Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kozmik çoğulculuk, Dünya'nın yanı sıra gezegenler, cüce gezegenler ya da doğal uydular gibi sayısız "dünya" üzerinde yaşam olduğuna dair inanış için kullanılan terimdir.
Kozmik çoğulculuk üzerine tartışmalar Dünya'nın sayısız gezegenden yalnızca biri olduğunu bilimsel olarak kanıtlayan Kopernik Devriminden çok önceleri, Anaksimandros (y. M.Ö. 610 - y. M.Ö. 546) zamanında metafiziksel argüman olarak başladı. Farklı biçimler altında günümüze kadar da devam etti.
Antik Yunan dönemi tartışmalar
Antik Yunan'da tartışma daha çok felsefi temelliydi ve günümüzün kozmoloji kavramları ile örtüşmüyordu. Kozmik çoğulculuk, sonsuzluk ve üzerinde üzerinde sözde yaşam olan dünyaların çokluğu kavramlarının doğal bir sonucuydu ve farklı güneş sistemlerinin varlığından çok ya aynı anda varolan ya da zaman içinde kendini tekrarlayan paralel evrenler kavramına benzerlik gösteriyordu. Anaksimandros evrenin sonsuzluğu ve sonsuz sayıda evrenin varlığı görüşünü ileri sürdükten sonra Leukippos, Demokritos, Epikür ve Lukretius gibi Atomcular tarafından kozmik çoğulculuk güçlü bir şekilde savunuldu. , Büyük İskender'e sonsuz sayıda yaşam barındıran sonsuz sayıda dünya olduğunu söylediğinde Büyük İskender'in daha bir dünyaya bile hakim olamadığı için ağladığı söylenir. Bunlar önde gelen düşünürler olsa da karşı görüşte olan Eflatun ve Aristo'nun etkisi daha büyük oldu. Eflatun ve Aristo Dünya'nın tek olduğunu ve dolayısıyla da başka bir dünyalar sistemi olmayacağını savundular. Bu görüşün daha sonra Hristiyanlık görüşüyle de örtüşmesi sonucu kozmik çoğulculuk görüşü yaklaşık bin yıl kadar bir süre için etkin bir şekilde bastırıldı.
Orta Çağ İslami düşüncesi
Çok sayıda Orta Çağ islam düşünürü kozmik çoğulculuk anlayışını destekledi. İmam Muhammed el-Bakır (676-733) "Allah belki yalnızca bu dünyayı yarattı ve belki de sizden başka insan yaratmadı. Vallahi de billahi de Allah binlerce dünya ve de binlerce insanoğlu yarattı." diye yazdı.
Fahreddin er-Râzî (1149-1209) El Metâlib ül Âliyye adlı eserinde fizik kavramı ve fiziksel dünyadan bahsederken Dünya'nın evrenin merkezinde olduğunu ileri süren Aristocu ve İbn-i Sinacı görüşü reddeder ve karşı görüş olarak "bu dünyanın ötesinde, her biri daha büyük ve bu dünya üzerindeki gibi yaşam barındıran binlerce dünya olduğu" görüşünü savunur. Bu teolojik argümanını desteklemek için Kur'an'ın ilk suresi Fatiha Suresinin "Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur." olan ikinci âyetindeki "âlemler" terimini vurgular.
Kur'an da iki âyet, Fatiha Suresi'nin ikinci âyeti ile Fussilet Suresi'nin dokuzuncu âyetinde Allah'ın çok sayıda dünyanın rabbi olduğunu söyler. Nahl Suresi'nin sekizinci âyeti "Ve daha sizlerin bilmediğiniz neleri yaratacaktır." der. Ancak bazı âlimler âyetlerde bulunan bu ibarenin basitçe "tüm insanların rabbi" anlamına geldiğini savunmuşlardır.
