Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Mart 2017) () |
Sömürgecilik; kolonicilik, kolonyalizm ya da müstemlekecilik, genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesidir.
Sömürgeciler genellikle sömürdükleri bölgelerin kaynaklarına, iş gücüne, pazarlarına el koyar ve aynı zamanda sömürgeleri altındaki halkın sosyo-kültürel, dinî değerlerine baskı uygularlar. Sömürgecilik ile emperyalizm kimi zaman birbirleri yerine kullanılan terimler olmakla birlikte emperyalizm, şekli olduğu kadar şekli olmayan alanlarda da kontrolün hakim gücün elinde bulunduğu durumlarda kullanılmaktadır. Sömürgecilik terimi aynı zamanda bu sistemi meşrulaştırmak veya yaymak için kullanılan bir dizi inanca da işaret etmektedir, zira Sömürgeciler kendilerinin sömürdükleri insanlardan daha üstün olduklarına inanırlar. Sömürdükleri insanları gelişmemiş toplumlardan seçerler. Dünya bu sömürgecileri, gelişmemiş toplumları refaha kavuşturmak ve gelişmelerinde katkıda bulunmak amacıyla baskı altında tuttukları şeklinde algılar veya algılanması sağlanır. Bir bakıma iyimserlik havası estirilir. Sözde bilimsel teorilerle de desteklenmeye çalışılan bu tip inançlar daha çok 19. yüzyılda Avrupa'da yayılmış ve Avrupalıların tüm dünyada sömürgeci güç olarak yayılmasının da sözde meşru dayanağı olmuştur.
Avrupa sömürgeciliği kabaca iki büyük dalgaya ayrılabilir. İlki keşiflerle başlamış ikincisi de 19.yüzyılın ikinci yarısında başlayan dönemidir.
Sömürge türleri
Sömürgecilerin büyük kentlerdeki halkları sömürdükleri topraklara taşıdıkları tipe örnek ABD'nin ilk on üç eyaleti, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Arjantin ve Sovyet döneminde Sibirya'da gerçekleştirilmiştir. Sömürgeciler sömürdükleri topraklardaki yerli halkı kontrol etmesi veya güçle tehdit etmesi için İngilizlerin Hindistan'da, Mısır'da, Hollandalıların uzak doğuda ve Japonların sömürge imparatorluklarında yaptıkları gibi yöneticiler atarlar. Bazen Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi sömürgeci gücün kendi topraklarından getirdiği halklar yerli halklarla karışır ki çoğunlukla olan budur; Fransa'nın yönetimi altındaki Cezayir'de veya Güney Rodezya'da olduğu gibi ırken ayrı topluluklar halinde yaşamaya devam ederler.
Bir başka türde de Barbados, Saint-Domingue ve Jamaika gibi ülkelerdeki geniş çiftliklere (plantasyon) beyaz sömürgeciler siyah köleler getirerek çalıştırırlar. Bir diğer sömürge türünde ise sömürgenin asıl amacı bölgenin daha geniş bir şekilde kolonize edilmesi değil ticarettir.
İlk Avrupa sömürgeciliği
Doğu ve Batı yarımkürelerindeki Avrupa sömürgeciliğinin kökleri, baharat ticareti için kaynak bulmak ve masalsı krallıkların varlığını keşfetmek isteyen Portekiz kaşiflere kadar geri gider. Avrupa dışındaki ilk ayak izi Ceuta'nın 1415'te fethedilmesiyle atılır. On beşinci yüzyılda Portekizli denizciler 1488'de Bartolomeu Dias'ın Ümit Burnu'nun çevresinden dolanarak Afrika kıtasının aşılabildiğini gösterip Vasco da Gama'nın 1498'de Hindistan'a ulaşmasına yol açana dek Atlantik adalarını ve tüm Afrika sahillerini keşfetmişlerdir.
Portekizli denizcilerin başarıları Kristof Kolomb'un 1492'de İspanyol finansmanıyla batı kıyılarına doğru yeni bir keşif rotasına çıkmasının önünü açmıştır. Kolomb Japon sahillerine vardığı inancıyla günümüzde Bahamalar denilen yere ulaşmış ancak gerçekte Amerika denilen yeni bir kıta keşfetmişti.
