Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vey veya başka tarihsel kaynaklara göre
Kuzey Vey (Çince: 北魏; pinyin: Běi Wèi)
Toba Vey (Çince: 拓跋魏; pinyin: Tuòbá Wèi)
Yuan Vey (Çince: 元魏; pinyin: Yuán Wèi) olarak da bilinir. Hanedanlık, Siyenpiler'in Toba (Tabgaç) klanı tarafından kuruldu. Kuzey ve Güney hanedanları döneminde 386'dan 535'e kadarKuzey Çin'i yöneten ilk hanedandır. "Siyasi kargaşa ve yoğun sosyal ve kültürel değişim çağının bir parçası" olarak tanımlanan Kuzey Vey hanedanı, özellikle 439'da Kuzey Çin'i birleştirmesi, kaotik On Altı Krallık dönemini sona erdirmesi ve 485'teki reformlarla kırsal alan üzerindeki emperyal kontrolü güçlendirmesiyle dikkat çekmektedir. Kuzey Vey, kendilerini Çin kültürünün gerçek savunucuları olarak gören Güney hanedanlarının yazarları tarafından "Örgülü Barbarlar" (索虜 suolu) olarak anılıyordu.
Kuzey Vey 魏 | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 386-535 | |||||||||||||||||
 Kuzey Wei Haritası | |||||||||||||||||
 Kuzey Wei haritası | |||||||||||||||||
| Başkent | Huhhot (386-398) Datong (398-493) Luoyang (493-534) Çang'an (534-535) | ||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Tabgaçça Orta Çince | ||||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
| İmparator | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||
| 450 | 2.000.000 km2 | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Çin Moğolistan | ||||||||||||||||
Rouran, Kuzey Vey ve
439’da üçüncü imparatoru 'nin Hiung-nu Helian boyu'nun kurduğu Xia ve Hiung-nu Juqu boyu'nun kurduğu Kuzey Lyang'ı yıkıp Kuzey Çin'i birleştirmesiyle Çin tarihinde Güney Kuzey Hanedanları dönemi başlamıştır.
Tai Wu Di, Taoist 'nin tavsiyesiyle Budizm'i bastırmış ve daha sonra Konfüçyüsçülüğe önem vermeye başlamıştı. Ancak diğer hükümdarlar Budizme önem verdiği için Budizm kültürü gelişmişti.
Hanlaştırma siyasetini izleyerek mevcut boylar sisteminin yerine aristokrat sistemi getirmiştir. Fakat Tuoba boyu başta olmak üzere Sien-pi’ler bu siyasetlere karşı çıkmış ve 524’te Altı Garnizon’un İsyanı (六镇之亂 liùzhèn zhī luàn) meydana gelmiştir.
İsyanı bastıran askerlerin söz hakkı büyümüş ve Doğu Vey (534 - 550) ile Batı Vey (535 - 556) olmak üzere ikiye bölünmüştü.
Tai Wu Di öldüğünde ardılı olan hükümdarlar (452 - 465) ve (465 - 471) zamanlarında Güney Çin'deki hanedanları Hanedanı ve kuzeydeki Rouranlara mücadele etmişti.
Ciddi önlemler alınmaması sonucunda Budistleşme ve onunla özdeş gözüken Hanlaşma süreci de başlamış oluyordu. Nihayet kendisi de Budist olan (471 - 499) başkentini kuzeydeki bozkır bölgesinden alarak Çinli nüfusun ağırlıkta olduğu Lo-Yang'a taşımış, böylece asimilasyon süreci tamamlanmıştır.
495 yılında Sien-pi kıyafetleri, gelenekleri ve dili yasaklandı. Buna karşı çeyrek yüzyıl süren tepkiler bastırıldı. (499-515)'dan sonra tahta çıkan imparatoriçe (515-528) Ak Hun ülkesine rahip gönderip onları hidayete davet edecek kadar inançlı bir Budist'ti.
Artık Çinlilerden ayrılmayan Tobalar 534'e doğru, Doğu ve Batı Vey'leri olmak üzere ikiye ayrıldı. Önce 550'de (550 - 577) Doğu Wei'nin, 557'de (557 - 581) Batı Wei'nin yerlerini almıştır. 577'de Bei Zhou, Bei Qi'yi yıkarak Kuzey Çin'i birleştiyse de 581'de Sien-pi Puliuru boyu'na mensup olan , Bei Zhou'yu yıkıp Suy Hanedanı (隋 suí; 581 - 619) kurmuştur.