Skolastik düşünürler
Önce skolastikler tarafından tereddütle sonradan Kopernik'in takipçileri tarafından daha kesin bir şekilde Batlamyusçu-Aristocu sistemin yanlışlığı öne sürüldü ve komik çoğulculuk yeniden gündeme geldi. Teleskop Dünya dışında yaşamın mantıklı olabileceğini kanıtlar gibi göründü ve bunun Tanrı'nın yaratıcılığının sınırsız olduğunun bir ifadesi olduğu belirtilse de aynı zamanda güçlü teolojik karşı görüş sahipleri Dünya'nın kozmosun merkezinden ayrılmış olabileceği üzerine iddialarını kaydırsalar da Dünya'nın hâlâ Tanrı'nın yaratıcılığının tek odak noktası olduğu konusunda ısrarlarını sürdürdü. Johannes Kepler gibi düşünürler açıkça desteklediklerini belirtmeseler de kozmik çoğulculuğun olası olabileceğini kabul etmeye hazırdılar.
Rönesans
Giordano Bruno eserleri ile birden çok dünya fikrini ileri atarak bızulmamış, bölünemez Bir'in sonsuz olasılıklarını örneklerle kanıtlamaya çalıştı. Bruno, De l'infinito universo et mondi (1584) adlı eserinde Philotheo'nun ağzından "sayısız göksel cismin, yıldızların, gezegenlerin, güneşlerin ve dünyaların bizim tarafımızdan makul bir şekilde algılanabileceğini ve bunların içindekilerden sonsuz sayıda olanlarının da mantığımızla çıkarsanabileceği"ni iddia etti.
Bunu öğretmesi Engizisyonun Bruno aleyhine yaptığı suçlamalardan biri oldu.
Aydınlanma
Bilimsel devrim sırasında ve sonradan Aydınlanma Çağında kozmik çoğulculuk görüşü yaygınlaştı. Bernard Le Bovier de Fontenelle'in kozmik çoğulculuk üzerine yorumlarda bulunduğu ve yeni Kopernik kozmolojisini anlattığı 1686 yılına ait Entretiens sur la pluralité des mondes adlı kitabı o dönemin önemli eserlerindendir. Kozmik çoğulculuk savunucuları arasında John Locke gibi düşünürler, William Herschel gibi gökbilimciler ve hatta aralarında John Adams ile Benjamin Franklin'in de bulunduğu siyasetçiler sayılabilir. Bilimsel kuşkuculuk ve ciddi çalışmaların uygulanması ile birlikte konu artık yalnızca felsefe ve teolojinin sınırlarından çıkarak daha çok astronomi ve biyoloji alanlarına taşındı.
Fransız gökbilimci , ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında kozmik çoğulculuğun önde gelen savunucularından biriydi. İlk kitabı La pluralité des mondes habités (1862) büyük bir popüler başarı kazandı ve ilk yirmi yılında 33 baskı yaptı. Flammarion, dünyadışı varlıkların dünya üzerindeki canlıların basit bir varyasyonu olmadığını, tamamen uzaylı oldukları düşüncesini ilk olarak ileri sürenlerden birisidir.
Günümüz düşüncesi
Ondokuzuncu yüzyılın sonları ile yirminci yüzyılda bilginin, çeşitlenmesi ve dünya dışı yaşam üzerine olan görüşlerin belirli cisimler ve gözlemler üzerine odaklanması ile birlikte "kozmik çoğulculuk" terimi artık kullanılmamaya başladı. Tarihsel tartışma yine de günümüzde paralelleriyle birlikte devam etmektedir; örneğin Carl Sagan ve Frank Drake "kozmik çoğulcu" olarak nitelendirilebilirken Nadir Dünya hipotezi savunucuları ise günümüzün kuşkucuları sayılabilir.
Modern dönemin İslami düşünürlerinden Abdullah Yusuf Ali, Şûrâ Suresinin yirmidokuzuncu âyetine "Göklerin ve yerin yaratılması ile, onlarda her canlıdan türetip-yayması O'nun (mucizevi) ayetlerindendir." dikkat çekerek diğer gezegenlerde yaşam olasılığını öne sürer. Âyette geçen dabbeh sözcüğü bir gezegen üzerinde yaşayan tüm canlıları tanımlar. Herbert Eisenstein gibi diğer biliminsanları ise bu sözcüğün genel olarak tüm hayvanları kastettiğini savunur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Virgilio Salvestrini, Bibliografia di Giordano Bruno, Firenze, 1958
- ^ Simplikios, Commentary on Aristotle's Physics, 1121, 5–9 (İngilizce çevirisi: Simplicius, On Aristotle Physics 8.1-5, Çevirenler István Bodnár, Michael Chase ve Michael Share, New York, Bloomsbury, 2012, s. 22).
- ^ Plutarch. De tranquillitate animi.
- ^ Michael J. Crowe (1999). The Extraterrestrial Life Debate, 1750–1900. . ISBN .
- ^ "David Darling, "Pluralism (plurality of worlds)"". 18 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
- ^ Wiker, Benjamin D. (4 Kasım 2002). . Crisis Magazine. 10 Şubat 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d David A. Weintraub (2014). "Islam," Religions and Extraterrestrial Life (pp 161-168). Springer International Publishing.
- ^ Reynolds, Gabriel Said "The Qur'an and the Bible: Text and commentary" Yale University Press, 2018, p. 30.
- ^ Hetherington, Norriss S., (Ed.) (April 2014) [1993]. Encyclopedia of Cosmology (Routledge Revivals): Historical, Philosophical, and Scientific Foundations of Modern Cosmology. Routledge. s. 419. ISBN . Erişim tarihi: 29 Mart 2015.
- ^ Luigi Firpo, Il processo di Giordano Bruno, 1993.
- ^ Conversations on the Plurality of Worlds 20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .— Bernard Le Bovier de Fontenelle
- ^ Flammarion, (Nicolas) Camille (1842–1925) 31 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .— The Internet Encyclopedia of Science
- ^ Eisenstein, Herbert "Animal life; Encyclopedia of the Qur'an Vol I" Brill, 2001, p. 94.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kozmik cogulculuk Dunya nin yani sira gezegenler cuce gezegenler ya da dogal uydular gibi sayisiz dunya uzerinde yasam olduguna dair inanis icin kullanilan terimdir Kozmik cogulculugun destekcilerinden Giordano Bruno nun bilinen ilk tasvirlerinden biri Almanya da 1715 te basilan ve kayboldugu sanilan bir portreden yapildigi dusunulen gravur Kozmik cogulculuk uzerine tartismalar Dunya nin sayisiz gezegenden yalnizca biri oldugunu bilimsel olarak kanitlayan Kopernik Devriminden cok onceleri Anaksimandros y M O 610 y M O 546 zamaninda metafiziksel arguman olarak basladi Farkli bicimler altinda gunumuze kadar da devam etti Antik Yunan donemi tartismalarAntik Yunan da tartisma daha cok felsefi temelliydi ve gunumuzun kozmoloji kavramlari ile ortusmuyordu Kozmik cogulculuk sonsuzluk ve uzerinde uzerinde sozde yasam olan dunyalarin coklugu kavramlarinin dogal bir sonucuydu ve farkli gunes sistemlerinin varligindan cok ya ayni anda varolan ya da zaman icinde kendini tekrarlayan paralel evrenler kavramina benzerlik gosteriyordu Anaksimandros evrenin sonsuzlugu ve sonsuz sayida evrenin varligi gorusunu ileri surdukten sonra Leukippos Demokritos Epikur ve Lukretius gibi Atomcular tarafindan kozmik cogulculuk guclu bir sekilde savunuldu Buyuk Iskender e sonsuz sayida yasam barindiran sonsuz sayida dunya oldugunu soylediginde Buyuk Iskender in daha bir dunyaya bile hakim olamadigi icin agladigi soylenir Bunlar onde gelen dusunurler olsa da karsi goruste olan Eflatun ve Aristo nun etkisi daha buyuk oldu Eflatun ve Aristo Dunya nin tek oldugunu ve dolayisiyla da baska bir dunyalar sistemi olmayacagini savundular Bu gorusun daha sonra Hristiyanlik gorusuyle de ortusmesi sonucu kozmik cogulculuk gorusu yaklasik bin yil kadar bir sure icin etkin bir sekilde bastirildi Orta Cag Islami dusuncesiCok sayida Orta Cag islam dusunuru kozmik cogulculuk anlayisini destekledi Imam Muhammed el Bakir 676 733 Allah belki yalnizca bu dunyayi yaratti ve belki de sizden baska insan yaratmadi Vallahi de billahi de Allah binlerce dunya ve de binlerce insanoglu yaratti diye yazdi Fahreddin er Razi 1149 1209 El Metalib ul Aliyye adli eserinde fizik kavrami ve fiziksel dunyadan bahsederken Dunya nin evrenin merkezinde oldugunu ileri suren Aristocu ve Ibn i Sinaci gorusu reddeder ve karsi gorus olarak bu dunyanin otesinde her biri daha buyuk ve bu dunya uzerindeki gibi yasam barindiran binlerce dunya oldugu gorusunu savunur Bu teolojik argumanini desteklemek icin Kur an in ilk suresi Fatiha Suresinin Hamd alemlerin Rabbi olan Allah a mahsustur olan ikinci ayetindeki alemler terimini vurgular Kur an da iki ayet Fatiha Suresi nin ikinci ayeti ile Fussilet Suresi nin dokuzuncu ayetinde Allah in cok sayida dunyanin rabbi oldugunu soyler Nahl Suresi nin sekizinci ayeti Ve daha sizlerin bilmediginiz neleri yaratacaktir der Ancak bazi alimler ayetlerde bulunan bu ibarenin basitce tum insanlarin rabbi anlamina geldigini savunmuslardir Skolastik dusunurlerOnce skolastikler tarafindan tereddutle sonradan Kopernik in takipcileri tarafindan daha kesin bir sekilde Batlamyuscu Aristocu sistemin yanlisligi one suruldu ve komik cogulculuk yeniden gundeme geldi Teleskop Dunya disinda yasamin mantikli olabilecegini kanitlar gibi gorundu ve bunun Tanri nin yaraticiliginin sinirsiz oldugunun bir ifadesi oldugu belirtilse de ayni zamanda guclu teolojik karsi gorus sahipleri Dunya nin kozmosun merkezinden ayrilmis olabilecegi uzerine iddialarini kaydirsalar da Dunya nin hala Tanri nin yaraticiliginin tek odak noktasi oldugu konusunda israrlarini surdurdu Johannes Kepler gibi dusunurler acikca desteklediklerini belirtmeseler de kozmik cogulculugun olasi olabilecegini kabul etmeye hazirdilar RonesansGiordano Bruno eserleri ile birden cok dunya fikrini ileri atarak bizulmamis bolunemez Bir in sonsuz olasiliklarini orneklerle kanitlamaya calisti Bruno De l infinito universo et mondi 1584 adli eserinde Philotheo nun agzindan sayisiz goksel cismin yildizlarin gezegenlerin guneslerin ve dunyalarin bizim tarafimizdan makul bir sekilde algilanabilecegini ve bunlarin icindekilerden sonsuz sayida olanlarinin da mantigimizla cikarsanabilecegi ni iddia etti Bunu ogretmesi Engizisyonun Bruno aleyhine yaptigi suclamalardan biri oldu AydinlanmaBilimsel devrim sirasinda ve sonradan Aydinlanma Caginda kozmik cogulculuk gorusu yayginlasti Bernard Le Bovier de Fontenelle in kozmik cogulculuk uzerine yorumlarda bulundugu ve yeni Kopernik kozmolojisini anlattigi 1686 yilina ait Entretiens sur la pluralite des mondes adli kitabi o donemin onemli eserlerindendir Kozmik cogulculuk savunuculari arasinda John Locke gibi dusunurler William Herschel gibi gokbilimciler ve hatta aralarinda John Adams ile Benjamin Franklin in de bulundugu siyasetciler sayilabilir Bilimsel kuskuculuk ve ciddi calismalarin uygulanmasi ile birlikte konu artik yalnizca felsefe ve teolojinin sinirlarindan cikarak daha cok astronomi ve biyoloji alanlarina tasindi Fransiz gokbilimci ondokuzuncu yuzyilin ikinci yarisinda kozmik cogulculugun onde gelen savunucularindan biriydi Ilk kitabi La pluralite des mondes habites 1862 buyuk bir populer basari kazandi ve ilk yirmi yilinda 33 baski yapti Flammarion dunyadisi varliklarin dunya uzerindeki canlilarin basit bir varyasyonu olmadigini tamamen uzayli olduklari dusuncesini ilk olarak ileri surenlerden birisidir Gunumuz dusuncesiOndokuzuncu yuzyilin sonlari ile yirminci yuzyilda bilginin cesitlenmesi ve dunya disi yasam uzerine olan goruslerin belirli cisimler ve gozlemler uzerine odaklanmasi ile birlikte kozmik cogulculuk terimi artik kullanilmamaya basladi Tarihsel tartisma yine de gunumuzde paralelleriyle birlikte devam etmektedir ornegin Carl Sagan ve Frank Drake kozmik cogulcu olarak nitelendirilebilirken Nadir Dunya hipotezi savunuculari ise gunumuzun kuskuculari sayilabilir Modern donemin Islami dusunurlerinden Abdullah Yusuf Ali Sura Suresinin yirmidokuzuncu ayetine Goklerin ve yerin yaratilmasi ile onlarda her canlidan turetip yaymasi O nun mucizevi ayetlerindendir dikkat cekerek diger gezegenlerde yasam olasiligini one surer Ayette gecen dabbeh sozcugu bir gezegen uzerinde yasayan tum canlilari tanimlar Herbert Eisenstein gibi diger biliminsanlari ise bu sozcugun genel olarak tum hayvanlari kastettigini savunur Ayrica bakinizDunya disi yasam Gezegensel yasanabilirlik Kurguda Dunya disi varliklar Otegezegen Siradanlik ilkesiKaynakca Virgilio Salvestrini Bibliografia di Giordano Bruno Firenze 1958 Simplikios Commentary on Aristotle s Physics 1121 5 9 Ingilizce cevirisi Simplicius On Aristotle Physics 8 1 5 Cevirenler Istvan Bodnar Michael Chase ve Michael Share New York Bloomsbury 2012 s 22 Plutarch De tranquillitate animi Michael J Crowe 1999 The Extraterrestrial Life Debate 1750 1900 ISBN 0 486 40675 X David Darling Pluralism plurality of worlds 18 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2023 Wiker Benjamin D 4 Kasim 2002 Crisis Magazine 10 Subat 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d David A Weintraub 2014 Islam Religions and Extraterrestrial Life pp 161 168 Springer International Publishing Reynolds Gabriel Said The Qur an and the Bible Text and commentary Yale University Press 2018 p 30 Hetherington Norriss S Ed April 2014 1993 Encyclopedia of Cosmology Routledge Revivals Historical Philosophical and Scientific Foundations of Modern Cosmology Routledge s 419 ISBN 9781317677666 Erisim tarihi 29 Mart 2015 Luigi Firpo Il processo di Giordano Bruno 1993 Conversations on the Plurality of Worlds 20 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bernard Le Bovier de Fontenelle Flammarion Nicolas Camille 1842 1925 31 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Internet Encyclopedia of Science Eisenstein Herbert Animal life Encyclopedia of the Qur an Vol I Brill 2001 p 94