Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, İngilizce Vikipedi'de yer alan aynı konulu maddeden Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir. Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız.
|
Klasik Türk müziği, klasik Türk mûsıkîsi, Osmanlı'daki adıyla mûsıkî veya günümüzde kullanılan adıyla Türk sanat müziği; Türk kültürüne has makamlı bir müzik türü. Klasik batı müziği ve Hint müziği ile beraber dünya üzerinde süreklilik ve gelenek oluşturma bakımından mevcut birkaç klasik müzikten birisi olarak kabul edilir.
Etimolojisi
Bu terimdeki "Türk" ve "klasik" kelimeleri, cumhuriyet döneminde Osmanlı Devleti'nden süregelen müziğe karşı Batı müziği taraftarlarınca ileri sürülen bazı iddialara cevap vermek için türetilmiştir. Bu iddialardan en önemlisi Osmanlı müziğinin Türklerin değil, Bizans ve İran müziği kaynaklı olduğuna dair olan tezdir. Hüseyin Sadeddin Arel ve Rauf Yekta gibi batılı müzik çevrelerince de saygın görülen kimi müzikologlar, bu iddiaları belge ve bilgilerle çürütmüşlerdi.[] Cumhuriyet döneminde bu müzik geleneği genellikle göz ardı edilmiş, hatta 2 Kasım 1934-6 Eylül 1936 tarihleri arasında verilen emir ile devlet radyosunda çalınması yasaklandı. Bu yasağın politik sebeplerle veya Türk Halk Müziğinin yaygınlaştırılması maksadıyla konulduğu düşünülmekle birlikte sonuç olarak Klasik Türk müziğini modern yöntemlerle öğreten konservatuvarlar ancak 1970'li yıllarda kurulabildi.
Klasik Türk müziğinin adlandırılması konusunda görüş ayrılıkları vardır. Osmanlı döneminde bu müziğe sadece "musıkî" denmekteydi. Nitekim bu geleneksel müziği, Cinuçen Tanrıkorur gibi "Osmanlı müziği" olarak adlandıranlar[] olduğu gibi, ona "Geleneksel Türk müziği" adını verenler de vardır.
Tarihi
Klasik Türk müziği tarihsel açıdan altı döneme ayrılabilir: oluşum dönemi, dönüşüm dönemi, klasik dönem, son klasik dönem, romantik dönem ve reformist dönem. 10. yüzyılda yaşamış olan Farabi’den Timurlenk’in öldüğü 1405’e kadar geçen süre, Türk müziğinin nazari (teorik) yönleriyle açıklandığı ve yazıya aktarılmaya başlandığı oluşum dönemini kapsamaktadır. Bu dönemin sonlarına doğru, çok meşhur bir üstat olan Abdülkadir Meragi, bir sonraki evrenin tohumlarını atmış, Türk müziğine yeni bir yön vermiştir. Bunu takiben, 16. yüzyılın başından Yavuz Sultan Selim’in tahta çıktığı 1512’ye değin; anlatılageldiği şekilde, Türk müziğinin ses perdeleri ve makamları üzerinde birtakım nazari değişiklikler yapılmıştır. Bu dönem, Diyar-ı Rum'un ve Balkanlar’ın üzerinde Mevlevihanelerin yapıldığı, İstanbul’un fethedildiği, Bizans İmparatorluğu kalıntıları arasına Enderun saray okulunun kurulduğu, kökleştiği ve Orta Asya'dan Ali Şir Nevai, Hüseyin Baykara, Ali Kuşçu, gibi Bilim adamlarının İstanbul'a cezbedildiği bir dönüşüm dönemi, keza bir nevi Rönesans olarak görülmektedir.
Klasik Türk müziği; Orta Asya, Selçuklu ve özellikle Osmanlı uygarlığının bir ürünü olarak, pek çok milletin müziklerini etkilemiş, onların müziğini de kendi potasında eritmiştir. Bunun bir sonucu olarak, klasik musıkî, gerek makam sayısı ve anlayışı, gerekse formlar ve usuller bakımından zengin bir müzik türü olmuştur. Bunun ardından, 15. yüzyılın başından IV. Murat’ın öldüğü 1640’a dek, doğuya düzenlenen seferler sayesinde, Osmanlı sarayında, Ortadoğu’dan getirilen müzik ve sanat adamlarının faaliyet gösterdiği bir dönem yaşanmıştır. Itri’den (1640-1712) 1730'a kadarki zaman diliminde, Avrupai Barok ve Rokoko etkilerin Osmanlı sarayına nüfuz ederek, zamanının doğu kültürüyle apayrı bir sentez oluşturduğu klasik dönem süregelmiştir. 1730’dan İsmail Dede Efendi’nin 1846’daki ölümüne dek uzanan dönem ise son klasik dönem olarak adlandırılmaktadır. Tanzimat Fermanı'nın ilan edildiği yıllardan (1839) 2. Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1945’e kadar süren akım da romantik dönem olarak anılmaktadır.
Günümüzde Klasik Türk müziği
Türk Sanat Müziği ile Klasik Türk müziği birbirine yakın kavramlar olmakla birlikte; "Klasik Türk müziği", tarihî anlayış ve geleneği temsil ederken, Batı müzik terminolojisinden ödünç alınmış "sanat müziği" kavramı ise daha çok bu musıkînin Cumhuriyet döneminde aldığı modern bir biçimi ifade eder. 20. yüzyılın ortalarından bugüne kadar gelen dönem çağdaş dönemdir. Bu dönemin en önemli temsilcilerinden biri Münir Nurettin Selçuk'tur. Bu dönemde kâr, beste, ağır ve yürük semâi gibi formlar arka planda kalırken, modern müzik anlayışına uygun kısa süreli, kısa güfteli ve hareketli şarkı ve fantezi formları Türk Sanat Müziği'ne hakim duruma gelmiştir. Bu anlayışın Batı müziğini model alması sonucunda, koro ve konser gibi uygulamalar yaygınlık kazanmış; keman, piyano, klarnet gibi Batılı sazlar da saz heyetlerine girmiştir. Bu modern anlayışı destekleyen unsurlardan birisi de, klasik musıkîde en önemli aktarım ve anlayış aracı olan meşk geleneğinin sekteye uğramasıdır. Klasik sanatların hepsinde geçerli olan ve talebenin bir üstadın "elinden geçerek" musıkîyi öğrenmesi süreci büyük ölçüde sona ermiş, yerine modern anlayışla, nota üzerinden eser öğretilen koro ve dernekler geçmiştir. Tasavvufî felsefeye, dolayısıyla aşkınlığa ve tefekküre dayanan klasik musıkî anlayışı yerine eğlence odaklı bir müzik anlayışı yerleşmiştir. Buna rağmen klasik musıkî geleneğini sürdüren ve yeni eserler verenler yok değildir. Hacı Arif Bey ile başladığı ileri sürülen modernleşme döneminde klasik üslubu ve anlayışı devam ettiren Gülçin Yahya Kaçar, , ve gibi bestekârlar da yer almıştır. Günümüzde de bu anlayışa bağlı genç bestekârlar eserler vermektedir.
Türk sanat müziği kamu radyo ve televizyonları kadar gazino gibi eğlence mekanlarının da temel tercihini oluşturmuş, bu nedenle kitlelere ticari açıdan da ulaşabilmiştir. Bu evrenin önemli bestecileri arasında Sadettin Kaynak, Bimen Şen, Refik Fersan, Yesari Asım Arsoy ve Avni Anıl sayılabilir. Türk sanat müziğinin bu bestecilerden başka "piyasa müziği" olarak anılan[] daha popüler bazı önemli bestecileri de vardır. Bunlara örnek olarak Yusuf Nalkesen, Şekip Ayhan Özışık ve Teoman Alpay verilebilir. Günümüz TRT repertuvarında 19 bine yakın Türk musikisi eseri bulunmaktadır.
Türk müziğinde enstrümanların önemi
Türk müziğindeki başlıca çalgılar; ud, kanun, keman, ney, tanbur, lavta, klasik kemençe, rebab, santur, kudüm, def ve zildir. Doğaçlama bir tür olan gazel için kullanılan ve çalgısal-vokal ayrımına göre ortaya çıkan kategoriye sözel taksim adı verilmektedir.
Osmanlı klâsik ve halk mûsikîsinde kullanılan bütün telli/ çalgıların atası olan Kopuz'un ömrü 18. yüzyıla kadar devam edebilmiş, 10. ila 16. yüzyıllar arası çok revaçta olan ud yerini, l9. yüzyılın sonunda yeniden almak üzere, 17. yüzyıldan itibaren tanbura bırakmış, tarihi Türk harpı çeng'le, Türk pan flütü miskal 19. yüzyılda, santur ise 20. yüzyılda artık kullanılmaz olmuşlardır.
Önce viola d'amore şeklinde sinekemanı adı ile Batıdan gelen keman, daha sonra viyola, viyolonsel ve kontrbas ile, önceleri köçekçe ve adı verilen saray rakslarının eşlik sazı olan kemençe ve lavta 20. yüzyılda klasik mûsikîye de girmiş; kaşıkla halk oyunlarında yaşamasına mukabil, çalpara da denen , köçekçe ve tavşancalarla birlikte tarihe karışmıştır.
Mûsikî aletleri bilimi demek olan "Organoloji"de çalgılar, hangi müzik söz konusu olursa olsun, bu sanatın insanla birlikte doğuşundan bu yana geçirdiği merhaleler göz önüne alınarak, vurmalı çalgılar, nefesli çalgılar ve telli çalgılar sırası içinde incelenmektedir.
Kaynakça
Cevher, Hakan (1995). Ali Ufki Bey ve haza mecmua-i saz ü söz, Ege Üniversitesi Doktora Tezi, İzmir. Çetin, Esra (2021). Cumhuriyet dönemi hükûmetlerinin kültür politikalarında müziğin yeri ve önemi (1938-1980). Uşak Üniversitesi Doktora Tezi, Uşak. Coşkun, Mehmet (2008). Türk müzik kültürüne yönelik planlı kalkınma dönemi politikaları ve Türk müziğine etkileri. Gazi Üniversitesi Doktora Tezi, Ankara.
Dış bağlantılar
- Türk Mûsikîsi üzerine çeşitli makaleler 3 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Safiye Ayla'dan bir gazel 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . mp3, 829 kB, 0:00:53 duration
- Kâni Karaca'nın Mevlid kıraâti 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . mp3, 1.3 MB, 0:01:28 duration
- Kûçek Mustafâ Dede'nin Beyati Mevlevi Âyini'nin Dördüncü Selâmı 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . mp3, 793 kB, 0:00:50
- Dr.Savaş Ş. Barkçin, "Mûsikîmiz Kimin? Anlamsız Bir Soruya Anlamlı Bir Cevap", Hece Dergisi, Yerlilik Özel Sayısı, Yaz 2010 20 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ,Ali TUTAN, "Türk Musikisi Çalgıları" Kış 2011 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Ingilizce Vikipedi de yer alan ayni konulu maddeden Turkceye ceviri yapilarak genisletilebilir Baslica ceviri yonergeleri icin genislet dugmesine tiklayiniz Ingilizce maddenin makine ceviri surumunu goruntuleyin Google Ceviri gibi makine cevirileri yapacaginiz ceviriler icin iyi bir baslangic noktasidir ancak cevirmenler sadece makine tarafindan cevrilen metni kopyala yapistir yapmak yerine hatalari gerektigi gibi gozden gecirmeli ve cevirinin tutarli oldugunu onaylamalidir Guvenilmeyen ya da dusuk kaliteli gorunen icerikleri eklemeyiniz Mumkunse yabanci dil maddesinde verilen referanslar ile cevireceginiz metni dogrulayin Cevirinize eslik edecek bir sekilde dillerarasi baglanti ekleyerek degisiklik ozetinizde bir telif hakki atfi saglamalisiniz Degisiklik ozeti icin ornek bir atif Bu degisiklikteki icerik Ingilizce Vikipedi de yer alan en Ottoman music sayfasindan cevrilmistir atif icin sayfanin tarihine bakiniz Ayrica tartisma sayfasina Cevrilmis sayfa en Ottoman music sablonunu eklemelisiniz Daha fazla bilgi icin bkz Vikipedi Ceviri Klasik Turk muzigi klasik Turk musikisi Osmanli daki adiyla musikiveya gunumuzde kullanilan adiyla Turk sanat muzigi Turk kulturune has makamli bir muzik turu Klasik bati muzigi ve Hint muzigi ile beraber dunya uzerinde sureklilik ve gelenek olusturma bakimindan mevcut birkac klasik muzikten birisi olarak kabul edilir EtimolojisiBu terimdeki Turk ve klasik kelimeleri cumhuriyet doneminde Osmanli Devleti nden suregelen muzige karsi Bati muzigi taraftarlarinca ileri surulen bazi iddialara cevap vermek icin turetilmistir Bu iddialardan en onemlisi Osmanli muziginin Turklerin degil Bizans ve Iran muzigi kaynakli olduguna dair olan tezdir Huseyin Sadeddin Arel ve Rauf Yekta gibi batili muzik cevrelerince de saygin gorulen kimi muzikologlar bu iddialari belge ve bilgilerle curutmuslerdi kaynak belirtilmeli Cumhuriyet doneminde bu muzik gelenegi genellikle goz ardi edilmis hatta 2 Kasim 1934 6 Eylul 1936 tarihleri arasinda verilen emir ile devlet radyosunda calinmasi yasaklandi Bu yasagin politik sebeplerle veya Turk Halk Muziginin yayginlastirilmasi maksadiyla konuldugu dusunulmekle birlikte sonuc olarak Klasik Turk muzigini modern yontemlerle ogreten konservatuvarlar ancak 1970 li yillarda kurulabildi Klasik Turk muziginin adlandirilmasi konusunda gorus ayriliklari vardir Osmanli doneminde bu muzige sadece musiki denmekteydi Nitekim bu geleneksel muzigi Cinucen Tanrikorur gibi Osmanli muzigi olarak adlandiranlar kaynak belirtilmeli oldugu gibi ona Geleneksel Turk muzigi adini verenler de vardir TarihiOsmanli Halep inde Musluman ve Hiristiyanlardan mutesekkil bir muzik grubu 1794 Sirasiyla tef tambur ney kemence ve nakkare calan muzisyenler gorulmektedir Klasik Turk muzigi tarihsel acidan alti doneme ayrilabilir olusum donemi donusum donemi klasik donem son klasik donem romantik donem ve reformist donem 10 yuzyilda yasamis olan Farabi den Timurlenk in oldugu 1405 e kadar gecen sure Turk muziginin nazari teorik yonleriyle aciklandigi ve yaziya aktarilmaya baslandigi olusum donemini kapsamaktadir Bu donemin sonlarina dogru cok meshur bir ustat olan Abdulkadir Meragi bir sonraki evrenin tohumlarini atmis Turk muzigine yeni bir yon vermistir Bunu takiben 16 yuzyilin basindan Yavuz Sultan Selim in tahta ciktigi 1512 ye degin anlatilageldigi sekilde Turk muziginin ses perdeleri ve makamlari uzerinde birtakim nazari degisiklikler yapilmistir Bu donem Diyar i Rum un ve Balkanlar in uzerinde Mevlevihanelerin yapildigi Istanbul un fethedildigi Bizans Imparatorlugu kalintilari arasina Enderun saray okulunun kuruldugu koklestigi ve Orta Asya dan Ali Sir Nevai Huseyin Baykara Ali Kuscu gibi Bilim adamlarinin Istanbul a cezbedildigi bir donusum donemi keza bir nevi Ronesans olarak gorulmektedir Klasik Turk muzigi Orta Asya Selcuklu ve ozellikle Osmanli uygarliginin bir urunu olarak pek cok milletin muziklerini etkilemis onlarin muzigini de kendi potasinda eritmistir Bunun bir sonucu olarak klasik musiki gerek makam sayisi ve anlayisi gerekse formlar ve usuller bakimindan zengin bir muzik turu olmustur Bunun ardindan 15 yuzyilin basindan IV Murat in oldugu 1640 a dek doguya duzenlenen seferler sayesinde Osmanli sarayinda Ortadogu dan getirilen muzik ve sanat adamlarinin faaliyet gosterdigi bir donem yasanmistir Itri den 1640 1712 1730 a kadarki zaman diliminde Avrupai Barok ve Rokoko etkilerin Osmanli sarayina nufuz ederek zamaninin dogu kulturuyle apayri bir sentez olusturdugu klasik donem suregelmistir 1730 dan Ismail Dede Efendi nin 1846 daki olumune dek uzanan donem ise son klasik donem olarak adlandirilmaktadir Tanzimat Fermani nin ilan edildigi yillardan 1839 2 Dunya Savasi nin sona erdigi 1945 e kadar suren akim da romantik donem olarak anilmaktadir Gunumuzde Klasik Turk muzigiTurk Sanat Muzigi ile Klasik Turk muzigi birbirine yakin kavramlar olmakla birlikte Klasik Turk muzigi tarihi anlayis ve gelenegi temsil ederken Bati muzik terminolojisinden odunc alinmis sanat muzigi kavrami ise daha cok bu musikinin Cumhuriyet doneminde aldigi modern bir bicimi ifade eder 20 yuzyilin ortalarindan bugune kadar gelen donem cagdas donemdir Bu donemin en onemli temsilcilerinden biri Munir Nurettin Selcuk tur Bu donemde kar beste agir ve yuruk semai gibi formlar arka planda kalirken modern muzik anlayisina uygun kisa sureli kisa gufteli ve hareketli sarki ve fantezi formlari Turk Sanat Muzigi ne hakim duruma gelmistir Bu anlayisin Bati muzigini model almasi sonucunda koro ve konser gibi uygulamalar yayginlik kazanmis keman piyano klarnet gibi Batili sazlar da saz heyetlerine girmistir Bu modern anlayisi destekleyen unsurlardan birisi de klasik musikide en onemli aktarim ve anlayis araci olan mesk geleneginin sekteye ugramasidir Klasik sanatlarin hepsinde gecerli olan ve talebenin bir ustadin elinden gecerek musikiyi ogrenmesi sureci buyuk olcude sona ermis yerine modern anlayisla nota uzerinden eser ogretilen koro ve dernekler gecmistir Tasavvufi felsefeye dolayisiyla askinliga ve tefekkure dayanan klasik musiki anlayisi yerine eglence odakli bir muzik anlayisi yerlesmistir Buna ragmen klasik musiki gelenegini surduren ve yeni eserler verenler yok degildir Haci Arif Bey ile basladigi ileri surulen modernlesme doneminde klasik uslubu ve anlayisi devam ettiren Gulcin Yahya Kacar ve gibi bestekarlar da yer almistir Gunumuzde de bu anlayisa bagli genc bestekarlar eserler vermektedir Turk sanat muzigi kamu radyo ve televizyonlari kadar gazino gibi eglence mekanlarinin da temel tercihini olusturmus bu nedenle kitlelere ticari acidan da ulasabilmistir Bu evrenin onemli bestecileri arasinda Sadettin Kaynak Bimen Sen Refik Fersan Yesari Asim Arsoy ve Avni Anil sayilabilir Turk sanat muziginin bu bestecilerden baska piyasa muzigi olarak anilan kaynak belirtilmeli daha populer bazi onemli bestecileri de vardir Bunlara ornek olarak Yusuf Nalkesen Sekip Ayhan Ozisik ve Teoman Alpay verilebilir Gunumuz TRT repertuvarinda 19 bine yakin Turk musikisi eseri bulunmaktadir Turk muziginde enstrumanlarin onemiTurk muzigindeki baslica calgilar ud kanun keman ney tanbur lavta klasik kemence rebab santur kudum def ve zildir Dogaclama bir tur olan gazel icin kullanilan ve calgisal vokal ayrimina gore ortaya cikan kategoriye sozel taksim adi verilmektedir Osmanli klasik ve halk musikisinde kullanilan butun telli calgilarin atasi olan Kopuz un omru 18 yuzyila kadar devam edebilmis 10 ila 16 yuzyillar arasi cok revacta olan ud yerini l9 yuzyilin sonunda yeniden almak uzere 17 yuzyildan itibaren tanbura birakmis tarihi Turk harpi ceng le Turk pan flutu miskal 19 yuzyilda santur ise 20 yuzyilda artik kullanilmaz olmuslardir Once viola d amore seklinde sinekemani adi ile Batidan gelen keman daha sonra viyola viyolonsel ve kontrbas ile onceleri kocekce ve adi verilen saray rakslarinin eslik sazi olan kemence ve lavta 20 yuzyilda klasik musikiye de girmis kasikla halk oyunlarinda yasamasina mukabil calpara da denen kocekce ve tavsancalarla birlikte tarihe karismistir Musiki aletleri bilimi demek olan Organoloji de calgilar hangi muzik soz konusu olursa olsun bu sanatin insanla birlikte dogusundan bu yana gecirdigi merhaleler goz onune alinarak vurmali calgilar nefesli calgilar ve telli calgilar sirasi icinde incelenmektedir KaynakcaCevher Hakan 1995 Ali Ufki Bey ve haza mecmua i saz u soz Ege Universitesi Doktora Tezi Izmir Cetin Esra 2021 Cumhuriyet donemi hukumetlerinin kultur politikalarinda muzigin yeri ve onemi 1938 1980 Usak Universitesi Doktora Tezi Usak Coskun Mehmet 2008 Turk muzik kulturune yonelik planli kalkinma donemi politikalari ve Turk muzigine etkileri Gazi Universitesi Doktora Tezi Ankara Unsal Deniz 2007 9 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2023 Ozdil Yilmaz 2022 Anka Kusu Sia Kitap s 72 ISBN 978 6258129045 Dis baglantilarTurk Musikisi uzerine cesitli makaleler 3 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Safiye Ayla dan bir gazel 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde mp3 829 kB 0 00 53 duration Kani Karaca nin Mevlid kiraati 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde mp3 1 3 MB 0 01 28 duration Kucek Mustafa Dede nin Beyati Mevlevi Ayini nin Dorduncu Selami 3 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde mp3 793 kB 0 00 50 Dr Savas S Barkcin Musikimiz Kimin Anlamsiz Bir Soruya Anlamli Bir Cevap Hece Dergisi Yerlilik Ozel Sayisi Yaz 2010 20 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ali TUTAN Turk Musikisi Calgilari Kis 2011 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde