Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuduz, Rabies ya da Lyssa, Merkezî sinir sistemini ağır şekilde tutan viral bir zoonoz (insanlara diğer hayvanlardan geçen hastalık).
| Kuduz | |
|---|---|
 | |
| Kuduz hastalığının felç dönemindeki bir köpek | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları, veteriner tıp  |
Bugün bile insanlarda ölüme sebep olmaktadır. Etkeni, Rhabdoviruslar grubundan RNA'lı Lyssavirus genusundan bir rhabdovirüs'tür. Kuduz hayvanlarının salyasında bulunur ve genellikle ısırma suretiyle bulaşır. Tabii konakçısı olan yarasanın, yağ dokusu ve tükürük bezinde bulunur. Bütün memelilerde koruyucu tedbirler alınmazsa hemen daima öldürücüdür. 2016 itibarıyla belirtiler ortaya çıktıktan sonra kurtulan sadece 14 vaka rapor edilmiştir. Kurtulan hastanın bilinci kapatılmış ve 6 gün komada tutulmuştur. Tedavinin 10. gününde hasta gözlerini açmış, annesini tanımış, fakat konuşma ve yürüme gibi faaliyetleri bile yeniden öğrenmek zorunda kalmıştır. Daha sonraki hastalara da aynı tedavi yöntemi uygulanmış, fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Kuduz hastalığında ölüm özellikle solunum felci ile olur. Kuşlar veya böceklerde kuduz virüsüne rastlanmaz.
Kuduz, şarbon ve tavuk kolerası gibi hastalıklar için aşıyı bulup tatbik eden kişi Pasteur'dür. 1882 senesinde ise mikroskopla dahi görülemeyen kuduz virüsünü keşfetti. Daha sonra kuduz virüsü verilen tavşanın omuriliğinin kurutulmasından elde edilen maddeyi, kuduz aşısı olarak kullandı. Birçok aşı çeşidi vardır. Dünya Sağlık Örgütü'nün önerdiği bulaşma sonrası aşılama şemasına göre aşı 0., 3., 7., 14. ve 28. günlerde 5 doz olmak üzere uygulanmaktadır. Bulaşma öncesi aşılama uygulaması için ise DSÖ'nün tavsiye ettiği aşılama şemasına göre 0, 7, 28. günlerde toplam 3 doz aşı uygulanması yeterlidir.
Hastalığın kuluçka süresi 8 günden 2 yıla kadar değişebilir. Ortalama 40 gündür. Bu devrede kuduz aşısı veya antiserumu yapılırsa hastalık belirti vermeden önlenebilir. Aşının gayesi vücutta çabuk ve yüksek seviyede antikor hasıl edip virüsün nötralize edilmesidir. Klinik belirtiler çıktıktan sonra aşıdan fayda beklenemez.
İnsanlara hastalığın bulaşmasında başlıca aracı olan köpekte ilk belirtiler, hayvan evcilse fark edilen huy değişmeleridir. Hayvan alışılmış hareketlerini yapmaz, garip davranışlar içine girer. Ot, tahta, kumaş vb. şeyleri yemeye çalışır, huysuz ve huzursuzdur, ışıktan uzak ve sessiz yerlere gider, çeşitli hayallere dalar ve çevresine saldırır, devamlı koşar, ağzından salyası akar ve 4-5 gün içinde felçler geçirerek ölür.
Hastalığın gelişimi
İlk olay canlı virüsün deri veya mukozalardan vücuda girmesidir. Virüs önce bu bölgedeki çizgili kas hücrelerinde çoğalır. Bunun ardından sinir uçlarından içeri giren virüs, sinir yolunu takip ederek merkezî sinir sistemine ulaşır. Tecrübi olarak kanda virüs bulunabileceği de gösterilmiştir. Ancak hastalığın teşekkülünde ve yayılmasında bunun pek önemi yoktur. Beyinde hemen sadece gri cevherde çoğalan virüs yeniden otonom sinirler yolu ile tükürük bezleri, böbrek üstü bezi, böbrek, akciğer, karaciğer, iskelet kasları, deri ve kalp gibi diğer organlara ulaşır. Virüsün özellikle tükürük bezine ulaşması hastalığın salya ile bulaşmasını sağlar. Kuluçka süresinin çok farklı olabilmesi vücuda giren virüs sayısına, girdiği yerin merkezî sinir sistemine uzaklığına, tutulan doku miktarına ve kişinin savunma mekanizmalarına bağlı gibi görünmektedir.