İlk sömürgecilikte şirketlerin rolü
Batı sömürgeciliği başından bu yana kamu-özel girişimin ortaklığıyla yürütülmüştür. Kolomb'un Amerika seyahatlerinin masrafı kısmen İtalyan yatırımcıları tarafından karşılanmıştır. İngiltere, Fransa ve Hollanda sömürgelerde ticari yatırım gerçekleştiren Doğu Hindistan Şirketleri ve Hudson's Bay Şirketine ticari tekel hakkı tanımış ve ticaret, sömürgedeki zenginlikleri sömüren ve Avrupa ülkelerine taşınması şeklinde gerçekleştirilmiştir.
Afrika'nın sömürgeleştirilmesi
Afrika'nın Sömürgeleştirilmesi, 15. yüzyılda köle ticareti ile başlamış ve uzun yıllar sürmüştür. Bunu en iyi anlatan terim İngilizce bir deyim olan "Afrika'ya hücum"dur.
Afrika'yı bir köle kaynağı olarak görenler, şimdi onunla hem hammadde kaynağı, hem de pazar olarak ilgilenmeye başladılar. Ama bunun için Afrika'da çalıştıracak işgücüne ihtiyaçları vardı. Köleciliğin yasaklanması doğrudan bununla ilişkiliydi. Afrikalıların kurtuluşu olarak ilan edilen bu yeni süreç, köleliğin yeni bir biçiminden başka bir şey değildi. Köle tacirleri, madenlere ya da çiftliklere işçi temin eden kuruluşlar halinde örgütlendi.
İspanyol sömürgeleri
Kuzey ve Güney Amerika başta Güney Amerika'nın pek çok bölgesi, Orta Amerika, Meksika, bazı bölgeleri ve ABD'nin büyük bir kesimi olmak üzere İspanya'nın hakimiyeti altına girmişti.
İlk dönemde Konkistadorlar (İspanyolca bir kelimedir ve sömürge askerleri, kaşifleri vs. ifade etmektedir) ile kraliyet otoritesi arasında çekişme yaşanmıştır. Konkistador asker ve memurlara ücret karşılığı olarak geniş topraklar ve yerli işçi çalıştırma hakkı verilmişti.
Britanya sömürgeciliği
Britanya İmparatorluğunun denizaşırı bölgelere yerleşmesinin kökleri 1485-1509 tarihleri arasında tahtta bulunan İngiliz Kralı VII. Henry'nin denizcilik alanıyla ilgili politikalarında yer almaktadır. Selefi Kral III.Richard'ın başlattığı ve 1707 sonrası Britanya sömürgeciliği için büyük önemi olan gibi şirketlere de öncülük eden yün ticaretine yönelik deniz ticareti sistemi kurmuştu. Henry aynı zamanda küçük deniz kuvvetlerini genişletmiş ve Britanya'nın İlk denizaşırı kolonisini kuran İtalyan denizci John Cabot'un -Kral Henry adına Newfoundland'da koloni kurmuştur 1496 ve 1497 yılındaki seyahatlerinin de sponsorluğunu yapmıştı.
VIII. Henry babasının başlattığı işi devam ettirmiş ve Britanya deniz kuvvetlerini geliştirmeye devam etmişti.
Kraliçe I. Elizabeth döneminde Sir Francis Drake kuzey California'ya ayak basmış ve İngiliz Kraliyeti adına buraya Nova Albion (Albion İngiltere için kullanılan antik bir isimdi) adıyla yönetimi altına almıştı. İngiltere'nin Avrupa dışındaki bölgelere ilgisi gittikçe artmış ve ilk defa John Dee tarafından "Britanya İmparatorluğu" ifadesi öne sürülmüştü. Denizcilik konusunda uzman olan John Dee imparatorluk kavramına ilişkin bakış açısını Dante'nin "Monarchia" kitabından almıştı.
Humphrey Gilbert Cabot'u izlemiş ve 1583'te Newfoundland'ı sefer düzenlemiş ve 5 Ağustos'ta bölgenin Britanya kolonisi olduğunu ilan etmişti. Sir Walter Raleigh ise Kuzey Carolina'da Roanoke Adalarında 1587'de ilk koloniyi kurmuştu. Gilbert'in Newfoundland ve Roanoke'deki kolonilerinin ömrü yiyecek kıtlığı, hava koşulları gibi sebeplerle kısa olmuştu.
Fransız sömürgeciliği
Fransız sömürge imparatorluğu 17.yüzyılda başlar ve 1960'lara kadar sürer. 19.ve 20 yüzyıllarda Fransız sömürge imparatorluğu İngiliz İmparatorluğu'nun ardından gelen ikinci büyük sömürge imparatorluğuydu ve en geniş sınırlarına 1919 ve 1939 arasında ulaşmış, ikinci Fransız sömürge imparatorluğu 13.000.000 km²'yi aşmıştı. Bu rakam dünya toprağının 8.7%'dir.
Fransız sömürge yayılmacılığı 16.yüzyılın başlarında Giovanni da Verrazzano ve Jacques Cartier'in seyahatleriyle başlar. Ancak İspanya'nın Amerika kıtası üzerindeki tekelini koruması ve Fransa'nın koloniler kurma çabalarını engellemişti. Fransanın ilk koloni kurma teşebbüsü 1555'te Brezilya'da Rio de Janeiro'dadır (o dönemde Fransız Antarktiki olarak adlandırılıyordu). 1612'de São Luís'de Portekiz ve İspanyol engeliyle karşılaştığı için başarısız olan Fransa Florida'da da benzer teşebbüslere girişmişti.
Fransız ve İngiliz sömürgeleri
Fransızlar sömürdükleri bölgelerdeki halklara çok daha acımasız davranırken İngilizlerin kolonilerine bir müttefik gibi davranması Fransızları sömürge savaşında geri düşürmüştür.
Fransızların sömürge halklarına alt sınıf muamelesi yapmaları sömürgeleri fakirleştirmiştir ve fakirleştikleri için Fransa'ya daha az yarar sağlamışlardır. Örneğin eski İngiliz sömürgeleri olan Yeni Zelanda, Avustralya, Kanada bugün gayet zengin devletlerken Fransız sömürüsüne maruz kalan Cezayir, Suriye, Vietnam oldukça yoksul durumdadır.
ABD'nin yayılma siyaseti
ABD'nin yayılmacı siyasetinin arkasında şu nedenlerin yattığı gösterilmektedir:
- ABD'nin endüstri ve ziraati ihtiyacın ötesinde büyümüştü. gibi iş camiası ve siyasetin önde gelen figürleri daha fazla ekonomik büyüme için yabancı pazarların gerekli olduğu ve bunun için de saldırgan bir dış politika izlenmesi gerektiğine inanmaktaydılar.
- Ernst Haeckel'in "biyogenik yasa"sına dikkat çeken John Fiske, Anglo-Saxon ırki üstünlüğü teorisini öne sürmüş, Josiah Strong ise geri ulusları "medenileştirmek ve Hristiyanlaştırmak" gerektiği çağrısını yapmıştı. Bunlar Amerikan siyaset düşüncesinde bazı gruplarda giderek büyüyen Sosyal Darvinizm ve ırkçılığın da tezahürleriydi aynı zamanda.
- Frederick Jackson Turner'in geliştirdiği "Öncülük Tezi". Amerika'nın öncülüğü medeniyet için gereken yaratıcılık ve gücü (virility) taşımaktaydı. Çoğu insan Amerikan ruhunun sürdürülmesi için denizaşırı yayılmacılığının hayati olduğuna inanmaktaydı.
- Alfred T. Mahan'ın 1890'da yayımlanan "The Influence of Sea Power upon History" adlı eseri ABD'nin "dünya gücü" konumunun yükselmesi için gereken üç unsur olduğunu öne sürmüştü: Güney Amerika'da bir kanal inşası (Panama Kanalının inşası fikrinin de kaynağıdır), ABD deniz gücünün genişletilmesi ve Pasifik'de Çin ile ticareti geliştirmek için ticari/askeri bir yapı, karakol inşası. Bu yayın Roosevelt gibi başkanların politikaları ve daha güçlü bir deniz kuvvetlerinin kurulması konusunda etkili olmuştu.
Sömürgelerin bağımsızlığa kavuşması
Sömürge ülkelerde I. Dünya Savaşı sonrasında ulusal özgürlük hareketleri başlamasına karşın II. Dünya Savaşının sonuna kadar bu hareketler başarıya ulaşamamışlardı.
1952'de nüfus bilimci , Soğuk Savaş sırasında Batı ile ittifak içinde olmamakla birlikte Sovyet Bloğuna da dahil olmayan ülkeleri tanımlamak için "Üçüncü Dünya" terimini ortaya attı. Bunu takip eden yıllarda sömürgelikten kurtulan ulusların sayısında artış oldu ve bu grup Birleşmiş Milletler'de temsil edilmeye başladı. Üçüncü Dünya'nın ilk uluslararası hareketi Hindistan'dan Nehru, Mısır'dan Nasır ve Yugoslavya'dan Tito'nun başını çektiği, 1955 yılında dünya nüfusunun yarısından fazlasına sahip olan 29 ülkenin bir araya gelerek gerçekleştirdiği Bandug Konferansı'dır.
ABD Başkan Wilson'un ilkelerinde de görülebileceği başta sömürge güçlerine karşı olduğunu ilan etmesine karşın Musaddık'ın İran petrolünü ulusallaştırmasına karşı çıkmış ve Şah'a baskı uygulamak için 1953 yılındaki darbeyi desteklemiş, bir sonraki yıl Guatemala başkanı Arbenz'in United Fruit'i ulusallaştırma çabasına karşılık Amerikan Gizli Servisi düzenlediği operasyonla yerine askerî cuntayı geçirmişti.
Bu müdahalelere rağmen sömürgelikten kurtulma süreci devam etmiş 1960'ta bazı ulusal kurtuluş hareketlerinden sonra Birleşmiş Milletler üye sayısı 99'a 1980'de 154'e 1990'da ise 159'a yükselmişti.
Yeni sömürgecilik
Dünya'da 1960-70'lerde sömürgecilik sona ermesine karşın eskiden sömürge olan ülkeler günümüzde hâlâ güçlü Batı etkisi altındadırlar. Devam eden bu Batı etkisi yeni sömürgecilik şeklinde adlandırılmaktadır. Bu durumun tek istisnası denilen (Hong Kong, Singapur, Güney Kore ve Tayvan) ile Hindistan ve Çin'dir. Yine de sömürgecilik Hindistan'da 1984 yılında gerçekleşen Bhopal felaketi gibi birtakım izler bırakmıştır. Hindistan'ın Bhopal eyaletindeki böcek ilacı fabrikasındaki patlama 40 ton Metil Isocyanate'in (MIC) çevreye yayılmasına yol açmış ve çevre bölgedeki 150 bin ila 600 bin kadar insan bundan etkilenmiş, daha sonra en az 15 bin kadar insan da ölmüştür. Fabrikanın sahibi olan Union Carbide hiçbir zaman Birleşik Devletlerdeki korunma tedbirlerini uygulamamıştır.
Soğuk Savaş döneminde Rusya ve Çin, Birleşik Devletlerin ve NATO'nun çeşitli ülkelere müdahalesine karşı anti-emperyalist hareketleri desteklemişler buna karşılık Birleşik Devletler ve Fransa "Özgür Dünya" denilen bloktan Komünist bloğa kayma riskine karşı demokrasi yerine üçüncü dünyada diktatörlükleri desteklemişlerdir.
ABD'nin müdahalesi
Soğuk Savaş dönemi Rusya ve Çin'in antiemperyalist hareketleri desteklemekte, ABD ve diğer NATO ülkeleri de çeşitli ülkelerin iç işleri müdahale etmekteydiler. Bunların en bilinen örneği 1959 Küba Devrimi sonrasında Küba'ya karşı 7 Şubat 1962'de başlayan ambargo , Küba Projesi gibi gizli operasyonların desteklenmesidir. ABD ve Fransa bu amaçla Üçüncü Dünya ülkelerinde demokrasi yerine diktatörlükleri desteklemiştir.
Fransa'nın müdahalesi
Fransa, Afrika'daki eski kolonilerin diktatörlük rejimlerini desteklemişti. Anti-neokolonyalist Survie NGO örgütü üyesi François-Xavier Verscha, Fransızların kıtaya yaptıkları müdahaleleri Françafrique olarak isimlendirmekte ve sömürge sonrası ülkelere gelişme yardımına bu yardımların yalnızca yeni sömürgeciliği, ülke içi yozlaşmayı ve silah ticaretine destek verdiğini söyleyerek karşı çıktı. Üçüncü Dünya ülkelerinin gelişmiş ülkelere borçlandırılması eski sömürgeci ülkelerin bu ülkeleri baskı veya kontrol altına alma yollarından biriydi.
Birleşmiş Milletler listesi (kendi yönetimine kavuşmamış bölgeler)
Daha önce listede yer alanlar
Bu listede daha önce geçmişte kendi yönetimini devralmayan bölgeler yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- British Empire 24 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- Non-Self-Governing Territories 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . listed by General Assembly of the United Nations in 2002.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Mart 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Somurgecilik kolonicilik kolonyalizm ya da mustemlekecilik genellikle bir devletin baska uluslari devletleri topluluklari siyasal ve ekonomik egemenligi altina alarak yayilmasi veya yayilmayi istemesidir Dunyada somurgeciligin ortaya cikisi ve ilerleyisi Somurgeciler genellikle somurdukleri bolgelerin kaynaklarina is gucune pazarlarina el koyar ve ayni zamanda somurgeleri altindaki halkin sosyo kulturel dini degerlerine baski uygularlar Somurgecilik ile emperyalizm kimi zaman birbirleri yerine kullanilan terimler olmakla birlikte emperyalizm sekli oldugu kadar sekli olmayan alanlarda da kontrolun hakim gucun elinde bulundugu durumlarda kullanilmaktadir Somurgecilik terimi ayni zamanda bu sistemi mesrulastirmak veya yaymak icin kullanilan bir dizi inanca da isaret etmektedir zira Somurgeciler kendilerinin somurdukleri insanlardan daha ustun olduklarina inanirlar Somurdukleri insanlari gelismemis toplumlardan secerler Dunya bu somurgecileri gelismemis toplumlari refaha kavusturmak ve gelismelerinde katkida bulunmak amaciyla baski altinda tuttuklari seklinde algilar veya algilanmasi saglanir Bir bakima iyimserlik havasi estirilir Sozde bilimsel teorilerle de desteklenmeye calisilan bu tip inanclar daha cok 19 yuzyilda Avrupa da yayilmis ve Avrupalilarin tum dunyada somurgeci guc olarak yayilmasinin da sozde mesru dayanagi olmustur Avrupa somurgeciligi kabaca iki buyuk dalgaya ayrilabilir Ilki kesiflerle baslamis ikincisi de 19 yuzyilin ikinci yarisinda baslayan donemidir Madagaskar daki Fransiz savasi hakkinda bir kitap Somurge turleriSomurgecilerin buyuk kentlerdeki halklari somurdukleri topraklara tasidiklari tipe ornek ABD nin ilk on uc eyaleti Kanada Avustralya Yeni Zelanda Arjantin ve Sovyet doneminde Sibirya da gerceklestirilmistir Somurgeciler somurdukleri topraklardaki yerli halki kontrol etmesi veya gucle tehdit etmesi icin Ingilizlerin Hindistan da Misir da Hollandalilarin uzak doguda ve Japonlarin somurge imparatorluklarinda yaptiklari gibi yoneticiler atarlar Bazen Latin Amerika ulkelerinde oldugu gibi somurgeci gucun kendi topraklarindan getirdigi halklar yerli halklarla karisir ki cogunlukla olan budur Fransa nin yonetimi altindaki Cezayir de veya Guney Rodezya da oldugu gibi irken ayri topluluklar halinde yasamaya devam ederler Bir baska turde de Barbados Saint Domingue ve Jamaika gibi ulkelerdeki genis ciftliklere plantasyon beyaz somurgeciler siyah koleler getirerek calistirirlar Bir diger somurge turunde ise somurgenin asil amaci bolgenin daha genis bir sekilde kolonize edilmesi degil ticarettir Bagimsizliklarini kazanan ulkeler ve kazandiklari ulkelerIlk Avrupa somurgeciligi1913 yilinda Afrikadaki Avrupa hakimiyeti Dogu ve Bati yarimkurelerindeki Avrupa somurgeciliginin kokleri baharat ticareti icin kaynak bulmak ve masalsi kralliklarin varligini kesfetmek isteyen Portekiz kasiflere kadar geri gider Avrupa disindaki ilk ayak izi Ceuta nin 1415 te fethedilmesiyle atilir On besinci yuzyilda Portekizli denizciler 1488 de Bartolomeu Dias in Umit Burnu nun cevresinden dolanarak Afrika kitasinin asilabildigini gosterip Vasco da Gama nin 1498 de Hindistan a ulasmasina yol acana dek Atlantik adalarini ve tum Afrika sahillerini kesfetmislerdir Portekizli denizcilerin basarilari Kristof Kolomb un 1492 de Ispanyol finansmaniyla bati kiyilarina dogru yeni bir kesif rotasina cikmasinin onunu acmistir Kolomb Japon sahillerine vardigi inanciyla gunumuzde Bahamalar denilen yere ulasmis ancak gercekte Amerika denilen yeni bir kita kesfetmisti Ilk somurgecilikte sirketlerin roluBati somurgeciligi basindan bu yana kamu ozel girisimin ortakligiyla yurutulmustur Kolomb un Amerika seyahatlerinin masrafi kismen Italyan yatirimcilari tarafindan karsilanmistir Ingiltere Fransa ve Hollanda somurgelerde ticari yatirim gerceklestiren Dogu Hindistan Sirketleri ve Hudson s Bay Sirketine ticari tekel hakki tanimis ve ticaret somurgedeki zenginlikleri somuren ve Avrupa ulkelerine tasinmasi seklinde gerceklestirilmistir Afrika nin somurgelestirilmesi1898 yilinda Dunya daki buyuk somurge imparatorluklari ve Osmanli Imparatorlugu Afrika nin Somurgelestirilmesi 15 yuzyilda kole ticareti ile baslamis ve uzun yillar surmustur Bunu en iyi anlatan terim Ingilizce bir deyim olan Afrika ya hucum dur Afrika yi bir kole kaynagi olarak gorenler simdi onunla hem hammadde kaynagi hem de pazar olarak ilgilenmeye basladilar Ama bunun icin Afrika da calistiracak isgucune ihtiyaclari vardi Koleciligin yasaklanmasi dogrudan bununla iliskiliydi Afrikalilarin kurtulusu olarak ilan edilen bu yeni surec koleligin yeni bir biciminden baska bir sey degildi Kole tacirleri madenlere ya da ciftliklere isci temin eden kuruluslar halinde orgutlendi Ispanyol somurgeleriIspanyol Imparatorlugu nun en genis sinirlari Kuzey ve Guney Amerika basta Guney Amerika nin pek cok bolgesi Orta Amerika Meksika bazi bolgeleri ve ABD nin buyuk bir kesimi olmak uzere Ispanya nin hakimiyeti altina girmisti Ilk donemde Konkistadorlar Ispanyolca bir kelimedir ve somurge askerleri kasifleri vs ifade etmektedir ile kraliyet otoritesi arasinda cekisme yasanmistir Konkistador asker ve memurlara ucret karsiligi olarak genis topraklar ve yerli isci calistirma hakki verilmisti Britanya somurgeciligiBordo renkli alan 1921 de Ingiliz Imparatorluguna ait bolgeleri gostermektedir Britanya Imparatorlugunun denizasiri bolgelere yerlesmesinin kokleri 1485 1509 tarihleri arasinda tahtta bulunan Ingiliz Krali VII Henry nin denizcilik alaniyla ilgili politikalarinda yer almaktadir Selefi Kral III Richard in baslattigi ve 1707 sonrasi Britanya somurgeciligi icin buyuk onemi olan gibi sirketlere de onculuk eden yun ticaretine yonelik deniz ticareti sistemi kurmustu Henry ayni zamanda kucuk deniz kuvvetlerini genisletmis ve Britanya nin Ilk denizasiri kolonisini kuran Italyan denizci John Cabot un Kral Henry adina Newfoundland da koloni kurmustur 1496 ve 1497 yilindaki seyahatlerinin de sponsorlugunu yapmisti VIII Henry babasinin baslattigi isi devam ettirmis ve Britanya deniz kuvvetlerini gelistirmeye devam etmisti Kralice I Elizabeth doneminde Sir Francis Drake kuzey California ya ayak basmis ve Ingiliz Kraliyeti adina buraya Nova Albion Albion Ingiltere icin kullanilan antik bir isimdi adiyla yonetimi altina almisti Ingiltere nin Avrupa disindaki bolgelere ilgisi gittikce artmis ve ilk defa John Dee tarafindan Britanya Imparatorlugu ifadesi one surulmustu Denizcilik konusunda uzman olan John Dee imparatorluk kavramina iliskin bakis acisini Dante nin Monarchia kitabindan almisti Humphrey Gilbert Cabot u izlemis ve 1583 te Newfoundland i sefer duzenlemis ve 5 Agustos ta bolgenin Britanya kolonisi oldugunu ilan etmisti Sir Walter Raleigh ise Kuzey Carolina da Roanoke Adalarinda 1587 de ilk koloniyi kurmustu Gilbert in Newfoundland ve Roanoke deki kolonilerinin omru yiyecek kitligi hava kosullari gibi sebeplerle kisa olmustu Fransiz somurgeciligiIlk acik yesil ve Ikinci koyu mavi Fransiz somurge imparatorluklarinin haritasi Fransiz somurge imparatorlugu 17 yuzyilda baslar ve 1960 lara kadar surer 19 ve 20 yuzyillarda Fransiz somurge imparatorlugu Ingiliz Imparatorlugu nun ardindan gelen ikinci buyuk somurge imparatorluguydu ve en genis sinirlarina 1919 ve 1939 arasinda ulasmis ikinci Fransiz somurge imparatorlugu 13 000 000 km yi asmisti Bu rakam dunya topraginin 8 7 dir Fransiz somurge yayilmaciligi 16 yuzyilin baslarinda Giovanni da Verrazzano ve Jacques Cartier in seyahatleriyle baslar Ancak Ispanya nin Amerika kitasi uzerindeki tekelini korumasi ve Fransa nin koloniler kurma cabalarini engellemisti Fransanin ilk koloni kurma tesebbusu 1555 te Brezilya da Rio de Janeiro dadir o donemde Fransiz Antarktiki olarak adlandiriliyordu 1612 de Sao Luis de Portekiz ve Ispanyol engeliyle karsilastigi icin basarisiz olan Fransa Florida da da benzer tesebbuslere girismisti Fransiz ve Ingiliz somurgeleriFransizlar somurdukleri bolgelerdeki halklara cok daha acimasiz davranirken Ingilizlerin kolonilerine bir muttefik gibi davranmasi Fransizlari somurge savasinda geri dusurmustur Fransizlarin somurge halklarina alt sinif muamelesi yapmalari somurgeleri fakirlestirmistir ve fakirlestikleri icin Fransa ya daha az yarar saglamislardir Ornegin eski Ingiliz somurgeleri olan Yeni Zelanda Avustralya Kanada bugun gayet zengin devletlerken Fransiz somurusune maruz kalan Cezayir Suriye Vietnam oldukca yoksul durumdadir ABD nin yayilma siyasetiABD nin yayilmaci siyasetinin arkasinda su nedenlerin yattigi gosterilmektedir ABD nin endustri ve ziraati ihtiyacin otesinde buyumustu gibi is camiasi ve siyasetin onde gelen figurleri daha fazla ekonomik buyume icin yabanci pazarlarin gerekli oldugu ve bunun icin de saldirgan bir dis politika izlenmesi gerektigine inanmaktaydilar Ernst Haeckel in biyogenik yasa sina dikkat ceken John Fiske Anglo Saxon irki ustunlugu teorisini one surmus Josiah Strong ise geri uluslari medenilestirmek ve Hristiyanlastirmak gerektigi cagrisini yapmisti Bunlar Amerikan siyaset dusuncesinde bazi gruplarda giderek buyuyen Sosyal Darvinizm ve irkciligin da tezahurleriydi ayni zamanda Frederick Jackson Turner in gelistirdigi Onculuk Tezi Amerika nin onculugu medeniyet icin gereken yaraticilik ve gucu virility tasimaktaydi Cogu insan Amerikan ruhunun surdurulmesi icin denizasiri yayilmaciliginin hayati olduguna inanmaktaydi Alfred T Mahan in 1890 da yayimlanan The Influence of Sea Power upon History adli eseri ABD nin dunya gucu konumunun yukselmesi icin gereken uc unsur oldugunu one surmustu Guney Amerika da bir kanal insasi Panama Kanalinin insasi fikrinin de kaynagidir ABD deniz gucunun genisletilmesi ve Pasifik de Cin ile ticareti gelistirmek icin ticari askeri bir yapi karakol insasi Bu yayin Roosevelt gibi baskanlarin politikalari ve daha guclu bir deniz kuvvetlerinin kurulmasi konusunda etkili olmustu Somurgelerin bagimsizliga kavusmasiSomurge ulkelerde I Dunya Savasi sonrasinda ulusal ozgurluk hareketleri baslamasina karsin II Dunya Savasinin sonuna kadar bu hareketler basariya ulasamamislardi 1952 de nufus bilimci Soguk Savas sirasinda Bati ile ittifak icinde olmamakla birlikte Sovyet Bloguna da dahil olmayan ulkeleri tanimlamak icin Ucuncu Dunya terimini ortaya atti Bunu takip eden yillarda somurgelikten kurtulan uluslarin sayisinda artis oldu ve bu grup Birlesmis Milletler de temsil edilmeye basladi Ucuncu Dunya nin ilk uluslararasi hareketi Hindistan dan Nehru Misir dan Nasir ve Yugoslavya dan Tito nun basini cektigi 1955 yilinda dunya nufusunun yarisindan fazlasina sahip olan 29 ulkenin bir araya gelerek gerceklestirdigi Bandug Konferansi dir ABD Baskan Wilson un ilkelerinde de gorulebilecegi basta somurge guclerine karsi oldugunu ilan etmesine karsin Musaddik in Iran petrolunu ulusallastirmasina karsi cikmis ve Sah a baski uygulamak icin 1953 yilindaki darbeyi desteklemis bir sonraki yil Guatemala baskani Arbenz in United Fruit i ulusallastirma cabasina karsilik Amerikan Gizli Servisi duzenledigi operasyonla yerine askeri cuntayi gecirmisti Bu mudahalelere ragmen somurgelikten kurtulma sureci devam etmis 1960 ta bazi ulusal kurtulus hareketlerinden sonra Birlesmis Milletler uye sayisi 99 a 1980 de 154 e 1990 da ise 159 a yukselmisti Yeni somurgecilikSSCB Komunist Parti Genel Sekreteri Josef Stalin Amerikan Baskani Harry S Truman ve Ingiliz Basbakani Winston Churchill Almanya Potsdam da Big Three Conference nin acilisinda ve ilk kez bir aradayken goruluyor 1945 Dunya da 1960 70 lerde somurgecilik sona ermesine karsin eskiden somurge olan ulkeler gunumuzde hala guclu Bati etkisi altindadirlar Devam eden bu Bati etkisi yeni somurgecilik seklinde adlandirilmaktadir Bu durumun tek istisnasi denilen Hong Kong Singapur Guney Kore ve Tayvan ile Hindistan ve Cin dir Yine de somurgecilik Hindistan da 1984 yilinda gerceklesen Bhopal felaketi gibi birtakim izler birakmistir Hindistan in Bhopal eyaletindeki bocek ilaci fabrikasindaki patlama 40 ton Metil Isocyanate in MIC cevreye yayilmasina yol acmis ve cevre bolgedeki 150 bin ila 600 bin kadar insan bundan etkilenmis daha sonra en az 15 bin kadar insan da olmustur Fabrikanin sahibi olan Union Carbide hicbir zaman Birlesik Devletlerdeki korunma tedbirlerini uygulamamistir Soguk Savas doneminde Rusya ve Cin Birlesik Devletlerin ve NATO nun cesitli ulkelere mudahalesine karsi anti emperyalist hareketleri desteklemisler buna karsilik Birlesik Devletler ve Fransa Ozgur Dunya denilen bloktan Komunist bloga kayma riskine karsi demokrasi yerine ucuncu dunyada diktatorlukleri desteklemislerdir ABD nin mudahalesi Soguk Savas donemi Rusya ve Cin in antiemperyalist hareketleri desteklemekte ABD ve diger NATO ulkeleri de cesitli ulkelerin ic isleri mudahale etmekteydiler Bunlarin en bilinen ornegi 1959 Kuba Devrimi sonrasinda Kuba ya karsi 7 Subat 1962 de baslayan ambargo Kuba Projesi gibi gizli operasyonlarin desteklenmesidir ABD ve Fransa bu amacla Ucuncu Dunya ulkelerinde demokrasi yerine diktatorlukleri desteklemistir Fransa nin mudahalesi Fransa Afrika daki eski kolonilerin diktatorluk rejimlerini desteklemisti Anti neokolonyalist Survie NGO orgutu uyesi Francois Xavier Verscha Fransizlarin kitaya yaptiklari mudahaleleri Francafrique olarak isimlendirmekte ve somurge sonrasi ulkelere gelisme yardimina bu yardimlarin yalnizca yeni somurgeciligi ulke ici yozlasmayi ve silah ticaretine destek verdigini soyleyerek karsi cikti Ucuncu Dunya ulkelerinin gelismis ulkelere borclandirilmasi eski somurgeci ulkelerin bu ulkeleri baski veya kontrol altina alma yollarindan biriydi Birlesmis Milletler listesi kendi yonetimine kavusmamis bolgeler Daha once listede yer alanlarBu listede daha once gecmiste kendi yonetimini devralmayan bolgeler yer almaktadir Ayrica bakinizEmperyalizm Antiemperyalizm Postkolonyalizm Yeni Somurgecilik Addis Ababa Konferansi Fransiz Somurge Imparatorlugu Eko somurgecilikDis baglantilarBritish Empire 24 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde KaynakcaNon Self Governing Territories 25 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde listed by General Assembly of the United Nations in 2002