Bei Wei'de Budizm kültürü
-
![image]()
Buda heykeli
taş mağarası (Dünya mirası) -
![image]()
Budist nakışları
Yungang teş mağarası
(Dünya mirası) -
![image]()
Budist heykelleri
taş mağarası (Dünya mirası)
Bei Wei Hanedanı hükümdarları
| Sonradan verilen ad | Çince soyadı ve adı | Taht süresi | Dönemin adı ve süresi |
|---|---|---|---|
| Bei Wei 386-535 | |||
| Dao Wu Di (道武帝 daò wǔ dì) | Tuoba Gui (拓跋珪 tuò bá guī) | 386-409 | Dengguo (登國 dēng guó) 386-396 Huangshi (皇始 huáng shǐ) 396-398 Tianxing (天興 tiān xīng) 398-404 Tianci (天賜 tiān cì) 404-409 |
| Ming Yuan Di (明元帝 míng yuán dì) | Tuoba Si (拓跋嗣 tuò bá sì) | 409-423 | Yongxing (永興 yǒng xīng) 409-413 Shenrui (神瑞 shén ruì) 414-416 Taichang (泰常 tài cháng) 416-423 |
| (太武帝 tài wǔ dì) | Tuoba Tao (拓跋燾 tuò bá táo) | 424-452 | Shiguang (始光 shǐ guāng) 424-428 Shenjia (神䴥 shén jiā) 428-431 Yanhe (延和 yán hé) 432-434 Taiyan (太延 tài yán) 435-440 Taipingzhenjun (太平真君 tài píng zhēn jūn) 440-451 Zhengping (正平 zhèng píng) 451-452 |
| Nan An Wang (南安王 nán ān wáng) | Tuoba Yu (拓跋余 tuò bá yú) | 452 | Chengping (承平 chéng píng) 452 |
| (文成帝 wén chéng dì) | Tuoba Jun (拓跋濬 tuò bá jùn) | 452-465 | Xingan (興安 xīng ān) 452-454 Xingguang (興光 xīng guāng) 454-455 Tai'an (太安 tài ān) 455-459 Heping (和平 hé píng) 460-465 |
| (獻文帝 xiàn wén dì) | Tuoba Hong (拓跋弘 tuò bá hóng) | 466-471 | Tian'an (天安 tiān ān) 466-467 Huangxing (皇興 huáng xīng) 467-471 |
| (孝文帝 xiào wén dì) | Yuan Hong (元宏 yuán hóng) | 471-499 | Yanxing (延興 yán xīng) 471-476 Chengming (承明 chéng míng) 476 Taihe (太和 tìi hé) 477-499 |
| (宣武帝 xuān wǔ dì) | Yuan Ke (元恪 yuán kè) | 499-515 | Jingming (景明 jǐng míng) 500-503 Zhengshi (正始 zhèng shǐ) 504-508 Yongping (永平 yǒng píng) 508-512 Yanchang (延昌 yán chāng) 512-515 |
| (孝明帝 xiào míng dì) | Yuan Xu (元詡 yuán xǔ) | 516-528 | Xiping (熙平 xī píng) 516-518 Shengui (神龜 shén guī) 518-520 Zhengguang (正光 zhèng guāng) 520-525 Xiaochang (孝昌 xiào chāng) 525-527 Wutai (武泰 wǔ tài) 528 |
| Youzhu (幼主 yòu zhǔ) | Yuan Zhao (元釗 yuán xhāo) | 528 | Yoktu |
| (孝莊帝 xiào zhuāng dì) | Yuan Ziyou (元子攸 yuán zǐ yōu) | 528-530 | Jianyi (建義 jiàn yì) 528 Yongan (永安 yǒng ān) 528-530 |
| Chang Guang Wang (長廣王 cháng guǎng wáng) | Yuan Ye (元曄 yuán yè) | 530-531 | Jianming (建明 jiàn míng) 530-531 |
| (節閔帝 jié mǐn dì) | Yuan Gong (元恭 yuán gōng) | 531-532 | Putai (普泰 pǔ tài) 531-532 |
| An Ding Wang (安定王 ān dìng wáng) | Yuan Lang (元朗 yuán lǎng) | 531-532 | Zhongxing (中興 zhōng xīng) 531-532 |
| (孝武帝 xiào wǔ dì) veya Chu Di (出帝 chū dì) | Yuan Xiu (元脩 yuán xiū) | 532-535 | Taichang (太昌 tài chāng) 532 Yongxing (永興 yǒng xīng) 532 Yongxi (永熙 yǒng3 xī) 532-535 |
Kaynakça
- ^ Fairbank, John King; Goldman, Merle (30 Nisan 2006). China: A New History, Second Enlarged Edition (İngilizce). Harvard University Press. ISBN .
- ^ Tsiang, Katherine R. (Haziran 2002). "Changing Patterns of Divinity and Reform in the Late Northern Wei". The Art Bulletin. 84 (2): 222. doi:10.2307/3177267. ISSN 0004-3079.
- ^ Liu, Puning (21 Aralık 2020). China’s Northern Wei Dynasty, 386-535: The Struggle for Legitimacy (İngilizce). Routledge. ISBN .
- ^ Puning Liu (2018). "Song scholars' views on the Northern Wei legitimacy dispute". Archiv Orientální. s. 112.
Dış bağlantılar
Wei Shou, "Wei" Kitabı, 魏收, "魏書" 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vey veya baska tarihsel kaynaklara gore Kuzey Vey Cince 北魏 pinyin Bei Wei Toba Vey Cince 拓跋魏 pinyin Tuoba Wei Yuan Vey Cince 元魏 pinyin Yuan Wei olarak da bilinir Hanedanlik Siyenpiler in Toba Tabgac klani tarafindan kuruldu Kuzey ve Guney hanedanlari doneminde 386 dan 535 e kadarKuzey Cin i yoneten ilk hanedandir Siyasi kargasa ve yogun sosyal ve kulturel degisim caginin bir parcasi olarak tanimlanan Kuzey Vey hanedani ozellikle 439 da Kuzey Cin i birlestirmesi kaotik On Alti Krallik donemini sona erdirmesi ve 485 teki reformlarla kirsal alan uzerindeki emperyal kontrolu guclendirmesiyle dikkat cekmektedir Kuzey Vey kendilerini Cin kulturunun gercek savunuculari olarak goren Guney hanedanlarinin yazarlari tarafindan Orgulu Barbarlar 索虜 suolu olarak aniliyordu Kuzey Vey魏386 535Kuzey Wei HaritasiKuzey Wei haritasiBaskentHuhhot 386 398 Datong 398 493 Luoyang 493 534 Cang an 534 535 Yaygin dil ler Tabgacca Orta CinceHukumetMonarsiImparator 386 409Daowu 409 423Mingyuan 424 452Taiwu 452 465Wencheng 471 499Xiaowen 499 515Xuanwu 528 530Xiaozhuang 532 535XiaowuTarihce Kurulusu20 Subat 386 Dagilisi8 Kasim 535Yuzolcumu4502 000 000 km2Onculler ArdillarOnceki QinXia 16 Krallik Kuzey YanKuzey Liang 16 Krallik Dogu VeyBati VeyGunumuzdeki durumuCin Mogolistan Kuzeyden guneye Rouran Kuzey Vey veBudist stel 6 y y 439 da ucuncu imparatoru nin Hiung nu Helian boyu nun kurdugu Xia ve Hiung nu Juqu boyu nun kurdugu Kuzey Lyang i yikip Kuzey Cin i birlestirmesiyle Cin tarihinde Guney Kuzey Hanedanlari donemi baslamistir Tai Wu Di Taoist nin tavsiyesiyle Budizm i bastirmis ve daha sonra Konfucyusculuge onem vermeye baslamisti Ancak diger hukumdarlar Budizme onem verdigi icin Budizm kulturu gelismisti Hanlastirma siyasetini izleyerek mevcut boylar sisteminin yerine aristokrat sistemi getirmistir Fakat Tuoba boyu basta olmak uzere Sien pi ler bu siyasetlere karsi cikmis ve 524 te Alti Garnizon un Isyani 六镇之亂 liuzhen zhi luan meydana gelmistir Isyani bastiran askerlerin soz hakki buyumus ve Dogu Vey 534 550 ile Bati Vey 535 556 olmak uzere ikiye bolunmustu Tai Wu Di oldugunde ardili olan hukumdarlar 452 465 ve 465 471 zamanlarinda Guney Cin deki hanedanlari Hanedani ve kuzeydeki Rouranlara mucadele etmisti Ciddi onlemler alinmamasi sonucunda Budistlesme ve onunla ozdes gozuken Hanlasma sureci de baslamis oluyordu Nihayet kendisi de Budist olan 471 499 baskentini kuzeydeki bozkir bolgesinden alarak Cinli nufusun agirlikta oldugu Lo Yang a tasimis boylece asimilasyon sureci tamamlanmistir 495 yilinda Sien pi kiyafetleri gelenekleri ve dili yasaklandi Buna karsi ceyrek yuzyil suren tepkiler bastirildi 499 515 dan sonra tahta cikan imparatorice 515 528 Ak Hun ulkesine rahip gonderip onlari hidayete davet edecek kadar inancli bir Budist ti Artik Cinlilerden ayrilmayan Tobalar 534 