Hastalığın merkezî sinir sistemine yerleşmesi ile burada kanlanma artar, sinir hücre çekirdekleri harap olmaya başlar ve bu kusurlu sinir hücreleri sahaya hücum eden savunma hücreleri tarafından ortadan kaldırılır. Bölgeye gelen iltihabi hücrelerin artışı ile bir beyin iltihabı meydana gelir. Zamanla klinik tablo da ağırlaşarak ilerler.
Hastalıklı hayvan tarafından ısırıldıktan sonra kas dokusuna giren virüs, önce kas dokusu içinde çoğalır. Daha sonra periferik sinirler aracılığıyla merkezî sinir sistemine ve oradan hızla beyne ulaşır. Beyne yerleşip işgal eden virüsün artık yukarı hareketi tamamlanmıştır ve aşağı doğru hareketine başlar ve göz, tükürük bezleri, deri gibi organlara yerleşir. Burada önemli olan nokta, bu seyir esnasında çok az antijen salınması, antikor oluşmaması ve adeta virüsün kendisini saklamasıdır. Bu nedenle laboratuvar tanı yöntemleri klinik belirtiler tam ortaya çıkmadan (yani iş işten geçmeden) sonuç vermez. Kuduzda kuluçka süresi ortalama 10-60 gün arasında değişmekle birlikte, literatürde bu sürenin 2 güne kadar indiği; bazen yıllara kadar uzadığı vakalar görülmüştür. Özellikle çocuklarda, baş, yüz gibi beyine yakın ya da sinir dokusunun yoğun olduğu bölgelerin ısırıldığı durumlarda ve mukozanın yalandığı hâllerde kuluçka süresinin çok kısaldığı görülmüştür. Kuduz virüsü alan bir insanda ilk belirtiler, sanılanın aksine, genellikle kuduzu düşündürmeyen basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu şeklinde görülür. Hastalık tablosu tamamen oluşmadan 1-2 gün önce ise, iyileşmesine rağmen ısırık yerinde kaşıntı, iğne batması hissi, sinir trasesi boyunca yayılan bir ağrı gibi belirtiler oluşur. Ayrıca kişilik değişiklikleri görülür. Hastalık oluştuktan sonra 3 temel formda seyredebilir. “Spastik form”da hidrofobi (su korkusu) ve aerofobinin oluştuğu klasik, spazmlarla karakterize kuduz seyri izlenir. “Demans form”da uç noktada aşırı uyarılma veya âdeta delirme hâli görülür. “Paralitik form”da kısmi felçler izlenir. Diğerlerine oranla daha uzun süren bu durumda şüpheli bir tanı yoksa, genellikle kuduz tanısı konamadan, nörolojik problemlerle uğraşılırken hasta kaybedilir. Kuduz hastalığı bir kez oluştuktan sonra ölüm kaçınılmazdır. Önemli olan hastalık oluşmadan vücutta koruyucu antikor düzeyini oluşturmaktır.
Kuduz hastalığı hayvanlarda esas olarak 3 dönem gösterir. Bunlar:
- Prodromal (melankolik) dönem: Bu dönemde hayvanlarda esas değişim; huy/mizacın adeta tam tersi halini almasıdır. Örneğin sakin bir hayvan agresif bir duruma geçer. Aynı durum tam tersi için de geçerlidir. Hayvanlar normal gıda niteliğinde olmayan maddeleri sık sık yerler (allotrofaji). Kedilerin ise özellikle sessiz ve loş ortamlara saklanmaya çalıştıkları gözlenmiştir.
- Eksitasyon (saldırganlık) dönemi: Tipik kuduz semptomları bu evrede baş gösterir. Hayvanlar oldukça saldırgandır. Köpeklerde ısırma, kedilerde tırmalama ve sığırlarda boynuz vurma gibi savunma/saldırı hareketleri ön plana çıkar. Gerek , gerekse yutaktaki felçten dolayı yutkunma refleksi kaybolur ve hem salyada aşırı üretim (Hipersalivasyon) hem de yutulamamasından dolayı ağızdan salya akar. Hidrofobi yani sudan korkma belirtisi aslında sanılanın aksine "korkma" değildir. Yutak felcinden dolayı hayvan su içemez ve suya karşı isteksizdir.
- Paralitik (felç) dönem: Bu dönemde olarak etkenler yayılmış, lezyonlar şekillenmiş ve kudurma olarak tabir edilen dönemi geçmiştir. Etkenlerin özellikle beyin sapı vb. hayatî merkezlerin bulunduğu yerde üremesi sonucu felçler ve , nihayetinde ölüm gerçekleşir.
Bazı kuduz geçiren hayvanlarda hastalığın selim olarak bilinen formu ortaya çıkabilir. Bu formun özelliği prodromal dönemden sonra eksitasyon döneminin görülmeyip, paralitik dönem ve ölümün gerçekleşmesidir.
Teşhis
Hastanın klinik bulgu vermesi halinde hikâyesinde kuduz yönünden şüpheli bir hayvan ısırığının bulunması teşhiste yardımcıdır. Ancak mühim olan hasta klinik bulgu vermeden risk altında olup olmadığının tespit edilmesidir. Çünkü klinik bulguları takiben başlanan tedavinin başarılı olma ihtimali çok azdır. Hatta bu aşamada hastalığın tedavisi yok kabul edilir.
Teşhiste laboratuvar bulguları: Komplikasyonlar olmadıkça kan kimyası normaldir. Kanda dolaşan beyaz küre (akyuvar) sayısı hafifçe artar. Ancak normalden (5-7 bin/mm³) 30 bin/mm³'e kadar herhangi bir değerde de olabilir.
Her virüs enfeksiyonunda olduğu gibi kesin teşhis şu metotlarla konabilir:
- İltihaplı doku ve sıvılardan (beyin, tükürük, beyin-omurilik sıvısı vb.) virüsün izole edilmesi ve gösterilmesi,
- Aşısız kişide bir seri serum çalışması ile kuduz virüsüne karşı oluşmuş antikor miktarının dört kat arttığının gösterilmesi,
- Virüs bulaşmış dokuda hassas bir metot olan ile virüs antijeninin gösterilmesi.
Ölen veya öldürülen şüpheli hayvanın beyin dokusundan veya beyin biopsilerinden şu çalışmalar yapılabilir:
- Beyin dokusu numunelerinin fareye enjeksiyonu ile virüs üretme ve izole etme çalışması,
- ile virüs antijeninin gösterilmesi,
- Işık veya elektron mikroskobu ile Negri cisimciklerinin aranması.
Tedavi şartları
Her sene dünyada milyonlarca insan hayvanların şüpheli saldırılarına maruz kaldığı için bütün bu kişilerin tedavi altına alınması yerine tedavi için bazı şartların varlığı aranır. Çünkü aşı ve anti serum tedavilerinin de riskleri mevcuttur.
İnsana sebepsiz saldıran hayvanlar mümkünse yakalanmalıdır. Yakalanan vahşi veya aşısız evcil hayvanlar 15 gün süresince sağlıklı şartlarda müşahede altında tutulmalı, bu süre içinde ölürlerse en kısa zamanda beyin dokusunda kuduz yönünden tetkik yapılabilecek bir laboratuvara gönderilmelidir. Bu yönden en güvenilir metot Floresan Antikor Tekniği'dir. Eğer bu teknikle kuduz virüsü tespit edilemezse hayvanın salyasında kuduz virüsü olmadığı kabul edilir ve saldırıya maruz kalan kişinin tedavisi gerekmez. Ancak Floresan Antikor Tekniği veya cisimciği müspet çıkarsa tedavi gerekli olur. Negri cisimciği tetkiki menfi de olsa kuduz şüphesini ortadan kaldırmaz.
Yakalanamayıp kaçan hayvanlar kuduz kabul edilir ve tedaviyi gerektirir.
Ayrıca, epilepsi, ağız içi yaraları ve birçok farklı sağlık sorununun kuduza çok benzer görüntüler oluşturabileceği unutulmamalı, bu nedenle hayvan sağlıklı bir ortamda ve diğer olasılıklar da unutulmadan gözlem altında tutulmalıdır.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Kuduz ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ . 16 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2009.
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuduz Rabies ya da Lyssa Merkezi sinir sistemini agir sekilde tutan viral bir zoonoz insanlara diger hayvanlardan gecen hastalik KuduzKuduz hastaliginin felc donemindeki bir kopekUzmanlikEnfeksiyon hastaliklari veteriner tip Bugun bile insanlarda olume sebep olmaktadir Etkeni Rhabdoviruslar grubundan RNA li Lyssavirus genusundan bir rhabdovirus tur Kuduz hayvanlarinin salyasinda bulunur ve genellikle isirma suretiyle bulasir Tabii konakcisi olan yarasanin yag dokusu ve tukuruk bezinde bulunur Butun memelilerde koruyucu tedbirler alinmazsa hemen daima oldurucudur 2016 itibariyla belirtiler ortaya ciktiktan sonra kurtulan sadece 14 vaka rapor edilmistir Kurtulan hastanin bilinci kapatilmis ve 6 gun komada tutulmustur Tedavinin 10 gununde hasta gozlerini acmis annesini tanimis fakat konusma ve yurume gibi faaliyetleri bile yeniden ogrenmek zorunda kalmistir Daha sonraki hastalara da ayni tedavi yontemi uygulanmis fakat basarisizlikla sonuclanmistir Kuduz hastaliginda olum ozellikle solunum felci ile olur Kuslar veya boceklerde kuduz virusune rastlanmaz Kuduz sarbon ve tavuk kolerasi gibi hastaliklar icin asiyi bulup tatbik eden kisi Pasteur dur 1882 senesinde ise mikroskopla dahi gorulemeyen kuduz virusunu kesfetti Daha sonra kuduz virusu verilen tavsanin omuriliginin kurutulmasindan elde edilen maddeyi kuduz asisi olarak kullandi Bircok asi cesidi vardir Dunya Saglik Orgutu nun onerdigi bulasma sonrasi asilama semasina gore asi 0 3 7 14 ve 28 gunlerde 5 doz olmak uzere uygulanmaktadir Bulasma oncesi asilama uygulamasi icin ise DSO nun tavsiye ettigi asilama semasina gore 0 7 28 gunlerde toplam 3 doz asi uygulanmasi yeterlidir Hastaligin kulucka suresi 8 gunden 2 yila kadar degisebilir Ortalama 40 gundur Bu devrede kuduz asisi veya antiserumu yapilirsa hastalik belirti vermeden onlenebilir Asinin gayesi vucutta cabuk ve yuksek seviyede antikor hasil edip virusun notralize edilmesidir Klinik belirtiler ciktiktan sonra asidan fayda beklenemez Insanlara hastaligin bulasmasinda baslica araci olan kopekte ilk belirtiler hayvan evcilse fark edilen huy degismeleridir Hayvan alisilmis hareketlerini yapmaz garip davranislar icine girer Ot tahta kumas vb seyleri yemeye calisir huysuz ve huzursuzdur isiktan uzak ve sessiz yerlere gider cesitli hayallere dalar ve cevresine saldirir devamli kosar agzindan salyasi akar ve 4 5 gun icinde felcler gecirerek olur Hastaligin gelisimiKuduz bir kopek Ilk olay canli virusun deri veya mukozalardan vucuda girmesidir Virus once bu bolgedeki cizgili kas hucrelerinde cogalir Bunun ardindan sinir uclarindan iceri giren virus sinir yolunu takip ederek merkezi sinir sistemine ulasir Tecrubi olarak kanda virus bulunabilecegi de gosterilmistir Ancak hastaligin tesekkulunde ve yayilmasinda bunun pek onemi yoktur Beyinde hemen sadece gri cevherde cogalan virus yeniden otonom sinirler yolu ile tukuruk bezleri bobrek ustu bezi bobrek akciger karaciger iskelet kaslari deri ve kalp gibi diger organlara ulasir Virusun ozellikle tukuruk bezine ulasmasi hastaligin salya ile bulasmasini saglar Kulucka suresinin cok farkli olabilmesi vucuda giren virus sayisina girdigi yerin merkezi sinir sistemine uzakligina tutulan doku miktarina ve kisinin savunma mekanizmalarina bagli gibi gorunmektedir Hastaligin merkezi sinir sistemine yerlesmesi ile burada kanlanma artar sinir hucre cekirdekleri harap olmaya baslar ve bu kusurlu sinir hucreleri sahaya hucum eden savunma hucreleri tarafindan ortadan kaldirilir Bolgeye gelen iltihabi hucrelerin artisi ile bir beyin iltihabi meydana gelir Zamanla klinik tablo da agirlasarak ilerler Hastalikli hayvan tarafindan isirildiktan sonra kas dokusuna giren virus once kas dokusu icinde cogalir Daha sonra periferik sinirler araciligiyla merkezi sinir sistemine ve oradan hizla beyne ulasir Beyne yerlesip isgal eden virusun artik yukari hareketi tamamlanmistir ve asagi dogru hareketine baslar ve goz tukuruk bezleri deri gibi organlara yerlesir Burada onemli olan nokta bu seyir esnasinda cok az antijen salinmasi antikor olusmamasi ve adeta virusun kendisini saklamasidir Bu nedenle laboratuvar tani yontemleri klinik belirtiler tam ortaya cikmadan yani is isten gecmeden sonuc vermez Kuduzda kulucka suresi ortalama 10 60 gun arasinda degismekle birlikte literaturde bu surenin 2 gune kadar indigi bazen yillara kadar uzadigi vakalar gorulmustur Ozellikle cocuklarda bas yuz gibi beyine yakin ya da sinir dokusunun yogun oldugu bolgelerin isirildigi durumlarda ve mukozanin yalandigi hallerde kulucka suresinin cok kisaldigi gorulmustur Kuduz virusu alan bir insanda ilk belirtiler sanilanin aksine genellikle kuduzu dusundurmeyen basit bir ust solunum yolu enfeksiyonu seklinde gorulur Hastalik tablosu tamamen olusmadan 1 2 gun once ise iyilesmesine ragmen isirik yerinde kasinti igne batmasi hissi sinir trasesi boyunca yayilan bir agri gibi belirtiler olusur Ayrica kisilik degisiklikleri gorulur Hastalik olustuktan sonra 3 temel formda seyredebilir Spastik form da hidrofobi su korkusu ve aerofobinin olustugu klasik spazmlarla karakterize kuduz seyri izlenir Demans form da uc noktada asiri uyarilma veya adeta delirme hali gorulur Paralitik form da kismi felcler izlenir Digerlerine oranla daha uzun suren bu durumda supheli bir tani yoksa genellikle kuduz tanisi konamadan norolojik problemlerle ugrasilirken hasta kaybedilir Kuduz hastaligi bir kez olustuktan sonra olum kacinilmazdir Onemli olan hastalik olusmadan vucutta koruyucu antikor duzeyini olusturmaktir Kuduz hastaligi hayvanlarda esas olarak 3 donem gosterir Bunlar Prodromal melankolik donem Bu donemde hayvanlarda esas degisim huy mizacin adeta tam tersi halini almasidir Ornegin sakin bir hayvan agresif bir duruma gecer Ayni durum tam tersi icin de gecerlidir Hayvanlar normal gida niteliginde olmayan maddeleri sik sik yerler allotrofaji Kedilerin ise ozellikle sessiz ve los ortamlara saklanmaya calistiklari gozlenmistir Eksitasyon saldirganlik donemi Tipik kuduz semptomlari bu evrede bas gosterir Hayvanlar oldukca saldirgandir Kopeklerde isirma kedilerde tirmalama ve sigirlarda boynuz vurma gibi savunma saldiri hareketleri on plana cikar Gerek gerekse yutaktaki felcten dolayi yutkunma refleksi kaybolur ve hem salyada asiri uretim Hipersalivasyon hem de yutulamamasindan dolayi agizdan salya akar Hidrofobi yani sudan korkma