Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2023) |
Astronomide (Astrofizik, Kozmoloji vb.), lityum sorunu veya lityum tutarsızlığı, galaksimizdeki metal açısından fakir (Popülasyon II ) halo yıldızlarının gözlemlerinden anlaşılan lityumun ilkel bolluğu ile Big Bang nükleosentezi + WMAP, CMB'nın(Kozmik Mikrodalga Arkaalan Işınımı kozmik baryon yoğunluğu tahminleri nedeniyle teorik olarak var olması gereken miktar arasındaki tutarsızlığı ifade eder. Yani, Big Bang'in (Büyük Patlama) en yaygın kabul gören modelleri, ilkel lityumun, özellikle 7Li'nin üç katı kadar var olması gerektiğini öne sürüyor. Bu, tahminlerle tutarlı olan hidrojen (1H ve 2H ) ve helyum (3He ve 4He ) izotoplarının gözlenen bolluğuyla çelişir. Tutarsızlık, bu ilkel bollukları standart BBN (Büyük Patlama Nükleosentezi) tahminlerinden kozmik baryon içeriğinin bir fonksiyonu olarak tasvir eden, astrofizikçi David Schramm'ın onuruna adlandırılan sözde "Schramm planı" ile vurgulanmıştır.
lityumun kökeni
Büyük Patlama'dan dakikalar sonra, evren neredeyse tamamen hidrojen ve helyumdan ayrıca eser miktarda lityum ve berilyumdan ve tüm ağır elementlerden ihmal edilebilecek kadar az bolluklardan oluşuyordu.
Big Bang'de Lityum Sentezi
Big Bang nükleosentezi hem 7Li'yi hem de 7Be'yi üretti ve aslında ikincisi, kütle 7 nüklidlerinin ilkel sentezine hakimdir. Öte yandan, Büyük Patlama 6Li'yı 1000 kattan daha küçük seviyelerde üretti. Daha sonra 7Be elektron yakalama yoluyla 7Li'ye bozunur (yarı ömür 53,22 gün), böylece gözlemlenebilir ilkel lityum bolluğu esasen ilkel Li-7 ve radyojenik lityumu 7Be bozunmasından toplar.
ve tarafından yok edildi
Big Bang'de üretilen lityum miktarı hesaplanabilir.Hidrojen-1, evrendeki atomların kabaca %92'sini oluşturan en bol nükliddir ve %8'de helyum-4 ikincidir. 2H, 3H, 3He, 6Li, 7Li ve 7Be gibi diğer izotoplar çok daha nadirdir; ilkel lityumun tahmini bolluğu, hidrojene göre 10 −10'dur .1 H ve 4He'nin hesaplanan bolluğu ve oranı, genç yıldızların gözlemlerinden elde edilen verilerle uyumludur.
PP II Kolu
Yıldızlarda, 7Li bir proton-proton zincir reaksiyonunda yapılır.
P-P II dalı, 14 ila 23 MK (Mega Kelvin) sıcaklıklarda baskındır.
Gözlenen lityum bolluğu
Düşük teorik lityum bolluğuna rağmen gerçek gözlemlenebilir miktar, hesaplanan miktardan 3-4 kat daha azdır. Bu, tahminlerle tutarlı olan hidrojen (1H ve 2H ) ve helyum (3He ve 4He ) izotoplarının gözlenen bolluğuyla çelişir.
Daha yaşlı yıldızlarda (Pop 2) olması gerekenden daha az lityum var gibi görünüyor ve bazı genç yıldızlarda (Pop 1) çok daha fazla lityum var. Bu durumda önerilen bir model, bir yıldızın gençliği sırasında üretilen lityumun araştırmacıların "türbülanslı karıştırma" ve "yayılma" olarak tanımladıkları etkiler nedeniyle yıldızın atmosferinin altına (doğrudan gözlemden gizlendiği yerde) doğru hareket etmesi yani batmasıdır. Yıldız yaşlandıkça artması veya birikmesi önerilmektedir. Metal bakımından fakir küresel bir küme olan NGC 6397'deki yıldızların spektroskopik gözlemleri, lityum bolluğu ve yaş arasındaki ters ilişki ile tutarlıdır, ancak difüzyon için teorik bir mekanizma resmîleştirilmemiştir. 2,4 milyon santigrat derecenin üzerindeki sıcaklıklarda bir protonla çarpışması nedeniyle iki helyum atomuna dönüşmesine rağmen (çoğu yıldız bu sıcaklığa kendi içlerinde kolayca ulaşır), lityum mevcut hesaplamaların sonraki nesil yıldızlarda tahmin edeceğinden daha fazladır.
Lityum ayrıca kahverengi cüce yıldız altı nesnelerde ve bazı anormal turuncu yıldızlarda bulunur. Lityum daha soğuk ve daha az kütleli kahverengi cücelerde bulunur. Daha sıcak kırmızı cüce yıldızlarda ise yok edilir. Böylece yıldızların spektrumlarındaki varlığı, her ikisi de Güneşten daha küçük olduğu için ikisini ayırt etmek için "lityum testinde" kullanılabilir.
Gezegenleri olan Güneş benzeri yıldızlarda daha az lityum
Gezegen sistemi barındırmayan güneş benzeri yıldızlar, 500 yıldızdan oluşan bir örneklemde gezegenleri olan Güneş benzeri yıldızların 10 katı lityuma sahiptir. Güneş'in yüzey katmanları (atmosfer katmanları), yüzey konvektif bölgesi lityumu yakacak kadar sıcak olmamasına rağmen orijinal oluşum protosolar gaz bulutlarının lityumunun %1'inden daha azına sahiptir. Gezegenlerin çekim kuvvetinin, yıldız yüzeyinin çalkalanmasını artırabileceğinden ve lityumun, lityum yanmasının meydana geldiği daha sıcak çekirdeklere doğru sürülebileceğinden şüpheleniliyor. Lityumun yokluğu da yeni gezegen sistemleri bulmanın bir yolu olabilir. Bununla birlikte, iddia edilen bu ilişki, gezegen astrofizik camiasında bir tartışma konusu haline geldi, sıklıkla reddedildi ama aynı zamanda desteklendi.
Metal açısından fakir yıldızlarda beklenenden daha yüksek lityum
Bazı turuncu yıldızlar ayrıca yüksek oranda lityum içerebilir. Bu turuncu yıldızların, yerçekimi daha ağır lityumu bir hidrojen-helyum yıldızının yüzeyine çektiği ve daha fazla lityumun gözlemlenmesine neden olduğu açıktır. Normalden daha yüksek bir lityum yörünge kütleli nesne konsantrasyonuna (nötron yıldızları veya karadelikler) sahip olduğu bulundu.
Önerilen çözümler
Olası çözümler üç geniş sınıfa ayrılır.
Astrofizik çözümler
Eğer BBN tahminlerinin doğru olma olasılığı göz önüne alındığında, ilkel lityum bolluğunun ölçülen değeri hatalı olmalıdır. Astrofiziksel çözümler bir çeşit revizyon sunuyor. Örneğin, iyonlaşma düzeltmesi ve yanlış yıldız sıcaklıkları belirleme dahil olmak üzere sistematik hatalar yıldızlardaki Li/H oranlarını etkileyebilir. Ayrıca, mevcut lityum seviyeleri yıldızdaki ilk bolluğu yansıtmayabileceğinden, lityum tükenmesi üzerine daha fazla gözlem önemini koruyor. Özetle, ilkel lityum bolluğunun doğru ölçümleri, ilerlemenin mevcut odak noktasıdır.
Bazı astronomlar nükleonların hızlarının Maxwell-Boltzmann dağılımını takip etmediğini öne sürüyorlar. Bu durumu Tsallis'in kapsamlı olmayan istatistiklerinin çerçevesinde test ederler. Sonuçları, 1.069<q<1.082'nin kozmolojik lityum sorununa olası yeni bir çözüm olduğunu gösteriyor.
Nükleer fizik çözümleri
Ölçülen ilkel Lityum bolluğunun doğru olduğu ve parçacık fiziğinin Standart Modeline ve standart kozmolojiye dayalı olduğu düşünüldüğü zaman, lityum sorunu BBN hafif element tahminlerinde bazı hatalar olabileceğini ima eder. Her ne kadar standart BBN, iyi belirlenmiş fiziğe dayansa da, zayıf ve güçlü etkileşimler BBN için karmaşıktır ve bu nedenle standart BBN hesaplamasındaki zayıf nokta olabilir.
Öncelikle yanlış veya eksik reaksiyonlar lityum sorununa yol açabilir. Yanlış reaksiyonlar için ana düşünceler, son araştırmalara göre tesir kesiti hatalarının ve standart termonükleer oranların revizyonunda yatmaktadır.
