Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kişilik psikolojisi, bireylerin kendilerine özgü davranış, düşünce ve duygu biçimleriyle ilgilenir.
Günlük yaşamı içinde birey her an hem çevresiyle, hem de kendisiyle sürekli etkileşim halindedir. Birey bu tür etkileşimlerde bulunurken kendine özgü duygu, düşünce ve davranış özellikleri gösterir. Davranış, düşünce ve duygu özelliklerini incelemeyi kişilik psikolojisi üstlenmiştir. Kişiliğin nasıl ortaya çıktığını araştıran kişilik psikolojisi, kişiliğin yapılaşmasını etkileyen değişkenleri genetik, biyolojik, kültürel boyutlar gibi çeşitli boyutlarda inceler.
Psikolojinin bu dalının yoğunlaştığı birkaç ana alan vardır:
1. Bir kişi ve onun önemli psikolojik davranışları ve düşünceleri hakkında tam bir anlayış geliştirmek.
2. İnsanların psikolojileri açısından nasıl farklı olduklarını incelemek.
3. Tüm insanların hangi özellikleri ve davranışları paylaştığını incelemek.
Kişilik kavramının kökleri Latince "maske" anlamına gelen persona kelimesine dayanır. Taktığımız maske gibi, davranışlarımızı ve çevremizdeki dünyayla etkileşimlerimizi etkiler.
Kişiliği çalışma şeklimiz iki ana yönteme ayrılabilir. Birincisi, kişinin tam potansiyeline ulaşma arzusu veya dışa dönük olma özelliği gibi birçok insan için geçerli olan genel ilkeleri arayan . İkincisi, belirli bir kişinin kendine özgü yönlerini anlamaya çalışan .
Kişilik psikolojisi alanı, özellik teorisi, , hümanistik, biyolojik, davranışçı, evrimsel ve sosyal öğrenme perspektifleri gibi birçok teorik gelenekle uzun bir geçmişe sahiptir. Bazı araştırmacılar bu teorilerin bir karışımını kullanır ve araştırma yöntemleri, istatistik kullanmak veya teori geliştirmeye odaklanmak da dahil olmak üzere değişebilir. Kişilik testleri, bu alanın bir diğer önemli yönüdür ve genellikle gerçek dünya uygulamalarında kullanılır.
Psikoloji eğitiminde, kişiliği ve nasıl geliştiğini öğrenmek, anormal psikoloji veya klinik psikoloji gibi daha uzmanlaşmış alanlara geçmeden önce genellikle gerekli bir temeldir.
Felsefi varsayımlar
Kişilik teorileri, araştırmacıların insan davranışları hakkında sahip oldukları inançlara veya fikirlere dayanır. Bu teoriler sadece bilimsel gerçeklerle ilgili değildir, aynı zamanda felsefi ve sanatsal fikirleri de dikkate alırlar. Kişilik söz konusu olduğunda teorisyenlerin sahip olduğu beş temel anlaşmazlık vardır:
1. Özgürlük vs. Determinizm: Bu tartışma, insanların kendi eylemlerini kontrol etme ve anlama gücüne sahip olup olmadıkları ya da eylemlerinin etkileyemedikleri şeyler tarafından kontrol edilip edilmediğiyle ilgilidir. Bazı teoriler davranışlarımızın bilinçdışı düşüncelerimiz, çevremiz ya da biyolojimiz tarafından yönlendirildiğini söyler.
2. Doğaya karşı Yetiştirilme: Buradaki soru, kişiliğimizin esas olarak genlerimiz ve biyolojik yapımız (doğa) tarafından mı yoksa çevremiz ve deneyimlerimiz (yetiştirme) tarafından mı şekillendirildiğidir. Son çalışmalar, hem genlerin hem de çevrenin kişiliğimizi şekillendirmede rol oynadığını göstermektedir. Bu alandaki önemli araştırmacılardan biri, Mizaç ve Karakter modelini geliştiren 'dir.
