Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Eylül 2011) |
Klarnet (klarinet ya da gırnata), sert ve dayanıklı ağaçlardan genellikle de abanoz ağacından yapılan üflemeli bir çalgı türüdür. Bir çeşit sert kauçuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır.
Tanımı
Klarnet üflemeli bir çalgıdır Klarnetler, beş parçanın birleşmesinden oluşur, bunlar:
- Ağızlık (Bek)
- Fıçı (Barel)
- Üst gövde
- Alt gövde
- Kalak (Pavillon da denir)
Klarnetin gövdesi silindir biçimindedir. Kalak bölümü ise obuanın kalağına oranla daha geniştir. Dikkatlice yontulup biçimlendirilen bu kamış parçası, ağızlık üzerine takılır. Çalıcının nefesi ile titreşime geçirilen kamış, boru içindeki havayı titreşime geçirerek ses elde edilmesini sağlar. Çalıcının sol eli yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak üzere az bir eğimle yere doğru tutulur.
Flüt ve obuada olduğu gibi, klarnetin gövdesinde de ses deliklerini açmaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardır. 1840 sıralarında "Boehm sistemi" flüte uygulandıktan sonra, Paris Konservatuvarı öğretim üyesi ve klarnetçi Klosé, bu sistemin klarnete de uygun olduğunu görmüş ve Boehm sistemi klarnete uygulanmıştır. Daha sonra farklı zamanlarda farklı kişiler tarafından bu sistem geliştirilmiştir.
Klarnetin tarihçesi
Klarnet, tarihi 19. yüzyılda Chalumeau (Şalümo) adıyla orkestralarda icra edilen bu nefesli saz klarnetin atasıydı. Fransızcadan gelen bu isim nefesli sazların genel adıydı. Aynı yüzyılda Denner adlı çalgı yapım ustası Şalümo’yu geliştirerek bugünkü sisteme doğru ilk adımı atmıştır. 18. yüzyılda keşfedilen enstrümanın orkestraya dâhil edilmesi 1750 yılında olmuştur. 1800’lü yıllarda klarnetin oda orkestralarında yaygınlaşmasında Mozart’ın rolünün büyük olduğu bilinmektedir. 1812’de Paris Konservatuvarında öğretim üyesi olan Ivan Müller klarnete farklı mekanikler ekledi. Müller’in 13 tuşlu hale getirdiği enstrüman Denner’in sistemine göre daha karmaşıktı. 1840 yılında ses sistemleri için metal tuş mekanizması flüt ve obuada olduğu gibi klarnette de kullanılmıştır. Paris Konservatuvarı Klarnet bölümü öğretim üyesi Klose, Boehm Sistemi'ni klarnete uyguladıktan sonra 1860 yılına kadar enstrüman üzerinde mekanik gelişmeler devam etti. 1900-1925 yılları arasında klarnet artık radyo ve stüdyo kayıtlarında önemli yer tutmaya başladı. Perde sistemlerinin esas amacı akustiğin daha kaliteli elde edilmesi yönünde idi. Şalümo ile 1600’lerde 1,5 oktav ses genişliğiyle yola çıkan klarnet Mozart’ın konçerto ve Quintetlerinde yumuşak ve koyu sesiyle klasik, caz ve pop orkestralarının vazgeçilmez nefesli sazı olarak bugün konservatuvarlarda eğitim metotlarında ve müzik literatüründe yerini almıştır.
Klarnet türleri
Klarnetlerin Çok kalabalık bir ailesi vardır.Buna benzer birçok türden oluşur..
- Mi bemol küçük klarnet (yazılan notanın küçük üçlü ince sesini duyurur)
- Re küçük klarnet * Do klarnet (yazılan notanın aynısını duyurur)
- Si bemol klarnet (yazılan notanın büyük ikili kalın sesini duyurur)
- La klarnet (yazılan notanın küçük üçlü kalın sesini duyurur)
- Basset horn (Fa) (Yazılan notanın tam beşli kalın sesini duyurur)
- Mibemol alto klarnet (yazılı notanın büyük altılı kalın sesini dyurur)
- Si bemol basklarnet (yazılan notanın büyük dokuzlu kalın sesini duyurur)
- La basklarnet (yazılı notanın 1 oktav ve küçük üçlü kalın sesini duyurur)
- Si bemol kontrabasklarnet (yazılı sesin 2 oktav ve büyük ikili kalın sesini duyurur)
Bu çalgıların tümünün çalınışı aynıdır. Bir tanesinin iyi çalmayı öğrenen, çok kısa bir alışma devresinden sonra, herhangi bir diğerini çalabilir. Yalnızca dört tanesi sürekli orkestrada kullanılır.
- Mi bemol küçük klarnet
- Si bemol klarnet
- La klarnet
- Si bemol basklarnet
Bu dört çalgının da dördü birden her yapıtta kullanılmaz. Genellikle besteciler iki si bemol klarnet kullanırlar. Üçlü orkestra kuruluşu ise, bunlara bir de bas klarnet eklenir. Daha büyük orkestralarda mi bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir.
La klarnet Si bemol klarnete çok yakın bir çalgıdır. La klarnetin boyu Si bemol klarnete göre biraz daha uzun, ses rengi biraz daha koyudur. Çalınışı ve ses genişliği aynıdır. Yalnız, Si bemol klarnet yazılı olan notanın büyük ikili kalınını, La klarnet ise küçük üçlü kalınını seslendirir. Besteciler bu iki klarnet türünden birini kullanırlar. Bunun en önemli nedenleri şunlardır:
- Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa.
- Yapıtta çok diyez varsa.
- Klarnet partisinin en kalınından Do diyez sesinin kullanılması gerekiyorsa.
Ses genişliği
Klarnetin notaları sol anahtarı üzerine yazılır. Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır. Bu genişlik içinde tüm diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir. Dördüncü ek çizgideki sol notasından daha ince notaların çalınması biraz güç olduğu için bu sesler pek kullanılmaz. Eğer kullanılması isteniyorsa da küçük klarnet kullanılır. En kalın mi notasından bir sonraki oktav içerisindeki si bemol notasına kromatik olarak olarak, aşağıdan yukarıya doğru ses deliklerinin sırasıyla açılması yoluyla elde edilir. Bu Si bemolün incesindeki seslerin elde edilişi, flüt ve obuadakinden biraz farklıdır. Flüt ve obuada en kalındaki esas seslerden sonra gelen sesler, bu esas seslerin ikinci doğuşkanları (bir oktav incesi) olarak, daha incelerde ise, esas seslerin genellikle dördüncü doğuşkanları (iki oktav incesi) olarak elde edilirler. Klarinette ise (gövdesi silindir biçiminde olduğundan) elde edilen doğuşkanlar tek sayılıdır (3, 5, 7, 9). Üçüncü çizgi Si sesi klarnetin yazılı en kalın sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayarı, ayrıca bir yardımcı perde yardımı sonucunda çıkarılabilen üçüncü doğuşkanıdır yani 1 oktav ve tam 5'li. bu Si sesinden üçüncü ek çizgi Fa' ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir. Fa' nın daha incesindeki sesler çeşitli yollardan, her klarnetçiye ve klarnet yapısına göre değişebilen yollarla elde edilir.
Galeri
- Farklı tuş ve delik düzenlemelerine sahip klarnetler - Farklı perdelerde klarnetler
-
![image]()
Iwan Müller klarnet, 13 tuşlu ve deri yastıklı, 1812. -
![image]()
17 tuşlu ve 6 halkalı Boehm Klarnet, Hyacinthe Klosé ve Louis Auguste Buffet tarafından yaklaşık 1843 yılında geliştirilmiştir -
![image]()
16 tuşlu ve 4 halkalı Albert klarnet, 1850, Eugène Albert. -
![image]()
Oskar Oehler tarafından 1905 yılında geliştirilen 22 tuşlu, 5 halkalı ve alt eklemin orta ton deliğinde bir kapağı olan Oehler klarnet. -
![image]()
Bas klarnet, Basset horn, D, B ♭, A, yüksek G ve E ♭ klarnet, A'da basset klarnet (Aleman sistemi) -
![image]()
Alto klarnet düşük C'ye (Alman sistemi) -
![image]()
Alto klarnet (Fransız sistemi) -
![image]()
Kontraalto klarnet ve kontrbas klarnet (Fransız sistemi)
Klarinetin tınlama bölgeleri
Klarinetin dört farklı tınlama bölgesi vardır:
- Kalın ses bölgesi : En kalın ses olan Mi' den bir oktav incesi Fa diyez notasına kadar olan bölgedir. Zengin, madeni, gizemli, karanlık ve dramatik sözcükleri ile tanımlanabilir. Bu ses bölgesine "Şalümo" (Chalumeau) bölgesi de denir. "Şalümo" klarnetin atası olan eski bir çalgının adıdır.
- Kötü sesler : Sol notasından üç yarım perde sonraki si bemol notasına kadar olan bölgedir, klarnetin en kötü sesleridir, zayıf, soluk hem de elde edilmesi biraz daha güçtür.
- Orta ses bölgesi : Si notasından ikinci ek çizgi Do notasına kadar olan ve klarnetin en güzel sesleridir. Bu bölgeye "Klarino" (Clarino) ses bölgesi denir. En güzel ve en etkili klarnet soloları bu ses bölgesinde yazılmıştır. Bu sesler duru, parlak, ılık ve etkileyicidir.
- İnce ses bölgesi : İkinci ek çizgi Do' dan sonraki daha ince seslerdir. Gür çalındığında sert ve rahatsız edici fakat kısık sesle çalındığında ılık ve yumuşak, flüt ses rengine yakın bir tını özelliği gösterir.
Teknik özellikleri
Klarnet, çeviklik bakımından flüte çok yakındır. Her çeşit hızlı, parlak, gösterişli pasajlar, diziler, arpejler, grupetto ve benzeri figürler, ve tremololar rahatlıkla çalınabilir. Genellikle tek dil kullanırlar. Çift dil ve üç dil çok zor olduğundan, özel durumlar olmadıkça kullanılmaz. Bir ses bölgesinden başka bir ses bölgesine geniş aralıklı atlamalar, klarnete özgü kolaylıklardan biridir. Ancak hızlı tekrarlanan sesleri çalmakta oldukça sınırlıdır. Klarnetin en önemli özelliklerinden biri de, gürlük kontrolü bakımından son derece yetenekli olmasıdır. Çok kısık sesle ve çok gür sesle çalınabilir.
Orkestradaki önemi
Klarnete orkestrada hızlı, akıcı, parlak, gösterişli pasajlardan geniş duygusal ezgilere dek her türlü görev verilir. Duru ve parlak ses rengi ile birleşen etkili kreşendo ve dekreşendo yeteneği, klarnetin "Espressivo" solo pasajlarda sık sık görevlendirilmesine neden olur. Ses rengi diğer tahta üflemeliler ile iyi kaynaşır. Başka çalgılardaki temaları katlamak, gerekirse arka plandaki armonileri sağlamak ve eşlik figürlerini seslendirmek klarnetin yapabileceği en önemli görevlerdir.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Klarnet ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Eylul 2011 Klarnet klarinet ya da girnata sert ve dayanikli agaclardan genellikle de abanoz agacindan yapilan uflemeli bir calgi turudur Bir cesit sert kaucuk olan ebonitten ayrica metalden yapilanlari da vardir Bir klarnetin teiele siKlarnet calan bir adamTanimiKlarnet uflemeli bir calgidir Klarnetler bes parcanin birlesmesinden olusur bunlar Agizlik Bek Fici Barel Ust govde Alt govde Kalak Pavillon da denir Klarnetin govdesi silindir bicimindedir Kalak bolumu ise obuanin kalagina oranla daha genistir Dikkatlice yontulup bicimlendirilen bu kamis parcasi agizlik uzerine takilir Calicinin nefesi ile titresime gecirilen kamis boru icindeki havayi titresime gecirerek ses elde edilmesini saglar Calicinin sol eli yukarida sag eli ise asagida olmak uzere az bir egimle yere dogru tutulur Flut ve obuada oldugu gibi klarnetin govdesinde de ses deliklerini acmaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardir 1840 siralarinda Boehm sistemi flute uygulandiktan sonra Paris Konservatuvari ogretim uyesi ve klarnetci Klose bu sistemin klarnete de uygun oldugunu gormus ve Boehm sistemi klarnete uygulanmistir Daha sonra farkli zamanlarda farkli kisiler tarafindan bu sistem gelistirilmistir Klarnetin tarihcesiKlarnet tarihi 19 yuzyilda Chalumeau Salumo adiyla orkestralarda icra edilen bu nefesli saz klarnetin atasiydi Fransizcadan gelen bu isim nefesli sazlarin genel adiydi Ayni yuzyilda Denner adli calgi yapim ustasi Salumo yu gelistirerek bugunku sisteme dogru ilk adimi atmistir 18 yuzyilda kesfedilen enstrumanin orkestraya dahil edilmesi 1750 yilinda olmustur 1800 lu yillarda klarnetin oda orkestralarinda yayginlasmasinda Mozart in rolunun buyuk oldugu bilinmektedir 1812 de Paris Konservatuvarinda ogretim uyesi olan Ivan Muller klarnete farkli mekanikler ekledi Muller in 13 tuslu hale getirdigi enstruman Denner in sistemine gore daha karmasikti 1840 yilinda ses sistemleri icin metal tus mekanizmasi flut ve obuada oldugu gibi klarnette de kullanilmistir Paris Konservatuvari Klarnet bolumu ogretim uyesi Klose Boehm Sistemi ni klarnete uyguladiktan sonra 1860 yilina kadar enstruman uzerinde mekanik gelismeler devam etti 1900 1925 yillari arasinda klarnet artik radyo ve studyo kayitlarinda onemli yer tutmaya basladi Perde sistemlerinin esas amaci akustigin daha kaliteli elde edilmesi yonunde idi Salumo ile 1600 lerde 1 5 oktav ses genisligiyle yola cikan klarnet Mozart in koncerto ve Quintetlerinde yumusak ve koyu sesiyle klasik caz ve pop orkestralarinin vazgecilmez nefesli sazi olarak bugun konservatuvarlarda egitim metotlarinda ve muzik literaturunde yerini almistir Klarnet turleriKlarnetlerin Cok kalabalik bir ailesi vardir Buna benzer bircok turden olusur Mi bemol kucuk klarnet yazilan notanin kucuk uclu ince sesini duyurur Re kucuk klarnet Do klarnet yazilan notanin aynisini duyurur Si bemol klarnet yazilan notanin buyuk ikili kalin sesini duyurur La klarnet yazilan notanin kucuk uclu kalin sesini duyurur Basset horn Fa Yazilan notanin tam besli kalin sesini duyurur Mibemol alto klarnet yazili notanin buyuk altili kalin sesini dyurur Si bemol basklarnet yazilan notanin buyuk dokuzlu kalin sesini duyurur La basklarnet yazili notanin 1 oktav ve kucuk uclu kalin sesini duyurur Si bemol kontrabasklarnet yazili sesin 2 oktav ve buyuk ikili kalin sesini duyurur Bu calgilarin tumunun calinisi aynidir Bir tanesinin iyi calmayi ogrenen cok kisa bir alisma devresinden sonra herhangi bir digerini calabilir Yalnizca dort tanesi surekli orkestrada kullanilir Mi bemol kucuk klarnet Si bemol klarnet La klarnet Si bemol basklarnet Bu dort calginin da dordu birden her yapitta kullanilmaz Genellikle besteciler iki si bemol klarnet kullanirlar Uclu orkestra kurulusu ise bunlara bir de bas klarnet eklenir Daha buyuk orkestralarda mi bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir La klarnet Si bemol klarnete cok yakin bir calgidir La klarnetin boyu Si bemol klarnete gore biraz daha uzun ses rengi biraz daha koyudur Calinisi ve ses genisligi aynidir Yalniz Si bemol klarnet yazili olan notanin buyuk ikili kalinini La klarnet ise kucuk uclu kalinini seslendirir Besteciler bu iki klarnet turunden birini kullanirlar Bunun en onemli nedenleri sunlardir Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa Yapitta cok diyez varsa Klarnet partisinin en kalinindan Do diyez sesinin kullanilmasi gerekiyorsa Ses genisligiKlarnetin notalari sol anahtari uzerine yazilir Ses genisligi neredeyse 4 oktav kadardir Bu genislik icinde tum diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir Dorduncu ek cizgideki sol notasindan daha ince notalarin calinmasi biraz guc oldugu icin bu sesler pek kullanilmaz Eger kullanilmasi isteniyorsa da kucuk klarnet kullanilir En kalin mi notasindan bir sonraki oktav icerisindeki si bemol notasina kromatik olarak olarak asagidan yukariya dogru ses deliklerinin sirasiyla acilmasi yoluyla elde edilir Bu Si bemolun incesindeki seslerin elde edilisi flut ve obuadakinden biraz farklidir Flut ve obuada en kalindaki esas seslerden sonra gelen sesler bu esas seslerin ikinci doguskanlari bir oktav incesi olarak daha incelerde ise esas seslerin genellikle dorduncu doguskanlari iki oktav incesi olarak elde edilirler Klarinette ise govdesi silindir biciminde oldugundan elde edilen doguskanlar tek sayilidir 3 5 7 9 Ucuncu cizgi Si sesi klarnetin yazili en kalin sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayari ayrica bir yardimci perde yardimi sonucunda cikarilabilen ucuncu doguskanidir yani 1 oktav ve tam 5 li bu Si sesinden ucuncu ek cizgi Fa ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir Fa nin daha incesindeki sesler cesitli yollardan her klarnetciye ve klarnet yapisina gore degisebilen yollarla elde edilir GaleriFarkli tus ve delik duzenlemelerine sahip klarnetler Farkli perdelerde klarnetler Iwan Muller klarnet 13 tuslu ve deri yastikli 1812 17 tuslu ve 6 halkali Boehm Klarnet Hyacinthe Klose ve Louis Auguste Buffet tarafindan yaklasik 1843 yilinda gelistirilmistir 16 tuslu ve 4 halkali Albert klarnet 1850 Eugene Albert Oskar Oehler tarafindan 1905 yilinda gelistirilen 22 tuslu 5 halkali ve alt eklemin orta ton deliginde bir kapagi olan Oehler klarnet Bas klarnet Basset horn D B A yuksek G ve E klarnet A da basset klarnet Aleman sistemi Alto klarnet dusuk C ye Alman sistemi Alto klarnet Fransiz sistemi Kontraalto klarnet ve kontrbas klarnet Fransiz sistemi Klarinetin tinlama bolgeleri Klarinetin dort farkli tinlama bolgesi vardir Kalin ses bolgesi En kalin ses olan Mi den bir oktav incesi Fa diyez notasina kadar olan bolgedir Zengin madeni gizemli karanlik ve dramatik sozcukleri ile tanimlanabilir Bu ses bolgesine Salumo Chalumeau bolgesi de denir Salumo klarnetin atasi olan eski bir calginin adidir Kotu sesler Sol notasindan uc yarim perde sonraki si bemol notasina kadar olan bolgedir klarnetin en kotu sesleridir zayif soluk hem de elde edilmesi biraz daha guctur Orta ses bolgesi Si notasindan ikinci ek cizgi Do notasina kadar olan ve klarnetin en guzel sesleridir Bu bolgeye Klarino Clarino ses bolgesi denir En guzel ve en etkili klarnet sololari bu ses bolgesinde yazilmistir Bu sesler duru parlak ilik ve etkileyicidir Ince ses bolgesi Ikinci ek cizgi Do dan sonraki daha ince seslerdir Gur calindiginda sert ve rahatsiz edici fakat kisik sesle calindiginda ilik ve yumusak flut ses rengine yakin bir tini ozelligi gosterir Teknik ozellikleri Klarnet ceviklik bakimindan flute cok yakindir Her cesit hizli parlak gosterisli pasajlar diziler arpejler grupetto ve benzeri figurler ve tremololar rahatlikla calinabilir Genellikle tek dil kullanirlar Cift dil ve uc dil cok zor oldugundan ozel durumlar olmadikca kullanilmaz Bir ses bolgesinden baska bir ses bolgesine genis aralikli atlamalar klarnete ozgu kolayliklardan biridir Ancak hizli tekrarlanan sesleri calmakta oldukca sinirlidir Klarnetin en onemli ozelliklerinden biri de gurluk kontrolu bakimindan son derece yetenekli olmasidir Cok kisik sesle ve cok gur sesle calinabilir Orkestradaki onemiKlarnete orkestrada hizli akici parlak gosterisli pasajlardan genis duygusal ezgilere dek her turlu gorev verilir Duru ve parlak ses rengi ile birlesen etkili kresendo ve dekresendo yetenegi klarnetin Espressivo solo pasajlarda sik sik gorevlendirilmesine neden olur Ses rengi diger tahta uflemeliler ile iyi kaynasir Baska calgilardaki temalari katlamak gerekirse arka plandaki armonileri saglamak ve eslik figurlerini seslendirmek klarnetin yapabilecegi en onemli gorevlerdir Ayrica bakinizKlarnetciler listesi Tahta nefesli calgilarWikimedia Commons ta Klarnet ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir