tardu Kağan tarafından Yami Kağan üzerine idaresindeki Gobi Çölü doğusundaki bölgeye gönderilen kuvvetler Çin ordusunun yardıma gelmesi üzerine geri çekilmek zorunda kaldı. 601 yılında Tardu Kağan' a karşı sefere çıkan Yami Kağan 602 yılında Batı Göktürk kuvvetlerince yenilgiye uğratıldı ancak desteğe gelen Çin kuvvetlerinin yardımıyla Batı Göktürkleri yendi. 603 yılında Tardu Kağan' ın ortadan kalkmasında sonra Göktürk tahtına geçen Yami Kağan bulunduğu Ta-li kalesinden ayrılmış ancak Doğu Göktürk merkezi Ötüken' e gitmeyip Gobi çölünün doğusunda çölün ağzı olarak adlandıran "Chi-k'ou" mevkisine yerleşti.
603 yılı sonunda Doğu Göktürk hükümdarlığı kesinleşen Yami Kağan, Çin' e olan bağlılığını sürdürdü. Önceleri Doğu Göktürk egemenliğinde olan Hitaylar'ın iç karışıklıktan faydalanarak serbest kaldılar ve Çin' in Ying eyaletini işgal ettiler. Sui imparatorunun isteğiyle Yami Kağan' ın gönderdiği kuvvetler Hitayları bozguna uğratarak onları Çin topraklarından çıkardı.
Çin' de yaşadığı dönem boyunca Çin kültürü etkisinde kalan Yami Kağan, Çin yaşam tarzına alışması neticesinde 607 yılında Sui imparatorunu ziyaretinde ona Çinliler gibi yaşamak istediğini bildirdi. Bu isteği imparator tarafından birkaç defa reddedildi. 608 yılında imparator tarafından kendisi için Wan-shou-shu' da Çin yaşam tarzına uygun bir kale yaptırıldı ve burada yaşamaya başladı. 609 yılı yaz aylarında hastalanan Yami Kağan, daha sonra öldü.
Kaynakça
- ^ 薛宗正, 突厥史, 中国社会科学出版社, 北京 (Xue Zongzheng, Tujie Shi, Chinese Social Sciences Press, Beijing, 1992, / K-49 (精), p. 265.
- ^ Zhenping Wang, Ambassadors from the islands of immortals: China-Japan relations in the Han-Tang period, University of Hawaii Press, 2005, , p. 140.
- ^ Zhu Zhenhong, "Taohuashi and Tiankehan (Tangri Qaghan)", Eurasian History 朱振宏,「桃花石」與「天可汗」, 欧亚学研究 18 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Memorial Complex Eletmiš Yabgu (Bilge atačim), TÜRIK BITIG". 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2010.
- ^ zh:s:資治通鑑/卷175
- ^ zh:s:资治通鉴/卷178
- ^ a b c d e Göktürkler I-II-III, 3 cilt bir arada 1. Baskı, sf: 54-63, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2012, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl
| Önce gelen: Tulan Kağan | Doğu Göktürk (kağanları) 600-609 | Sonra gelen: Şipi Kağan |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yami Kagan veya Yami Kagan Eski Turkce Jami qagan 啟民可汗 启民可汗 Pinyin qǐmin kehan Wade Giles ch i min k o han Orta Cag Cincesi kʰiei mĭĕn kʰɑ ɣɑn soyadi ve ad Ashina Jankan 阿史那染幹 阿史那染干 ashǐna rǎngan a shih na jan kan ʔɑ ʃĭe nɑ nʑĭɛm kɑn Tolis Qaghan 突利可汗 Toles qagan olarak da bilinir ve daha sonra 意利珍豆啟民可汗 意利珍豆启民可汗 yili zhendou qǐmin kehan yi li chen tou ch i min k o han unvanini aldi 600 609 yillari arasinda hukumdarlik yapan Dogu Gokturk Kaganligi nin kaganlarindandir Isbara Kagan ya da Baga Kagan in ogludur Tulan Kagan in tahta gecmesinden sonra kuzeye gocerek Dogu Gokturk Kaganligi nin dogu bolgesini yoneten kaganin unvani olan Tu li Kagan Tolis qagan kullanmaya basladi Sui Hanedani na heyet gondererek kizlariyla evlenmek isteyince buna karsi cikan Tulan Kagan ile arasinda anlasmazlik yasandi Sui imparatorunun istegi ile Dogu Gokturk topraklarinda