Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Nisan 2014) () |
Osetler, (Osetçe: ирæттæ, irættæ) Osetya'nın yerli bir etnik grubu olan İranî bir ulustur. Oset, Gürcülerin bu halka verdiği isimdir. Osetlerse kendilerine İron, ülkelerineyse İrişton derler. Osetlerin çoğunluğu Rusya'ya bağlı Kuzey Osetya'da ve Gürcistan'la yaşanan savaştan sonra Rusya tarafından bağımsızlığı tanınan Güney Osetya'da yaşamaktadır. Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İrani Diller koluna bağlı Osetçedir.
 Soldan sağa: Khetagurov, , Kotsoyev, , Gergiyev, Taymazov | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Rusya | 515.000 |
 Güney Osetya | 65.000 (1989) |
 Gürcistan (geri kalan) | 38.028 (2002) |
 Türkiye | 100.000 |
| Diller | |
| Din | |
Türkiye'de yaygın biçimde Çerkeslerle birlikte yaşayan Osetlerin Çerkesler arasındaki ismi Kuşha (Къущхьэ «dağlı») olarak yaygındır.Balkarlar bu halka Düger, Karaçaylar ise Tegey derler.
Dil
Osetlerin dili Hint-Avrupa dil ailesinin İrani Diller koluna bağlı Osetçedir. Osetçe'nin iki ana lehçesi vardır. Bu lehçelerden biri Kuzey Osetya ve Güney Osetya'da konuşulan İron lehçesi, diğeri Kuzey Osetya'da konuşulan Digoron lehçesidir. Osetçeye bağlı Kudairag ve Tuallag gibi alt şivelerde vardır. Edebiyat dili en yaygın lehçe olan İron lehçesine dayanılarak ortaya çıkarılmıştır. Bir halk şairi olan Kosta Khetagurov, Oset edebiyatının kurucularındandır.
Osetçe, Kuzeydoğu İran dillerinde sınıflandırılmaktadır. Tacikistan'da konuşulan Yagnob dili, bugün Osetçe ile beraber Kuzeydoğu İran dilleri içinde yaşamını sürdüren son dilidir. Osetçe ve Yagnob dili, İskitçe-Sarmatça dillerinin lehçe grubundan kalmadır. Doğu İran dillerinden olan Peştuca kalıtsal bakımdan Osetçeye benzemektedir. []
Din
Osetlerin çoğu 12. yüzyılda Gürcü ve Bizans etkisi altında Hristiyan olmuştur.
Bugün Kuzey Osetya ve Güney Osetya'daki Osetlerin çoğu Ortodoks Hristiyan'dır. Batıdaki Digor halkı zamanla Kabardeylerin ve İslam dininin etkisi altında kalmıştır. Osetlerin %40'ı Hristiyan, %30' u Müslüman ve geri kalan %30'luk kısmı da pagan inancına sahiptir.
Tarihi
Osetler'in atalarının tarihi eski çağlara kadar uzanır. Orta Asya bozkırlarından Ural dağlarına kadar göçebe olarak yaşayan İskitler'in Oset halkının ataları olduğu söylenir.[]Karadeniz'in kuzeyine ve daha sonra da Balkanlara kadar yayıldılar. İskitler at üzerinde savaşta usta bir halktı ve bu üstünlükleriyle bu coğrafyada kültürel anlamda derin izler bıraktılar.
MÖ 3. yüzyılda İskitlerin yerini Urallar üzerinden gelen akrabaları Sarmatlar aldı.[] Sarmatlar bir kabile federasyonuydu ve temel olarak üç ana kabileden oluşuyordu: Alanlar, Roksalanlar ve Yazsaglar. Alanlar Don Nehri ve Volga Nehri arasında kalan ve Kuzey Kafkasya'yı da kapsayan bir bölgede hakimiyet kurmuştu; Roksalanlar ise Don nehrinden Orta Avrupa'ya kadar olan bir alanda yaşamaktaydı; Yazsaglar ise bugün Macaristan olan Pannonia bölgesini kaplamıştı. Sarmatların en büyük özelliği ağır zırhlı süvarileriydi; tarihçiler batıdaki şövalye tarzının Sarmatlardan gelebileceğine dair teoriler öne sürdüler.[]
Zaman içinde İskandinavya'dan gelen Cermen kabileleri Balkanlar ve Karadeniz kıyılarına kadar inince Sarmatlarla komşu oldular. Bu komşuluk ortak düşmanları olan Romalılarla savaşta yapılan ittifaklara kadar uzandı. MS 370 yılında doğudan gelen Hunlar sırasıyla önce Alanları, sonra da en güçlü Cermen kabilesi olan Gotları önüne katarak bu ittifakı bozdu. Domino etkisiyle yayılan kavimler göçü birçok barbar halkı etkiledi ve sonunda Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne kadar gitti.
Sarmat kabilelerinin kaderi Hun istilasıyla ve Avrupa'daki barbar göçleriyle birleşti. Sadece Alanların bir kısmı Kafkasya'ya sığınarak yerlerinde kaldı ve orada bir Alan Krallığı kurdular. Alan Krallığı bölgeye gelen Bizans ve Hazarlarla çeşitli ittifaklar yaptı ve başkenti M.S. 13. yüzyıla kadar hayatta kalmayı sürdürdü. Bu tarihte gelen Moğol istilalarıyla krallık yıkıldı ve sağ kalan Alanların (kurtulabilenlerin sayıları 16.000 olarak tahmin edilmektedir) Kafkas dağlarının yüksek bölgelerine sığınmalarıyla bugünkü Oset halkı oluştu.
Avrupa'da kalan veya göçlerle batıya giden Sarmatlardan en güçlü olan kabile Alanların bir kısmı Hunlarla birlikte hareket etti ve onlara katıldılar. Hunlardan kaçanlar ise bir Cermen kabilesi olan Vandallarla birlikte Avrupa içlerine kadar girerek bugünkü Fransa'yı teşkil eden Galya bölgesini istila etti. Burada Goar ve Respendial adındaki iki Alan kralı anlaşamayınca Respendial komutasındaki Alanlar Galya'dan ayrılarak Vandallar ve yine bir Cermen kabilesi olan Süevlerle birlikte MS 409 yılında İberya'yı, yani İspanya'yı işgal ettiler. İberya'da tekrar bir paylaşım oldu ve Alanlar'a bugünkü Portekiz sınırları içindeki Lusitania verildi.
MS 418 yılında İberya'nın Gotların batı kolu olan Vizigotlar tarafından istila edilmesiyle birlikte Alan, Vandal ve Süev toplulukları Cebelitarık'ı geçerek Kuzey Afrika'ya girdiler.[] Kuzey Afrika ve Kartaca Roma'nın tahıl ambarıydı; bu şekilde zaten zor durumda olan Roma İmparatorluğu ciddi bir darbe yemiş oldu. Kuzey Afrika'da kurulan krallığın başına bir Vandal olan Genserik geçti ve krallık unvanını "Vandalların ve Alanların Kralı" olarak belirledi. Bu krallık M.S. 6. yüzyıla kadar yaşamını sürdürdü. Galya'da Goar'ın komutası altında kalan Alanlar ise zamanla bölgedeki diğer halkların içinde eriyip izlerini kaybettirdiler.
Avrupa'da kalan diğer Sarmat kabilesi olan Roksalanlar istilacı kabileler içinde eridi. Yazsaglar ise Pannonia'da kalmaya ve Roma için sorun teşkil etmeye devam ettiler. Varlıkları barbar istilalarından sonra durulan ortamda kurulan yeni imparatorluklardan sonra da devam etti ve Macar birliğinin kurulmasından sonra oluşan federasyon içinde Jazsag bölgesinde 15. yüzyıla kadar kendi kimliklerini muhafaza ettiler; bu tarihten sonra dillerini kaybettiler ve Macarlaştılar. Kral Arthur efsanesinin orijininin, MS 175 yılında Roma İmparatorluğuna yenildikleri savaştan sonra fidye olarak verdikleri 5.500 kişilik süvari birliğinin Romalılar tarafından Büyük Britanya'ya gönderilmesiyle, Yazsaglar olduğuna dair hipotezler mevcuttur.
Kaynakça
- ^ . 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008.
- ^ Gürcistan-Güney Osetya çatışması çok sayıda Osetin Güney Osetya'dan göç etmesine yol verdi, fakat 1989'dan beri bu bölgede herhangi bir nüfus sayımı yapılmamıştır, dolayısıyla bölgenin nüfusuna dair kesin bilgiler yoktur.
- ^ UNHCR, WriteNet reports, The North Caucasian Diaspora In Turkey 22 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Eastern Europe, Russia and Central Asia by Imogen Bell, p200
- ^ On Ruins of Empire: Ethnicity and Nationalism in the Former Soviet Union by Georgiy I. Mirsky, p28
- ^ <An Ethnic History of Russia: Pre-revolutionary Times to the Present by Tatiana Mastyugina, p80
- ^ Papşu, Murat. Çerkesçede Etnik Adlar 13 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nart dergisi, sayı: 84
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Nisan 2014 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Osetler Osetce iraettae iraettae Osetya nin yerli bir etnik grubu olan Irani bir ulustur Oset Gurculerin bu halka verdigi isimdir Osetlerse kendilerine Iron ulkelerineyse Iriston derler Osetlerin cogunlugu Rusya ya bagli Kuzey Osetya da ve Gurcistan la yasanan savastan sonra Rusya tarafindan bagimsizligi taninan Guney Osetya da yasamaktadir Dilleri Hint Avrupa dil ailesinin Irani Diller koluna bagli Osetcedir Oset iraettaeSoldan saga Khetagurov Kotsoyev Gergiyev TaymazovOnemli nufusa sahip bolgelerRusya515 000Guney Osetya65 000 1989 Gurcistan geri kalan 38 028 2002 Turkiye100 000DillerOsetce RuscaDinCogunluk Ortodoks Azinlik ise Sunni Musluman ve yerel Oset dinine mensup Turkiye de yaygin bicimde Cerkeslerle birlikte yasayan Osetlerin Cerkesler arasindaki ismi Kusha Kushhe dagli olarak yaygindir Balkarlar bu halka Duger Karacaylar ise Tegey derler DilOsetlerin dili Hint Avrupa dil ailesinin Irani Diller koluna bagli Osetcedir Osetce nin iki ana lehcesi vardir Bu lehcelerden biri Kuzey Osetya ve Guney Osetya da konusulan Iron lehcesi digeri Kuzey Osetya da konusulan Digoron lehcesidir Osetceye bagli Kudairag ve Tuallag gibi alt sivelerde vardir Edebiyat dili en yaygin lehce olan Iron lehcesine dayanilarak ortaya cikarilmistir Bir halk sairi olan Kosta Khetagurov Oset edebiyatinin kurucularindandir Osetce Kuzeydogu Iran dillerinde siniflandirilmaktadir Tacikistan da konusulan Yagnob dili bugun Osetce ile beraber Kuzeydogu Iran dilleri icinde yasamini surduren son dilidir Osetce ve Yagnob dili Iskitce Sarmatca dillerinin lehce grubundan kalmadir Dogu Iran dillerinden olan Pestuca kalitsal bakimdan Osetceye benzemektedir kaynak belirtilmeli DinOsetlerin cogu 12 yuzyilda Gurcu ve Bizans etkisi altinda Hristiyan olmustur Bugun Kuzey Osetya ve Guney Osetya daki Osetlerin cogu Ortodoks Hristiyan dir Batidaki Digor halki zamanla Kabardeylerin ve Islam dininin etkisi altinda kalmistir Osetlerin 40 i Hristiyan 30 u Musluman ve geri kalan 30 luk kismi da pagan inancina sahiptir TarihiOsetler in atalarinin tarihi eski caglara kadar uzanir Orta Asya bozkirlarindan Ural daglarina kadar gocebe olarak yasayan Iskitler in Oset halkinin atalari oldugu soylenir kaynak belirtilmeli Karadeniz in kuzeyine ve daha sonra da Balkanlara kadar yayildilar Iskitler at uzerinde savasta usta bir halkti ve bu ustunlukleriyle bu cografyada kulturel anlamda derin izler biraktilar MO 3 yuzyilda Iskitlerin yerini Urallar uzerinden gelen akrabalari Sarmatlar aldi kaynak belirtilmeli Sarmatlar bir kabile federasyonuydu ve temel olarak uc ana kabileden olusuyordu Alanlar Roksalanlar ve Yazsaglar Alanlar Don Nehri ve Volga Nehri arasinda kalan ve Kuzey Kafkasya yi da kapsayan bir bolgede hakimiyet kurmustu Roksalanlar ise Don nehrinden Orta Avrupa ya kadar olan bir alanda yasamaktaydi Yazsaglar ise bugun Macaristan olan Pannonia bolgesini kaplamisti Sarmatlarin en buyuk ozelligi agir zirhli suvarileriydi tarihciler batidaki sovalye tarzinin Sarmatlardan gelebilecegine dair teoriler one surduler kaynak belirtilmeli Zaman icinde Iskandinavya dan gelen Cermen kabileleri Balkanlar ve Karadeniz kiyilarina kadar inince Sarmatlarla komsu oldular Bu komsuluk ortak dusmanlari olan Romalilarla savasta yapilan ittifaklara kadar uzandi MS 370 yilinda dogudan gelen Hunlar sirasiyla once Alanlari sonra da en guclu Cermen kabilesi olan Gotlari onune katarak bu ittifaki bozdu Domino etkisiyle yayilan kavimler gocu bircok barbar halki etkiledi ve sonunda Roma Imparatorlugu nun cokusune kadar gitti Kosta Khetagurov Sarmat kabilelerinin kaderi Hun istilasiyla ve Avrupa daki barbar gocleriyle birlesti Sadece Alanlarin bir kismi Kafkasya ya siginarak yerlerinde kaldi ve orada bir Alan Kralligi kurdular Alan Kralligi bolgeye gelen Bizans ve Hazarlarla cesitli ittifaklar yapti ve baskenti M S 13 yuzyila kadar hayatta kalmayi surdurdu Bu tarihte gelen Mogol istilalariyla krallik yikildi ve sag kalan Alanlarin kurtulabilenlerin sayilari 16 000 olarak tahmin edilmektedir Kafkas daglarinin yuksek bolgelerine siginmalariyla bugunku Oset halki olustu Avrupa da kalan veya goclerle batiya giden Sarmatlardan en guclu olan kabile Alanlarin bir kismi Hunlarla birlikte hareket etti ve onlara katildilar Hunlardan kacanlar ise bir Cermen kabilesi olan Vandallarla birlikte Avrupa iclerine kadar girerek bugunku Fransa yi teskil eden Galya bolgesini istila etti Burada Goar ve Respendial adindaki iki Alan krali anlasamayinca Respendial komutasindaki Alanlar Galya dan ayrilarak Vandallar ve yine bir Cermen kabilesi olan Suevlerle birlikte MS 409 yilinda Iberya yi yani Ispanya yi isgal ettiler Iberya da tekrar bir paylasim oldu ve Alanlar a bugunku Portekiz sinirlari icindeki Lusitania verildi MS 418 yilinda Iberya nin Gotlarin bati kolu olan Vizigotlar tarafindan istila edilmesiyle birlikte Alan Vandal ve Suev topluluklari Cebelitarik i gecerek Kuzey Afrika ya girdiler kaynak belirtilmeli Kuzey Afrika ve Kartaca Roma nin tahil ambariydi bu sekilde zaten zor durumda olan Roma Imparatorlugu ciddi bir darbe yemis oldu Kuzey Afrika da kurulan kralligin basina bir Vandal olan Genserik gecti ve krallik unvanini Vandallarin ve Alanlarin Krali olarak belirledi Bu krallik M S 6 yuzyila kadar yasamini surdurdu Galya da Goar in komutasi altinda kalan Alanlar ise zamanla bolgedeki diger halklarin icinde eriyip izlerini kaybettirdiler Avrupa da kalan diger Sarmat kabilesi olan Roksalanlar istilaci kabileler icinde eridi Yazsaglar ise Pannonia da kalmaya ve Roma icin sorun teskil etmeye devam ettiler Varliklari barbar istilalarindan sonra durulan ortamda kurulan yeni imparatorluklardan sonra da devam etti ve Macar birliginin kurulmasindan sonra olusan federasyon icinde Jazsag bolgesinde 15 yuzyila kadar kendi kimliklerini muhafaza ettiler bu tarihten sonra dillerini kaybettiler ve Macarlastilar Kral Arthur efsanesinin orijininin MS 175 yilinda Roma Imparatorluguna yenildikleri savastan sonra fidye olarak verdikleri 5 500 kisilik suvari birliginin Romalilar tarafindan Buyuk Britanya ya gonderilmesiyle Yazsaglar olduguna dair hipotezler mevcuttur Kaynakca 2 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2008 Gurcistan Guney Osetya catismasi cok sayida Osetin Guney Osetya dan goc etmesine yol verdi fakat 1989 dan beri bu bolgede herhangi bir nufus sayimi yapilmamistir dolayisiyla bolgenin nufusuna dair kesin bilgiler yoktur UNHCR WriteNet reports The North Caucasian Diaspora In Turkey 22 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eastern Europe Russia and Central Asia by Imogen Bell p200 On Ruins of Empire Ethnicity and Nationalism in the Former Soviet Union by Georgiy I Mirsky p28 lt An Ethnic History of Russia Pre revolutionary Times to the Present by Tatiana Mastyugina p80 Papsu Murat Cerkescede Etnik Adlar 13 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nart dergisi sayi 84