İkinci olarak, Fred Hoyle'un üçlü alfa sürecinde önemli bir faktör olan karbon-12'deki bir rezonansı keşfetmesine dayanır. Bu noktadan hareketler, bazıları deneysel tespitten kaçmış olabilecek veya etkileri hafife alınmış olabilecek rezonans reaksiyonları lityum sorununa olası çözümler haline geldi.
Standart Modelin Ötesinde Çözümler
Hesaplamaların tümünün doğru yapıldığı varsayımları altında, mevcut Standart Modelin veya standart kozmolojinin ötesinde çözümlere ihtiyaç duyulabilir.
Karanlık madde bozunması ve süpersimetri, BBN sırasında ve sonrasında hafif elementleri değiştirebilen ve süpersimetrik kozmolojilerde iyi motive edilmiş kaynağı bulabilen zengin bir dizi yeni süreç sunduğu yeni bir olasılık sağlar. Tamamen çalışır durumdaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) ile keşfedildiği takdirde parçacık fiziği ve kozmolojisinde devrim yaratacak olan minimal süpersimetrinin büyük bir kısmı elinizin altındadır; ancak, 2020'deki ATLAS deneyinin sonuçları birçok süpersimetrik modeli hariç tuttu.
Temel sabitleri değiştirmek olası bir çözüm olabilir ve bu ilk olarak, yüksek kırmızıya kayma bölgelerinde bulunan metallerdeki atomik geçişlerin bizimkinden farklı davranabileceğini ima eder. (Ancak unutulmamalıdır ki temel sabitleri değiştirmek varolan tüm fiziksel süreçleri etkileyecektir.) Ek olarak, Standart Model bağlantıları ve parçacık kütleleri değişebilir; üçüncüsü, nükleer fizik parametrelerinde değişiklik gereklidir.
Standart olmayan kozmolojiler ise farklı bölgelerde baryon/foton oranının değiştiğini gösterir. Bir öneri olarak kozmolojik ilkede tanımlanan homojenlikten farklı olarak, kozmik yoğunluktaki büyük ölçekli homojensizliklerin bir sonucudur. Bununla birlikte bu olasılığı test etmek için büyük miktarda gözlem gerektirir.
Kaynakça
- ^ a b Hou (2017). "Non-extensive statistics to the cosmological lithium problem". The Astrophysical Journal. 834 (2): 165. arXiv:1701.04149 $2. doi:10.3847/1538-4357/834/2/165.
- ^ Tanabashi ve diğerleri. (Particle Data Group) (17 Ağustos 2018). "Review of Particle Physics". Physical Review D. American Physical Society (APS). 98 (3): 030001. doi:10.1103/physrevd.98.030001. ISSN 2470-0010. and 2019 update.
- ^ a b How to Build a Habitable Planet: The Story of Earth from the Big Bang to Humankind. 2012. ISBN .
- ^ Boesgaard (1985). "Big bang nucleosynthesis – Theories and observations". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. Palo Alto, CA. 23: 319-378. doi:10.1146/annurev.aa.23.090185.001535. A86-14507 04–90.
- ^ "Big-bang nucleosynthesis". The Review (PDF). Physical Review D. 98. 2018. ss. 377-382. doi:10.1103/PhysRevD.98.030001. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ a b c d e f "The primordial lithium problem". Annual Review of Nuclear and Particle Science. 61 (1): 47-68. 2011. arXiv:1203.3551 $2. doi:10.1146/annurev-nucl-102010-130445. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ From First Light to Reionization the End of the Dark Ages. Weinheim, Germany: Wiley-VCH. 2009. s. 8. ISBN .
- ^ "The Cosmic Explosions That Made the Universe". earth. BBC. 21 Şubat 2017. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2017.
A mysterious cosmic factory is producing lithium. Scientists are now getting closer at finding out where it comes from
Yazar|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Richard (20 Ocak 2005). "Implications of WMAP Observations on Li Abundance and Stellar Evolution Models". The Astrophysical Journal (İngilizce). 619 (1): 538-548. arXiv:astro-ph/0409672 $2. doi:10.1086/426470. ISSN 0004-637X.
- ^ Korn (August 2006). "A probable stellar solution to the cosmological lithium discrepancy". Nature (İngilizce). 442 (7103): 657-659. arXiv:astro-ph/0608201 $2. doi:10.1038/nature05011. ISSN 1476-4687. (PMID) 16900193. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ a b c Nature's Building Blocks. Oxford: Oxford University Press. 2001. ISBN . Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b "Brown Dwarf". Universe Today. 25 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2009. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "First Detection of Lithium from an Exploding Star". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2015.
- ^ "L Dwarf Classification". 10 Mart 2002. 21 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b c Plait (11 Kasım 2009). "Want a planet? You might want to avoid lithium". Discover. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ a b c Israelian ve diğerleri. (2009). "Enhanced lithium depletion in Sun-like stars with orbiting planets". Nature. 462 (7270): 189-191. arXiv:0911.4198 $2. doi:10.1038/nature08483. (PMID) 19907489.
... confirm the peculiar behaviour of Li in the effective temperature range 5600–5900 K ... We found that the immense majority of planet host stars have severely depleted lithium ... At higher and lower temperatures planet-host stars do not appear to show any peculiar behaviour in their Li abundance.
- ^ Baumann (2010). "Lithium depletion in solar-like stars: no planet connection". Astronomy and Astrophysics. 519: A87. arXiv:1008.0575 $2. doi:10.1051/0004-6361/201015137. ISSN 0004-6361.
- ^ Ramírez (2012). "Lithium abundances in nearby FGK dwarf and subgiant stars: internal destruction, galactic chemical evolution, and exoplanets". The Astrophysical Journal. 756 (1): 46. arXiv:1207.0499 $2. doi:10.1088/0004-637X/756/1/46. ISSN 0004-637X.
- ^ Figueira (2014). "Exoplanet hosts reveal lithium depletion". Astronomy & Astrophysics. 570: A21. doi:10.1051/0004-6361/201424218. ISSN 0004-6361.
- ^ Delgado Mena (2014). "Li depletion in solar analogues with exoplanets". Astronomy & Astrophysics. 562: A92. doi:10.1051/0004-6361/201321493. ISSN 0004-6361.
- ^ Li (2018). "Enormous Li Enhancement Preceding Red Giant Phases in Low-mass Stars in the Milky Way Halo". The Astrophysical Journal. 852 (2): L31. arXiv:1801.00090 $2. doi:10.3847/2041-8213/aaa438.
- ^ Hou (11 Ocak 2017). "Non-Extensive Statistics to the Cosmological Lithium Problem". The Astrophysical Journal. 834 (2): 165. arXiv:1701.04149 $2. doi:10.3847/1538-4357/834/2/165. ISSN 1538-4357.
- ^ Angulo (September 2005). "The 7Be(d,p)2α Cross Section at Big Bang Energies and the Primordial 7Li Abundance". Astrophysical Journal Letters (İngilizce). 630 (2): L105-L108. arXiv:astro-ph/0508454 $2. doi:10.1086/491732. ISSN 0004-637X.
- ^ Boyd (November 2010). "New nuclear physics for big bang nucleosynthesis". Physical Review D (İngilizce). 82 (10): 105005. arXiv:1008.0848 $2. doi:10.1103/PhysRevD.82.105005. ISSN 1550-7998. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ Hammache (December 2013). "Search for new resonant states in 10C and 11C and their impact on the cosmological lithium problem". Physical Review C (İngilizce). 88 (6): 062802. arXiv:1312.0894 $2. doi:10.1103/PhysRevC.88.062802. ISSN 0556-2813. 12 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ O'Malley (October 2011). "Search for a resonant enhancement of the 7Be + d reaction and primordial 7Li abundances". Physical Review C (İngilizce). 84 (4): 042801. doi:10.1103/PhysRevC.84.042801. ISSN 0556-2813. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Search for squarks and gluinos in final states with jets and missing transverse momentum using 139 fb$^{-1}$ of $\sqrt{s}$ =13 TeV $pp$ collision data with the ATLAS detector". Jhep (İngilizce). 02: 143. 2021. arXiv:2010.14293 $2. doi:10.1007/JHEP02(2021)143. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "From squarks to gluinos: It's not looking good for supersymmetry". Space.com (İngilizce). 7 Ocak 2021. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Holder (June 2010). "On Possible Variation in the Cosmological Baryon Fraction". Astrophysical Journal (İngilizce). 716 (2): 907-913. arXiv:0907.3919 $2. doi:10.1088/0004-637X/716/2/907. ISSN 0004-637X.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Nisan 2023 Astronomide Astrofizik Kozmoloji vb lityum sorunu veya lityum tutarsizligi galaksimizdeki metal acisindan fakir Populasyon II halo yildizlarinin gozlemlerinden anlasilan lityumun ilkel bollugu ile Big Bang nukleosentezi WMAP CMB nin Kozmik Mikrodalga Arkaalan Isinimi kozmik baryon yogunlugu tahminleri nedeniyle teorik olarak var olmasi gereken miktar arasindaki tutarsizligi ifade eder Yani Big Bang in Buyuk Patlama en yaygin kabul goren modelleri ilkel lityumun ozellikle 7Li nin uc kati kadar var olmasi gerektigini one suruyor Bu tahminlerle tutarli olan hidrojen 1H ve 2H ve helyum 3He ve 4He izotoplarinin gozlenen bolluguyla celisir Tutarsizlik bu ilkel bolluklari standart BBN Buyuk Patlama Nukleosentezi tahminlerinden kozmik baryon iceriginin bir fonksiyonu olarak tasvir eden astrofizikci David Schramm in onuruna adlandirilan sozde Schramm plani ile vurgulanmistir Sekilde Schramm grafigi gosterilmektedir Standart BBN tahminlerinden kozmik baryon iceriginin bir fonksiyonu olarak 4 He D 3 He ve 7 Li nin ilksel bolluklarini tasvir eder 7Li 95 guven araliginda dar dikey bantlar ve BBN Buyuk Patlama Nukleosentezi Doteryum un D CMB Kozmik Arkaalan Isinimi tahminleri D 4He uyum araligi 95 guven araliginda daha genis dikey bantlar uyum icinde olmasi icin gozlenen hafif element bolluklariyla sari kutular ortusmelidir Bu 4 He de meydana gelir ve D de iyi bir sekilde sinirlandirilmistir ancak gozlemlenen Li gozlemlerinin BBN WMAP tahmininin 3 4 kat altinda oldugu 7 Li icin durum boyle degildir lityumun kokeniBuyuk Patlama dan dakikalar sonra evren neredeyse tamamen hidrojen ve helyumdan ayrica eser miktarda lityum ve berilyumdan ve tum agir elementlerden ihmal edilebilecek kadar az bolluklardan olusuyordu Big Bang de Lityum Sentezi Big Bang nukleosentezi hem 7Li yi hem de 7Be yi uretti ve aslinda ikincisi kutle 7 nuklidlerinin ilkel sentezine hakimdir Ote yandan Buyuk Patlama 6Li yi 1000 kattan daha kucuk seviyelerde uretti Daha sonra 7Be elektron yakalama yoluyla 7Li ye bozunur yari omur 53 22 gun boylece gozlemlenebilir ilkel lityum bollugu esasen ilkel Li 7 ve radyojenik lityumu 7Be bozunmasindan toplar ve tarafindan yok edildi Big Bang de uretilen lityum miktari hesaplanabilir Hidrojen 1 evrendeki atomlarin kabaca 92 sini olusturan en bol nukliddir ve 8 de helyum 4 ikincidir 2H 3H 3He 6Li 7Li ve 7Be gibi diger izotoplar cok daha nadirdir ilkel lityumun tahmini bollugu hidrojene gore 10 10 dur 1 H ve 4He nin hesaplanan bollugu ve orani genc yildizlarin gozlemlerinden elde edilen verilerle uyumludur PP II Kolu Yildizlarda 7Li bir proton proton zincir reaksiyonunda yapilir Proton proton II zincir reaksiyonu P P II dali 14 ila 23 MK Mega Kelvin sicakliklarda baskindir Ilk birkac elementin kararli nuklidleriGozlenen lityum bolluguDusuk teorik lityum bolluguna ragmen gercek gozlemlenebilir miktar hesaplanan miktardan 3 4 kat daha azdir Bu tahminlerle tutarli olan hidrojen 1H ve 2H ve helyum 3He ve 4He izotoplarinin gozlenen bolluguyla celisir Gunes Sistemindeki kimyasal elementlerin bollugu Hidrojen ve helyum Buyuk Patlama paradigmasi icinde en yaygin kalintilardir Li Be ve B nadirdir cunku Buyuk Patlama da ve ayrica yildizlarda yetersiz sentezlenirler bu elementlerin ana kaynagi kozmik isin parcalanmasidir Daha yasli yildizlarda Pop 2 olmasi gerekenden daha az lityum var gibi gorunuyor ve bazi genc yildizlarda Pop 1 cok daha fazla lityum var Bu durumda onerilen bir model bir yildizin gencligi sirasinda uretilen lityumun arastirmacilarin turbulansli karistirma ve yayilma olarak tanimladiklari etkiler nedeniyle yildizin atmosferinin altina dogrudan gozlemden gizlendigi yerde dogru hareket etmesi yani batmasidir Yildiz yaslandikca artmasi veya birikmesi onerilmektedir Metal bakimindan fakir kuresel bir kume olan NGC 6397 deki yildizlarin spektroskopik gozlemleri lityum bollugu ve yas arasindaki ters iliski ile tutarlidir ancak difuzyon icin teorik bir mekanizma resmilestirilmemistir 2 4 milyon santigrat derecenin uzerindeki sicakliklarda bir protonla carpismasi nedeniyle iki helyum atomuna donusmesine ragmen cogu yildiz bu sicakliga kendi iclerinde kolayca ulasir lityum mevcut hesaplamalarin sonraki nesil yildizlarda tahmin edeceginden daha fazladir Nova Centauri 2013 lityum kaniti bulunan ilk ornektir Lityum ayrica kahverengi cuce yildiz alti nesnelerde ve bazi anormal turuncu yildizlarda bulunur Lityum daha soguk ve daha az kutleli kahverengi cucelerde bulunur Daha sicak kirmizi cuce yildizlarda ise yok edilir Boylece yildizlarin spektrumlarindaki varligi her ikisi de Gunesten daha kucuk oldugu icin ikisini ayirt etmek icin lityum testinde kullanilabilir Gezegenleri olan Gunes benzeri yildizlarda daha az lityum Gezegen sistemi barindirmayan gunes benzeri yildizlar 500 yildizdan olusan bir orneklemde gezegenleri olan Gunes benzeri yildizlarin 10 kati lityuma sahiptir Gunes in yuzey katmanlari atmosfer katmanlari yuzey konvektif bolgesi lityumu yakacak kadar sicak olmamasina ragmen orijinal olusum protosolar gaz bulutlarinin lityumunun 1 inden daha azina sahiptir Gezegenlerin cekim kuvvetinin yildiz yuzeyinin calkalanmasini artirabileceginden ve lityumun lityum yanmasinin meydana geldigi daha sicak cekirdeklere dogru surulebileceginden supheleniliyor Lityumun yoklugu da yeni gezegen sistemleri bulmanin bir yolu olabilir Bununla birlikte iddia edilen bu iliski gezegen astrofizik camiasinda bir tartisma konusu haline geldi siklikla reddedildi ama ayni zamanda desteklendi Metal acisindan fakir yildizlarda beklenenden daha yuksek lityum Bazi turuncu yildizlar ayrica yuksek oranda lityum icerebilir Bu turuncu yildizlarin yercekimi daha agir lityumu bir hidrojen helyum yildizinin yuzeyine cektigi ve daha fazla lityumun gozlemlenmesine neden oldugu aciktir Normalden daha yuksek bir lityum yorunge kutleli nesne konsantrasyonuna notron yildizlari veya karadelikler sahip oldugu bulundu Onerilen cozumlerOlasi cozumler uc genis sinifa ayrilir Astrofizik cozumler Eger BBN tahminlerinin dogru olma olasiligi goz onune alindiginda ilkel lityum bollugunun olculen degeri hatali olmalidir Astrofiziksel cozumler bir cesit revizyon sunuyor Ornegin iyonlasma duzeltmesi ve yanlis yildiz sicakliklari belirleme dahil olmak uzere sistematik hatalar yildizlardaki Li H oranlarini etkileyebilir Ayrica mevcut lityum seviyeleri yildizdaki ilk bollugu yansitmayabileceginden lityum tukenmesi uzerine daha fazla gozlem onemini koruyor Ozetle ilkel lityum bollugunun dogru olcumleri ilerlemenin mevcut odak noktasidir Bazi astronomlar nukleonlarin hizlarinin Maxwell Boltzmann dagilimini takip etmedigini one suruyorlar Bu durumu Tsallis in kapsamli olmayan istatistiklerinin cercevesinde test ederler Sonuclari 1 069 lt q lt 1 082 nin kozmolojik lityum sorununa olasi yeni bir cozum oldugunu gosteriyor Nukleer fizik cozumleri Olculen ilkel Lityum bollugunun dogru oldugu ve parcacik fiziginin Standart Modeline ve standart kozmolojiye dayali oldugu dusunuldugu zaman lityum sorunu BBN hafif element tahminlerinde bazi hatalar olabilecegini ima eder Her ne kadar standart BBN iyi belirlenmis fizige dayansa da zayif ve guclu etkilesimler BBN icin karmasiktir ve bu nedenle standart BBN hesaplamasindaki zayif nokta olabilir Oncelikle yanlis veya eksik reaksiyonlar lityum sorununa yol acabilir Yanlis reaksiyonlar icin ana dusunceler son arastirmalara gore tesir kesiti hatalarinin ve standart termonukleer oranlarin revizyonunda yatmaktadir Ikinci olarak Fred Hoyle un uclu alfa surecinde onemli bir faktor olan karbon 12 deki bir rezonansi kesfetmesine dayanir Bu noktadan hareketler bazilari deneysel tespitten kacmis olabilecek veya etkileri hafife alinmis olabilecek rezonans reaksiyonlari lityum sorununa olasi cozumler haline geldi Standart Modelin Otesinde Cozumler Hesaplamalarin tumunun dogru yapildigi varsayimlari altinda mevcut Standart Modelin veya standart kozmolojinin otesinde cozumlere ihtiyac duyulabilir Karanlik madde bozunmasi ve supersimetri BBN sirasinda ve sonrasinda hafif elementleri degistirebilen ve supersimetrik kozmolojilerde iyi motive edilmis kaynagi bulabilen zengin bir dizi yeni surec sundugu yeni bir olasilik saglar Tamamen calisir durumdaki Buyuk Hadron Carpistiricisi LHC ile kesfedildigi takdirde parcacik fizigi ve kozmolojisinde devrim yaratacak olan minimal supersimetrinin buyuk bir kismi elinizin altindadir ancak 2020 deki ATLAS deneyinin sonuclari bircok supersimetrik modeli haric tuttu Temel sabitleri degistirmek olasi bir cozum olabilir ve bu ilk olarak yuksek kirmiziya kayma bolgelerinde bulunan metallerdeki atomik gecislerin bizimkinden farkli davranabilecegini ima eder Ancak unutulmamalidir ki temel sabitleri degistirmek varolan tum fiziksel surecleri etkileyecektir Ek olarak Standart Model baglantilari ve parcacik kutleleri degisebilir ucuncusu nukleer fizik parametrelerinde degisiklik gereklidir Standart olmayan kozmolojiler ise farkli bolgelerde baryon foton oraninin degistigini gosterir Bir oneri olarak kozmolojik ilkede tanimlanan homojenlikten farkli olarak kozmik yogunluktaki buyuk olcekli homojensizliklerin bir sonucudur Bununla birlikte bu olasiligi test etmek icin buyuk miktarda gozlem gerektirir Kaynakca a b Hou 2017 Non extensive statistics to the cosmological lithium problem The Astrophysical Journal 834 2 165 arXiv 1701 04149 2 doi 10 3847 1538 4357 834 2 165 Tanabashi ve digerleri Particle Data Group 17 Agustos 2018 Review of Particle Physics Physical Review D American Physical Society APS 98 3 030001 doi 10 1103 physrevd 98 030001 ISSN 2470 0010 KB1 bakim goster yazarlar link and 2019 update a b How to Build a Habitable Planet The Story of Earth from the Big Bang to Humankind 2012 ISBN 978 0691140063 Boesgaard 1985 Big bang nucleosynthesis Theories and observations Annual Review of Astronomy and Astrophysics Palo Alto CA 23 319 378 doi 10 1146 annurev aa 23 090185 001535 A86 14507 04 90 Big bang nucleosynthesis The Review PDF Physical Review D 98 2018 ss 377 382 doi 10 1103 PhysRevD 98 030001 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 13 Mart 2023 a b c d e f The primordial lithium problem Annual Review of Nuclear and Particle Science 61 1 47 68 2011 arXiv 1203 3551 2 doi 10 1146 annurev nucl 102010 130445 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim From First Light to Reionization the End of the Dark Ages Weinheim Germany Wiley VCH 2009 s 8 ISBN 9783527627370 The Cosmic Explosions That Made the Universe earth BBC 21 Subat 2017 21 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2017 A mysterious cosmic factory is producing lithium Scientists are now getting closer at finding out where it comes from Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Richard 20 Ocak 2005 Implications of WMAP Observations on Li Abundance and Stellar Evolution Models The Astrophysical Journal Ingilizce 619 1 538 548 arXiv astro ph 0409672 2 doi 10 1086 426470 ISSN 0004 637X Korn August 2006 A probable stellar solution to the cosmological lithium discrepancy Nature Ingilizce 442 7103 657 659 arXiv astro ph 0608201 2 doi 10 1038 nature05011 ISSN 1476 4687 PMID 16900193 13 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2023 a b c Nature s Building Blocks Oxford Oxford University Press 2001 ISBN 978 0 19 850341 5 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b Brown Dwarf Universe Today 25 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2009 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim First Detection of Lithium from an Exploding Star 1 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2015 L Dwarf Classification 10 Mart 2002 21 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2013 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b c Plait 11 Kasim 2009 Want a planet You might want to avoid lithium Discover 13 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2023 a b c Israelian ve digerleri 2009 Enhanced lithium depletion in Sun like stars with orbiting planets Nature 462 7270 189 191 arXiv 0911 4198 2 doi 10 1038 nature08483 PMID 19907489 confirm the peculiar behaviour of Li in the effective temperature range 5600 5900 K We found that the immense majority of planet host stars have severely depleted lithium At higher and lower temperatures planet host stars do not appear to show any peculiar behaviour in their Li abundance Baumann 2010 Lithium depletion in solar like stars no planet connection Astronomy and Astrophysics 519 A87 arXiv 1008 0575 2 doi 10 1051 0004 6361 201015137 ISSN 0004 6361 KB1 bakim goster yazarlar link Ramirez 2012 Lithium abundances in nearby FGK dwarf and subgiant stars internal destruction galactic chemical evolution and exoplanets The Astrophysical Journal 756 1 46 arXiv 1207 0499 2 doi 10 1088 0004 637X 756 1 46 ISSN 0004 637X KB1 bakim goster yazarlar link Figueira 2014 Exoplanet hosts reveal lithium depletion Astronomy amp Astrophysics 570 A21 doi 10 1051 0004 6361 201424218 ISSN 0004 6361 KB1 bakim goster yazarlar link Delgado Mena 2014 Li depletion in solar analogues with exoplanets Astronomy amp Astrophysics 562 A92 doi 10 1051 0004 6361 201321493 ISSN 0004 6361 KB1 bakim goster yazarlar link Li 2018 Enormous Li Enhancement Preceding Red Giant Phases in Low mass Stars in the Milky Way Halo The Astrophysical Journal 852 2 L31 arXiv 1801 00090 2 doi 10 3847 2041 8213 aaa438 Hou 11 Ocak 2017 Non Extensive Statistics to the Cosmological Lithium Problem The Astrophysical Journal 834 2 165 arXiv 1701 04149 2 doi 10 3847 1538 4357 834 2 165 ISSN 1538 4357 Angulo September 2005 The 7Be d p 2a Cross Section at Big Bang Energies and the Primordial 7Li Abundance Astrophysical Journal Letters Ingilizce 630 2 L105 L108 arXiv astro ph 0508454 2 doi 10 1086 491732 ISSN 0004 637X Boyd November 2010 New nuclear physics for big bang nucleosynthesis Physical Review D Ingilizce 82 10 105005 arXiv 1008 0848 2 doi 10 1103 PhysRevD 82 105005 ISSN 1550 7998 13 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2023 Hammache December 2013 Search for new resonant states in 10C and 11C and their impact on the cosmological lithium problem Physical Review C Ingilizce 88 6 062802 arXiv 1312 0894 2 doi 10 1103 PhysRevC 88 062802 ISSN 0556 2813 12 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2023 O Malley October 2011 Search for a resonant enhancement of the 7Be d reaction and primordial 7Li abundances Physical Review C Ingilizce 84 4 042801 doi 10 1103 PhysRevC 84 042801 ISSN 0556 2813 13 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2023 Search for squarks and gluinos in final states with jets and missing transverse momentum using 139 fb 1 of sqrt s 13 TeV pp collision data with the ATLAS detector Jhep Ingilizce 02 143 2021 arXiv 2010 14293 2 doi 10 1007 JHEP02 2021 143 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim From squarks to gluinos It s not looking good for supersymmetry Space com Ingilizce 7 Ocak 2021 17 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2021 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Holder June 2010 On Possible Variation in the Cosmological Baryon Fraction Astrophysical Journal Ingilizce 716 2 907 913 arXiv 0907 3919 2 doi 10 1088 0004 637X 716 2 907 ISSN 0004 637X