Sui hanedanligina karsi olusturulan ittifakin basinda bulunan Ta i prensesi kiskirttigi Tulan Kagan a oldurttu Bunun uzerine 597 yilinda Dogu Gokturk un bolunmesini isteyen Sui imparatoru Wen kendi kizlarindan prenses An i yi verdi 599 yilinda Tulan Kagan Bati Gokturk kagani Tardus Tardu Kagan ile ittifak kurup Tu li ye saldirdi Agir bir yenilgi alan Tu li kacarak Cin imparatoruna siginmak zorunda kaldi Cin kuvvetlerinin toparlanip Tardu Kagan ve Tulan Kagan i maglup etmelerinden sonra Tu li Sui imparatorunca kagan ilan edildi ve I li tou Ch i min Kagan unvanini aldi Bu arada kargasaya suruklenmis olan Gokturk boylarindan bazilari Cin topraklarinda bulunan Yami Kagan a baglandilar Kendisi ve ona bagli boylarla Shou eyaletindeki Ta li kalesine yerlestiler Imparator Wen onu prenses An i nin olmus olmasindan dolayi baska bir prensesi olan I ch eng ile evlendirdi 600 yili baslarinda Tulan Kagan in olmesi uzerine kuzeye giden Yami ye bircok Turk boyu itaat etti Gokturk topraklarinin tek hakimi olmak isteyen Tardu Kagan tarafindan Yami Kagan uzerine idaresindeki Gobi Colu dogusundaki bolgeye gonderilen kuvvetler Cin ordusunun yardima gelmesi uzerine geri cekilmek zorunda kaldi 601 yilinda Tardu Kagan a karsi sefere cikan Yami Kagan 602 yilinda Bati Gokturk kuvvetlerince yenilgiye ugratildi ancak destege gelen Cin kuvvetlerinin yardimiyla Bati Gokturkleri yendi 603 yilinda Tardu Kagan in ortadan kalkmasinda sonra Gokturk tahtina gecen Yami Kagan bulundugu Ta li kalesinden ayrilmis ancak Dogu Gokturk merkezi Otuken e gitmeyip Gobi colunun dogusunda colun agzi olarak adlandiran Chi k ou mevkisine yerlesti 603 yili sonunda Dogu Gokturk hukumdarligi kesinlesen Yami Kagan Cin e olan bagliligini surdurdu Onceleri Dogu Gokturk egemenliginde olan Hitaylar in ic karisikliktan faydalanarak serbest kaldilar ve Cin in Ying eyaletini isgal ettiler Sui imparatorunun istegiyle Yami Kagan in gonderdigi kuvvetler Hitaylari bozguna ugratarak onlari Cin topraklarindan cikardi Cin de yasadigi donem boyunca Cin kulturu etkisinde kalan Yami Kagan Cin yasam tarzina alismasi neticesinde 607 yilinda Sui imparatorunu ziyaretinde ona Cinliler gibi yasamak istedigini bildirdi Bu istegi imparator tarafindan birkac defa reddedildi 608 yilinda imparator tarafindan kendisi icin Wan shou shu da Cin yasam tarzina uygun bir kale yaptirildi ve burada yasamaya basladi 609 yili yaz aylarinda hastalanan Yami Kagan daha sonra oldu Kaynakca 薛宗正 突厥史 中国社会科学出版社 北京 Xue Zongzheng Tujie Shi Chinese Social Sciences Press Beijing 1992 ISBN 7 5004 0432 8 K 49 精 p 265 Zhenping Wang Ambassadors from the islands of immortals China Japan relations in the Han Tang period University of Hawaii Press 2005 ISBN 978 0 8248 2871 4 p 140 Zhu Zhenhong Taohuashi and Tiankehan Tangri Qaghan Eurasian History 朱振宏 桃花石 與 天可汗 欧亚学研究 18 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Memorial Complex Eletmis Yabgu Bilge atacim TURIK BITIG 9 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2010 zh s 資治通鑑 卷175 zh s 资治通鉴 卷178 a b c d e Gokturkler I II III 3 cilt bir arada 1 Baski sf 54 63 Turk Tarih Kurumu Yayinlari 2012 Prof Dr Ahmet Tasagil Once gelen Tulan Kagan Dogu Gokturk kaganlari 600 609 Sonra gelen Sipi Kagan