belirtisi aslinda sanilanin aksine korkma degildir Yutak felcinden dolayi hayvan su icemez ve suya karsi isteksizdir Paralitik felc donem Bu donemde olarak etkenler yayilmis lezyonlar sekillenmis ve kudurma olarak tabir edilen donemi gecmistir Etkenlerin ozellikle beyin sapi vb hayati merkezlerin bulundugu yerde uremesi sonucu felcler ve nihayetinde olum gerceklesir Bazi kuduz geciren hayvanlarda hastaligin selim olarak bilinen formu ortaya cikabilir Bu formun ozelligi prodromal donemden sonra eksitasyon doneminin gorulmeyip paralitik donem ve olumun gerceklesmesidir TeshisHastanin klinik bulgu vermesi halinde hikayesinde kuduz yonunden supheli bir hayvan isiriginin bulunmasi teshiste yardimcidir Ancak muhim olan hasta klinik bulgu vermeden risk altinda olup olmadiginin tespit edilmesidir Cunku klinik bulgulari takiben baslanan tedavinin basarili olma ihtimali cok azdir Hatta bu asamada hastaligin tedavisi yok kabul edilir Teshiste laboratuvar bulgulari Komplikasyonlar olmadikca kan kimyasi normaldir Kanda dolasan beyaz kure akyuvar sayisi hafifce artar Ancak normalden 5 7 bin mm 30 bin mm e kadar herhangi bir degerde de olabilir Her virus enfeksiyonunda oldugu gibi kesin teshis su metotlarla konabilir Iltihapli doku ve sivilardan beyin tukuruk beyin omurilik sivisi vb virusun izole edilmesi ve gosterilmesi Asisiz kiside bir seri serum calismasi ile kuduz virusune karsi olusmus antikor miktarinin dort kat arttiginin gosterilmesi Virus bulasmis dokuda hassas bir metot olan ile virus antijeninin gosterilmesi Olen veya oldurulen supheli hayvanin beyin dokusundan veya beyin biopsilerinden su calismalar yapilabilir Beyin dokusu numunelerinin fareye enjeksiyonu ile virus uretme ve izole etme calismasi ile virus antijeninin gosterilmesi Isik veya elektron mikroskobu ile Negri cisimciklerinin aranmasi Tedavi sartlariKuduz hastaligi gorulmeyen ulkeler 2010 yesil renkli bolgeler Her sene dunyada milyonlarca insan hayvanlarin supheli saldirilarina maruz kaldigi icin butun bu kisilerin tedavi altina alinmasi yerine tedavi icin bazi sartlarin varligi aranir Cunku asi ve anti serum tedavilerinin de riskleri mevcuttur Insana sebepsiz saldiran hayvanlar mumkunse yakalanmalidir Yakalanan vahsi veya asisiz evcil hayvanlar 15 gun suresince saglikli sartlarda musahede altinda tutulmali bu sure icinde olurlerse en kisa zamanda beyin dokusunda kuduz yonunden tetkik yapilabilecek bir laboratuvara gonderilmelidir Bu yonden en guvenilir metot Floresan Antikor Teknigi dir Eger bu teknikle kuduz virusu tespit edilemezse hayvanin salyasinda kuduz virusu olmadigi kabul edilir ve saldiriya maruz kalan kisinin tedavisi gerekmez Ancak Floresan Antikor Teknigi veya cisimcigi muspet cikarsa tedavi gerekli olur Negri cisimcigi tetkiki menfi de olsa kuduz suphesini ortadan kaldirmaz Yakalanamayip kacan hayvanlar kuduz kabul edilir ve tedaviyi gerektirir Ayrica epilepsi agiz ici yaralari ve bircok farkli saglik sorununun kuduza cok benzer goruntuler olusturabilecegi unutulmamali bu nedenle hayvan saglikli bir ortamda ve diger olasiliklar da unutulmadan gozlem altinda tutulmalidir Dis baglantilarWikimedia Commons ta Kuduz ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kaynakca 16 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2009 SiniflandirmaDICD 10 A 1 ICD 9 CM 071MeSH D011818DiseasesDB 11148Dis kaynaklarMedlinePlus 001334eMedicine med 1374Patient UK Kuduz