3. Benzersizliğe karşı Evrensellik: Bu tartışma, her insanın tamamen benzersiz olup olmadığı ya da tüm insanların paylaştığı ortak özellikler olup olmadığı ile ilgilidir. Gordon Allport, Abraham Maslow ve Carl Rogers gibi bazı teorisyenler her bireyin benzersizliğine inanmaktadır. Diğerleri, özellikle davranışçılar ve bilişsel kuramcılar, herkesi etkileyen evrensel insan ilkeleri olduğunu vurgular.
4. Aktif ve Reaktif: Bu anlaşmazlık, insanların esas olarak kendi inisiyatifleriyle mi harekete geçtikleri (aktif) yoksa çevrelerinde olup bitenlere mi tepki verdikleri (reaktif) ile ilgilidir. Geleneksel teorisyenler genellikle insanların çoğunlukla çevreleri tarafından şekillendirildiğini düşünürken, hümanist ve bilişsel teorisyenler insanların hayatlarını şekillendirmede daha aktif bir role sahip olduğunu savunmaktadır. Günümüzde çoğu teorisyen her iki yönün de önemli olduğu konusunda hemfikirdir.
5. İyimser ve Kötümser: Bu, insanların kendi kişiliklerini değiştirip değiştiremeyecekleri konusundaki farklı görüşleri ifade eder. Öğrenmenin rolüne çok fazla odaklanan teoriler, öğrenmeye çok fazla odaklanmayan teorilere kıyasla insanların değişme yeteneği konusunda daha iyimser olma eğilimindedir.
Kişilik Teorileri
Kişilik teorileri, kişiliği ve onun bireyler arasındaki değişimini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Psikoloji alanında, özellikle de insan davranışı çalışmalarında kök salmışlardır. Kişilik teorileri, insanların nasıl davranma eğiliminde olduklarını, başkalarıyla nasıl etkileşime girdiklerini ve kendilerini nasıl gördüklerini tasvir etmeyi amaçlar. Ayrıca bu davranışların, etkileşimlerin ve benlik algılarının altında yatan nedenleri açıklamayı amaçlarlar.
1. Psikanalitik Teori: Sigmund Freud tarafından ortaya atılan psikanalitik teori, davranışların bilinçdışında depolanan geçmiş deneyimler tarafından belirlendiğini öne sürer. Bu teori aynı zamanda kişiliğin üç parçalı yapısını da ortaya koyar: id (ilkel arzular), ego (gerçeklik) ve süperego (ahlak). Carl Jung ve Alfred Adler de psikanalitik teorilere katkıda bulunmuş, Jung kolektif bilinçdışı ve arketip kavramlarını önermiş, Adler ise aşağılık duygusu ve üstünlük çabasına odaklanmıştır.
2. Davranışçı Teori: B.F. Skinner tarafından savunulan davranışçı teori, kişiliğin çevreyle etkileşimler yoluyla edinilen öğrenilmiş davranış kalıplarının bir toplamı olduğunu ileri sürer. Bu teori, klasik ve edimsel koşullanma ilkelerine dayanmaktadır.
3. Hümanistik Teori: Carl Rogers ve Abraham Maslow hümanistik yaklaşımlarıyla tanınırlar. Bu teoriye göre, bireyler doğaları gereği kendilerini gerçekleştirmeye çalışırlar ve temelde iyidirler. Teori, bilinçli deneyimlere ve bireyin özgür iradesine odaklanır.
4. Özellikler Teorisi: Bu teori, kişiliğin zaman içinde ve durumlar arasında istikrarlı olan belirli özelliklerden veya karakteristiklerden oluştuğunu ileri sürer. Başlıca özellik teorisyenleri arasında Gordon Allport, Raymond Cattell ve Hans Eysenck yer almaktadır. (Big Five) şu anda en çok kabul gören özellik teorisidir ve kişiliği beş boyutta tanımlar: açıklık, vicdanlılık, dışadönüklük, uyumluluk ve nevrotiklik.
5. Sosyal Bilişsel Teori: Albert Bandura, kişiliğin öğrenme, bilişsel faktörler ve sosyal etkileşimler tarafından şekillendirildiğini öne süren bu teoriyi önermiştir. Kişiliğin şekillenmesinde gözlemsel öğrenmenin, öz yeterliliğin ve durumsal etkilerin rolünü vurgulayan bir bakış açısıdır.
6. Biyolojik Teori: Bu teori, kişiliğin şekillenmesinde genetik ve biyolojik süreçlerin rolünü vurgular. Genlerin, nörotransmitterlerin ve beyin yapısının kişilik üzerindeki etkisi üzerine yapılan çalışmaları içerir.
Kaynakça
- ^ a b Doğan Cüceloğlu (1991), İnsan ve Davranışı, "Psikolojinin Alanları", Remzi Kitabevi, .
- ^ Fleeson, W. (2004). "Moving personality beyond the person-situation debate: The challenge and the opportunity of within-person variability". Current Directions in Psychological Science. 13 (2): 83-87. doi:10.1111/j.0963-7214.2004.00280.x.
- ^ Engler, Barbara (2008). Personality theories : an introduction (8. bas.). Boston, MA: Houghton Mifflin. ISBN .
- ^ Tapu, C.S. (2001). Hypostatic personality: psychopathology of doing and being made. Premier. ss. 28-31. ISBN .
- ^ Zayas, V; Shoda Y (2009). "Three decades after the personality paradox: Understanding situations". Journal of Research in Personality. 43 (2): 280-281. doi:10.1016/j.jrp.2009.03.011.
- ^ Bradberry, T (2009). Self-Awareness. Penguin. ISBN .
- ^ Kahn, Michael (2002). Basic Freud : psychoanalytic thought for the twenty first century (1. paperback bas.). New York: Basic Books. ISBN .
- ^ Cheney, W. David Pierce, Carl D. (2008). Behavior analysis and learning (4. bas.). New York, NY: Psychology Press. ISBN .
- ^ Stefaroi, P. (2015). Humanistic Personology: A Humanistic-Ontological Theory of the Person & Personality. Applications in Therapy, Social Work, Education, Management and Art (Theatre). Charleston SC, USA: CreateSpace.
- ^ Baron, J. (1982). "Intelligence and Personality." In R. Sternberg (Ed.). Handbook of Intelligence. Cambridge: Cambridge University Press.
Ayrıca bakınız
 | Psikoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kisilik psikolojisi bireylerin kendilerine ozgu davranis dusunce ve duygu bicimleriyle ilgilenir Gunluk yasami icinde birey her an hem cevresiyle hem de kendisiyle surekli etkilesim halindedir Birey bu tur etkilesimlerde bulunurken kendine ozgu duygu dusunce ve davranis ozellikleri gosterir Davranis dusunce ve duygu ozelliklerini incelemeyi kisilik psikolojisi ustlenmistir Kisiligin nasil ortaya ciktigini arastiran kisilik psikolojisi kisiligin yapilasmasini etkileyen degiskenleri genetik biyolojik kulturel boyutlar gibi cesitli boyutlarda inceler Psikolojinin bu dalinin yogunlastigi birkac ana alan vardir 1 Bir kisi ve onun onemli psikolojik davranislari ve dusunceleri hakkinda tam bir anlayis gelistirmek 2 Insanlarin psikolojileri acisindan nasil farkli olduklarini incelemek 3 Tum insanlarin hangi ozellikleri ve davranislari paylastigini incelemek Kisilik kavraminin kokleri Latince maske anlamina gelen persona kelimesine dayanir Taktigimiz maske gibi davranislarimizi ve cevremizdeki dunyayla etkilesimlerimizi etkiler Kisiligi calisma seklimiz iki ana yonteme ayrilabilir Birincisi kisinin tam potansiyeline ulasma arzusu veya disa donuk olma ozelligi gibi bircok insan icin gecerli olan genel ilkeleri arayan Ikincisi belirli bir kisinin kendine ozgu yonlerini anlamaya calisan Kisilik psikolojisi alani ozellik teorisi humanistik biyolojik davranisci evrimsel ve sosyal ogrenme perspektifleri gibi bircok teorik gelenekle uzun bir gecmise sahiptir Bazi arastirmacilar bu teorilerin bir karisimini kullanir ve arastirma yontemleri istatistik kullanmak veya teori gelistirmeye odaklanmak da dahil olmak uzere degisebilir Kisilik testleri bu alanin bir diger onemli yonudur ve genellikle gercek dunya uygulamalarinda kullanilir Psikoloji egitiminde kisiligi ve nasil gelistigini ogrenmek anormal psikoloji veya klinik psikoloji gibi daha uzmanlasmis alanlara gecmeden once genellikle gerekli bir temeldir Felsefi varsayimlarKisilik teorileri arastirmacilarin insan davranislari hakkinda sahip olduklari inanclara veya fikirlere dayanir Bu teoriler sadece bilimsel gerceklerle ilgili degildir ayni zamanda felsefi ve sanatsal fikirleri de dikkate alirlar Kisilik soz konusu oldugunda teorisyenlerin sahip oldugu bes temel anlasmazlik vardir 1 Ozgurluk vs Determinizm Bu tartisma insanlarin kendi eylemlerini kontrol etme ve anlama gucune sahip olup olmadiklari ya da eylemlerinin etkileyemedikleri seyler tarafindan kontrol edilip edilmedigiyle ilgilidir Bazi teoriler davranislarimizin bilincdisi dusuncelerimiz cevremiz ya da biyolojimiz tarafindan yonlendirildigini soyler 2 Dogaya karsi Yetistirilme Buradaki soru kisiligimizin esas olarak genlerimiz ve biyolojik yapimiz doga tarafindan mi yoksa cevremiz ve deneyimlerimiz yetistirme tarafindan mi sekillendirildigidir Son calismalar hem genlerin hem de cevrenin kisiligimizi sekillendirmede rol oynadigini gostermektedir Bu alandaki onemli arastirmacilardan biri Mizac ve Karakter modelini gelistiren dir 3 Benzersizlige karsi Evrensellik Bu tartisma her insanin tamamen benzersiz olup olmadigi ya da tum insanlarin paylastigi ortak ozellikler olup olmadigi ile ilgilidir Gordon Allport Abraham Maslow ve Carl Rogers gibi bazi teorisyenler her bireyin benzersizligine inanmaktadir Digerleri ozellikle davraniscilar ve bilissel kuramcilar herkesi etkileyen evrensel insan ilkeleri oldugunu vurgular 4 Aktif ve Reaktif Bu anlasmazlik insanlarin esas olarak kendi inisiyatifleriyle mi harekete gectikleri aktif yoksa cevrelerinde olup bitenlere mi tepki verdikleri reaktif ile ilgilidir Geleneksel teorisyenler genellikle insanlarin cogunlukla cevreleri tarafindan sekillendirildigini dusunurken humanist ve bilissel teorisyenler insanlarin hayatlarini sekillendirmede daha aktif bir role sahip oldugunu savunmaktadir Gunumuzde cogu teorisyen her iki yonun de onemli oldugu konusunda hemfikirdir 5 Iyimser ve Kotumser Bu insanlarin kendi kisiliklerini degistirip degistiremeyecekleri konusundaki farkli gorusleri ifade eder Ogrenmenin rolune cok fazla odaklanan teoriler ogrenmeye cok fazla odaklanmayan teorilere kiyasla insanlarin degisme yetenegi konusunda daha iyimser olma egilimindedir Kisilik TeorileriKisilik teorileri kisiligi ve onun bireyler arasindaki degisimini inceleyen bir psikoloji dalidir Psikoloji alaninda ozellikle de insan davranisi calismalarinda kok salmislardir Kisilik teorileri insanlarin nasil davranma egiliminde olduklarini baskalariyla nasil etkilesime girdiklerini ve kendilerini nasil gorduklerini tasvir etmeyi amaclar Ayrica bu davranislarin etkilesimlerin ve benlik algilarinin altinda yatan nedenleri aciklamayi amaclarlar 1 Psikanalitik Teori Sigmund Freud tarafindan ortaya atilan psikanalitik teori davranislarin bilincdisinda depolanan gecmis deneyimler tarafindan belirlendigini one surer Bu teori ayni zamanda kisiligin uc parcali yapisini da ortaya koyar id ilkel arzular ego gerceklik ve superego ahlak Carl Jung ve Alfred Adler de psikanalitik teorilere katkida bulunmus Jung kolektif bilincdisi ve arketip kavramlarini onermis Adler ise asagilik duygusu ve ustunluk cabasina odaklanmistir 2 Davranisci Teori B F Skinner tarafindan savunulan davranisci teori kisiligin cevreyle etkilesimler yoluyla edinilen ogrenilmis davranis kaliplarinin bir toplami oldugunu ileri surer Bu teori klasik ve edimsel kosullanma ilkelerine dayanmaktadir 3 Humanistik Teori Carl Rogers ve Abraham Maslow humanistik yaklasimlariyla taninirlar Bu teoriye gore bireyler dogalari geregi kendilerini gerceklestirmeye calisirlar ve temelde iyidirler Teori bilincli deneyimlere ve bireyin ozgur iradesine odaklanir 4 Ozellikler Teorisi Bu teori kisiligin zaman icinde ve durumlar arasinda istikrarli olan belirli ozelliklerden veya karakteristiklerden olustugunu ileri surer Baslica ozellik teorisyenleri arasinda Gordon Allport Raymond Cattell ve Hans Eysenck yer almaktadir Big Five su anda en cok kabul goren ozellik teorisidir ve kisiligi bes boyutta tanimlar aciklik vicdanlilik disadonukluk uyumluluk ve nevrotiklik 5 Sosyal Bilissel Teori Albert Bandura kisiligin ogrenme bilissel faktorler ve sosyal etkilesimler tarafindan sekillendirildigini one suren bu teoriyi onermistir Kisiligin sekillenmesinde gozlemsel ogrenmenin oz yeterliligin ve durumsal etkilerin rolunu vurgulayan bir bakis acisidir 6 Biyolojik Teori Bu teori kisiligin sekillenmesinde genetik ve biyolojik sureclerin rolunu vurgular Genlerin norotransmitterlerin ve beyin yapisinin kisilik uzerindeki etkisi uzerine yapilan calismalari icerir Kaynakca a b Dogan Cuceloglu 1991 Insan ve Davranisi Psikolojinin Alanlari Remzi Kitabevi ISBN 978 975 14 0250 9 Fleeson W 2004 Moving personality beyond the person situation debate The challenge and the opportunity of within person variability Current Directions in Psychological Science 13 2 83 87 doi 10 1111 j 0963 7214 2004 00280 x Engler Barbara 2008 Personality theories an introduction 8 bas Boston MA Houghton Mifflin ISBN 9780547148342 Tapu C S 2001 Hypostatic personality psychopathology of doing and being made Premier ss 28 31 ISBN 978 9738030596 Zayas V Shoda Y 2009 Three decades after the personality paradox Understanding situations Journal of Research in Personality 43 2 280 281 doi 10 1016 j jrp 2009 03 011 Bradberry T 2009 Self Awareness Penguin ISBN 978 1101148679 Kahn Michael 2002 Basic Freud psychoanalytic thought for the twenty first century 1 paperback bas New York Basic Books ISBN 9780465037162 Cheney W David Pierce Carl D 2008 Behavior analysis and learning 4 bas New York NY Psychology Press ISBN 9780805862607 Stefaroi P 2015 Humanistic Personology A Humanistic Ontological Theory of the Person amp Personality Applications in Therapy Social Work Education Management and Art Theatre Charleston SC USA CreateSpace Baron J 1982 Intelligence and Personality In R Sternberg Ed Handbook of Intelligence Cambridge Cambridge University Press Ayrica bakinizBenlik saygisiPsikoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz