Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Ağustos 2011) |
Gerilim kontrolü ve reaktif güç yönetimi, elektrik iletim şebekelerinin güvenilirliğini sağlayan ve bu şebekelerde elektrik piyasasını kolaylaştıran yardımcı hizmetin iki yüzüdür. Bu faaliyetin her iki yönü iç içe olduğundan (alternatif akım (AC) şebekesindeki voltaj değişimi reaktif gücün üretilmesi veya emilimiyle yapılır) bu maddede Kirby & Hirst (1997) tarafından önerildiği gibi "gerilim kontrolü" terimi bu faaliyeti belirtmek için kullanılır. Gerilim kontrolü AC çevrimindeki reaktif güç enjeksiyonlarını içermez, bunlar sistem kararlılık hizmeti denilen ayrı bir yardımcı hizmetin parçasıdır. Reaktif güç iletimi doğası gereği sınırlıdır bu nedenle voltaj kontrolü sistemde genel aktif güç dengesini korumaya dayanan frekans kontrolünün aksine güç şebekesindeki ekipman parçaları aracılığıyla sağlanır.
Direnç esaslı devrelerde olan faz farkı, kapasitif devrelerde akım voltajdan fazı ileride olacak şekilde, endüktif devrelerdeyse akım geride olacak şekilde değişir. Faz farkının oluşması reaktif güç oluşması demektir. Bir sistemin görünür gücü değişmez, ancak faz farkına bağlı olarak görünür gücün bileşenleri olan aktif ve reaktif güç değişir. Aktif güç görünür güce eşitse yani reaktif güç yoksa maksimum iş verimi alınır.
Gerilim kontrolünün ihtiyacı
Kirby & Hirst, gerilim kontrolü ihtiyacının ardındaki üç nedeni belirtir:
- güç şebeke ekipmanı ve müşteri tarafındaki güç tüketen ekipman dar bir gerilim aralığı için tasarlanmıştır. Bu aralığın dışında çalıştırma ekipmanın arızalanmasına neden olur;
- reaktif güç, jeneratörlerde ve iletim hatlarında ısınmaya neden olur, ısıl sınırlar gerçek (aktif) güç üretimini ve akışını kısıtlar;
- reaktif gücün iletim hatlarına verilmesi güç kaynağınca sağlanan güçte artışa neden olarak gücü boşa harcayan kayıplara neden olur.
Şebekede özel gerilim kontrol cihazlarının kullanılması, senkron jeneratörün rotor açısı dalgalanmalarını (jeneratörlerin reaktif güç kaynağı sağlaması veya harcaması nedeniyle oluşan) azaltarak güç sistem kararlılığını da iyileştirir.
Reaktif güç koşulları değiştiğinde voltajda büyük değişiklikler gösteren güç baraları ve sistemlerine "zayıf sistemler" denirken, nispeten daha küçük değişikliği olanlar "güçlü" (mukavemetli ve daha güçlü sistemlerin daha yüksek kısa devre oranı vardır) denir.
Reaktif güç emilimi ve üretimi
Cihazlar, gecikmeli güç faktörü varsa (indüktör benzeri) reaktif enerjiyi emer, öncü güç faktörlüyse (kondansatör gibi) enerji üretir.
Elektrik şebekesi ekipmanları genelde reaktif güç verir veya tüketir:
- Senkron jeneratör, jeneratörün yetenek eğrisi sınırlarına bağlı olarak, aşırı uyarılmışsa reaktif güç sağlar ve az uyarılmışsa gücü emer.
- Transformatör'ler her zaman reaktif gücü emer.
- Güç hatları reaktif güç çeker veya verir: havai güç hatları düşük yükte reaktif güç verir ama yük hattın dalgalanma empedans değerini geçtiğinde hatlar artan miktarda reaktif güç tüketmeye başlar. Yeraltı güç hatları kapasitiftir bu yüzden aşırı gerilim empedansının altında yüklenir ve reaktif güç sağlarlar.
- Elektrik yükleri genellikle reaktif gücü emer, güç faktörü çamaşır makinesi gibi elektrik motorlu ev aletlerine benzer cihazlarda 0,65'ten akkor lamba gibi tam dirençli yüklerde 1,0 olacak şekilde değişir.
Tipik bir elektrik şebekesinde gerilim kontrolü temelde senkron jeneratörlerince sağlanır. Bu jeneratörler, jeneratörün terminallerindeki voltajı hedef aralık içinde tutarak uyarma alanını ayarlayan otomatik voltaj regülatörleri ile donatılmıştır.
Ek reaktif güç kompanzasyonu (voltaj kompanzasyonu olarak da bilinir) görevi dengeleme cihazlarına atanmıştır:
- pasif (kalıcı olarak bağlı veya anahtarlanmış) reaktif güç yutakları (örn. tek bobin ve demir çekirdek ile tasarımlı transformatörlere benzer şönt reaktörler). Bir şönt reaktör, hafif yük altında aşırı gerilimi önlemek için genelde uzun bir iletim hattının ucuna veya zayıf bir sisteme bağlanır (Ferranti etkisi);
- pasif reaktif güç kaynakları (örneğin şönt veya seri kondansatörler).
- şönt kondansatörler 1910'lardan beri güç sistemlerinde kullanılır ve az maliyeti ve göreli dağıtım kolaylığı nedeniyle popülerdir. Şönt kondansatör tarafından sağlanan reaktif güç miktarı, hat voltajının karesi ile orantılıdır, bu nedenle kondansatör düşük voltaj koşullarında daha az katkı yapar (genellikle reaktif güç eksikliğinden kaynaklanır). Bu ciddi bir dezavantajdır çünkü bir kondansatörce verilen reaktif güç en çok ihtiyaç duyulduğunda düşer;
- Yüklü havai enerji hatlarının endüktif reaktansını telafi etmek için seri kondansatörler kullanılır. Kendi kendini düzenleyen reaktif güç beslemesi ile (tedarik, daha yüksek yük ile tesadüfen artar) ikincil hususuyla güç iletkenlerine seri bağlı bu cihazlar reaktif güç kayıplarını azaltmak ve hat üzerinden iletilebilecek aktif güç miktarını artırmak için kullanılır; Seri bir kondansatördeki gerilim azdır (şebekenin düzenleme aralığında, nominal voltajın yüzde birkaçıdır), bu nedenle yapımı nispeten az maliyetlidir ancak yük tarafında kısa devre olduğunda kondansatör kısaca hat gerilimine maruz kalır bu yüzden kıvılcım aralıkları, ZnO varistörler ve anahtarlı koruma devreleri kullanılır;
- aktif kompansatörler (örn., senkron kondenserler, statik var kompansatörler, reaktif güç kaynakları veya havuzları olabilen statik senkron kompansatör olabilir;
- düzenleyici transformatörler (örn., kademe değiştirme transformatörleri).
Pasif kompanzasyon cihazları kalıcı bağlanabilir veya bir zamanlayıcı kullanılarak elle veya sensör verilerine dayalı olarak otomatik anahtarlanabilir ve bağlanabilir. Aktif cihazlar doğası gereği kendiliğinden ayarlanır. Az yükte kademe değiştirme özellikli kademe değiştiren transformatörler, gerilimi doğrudan kontrol etmek için kullanılabilir. Sistemdeki tüm kademe değiştiren trafoların çalışması trafolar ve şönt kapasitör uygulaması ile eş zamanlı yapılmalıdır.
Reaktif güç dengesinin yerelleştirilmiş doğası nedeniyle, standart yaklaşım reaktif gücü yerel olarak yönetmektir. Mikro şebekelerin yaygınlaşması, esnek merkezi yaklaşımı daha ekonomik hale getirebilir.
Reaktif güç rezervleri
Bir jeneratörün veya iletim hattının tek bir arızası, kalan bazı iletim hatları üzerindeki yükü hemen artırma potansiyeline sahip olduğundan, sistem çok hızlı şekilde (dinamik gereksinim) ek miktarlarda reaktif güç sağlayabilmelidir. Havai enerji hatlarının doğası, yük arttıkça hatların değiştirilmesi gereken artan miktarda reaktif güç tüketmeye başlamasıdır. Bu nedenle büyük bir iletim sistemi, tıpkı gerçek güç için rezervleri gibi reaktif güç rezervlerine ihtiyaç duyar. Reaktif güç, gerçek güç kadar tellerin üzerinden geçmediğinden, üretimini yüke yakın yoğunlaştırmaya yönelik teşvik vardır. Elektrik güç sistemlerinin yeniden yapılandırılması, elektrik şebekesinin bu alanını entegre enerji kuruluşu'nun elinden alır. Bu nedenle eğilim sorununu müşteriye yüklemek ve yükün birliğe yakın güç faktörü ile çalışmasını gerektirir.
Devrede işi aktif bileşen yapar, reaktif bileşen her döngüde şebekeden çekilir ve döngü bitmeden geri şebekeye verilir. Saf dirençli devrede faz farkı olmaz ve aktif güç maksimum değerini alır, reaktif güç yoktur. Ancak endüktif ve kapasitif devrelerde faz farkına göre reaktif güç oluşur. Bu da işe çevrilebilen aktif gücün azalmasına dolayısıyla verimin düşmesine ve kullanılamayan bir reaktif güç oluşumuna neden olur. İşte aktif gücün maksimum hale getirilip, güç faktörünün düzeltilmesi ve verimin en büyük halini alması işlemine kompanzasyon denir.
Uygulamada fabrikalar, elektrik makineleri, iş makineleri ve motorlar endüktif çalıştıklarından bağlandıkları şebekeye reaktif güç verirler. Verilen reaktif güç aktif gücün dolayısıyla verimin oldukça düşmesine neden olur. Fabrikaların bolca bulunduğu bir bölge göz önüne alındığında o bölgede bulunan konutların bu durumdan nasıl olumsuz etkileneceği açıktır. Aynı sistemin öncelikle kompanze edilmemiş ve sonra kompanze edilmiş hali karşılaştırıldığında ise çekilen akımın değişmediği, ancak aktif gücün arttığı görülür. İşte verimin artması ve şebekenin reaktif güçten kötü etkilenmemesi için endüktif sistemin girişine bir kompanzasyon kondansatörü bağlanır ve devrede üretilen reaktif güç şebekeye verilmeden kondansatörlerde depolanır. Motor devreye girerken de bu kondansatörler depoladıkları reaktif gücü motorlara geri verirler. Dolayısıyla şebeke sistemi saf resistif bir sisteme yakın olarak görür ve şebekeyle sistem arasında reaktif güç alışverişi olmaz.
Şebekeden reaktif güç tüketimine elektrik kurumları tarafından sınır getirilmiştir. Aylık aktif tüketimin %20'si kadar harcama ücretsizken, bu sınır geçildiği takdirde tüm reaktif harcama ücretlendirilir ve faturaya yansıtılır. Evlerimizde kullandığımız aletler içerisinde mekanik balastlı lambalar, çamaşır makinaları, buzdolabı ve Inverter harici klimalar endüktif devreye sahiptir ve reaktif güç çekerler ancak eğer kompanze edilmişlerse bu harcama şebekeden olmaz. Ayrıca konutlarda kullanılan sayaçlar kilovat cinsinden yazdığı için, konutlarda reaktif güç harcaması için bir önlem alınmasına gerek duyulmamaktadır. Bazı uzmanlar göre yukarıda açıklanan nedenlerden ötürü evlerde herhangi bir cihaz yardımıyla parasal açıdan elektrik tasarrufu sağlamak mümkün değildir.
Günümüzde güç elektroniği elemanlarının mikroişlemciler ile birlikte en uygun şekilde kullanılarak uygulandığı kompanzasyon sistemleri gelişmektedir.
Türkiye'de şebeke taşıma kapasitesini arttırmasından ve enerjinin israfını önlemesinden dolayı ülke ekonomisi için vazgeçilmezdir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun 284/2 nolu ve 8/1/2004 tarihli kurul kararına göre Türkiye'de kompanzasyon panosu yapma ve işletme zorunluluğundaki proje gücü 9KVA ve üzeri işletmelerin harcadıkları endüktif enerji aktif enerjinin en fazla %20'i; kapasitif enerji de aktif enerjinin en fazla %15'i kadar olabilir. Aksi halde işletme ceza faturası ödemekle yükümlüdür.
Her ülkenin bu sınırları değişiklik gösterir.
Genel olarak bilinmesi gereken terimler ve parantez içinde birimleri şu şekildedir;
* Akım (Amper), * Gerilim (Volt), * Görünen (Sanal) Güç (VA), * Aktif Güç(Watt), * Reaktif Güç (VAR), * φ (Fi açısı), * Cosφ (Aktif Güç Çarpanı), * Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı), * Tanφ (Reaktif / Aktif Güç oranı),
Sistemden çekilen elektrik akımının, belli bir voltaj değerindeki gücüne "Görünen (sanal) Güç" denir. Birimi VA (VoltAmper) dir. "S" harfi ile gösterilir. S=I*V
Görünen (sanal) güç, fazın akımı ile voltajının çarpımına eşittir. Omik direnç üzerinden geçen elektrik akımının, belli bir voltaj değerindeki gücüne "Aktif Güç" denir. Birimi Watt'tır. "P" harfi ile gösterilir. Aktif Güç (Watt), P=S*Cosφ
Aktif güç, fazın görünen gücü ile Cosφ (Aktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir. Görünen güç yerine akım ile gerilim çarpımını alırsak aktif güç, P=I*V*Cosφ
Aktif güç, fazın akım, gerilim ve CosÆ (Aktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir. Bobin(Xl) ya da kapasitans(Xc) direnci üzerinden geçen elektrik akımının, belli bir voltaj değerindeki gücüne "Reaktif Güç" denir. Birimi VAr'dir. "Q" harfi ile gösterilir.
Bobin etkisi ile oluşan reaktif güce "İndüktif Güç" yani "+Q", kapasitans etkisi ile oluşan reaktif güce "Kapasitif Güç" yani "-Q" denir Reaktif Güç (VAr) Q=S*Sinφ
Reaktif Güç fazın görünen gücü ile Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir.
Görünen güç yerine akım ile gerilim çarpımını alırsak aktif güç, Q=I*V*Sinφ
Reaktif güç, fazın akım, gerilim ve Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı) çarpımına eşittir.
Q=I*V*Cosφ*Tanφ
Reaktif güç, fazın akım, gerilim, Cosφ (Aktif Güç Çarpanı) ve Tanφ (Reaktif Gücün Aktif güce oranı)'nın çarpımına eşittir. Çekilen görünen güç ile aktif güç arasındaki faz açısına "φ" denir.
En ideal φ açısı 0º'dir. φ Açısı Cosφ (Aktif Güç Çarpanı) Aktif Gücün, Görünen Güce Oranına "Cosφ" denir.
Cosφ ile görünen gücün çarpımı aktif gücü verir. Bu nedenle Cosφ değerine "Aktif Güç Çarpanı" da denir. Cosφ=P/S
| Reaktif Gücün, Görünen Güce Oranına "Sinφ" denir. Sinφ ile görünen gücün çarpımı reaktif gücü verir. Bu neden ile Sinφ değerine "Reaktif Güç Çarpanı" da denir. Sinφ (Reaktif Güç Çarpanı) Sinφ=Q/S | |
| Reaktif Gücün, Aktif Güce Oranına "φ" denir. Tanφ ile aktif güç çarpımı bize reaktif gücü verir. Sadece aktif güç ile Tanφ değerini ya da görünen güç, Cosφ ve Tanφ değerlerini biliyorsak ReaktifGücü bulabiliriz. Bu neden ile Tanφ değerine "Reaktif/Aktif güç oranı" da denir. Tanφ (Reaktif/Aktif Güç Oranı) Tanφ=Q/P |
Kaynaklar
- Kirby, Brendan J.; Hirst, Eric (1997). Ancillary service details: Voltage control (ORNL/CON-453) (PDF). Oak Ridge, Tennessee: Oak Ridge National Laboratory. 31 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- Ibrahimzadeh, Esmaeil; (5 Nisan 2017). "Reactive Power Role and Its Controllability in AC Power Systems". Naser Mahdavi Tabatabaei; Ali Jafari Aghbolaghi; Nicu Bizon; Frede Blaabjerg (Ed.). Reactive Power Control in AC Power Systems: Fundamentals and Current Issues. Springer. ss. 117-136. ISBN . OCLC 1005810845.
- Kundur, Prabha (22 Ocak 1994). "Reactive Power and Voltage Control" (PDF). Power System Stability and Control. McGraw-Hill Education. ss. 627-687. ISBN . OCLC 1054007373. 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- Khan, Baseem (2022). "Reactive power management in active distribution network". Active Electrical Distribution Network. Elsevier. ss. 287-301. doi:10.1016/B978-0-323-85169-5.00005-8. 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
Kaynakça
- ^ a b c Kirby & Hirst 1997, s. 1.
- ^ Kundur 1994, s. 627.
- ^ Khan 2022, s. 295.
- ^ Siva Kumar, C. H.; Mallesham, G. (2020). "Implementation of ANN-Based UPQC to Improve Power Quality of Hybrid Green Energy System". Energy Systems, Drives and Automations: Proceedings of ESDA 2019. Springer Nature. s. 16. doi:10.1007/978-981-15-5089-8_2. (eISSN) 1876-1119. ISSN 1876-1100. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- ^ Kundur 1994, ss. 627-628.
- ^ a b c Kundur 1994, s. 628.
- ^ Kundur 1994, ss. 631-632.
- ^ Kundur 1994, s. 630.
- ^ a b Kundur 1994, s. 629.
- ^ Kundur 1994, s. 631.
- ^ Kundur 1994, ss. 633-634.
- ^ Kundur 1994, ss. 635-637.
- ^ Kundur 1994, ss. 629-638.
- ^ Kundur 1994, s. 678.
- ^ Kundur 1994, s. 633.
- ^ Khan 2022, ss. 292-293.
- ^ Kirby & Hirst 1997, ss. 1-2.
- ^ Ibrahimzadeh & Blaabjerg 2017, s. 119.
- ^ Kirby & Hirst 1997, s. 2.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Agustos 2011 Gerilim kontrolu ve reaktif guc yonetimi elektrik iletim sebekelerinin guvenilirligini saglayan ve bu sebekelerde elektrik piyasasini kolaylastiran yardimci hizmetin iki yuzudur Bu faaliyetin her iki yonu ic ice oldugundan alternatif akim AC sebekesindeki voltaj degisimi reaktif gucun uretilmesi veya emilimiyle yapilir bu maddede Kirby amp Hirst 1997 tarafindan onerildigi gibi gerilim kontrolu terimi bu faaliyeti belirtmek icin kullanilir Gerilim kontrolu AC cevrimindeki reaktif guc enjeksiyonlarini icermez bunlar sistem kararlilik hizmeti denilen ayri bir yardimci hizmetin parcasidir Reaktif guc iletimi dogasi geregi sinirlidir bu nedenle voltaj kontrolu sistemde genel aktif guc dengesini korumaya dayanan frekans kontrolunun aksine guc sebekesindeki ekipman parcalari araciligiyla saglanir Bircok motorun bulundugu sistemlerde reaktif guc kontrolu onemlidir 3 fazli kompanzasyon kondansatorleri guc faktoru duzeltilmesi icin kullanilir ve fiziksel olarak buyukturler Direnc esasli devrelerde 0 displaystyle 0 olan faz farki kapasitif devrelerde akim voltajdan fazi ileride olacak sekilde enduktif devrelerdeyse akim geride olacak sekilde degisir Faz farkinin olusmasi reaktif guc olusmasi demektir Bir sistemin gorunur gucu S displaystyle S degismez ancak faz farkina bagli olarak gorunur gucun bilesenleri olan aktif ve reaktif guc degisir Aktif guc gorunur guce esitse yani reaktif guc yoksa maksimum is verimi alinir Gerilim kontrolunun ihtiyaciKirby amp Hirst gerilim kontrolu ihtiyacinin ardindaki uc nedeni belirtir guc sebeke ekipmani ve musteri tarafindaki guc tuketen ekipman dar bir gerilim araligi icin tasarlanmistir Bu araligin disinda calistirma ekipmanin arizalanmasina neden olur reaktif guc jeneratorlerde ve iletim hatlarinda isinmaya neden olur isil sinirlar gercek aktif guc uretimini ve akisini kisitlar reaktif gucun iletim hatlarina verilmesi guc kaynaginca saglanan gucte artisa neden olarak gucu bosa harcayan kayiplara neden olur Sebekede ozel gerilim kontrol cihazlarinin kullanilmasi senkron jeneratorun rotor acisi dalgalanmalarini jeneratorlerin reaktif guc kaynagi saglamasi veya harcamasi nedeniyle olusan azaltarak guc sistem kararliligini da iyilestirir Reaktif guc kosullari degistiginde voltajda buyuk degisiklikler gosteren guc baralari ve sistemlerine zayif sistemler denirken nispeten daha kucuk degisikligi olanlar guclu mukavemetli ve daha guclu sistemlerin daha yuksek kisa devre orani vardir denir Reaktif guc emilimi ve uretimiCihazlar gecikmeli guc faktoru varsa induktor benzeri reaktif enerjiyi emer oncu guc faktorluyse kondansator gibi enerji uretir Elektrik sebekesi ekipmanlari genelde reaktif guc verir veya tuketir Senkron jenerator jeneratorun yetenek egrisi sinirlarina bagli olarak asiri uyarilmissa reaktif guc saglar ve az uyarilmissa gucu emer Transformator ler her zaman reaktif gucu emer Guc hatlari reaktif guc ceker veya verir havai guc hatlari dusuk yukte reaktif guc verir ama yuk hattin dalgalanma empedans degerini gectiginde hatlar artan miktarda reaktif guc tuketmeye baslar Yeralti guc hatlari kapasitiftir bu yuzden asiri gerilim empedansinin altinda yuklenir ve reaktif guc saglarlar Elektrik yukleri genellikle reaktif gucu emer guc faktoru camasir makinesi gibi elektrik motorlu ev aletlerine benzer cihazlarda 0 65 ten akkor lamba gibi tam direncli yuklerde 1 0 olacak sekilde degisir Tipik bir elektrik sebekesinde gerilim kontrolu temelde senkron jeneratorlerince saglanir Bu jeneratorler jeneratorun terminallerindeki voltaji hedef aralik icinde tutarak uyarma alanini ayarlayan otomatik voltaj regulatorleri ile donatilmistir Ek reaktif guc kompanzasyonu voltaj kompanzasyonu olarak da bilinir gorevi dengeleme cihazlarina atanmistir pasif kalici olarak bagli veya anahtarlanmis reaktif guc yutaklari orn tek bobin ve demir cekirdek ile tasarimli transformatorlere benzer sont reaktorler Bir sont reaktor hafif yuk altinda asiri gerilimi onlemek icin genelde uzun bir iletim hattinin ucuna veya zayif bir sisteme baglanir Ferranti etkisi pasif reaktif guc kaynaklari ornegin sont veya seri kondansatorler sont kondansatorler 1910 lardan beri guc sistemlerinde kullanilir ve az maliyeti ve goreli dagitim kolayligi nedeniyle populerdir Sont kondansator tarafindan saglanan reaktif guc miktari hat voltajinin karesi ile orantilidir bu nedenle kondansator dusuk voltaj kosullarinda daha az katki yapar genellikle reaktif guc eksikliginden kaynaklanir Bu ciddi bir dezavantajdir cunku bir kondansatorce verilen reaktif guc en cok ihtiyac duyuldugunda duser Yuklu havai enerji hatlarinin enduktif reaktansini telafi etmek icin seri kondansatorler kullanilir Kendi kendini duzenleyen reaktif guc beslemesi ile tedarik daha yuksek yuk ile tesadufen artar ikincil hususuyla guc iletkenlerine seri bagli bu cihazlar reaktif guc kayiplarini azaltmak ve hat uzerinden iletilebilecek aktif guc miktarini artirmak icin kullanilir Seri bir kondansatordeki gerilim azdir sebekenin duzenleme araliginda nominal voltajin yuzde birkacidir bu nedenle yapimi nispeten az maliyetlidir ancak yuk tarafinda kisa devre oldugunda kondansator kisaca hat gerilimine maruz kalir bu yuzden kivilcim araliklari ZnO varistorler ve anahtarli koruma devreleri kullanilir aktif kompansatorler orn senkron kondenserler statik var kompansatorler reaktif guc kaynaklari veya havuzlari olabilen statik senkron kompansator olabilir duzenleyici transformatorler orn kademe degistirme transformatorleri Pasif kompanzasyon cihazlari kalici baglanabilir veya bir zamanlayici kullanilarak elle veya sensor verilerine dayali olarak otomatik anahtarlanabilir ve baglanabilir Aktif cihazlar dogasi geregi kendiliginden ayarlanir Az yukte kademe degistirme ozellikli kademe degistiren transformatorler gerilimi dogrudan kontrol etmek icin kullanilabilir Sistemdeki tum kademe degistiren trafolarin calismasi trafolar ve sont kapasitor uygulamasi ile es zamanli yapilmalidir Reaktif guc dengesinin yerellestirilmis dogasi nedeniyle standart yaklasim reaktif gucu yerel olarak yonetmektir Mikro sebekelerin yayginlasmasi esnek merkezi yaklasimi daha ekonomik hale getirebilir Reaktif guc rezervleriBir jeneratorun veya iletim hattinin tek bir arizasi kalan bazi iletim hatlari uzerindeki yuku hemen artirma potansiyeline sahip oldugundan sistem cok hizli sekilde dinamik gereksinim ek miktarlarda reaktif guc saglayabilmelidir Havai enerji hatlarinin dogasi yuk arttikca hatlarin degistirilmesi gereken artan miktarda reaktif guc tuketmeye baslamasidir Bu nedenle buyuk bir iletim sistemi tipki gercek guc icin rezervleri gibi reaktif guc rezervlerine ihtiyac duyar Reaktif guc gercek guc kadar tellerin uzerinden gecmediginden uretimini yuke yakin yogunlastirmaya yonelik tesvik vardir Elektrik guc sistemlerinin yeniden yapilandirilmasi elektrik sebekesinin bu alanini entegre enerji kurulusu nun elinden alir Bu nedenle egilim sorununu musteriye yuklemek ve yukun birlige yakin guc faktoru ile calismasini gerektirir Devrede isi aktif bilesen yapar reaktif bilesen her dongude sebekeden cekilir ve dongu bitmeden geri sebekeye verilir Saf direncli devrede faz farki olmaz ve aktif guc maksimum degerini alir reaktif guc yoktur Ancak enduktif ve kapasitif devrelerde faz farkina gore reaktif guc olusur Bu da ise cevrilebilen aktif gucun azalmasina dolayisiyla verimin dusmesine ve kullanilamayan bir reaktif guc olusumuna neden olur Iste aktif gucun maksimum hale getirilip guc faktorunun duzeltilmesi ve verimin en buyuk halini almasi islemine kompanzasyon denir Uygulamada fabrikalar elektrik makineleri is makineleri ve motorlar enduktif calistiklarindan baglandiklari sebekeye reaktif guc verirler Verilen reaktif guc aktif gucun dolayisiyla verimin oldukca dusmesine neden olur Fabrikalarin bolca bulundugu bir bolge goz onune alindiginda o bolgede bulunan konutlarin bu durumdan nasil olumsuz etkilenecegi aciktir Ayni sistemin oncelikle kompanze edilmemis ve sonra kompanze edilmis hali karsilastirildiginda ise cekilen akimin degismedigi ancak aktif gucun arttigi gorulur Iste verimin artmasi ve sebekenin reaktif gucten kotu etkilenmemesi icin enduktif sistemin girisine bir kompanzasyon kondansatoru baglanir ve devrede uretilen reaktif guc sebekeye verilmeden kondansatorlerde depolanir Motor devreye girerken de bu kondansatorler depoladiklari reaktif gucu motorlara geri verirler Dolayisiyla sebeke sistemi saf resistif bir sisteme yakin olarak gorur ve sebekeyle sistem arasinda reaktif guc alisverisi olmaz Sebekeden reaktif guc tuketimine elektrik kurumlari tarafindan sinir getirilmistir Aylik aktif tuketimin 20 si kadar harcama ucretsizken bu sinir gecildigi takdirde tum reaktif harcama ucretlendirilir ve faturaya yansitilir Evlerimizde kullandigimiz aletler icerisinde mekanik balastli lambalar camasir makinalari buzdolabi ve Inverter harici klimalar enduktif devreye sahiptir ve reaktif guc cekerler ancak eger kompanze edilmislerse bu harcama sebekeden olmaz Ayrica konutlarda kullanilan sayaclar kilovat cinsinden yazdigi icin konutlarda reaktif guc harcamasi icin bir onlem alinmasina gerek duyulmamaktadir Bazi uzmanlar gore yukarida aciklanan nedenlerden oturu evlerde herhangi bir cihaz yardimiyla parasal acidan elektrik tasarrufu saglamak mumkun degildir Gunumuzde guc elektronigi elemanlarinin mikroislemciler ile birlikte en uygun sekilde kullanilarak uygulandigi kompanzasyon sistemleri gelismektedir Turkiye de sebeke tasima kapasitesini arttirmasindan ve enerjinin israfini onlemesinden dolayi ulke ekonomisi icin vazgecilmezdir Enerji Piyasasi Duzenleme Kurumunun 284 2 nolu ve 8 1 2004 tarihli kurul kararina gore Turkiye de kompanzasyon panosu yapma ve isletme zorunlulugundaki proje gucu 9KVA ve uzeri isletmelerin harcadiklari enduktif enerji aktif enerjinin en fazla 20 i kapasitif enerji de aktif enerjinin en fazla 15 i kadar olabilir Aksi halde isletme ceza faturasi odemekle yukumludur Her ulkenin bu sinirlari degisiklik gosterir Genel olarak bilinmesi gereken terimler ve parantez icinde birimleri su sekildedir Akim Amper Gerilim Volt Gorunen Sanal Guc VA Aktif Guc Watt Reaktif Guc VAR f Fi acisi Cosf Aktif Guc Carpani Sinf Reaktif Guc Carpani Tanf Reaktif Aktif Guc orani Sistemden cekilen elektrik akiminin belli bir voltaj degerindeki gucune Gorunen sanal Guc denir Birimi VA VoltAmper dir S harfi ile gosterilir S I V Gorunen sanal guc fazin akimi ile voltajinin carpimina esittir Omik direnc uzerinden gecen elektrik akiminin belli bir voltaj degerindeki gucune Aktif Guc denir Birimi Watt tir P harfi ile gosterilir Aktif Guc Watt P S Cosf Aktif guc fazin gorunen gucu ile Cosf Aktif Guc Carpani carpimina esittir Gorunen guc yerine akim ile gerilim carpimini alirsak aktif guc P I V Cosf Aktif guc fazin akim gerilim ve CosAE Aktif Guc Carpani carpimina esittir Bobin Xl ya da kapasitans Xc direnci uzerinden gecen elektrik akiminin belli bir voltaj degerindeki gucune Reaktif Guc denir Birimi VAr dir Q harfi ile gosterilir Bobin etkisi ile olusan reaktif guce Induktif Guc yani Q kapasitans etkisi ile olusan reaktif guce Kapasitif Guc yani Q denir Reaktif Guc VAr Q S Sinf Reaktif Guc fazin gorunen gucu ile Sinf Reaktif Guc Carpani carpimina esittir Gorunen guc yerine akim ile gerilim carpimini alirsak aktif guc Q I V Sinf Reaktif guc fazin akim gerilim ve Sinf Reaktif Guc Carpani carpimina esittir Q I V Cosf Tanf Reaktif guc fazin akim gerilim Cosf Aktif Guc Carpani ve Tanf Reaktif Gucun Aktif guce orani nin carpimina esittir Cekilen gorunen guc ile aktif guc arasindaki faz acisina f denir En ideal f acisi 0º dir f Acisi Cosf Aktif Guc Carpani Aktif Gucun Gorunen Guce Oranina Cosf denir Cosf ile gorunen gucun carpimi aktif gucu verir Bu nedenle Cosf degerine Aktif Guc Carpani da denir Cosf P S Reaktif Gucun Gorunen Guce Oranina Sinf denir Sinf ile gorunen gucun carpimi reaktif gucu verir Bu neden ile Sinf degerine Reaktif Guc Carpani da denir Sinf Reaktif Guc Carpani Sinf Q SReaktif Gucun Aktif Guce Oranina f denir Tanf ile aktif guc carpimi bize reaktif gucu verir Sadece aktif guc ile Tanf degerini ya da gorunen guc Cosf ve Tanf degerlerini biliyorsak ReaktifGucu bulabiliriz Bu neden ile Tanf degerine Reaktif Aktif guc orani da denir Tanf Reaktif Aktif Guc Orani Tanf Q PKaynaklarKirby Brendan J Hirst Eric 1997 Ancillary service details Voltage control ORNL CON 453 PDF Oak Ridge Tennessee Oak Ridge National Laboratory 31 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Agustos 2022 Ibrahimzadeh Esmaeil 5 Nisan 2017 Reactive Power Role and Its Controllability in AC Power Systems Naser Mahdavi Tabatabaei Ali Jafari Aghbolaghi Nicu Bizon Frede Blaabjerg Ed Reactive Power Control in AC Power Systems Fundamentals and Current Issues Springer ss 117 136 ISBN 978 3 319 51118 4 OCLC 1005810845 Kundur Prabha 22 Ocak 1994 Reactive Power and Voltage Control PDF Power System Stability and Control McGraw Hill Education ss 627 687 ISBN 978 0 07 035958 1 OCLC 1054007373 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2022 Khan Baseem 2022 Reactive power management in active distribution network Active Electrical Distribution Network Elsevier ss 287 301 doi 10 1016 B978 0 323 85169 5 00005 8 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2022 Kaynakca a b c Kirby amp Hirst 1997 s 1 Kundur 1994 s 627 Khan 2022 s 295 Siva Kumar C H Mallesham G 2020 Implementation of ANN Based UPQC to Improve Power Quality of Hybrid Green Energy System Energy Systems Drives and Automations Proceedings of ESDA 2019 Springer Nature s 16 doi 10 1007 978 981 15 5089 8 2 eISSN 1876 1119 ISSN 1876 1100 17 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2022 Kundur 1994 ss 627 628 a b c Kundur 1994 s 628 Kundur 1994 ss 631 632 Kundur 1994 s 630 a b Kundur 1994 s 629 Kundur 1994 s 631 Kundur 1994 ss 633 634 Kundur 1994 ss 635 637 Kundur 1994 ss 629 638 Kundur 1994 s 678 Kundur 1994 s 633 Khan 2022 ss 292 293 Kirby amp Hirst 1997 ss 1 2 Ibrahimzadeh amp Blaabjerg 2017 s 119 Kirby amp Hirst 1997 s 2