e dogru Dogu ve Bati Vey leri olmak uzere ikiye ayrildi Once 550 de 550 577 Dogu Wei nin 557 de 557 581 Bati Wei nin yerlerini almistir 577 de Bei Zhou Bei Qi yi yikarak Kuzey Cin i birlestiyse de 581 de Sien pi Puliuru boyu na mensup olan Bei Zhou yu yikip Suy Hanedani 隋 sui 581 619 kurmustur Bei Wei de Budizm kulturuBuda heykeli tas magarasi Dunya mirasi Budist nakislari Yungang tes magarasi Dunya mirasi Budist heykelleri tas magarasi Dunya mirasi Bei Wei Hanedani hukumdarlariSonradan verilen ad Cince soyadi ve adi Taht suresi Donemin adi ve suresiBei Wei 386 535Dao Wu Di 道武帝 dao wǔ di Tuoba Gui 拓跋珪 tuo ba gui 386 409 Dengguo 登國 deng guo 386 396 Huangshi 皇始 huang shǐ 396 398 Tianxing 天興 tian xing 398 404 Tianci 天賜 tian ci 404 409Ming Yuan Di 明元帝 ming yuan di Tuoba Si 拓跋嗣 tuo ba si 409 423 Yongxing 永興 yǒng xing 409 413 Shenrui 神瑞 shen rui 414 416 Taichang 泰常 tai chang 416 423 太武帝 tai wǔ di Tuoba Tao 拓跋燾 tuo ba tao 424 452 Shiguang 始光 shǐ guang 424 428 Shenjia 神䴥 shen jia 428 431 Yanhe 延和 yan he 432 434 Taiyan 太延 tai yan 435 440 Taipingzhenjun 太平真君 tai ping zhen jun 440 451 Zhengping 正平 zheng ping 451 452Nan An Wang 南安王 nan an wang Tuoba Yu 拓跋余 tuo ba yu 452 Chengping 承平 cheng ping 452 文成帝 wen cheng di Tuoba Jun 拓跋濬 tuo ba jun 452 465 Xingan 興安 xing an 452 454 Xingguang 興光 xing guang 454 455 Tai an 太安 tai an 455 459 Heping 和平 he ping 460 465 獻文帝 xian wen di Tuoba Hong 拓跋弘 tuo ba hong 466 471 Tian an 天安 tian an 466 467 Huangxing 皇興 huang xing 467 471 孝文帝 xiao wen di Yuan Hong 元宏 yuan hong 471 499 Yanxing 延興 yan xing 471 476 Chengming 承明 cheng ming 476 Taihe 太和 tii he 477 499 宣武帝 xuan wǔ di Yuan Ke 元恪 yuan ke 499 515 Jingming 景明 jǐng ming 500 503 Zhengshi 正始 zheng shǐ 504 508 Yongping 永平 yǒng ping 508 512 Yanchang 延昌 yan chang 512 515 孝明帝 xiao ming di Yuan Xu 元詡 yuan xǔ 516 528 Xiping 熙平 xi ping 516 518 Shengui 神龜 shen gui 518 520 Zhengguang 正光 zheng guang 520 525 Xiaochang 孝昌 xiao chang 525 527 Wutai 武泰 wǔ tai 528Youzhu 幼主 you zhǔ Yuan Zhao 元釗 yuan xhao 528 Yoktu 孝莊帝 xiao zhuang di Yuan Ziyou 元子攸 yuan zǐ yōu 528 530 Jianyi 建義 jian yi 528 Yongan 永安 yǒng an 528 530Chang Guang Wang 長廣王 chang guǎng wang Yuan Ye 元曄 yuan ye 530 531 Jianming 建明 jian ming 530 531 節閔帝 jie mǐn di Yuan Gong 元恭 yuan gōng 531 532 Putai 普泰 pǔ tai 531 532An Ding Wang 安定王 an ding wang Yuan Lang 元朗 yuan lǎng 531 532 Zhongxing 中興 zhōng xing 531 532 孝武帝 xiao wǔ di veya Chu Di 出帝 chu di Yuan Xiu 元脩 yuan xiu 532 535 Taichang 太昌 tai chang 532 Yongxing 永興 yǒng xing 532 Yongxi 永熙 yǒng3 xi 532 535Kaynakca Fairbank John King Goldman Merle 30 Nisan 2006 China A New History Second Enlarged Edition Ingilizce Harvard University Press ISBN 978 0 674 01828 0 Tsiang Katherine R Haziran 2002 Changing Patterns of Divinity and Reform in the Late Northern Wei The Art Bulletin 84 2 222 doi 10 2307 3177267 ISSN 0004 3079 Liu Puning 21 Aralik 2020 China s Northern Wei Dynasty 386 535 The Struggle for Legitimacy Ingilizce Routledge ISBN 978 1 000 28314 3 Puning Liu 2018 Song scholars views on the Northern Wei legitimacy dispute Archiv Orientalni s 112 Dis baglantilarWei Shou Wei Kitabi 魏收 魏書 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde