Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tabgaçlar (تابغاچ Tabghach, تاۋغاچ Tawghach ya da Tabgac, Topa, Toba, Çince: 拓跋 pinyin: Tuòbá veya Tuòbá Shi 拓拔氏 „Tuoba sülalesi“), Siyenpilerin (Sien-pi, 鮮卑 xiān bēi) bir boyu.
Dilleri ve Kökenleri
Tabgaçların kökeni konusunda tartışmalar halen sürmektedir. Moğol veya Türk kökenli olduğunu savunan tarihçiler vardır. Tabgaçça günümüze ulaşan kelimeler genellikle Türkçe ve Moğolca karışık gibi görünmektedir.
Etimoloji
Divân-ı Lügati't-Türk'te; Tawgaç: Maçin'in adıdır. Burası Çin'den dört aylık uzaklıktadır. Çin, aslında üç bölüktür: Birincisi, Yukarı Çin'dir ki, doğudadır; buna "Tawgaç" derler. İkincisi, Orta Çin'dir; burası, "Xıtay" adını alır. Üçüncüsü, Aşağı Çin'dir, "Barxan" adı verilir; bu, Kaşgar'dadır. Lâkin, şimdi "Maçin", "Tawgaç" diye tanınmıştır. "Xıtay" ülkesine de "Çin" denilmiştir.
Theophylactos Simocatta göre Çin'in bir kısmına (Tavγάσг = Tabgaç = Wei hanedanı) ve Movкρί bir parçasıdır.
Göktürklerin Orhun bölgesine diktikleri bengü taşlarda Çin adı yerine kullanılan "Tabgaç" sözcüğü, gerçekte 4. yüzyılda Kuzey Çin'de etkili bir politika ile sivrilen Tabgaç devletinin adından yadigardı.
Orhun Yazıtlarında pek çok yerde geçmektedir,çoğu çevirilerde çin devleti veya çinli halk manasında kullanılmıştır. Bilge Tonyukuk 1. taş, 1. yüz, (Batı yüzü) 7. dizi'de şöyle yazılmıştır;
"Bilge Tonyukuk ben özüm tabgaç iliñe kılındım Türk bodun tabgaçka körür erdi." (Ben Bilge Tonyukuk. Kendim Tabgaç ilinde doğdum. Türk boyları Tabgaç'a bağlı idi.)
"Tawgaç, (Tabgaç, Tavgaç)" adı 鮮卑; Xiānbēi, yani Sibir kabileleri içerisindeki "Tuo-ba" (拓跋) veya "Tuo-ba Shi" (拓跋氏) diye bilinen kabile adından gelmedir. Tuo-ba kabile konferderasyonunda Hun, Dingling, Kırgız, Jujuan, Wuhuan ve doğu Siyanpileri gibi 31 kabile bulunuyordu.
Tuo-ba’lar (拓跋) Kuzey Wei Hanedanlığı (M. S. 386 – 534) nı kurarak Çin’i aşağı yukarı 150 sene hakimiyeti altında tutmuştur. Dolayısıyla batıdaki kavimler Çin’i "Tabgaç" (Taughast) adıyla anmışlardır. Orhun Yazıtları’nda da görülen "Tabgaç" adı Orta Asya’da Çağatay dönemine kadar kullanılmaya devam etmiştir.
Çinliler (Hanlar) ne "Qin", "Çin" adını, ne "Kıtay" adını, ne de "Tabgaç, Tawgaç" adını benimsemişlerdir. Onlar kendi ülkeleri için eskiden beri "Zhong-guo" (中國), kendileri için de "Xia" (夏), "Han" (漢), "Han-ren" (漢人), "Han-zu" (漢族), "Hua-xia" (華夏) terimlerini kullanmışlardır. Yalnız ilginç olan şudur ki, "Tabgaç (Tawgaç)" adı Tang (T’ang) Hanedanlığı (唐朝) için de kullanılmıştır. Mesela Singku Seli Tutung "Hsüan-tsang (Xuan-zang)’ın Biyografisi"nde Çince 唐朝 (Táng Cháo: "Tang (T’ang) Hanedanlığı")yı "t(a)vgač" diye tercüme etmektedir:
- "il-lig barca t(a)vgač ilingä kirdi" (Devletlerin hepsi Tang Hanedanlığı’na girdiler).
- "ymä kutlugulug t(a)vgač elin[tä]" (ve kutlu büyük tawgaç elinde (ilinde)).
Göktürk Kağanlığı döneminden çok sonralara kadar Çin adı yerine bu sözcüğü kullanmayı sürdürdüler. Çin kaynaklarının Topa diye zikrettiği Tabgaçların adı, Kâşgarlı Mahmud tarafından "ulu, saygıdeğer" diye açıklanmıştır ki yaşadığı dönemde Türkistan coğrafyasına egemen olan Karahanlı hükümdarlarınca "tafgaç, tamgaç" şeklinde unvan olarak kullanılmaktaydı. Modern Köken bilimsel araştırmalarda ise L. Bazin değişik bir yorum getirmiş: Türkçe tab+gaç = (mala, mülke) sahip, malik.[]
Kâşgarlı Mahmud'un Türklüğünü iddia ettiği Tabgaçlar, Çin kaynaklarına göre de Hiung-nu'lardan bir bölüktür ve Motun (Mete)'u eski Toba hükümdarı sayarlar. Çin kaynaklarından saptanan bazı etnografik ve dilsel bulgular da, onların Türklüklerine ilişkin ipuçları vermektedir. []Örnek sunmak gerekirse, kurt ve göç efsanelerinin varlığı; mağara, dağ ve orman kültleri (Tengricilik); dillerinde tespit edilen bitegçin (bitikçi, kâtip), kapukçın (kapıcı,hacip?), atlaçın (atlı, süvari), korakçın (koruyucu,muhafız alayı), aşçın (aşçı), törü (yasa, töre), il (devlet) gibi sözcükler mevcuttu. []
Ancak siyasal erki elinde tutan Türk zümresinin yanında yönetimleri altında pek çok Moğol kabilesinin olduğu da bir gerçektir. Bu konuda kafası karışık olan ünlü sinelog Eberhard bir kitabında kabilelerin yarısından fazlasını Moğol kökenli gösterirken, başka bir araştırmasında yüzdelik sunacak kadar kesin fakat ters bilgi veriyor: %60'ı Türk, %35'i Moğol; %2 Tunguz ve bir Hint-Avrupalı kabile (Kabile oranlarıyla ilişkili bu bilgiler, asla nüfusun kesin yoğunluğunu vermez).[]
Siyasal Tarih
Doğuda önemli bir siyasal boybirliği Tabğaç (385 - 550) devleti kuzey Çin'deki bölgede (günümüz Gansu Eyaleti ve Qinghai üzerindeki Ningxia Hui Özerk bölgesini Sarı Irmağına kadar uzanan alanı kapsar) kurulmuştur. 119 göçebe yaşamları yasaklanan veya kısıtlanan boy ve oymakların kurduğu Tabğaç Devleti ortalama 170 yıl sürmüş 20 yönetici görmüştür.
Tai (315-376)
Hiung-nu'nun çöküşünden sonra, Çin'in kuzeyine geldikleri anlaşılan Toba'lar Beş Barbar Onaltı Krallık döneminde Kuzey Çin'de Şan-şi bölgesinde merkezi Tai kenti olmak üzere küçük Tai (代, "I. Topa") hanedanı kurdular (315 - 376). İlk kralı olarak bilinen Toba Yilu (拓跋猗盧) 'na yardım edererek Hiung-nu'ların Han Zhao hanedanına karşı savaştığı için Jin Hanedanı tarafından Büyük Tanhu unvanını verilmiş ve Jin Hanedanı'nın çöküşü üzerine etkin bir siyasi güç olarak belirmeye başladılar.
Wei Hanedanı ve Yükseliş
4. yüzyılın son çeyreğine girerken Kuzey Vey Hanedanının el koyduğu Tabgaç Devleti Çin'de yaşanılan siyasal buhranlardan da yararlanarak hızla gelişmeye başladı. Vey sülalesinin ilk hükümdarı "Kuei" zamanında amansız hasımları olan, fakat yeni bir siyasal oluşum öncesi sancılar yaşayan bazı Sien-pi kabileleri egemenlik altına alındı. Bazı Çin krallıkları da kendine bağlayarak Sarı Irmak ile kuzey çölü arasını denetlemeye başlayan Kuei, kuzeyde Gobi'nin ötesinde Orhun bölgesinde Moğol boylarını derleyen Rouran'lar ile sonu gelmez didişmeler öncesinde öldü.
Sseu (409-423)'un hükümdarlığından sonra başa geçen ve bütün kuzey Çin'i Toba hakimiyetinde birleştiren (424-452) dönemi Tobaların altın çağı olarak görülmektedir. Çin'in kuzey ve güneydeki her iki başkentini de zapteden, 425'te Rouranları yenerek çölün kuzeyinde kalmalarını sağlayan, 427'de Xia, 435-439 arasında egemenliğini batıya doğru yayarak, İç asya'daki Vu-sun, Yue-pan ülkeleri ile Kuça, Kaşgar, Karaşar, Turfan gibi 30 civarında şehir devletini ortadan kaldıran Tai wu, 439'da Kansu Hun devletine son verdi.
Böylece İpek Yolu'nun denetimi Toba'ların eline geçmiş oldu. 450'de Çin kuvvetlerini dağıtarak Gök ırmak'a kadar ilerleyen Tai Wu Di, Çin askerlerini "taydan ve düveden farksız" olarak nitelerken kendisi börü (kurt) lakabını kullanıyordu. Gittikçe çeşitli uluslardan insanları barındırır hale gelen ve Çin nüfusun ezici yoğunluğu hissedilmeye başlayan imparatorluk topraklarında Sien-pi'ler sürekli olarak bozkır bölgesinde tutan Tai Wu Di, Sien-pi yaşayışına uygun görmediği Budizmin de asal budun içinde yayılmaması için bütün önlemleri alıyordu. 438 yılında tapınaklar dışında Budist propaganda yapılmasını yasaklayan bir ferman yayımlamıştı.
Tabgaç önderleri
| Sonradan verilen ad | Çince soyadı ve adı | Taht süresi | Dönemin adı ve süresi |
|---|---|---|---|
| Shenyuan 神元 Shén yuán | Tuoba Liwei 拓拔力微 Tuòbá Lìwéi | 219-277 | Yoktu |
| Zhang 章 Zhāng | 277-286 | Yoktu | |
| Ping 平 Píng | 286-293 | Yoktu | |
| Si 思 Sī | 293-294 | Yoktu | |
| Zhao 昭 Zhāo | 294-307 | Yoktu | |
| Huan 桓 Huán | 295-305 | Yoktu | |
| Mu 穆 Mù | 295-316 | Yoktu | |
| Yoktu | 316 | Yoktu | |
| Yoktu | 拓拔? Tuòbá ? | 316 | Yoktu |
| Pingwen 平文 Píngwén | 316-321 | Yoktu | |
| Hui 惠 Huì | 321-325 | Yoktu | |
| Yang 煬 Yáng | 325-329 ve 335-337 | Yoktu | |
| Lie 烈 Liè | 329-335 ve 337-338 | Yoktu | |
| Zhaocheng 昭成 Zhaōchéng | 338-377 | Jianguo (建國 Jiànguó) (338-377) |
Notlar
- ^ https://www.academia.edu/43280464/Once_Again_on_the_Tabghach_Language
- ^ Shimunek, Andrew (2017). Languages of Ancient Southern Mongolia and North China: a Historical-Comparative Study of the Serbi or Xianbei Branch of the Serbi-Mongolic Language Family, with an Analysis of Northeastern Frontier Chinese and Old Tibetan Phonology. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. . OCLC 993110372.
- ^ Juha Janhunen, (1996), Manchuria: An Ethnic History, p. 190
- ^ Steppes, Empire (1939). Turkic vigor-so marked among the first Tabgatch ruler. United States: René Grousset. .
- ^ https://en.wiktionary.org/wiki/Appendix:Taghbach_word_list
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Mehmet. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 343, 483
- ^ . 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2008.
- ^ Maçin, yukarı (doğu) Çin. Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Cilt I. sayfa 28, 453, 454 II. 280
- ^ Enver Baytur, Heyrinisa Sıdık, Şincangdiki Milletlerning Tarihi (Doğu Türkistandaki Milletlerin tarihi), Milletler Neşriyatı, Pekin, 1999, sayfa 249-250.
- ^ Zhong-hua Min-zu Duo-yuan Yi-ti Ge-ju, The Pattern of Diversity in Unity of the Chinese Nation (Çin Milletinin Çok Boyutlu Birliği), sayfa 173.
- ^ Ya-Sen Wu-Shou-Er (Yasin Huşur), Gu-dai Han-wen Wen-xian Zhong "Xiong-nu" Deng Ming-cheng De Huigu-yu Yi-ming” (Eski Çince Vesikalardaki “Hun” Gibi Adların Uygurcadaki Tercümesi”, Min-zu Yu-wen, Sayı. 1, 2006, sayfa 18.
- ^ Röhrborn, Klaus: Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. Nach der Handschrift von Leningrad, Paris und Peking sowie nach dem Transkript von Annemarie v. Gabain. Wiesbaden 1991 (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica, 34 [Xuanzangs Leben und Werk])
- ^ Eski türkçede il ya da el V. V Thomsen'a göre "siyasi bakımdan müstakil, muntazam ve teşkilatlı bir millet" demektir.
- ^ (PDF). 4 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2008.
Kaynakça
- Wolfram Eberhard, Das Toba-Reich Nord-Chinas, Leiden 1949.
- "Die Beziehungen der Staaten der T’o-pa und der Sha-t’o zum Ausland", in: Ankara Üniversitesi Yıllığı (1948), 141-213.
- W. Eberhard, China und seine westlichen Nachbarn, Darmstadt 1978, 37-110.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tabgaclar تابغاچ Tabghach تاۋغاچ Tawghach ya da Tabgac Topa Toba Cince 拓跋 pinyin Tuoba veya Tuoba Shi 拓拔氏 Tuoba sulalesi Siyenpilerin Sien pi 鮮卑 xian bei bir boyu Dilleri ve KokenleriTabgaclarin kokeni konusunda tartismalar halen surmektedir Mogol veya Turk kokenli oldugunu savunan tarihciler vardir Tabgacca gunumuze ulasan kelimeler genellikle Turkce ve Mogolca karisik gibi gorunmektedir EtimolojiDivan i Lugati t Turk te Tawgac Macin in adidir Burasi Cin den dort aylik uzakliktadir Cin aslinda uc boluktur Birincisi Yukari Cin dir ki dogudadir buna Tawgac derler Ikincisi Orta Cin dir burasi Xitay adini alir Ucuncusu Asagi Cin dir Barxan adi verilir bu Kasgar dadir Lakin simdi Macin Tawgac diye taninmistir Xitay ulkesine de Cin denilmistir Theophylactos Simocatta gore Cin in bir kismina Tavgasg Tabgac Wei hanedani ve Movkri bir parcasidir Gokturklerin Orhun bolgesine diktikleri bengu taslarda Cin adi yerine kullanilan Tabgac sozcugu gercekte 4 yuzyilda Kuzey Cin de etkili bir politika ile sivrilen Tabgac devletinin adindan yadigardi Orhun Yazitlarinda pek cok yerde gecmektedir cogu cevirilerde cin devleti veya cinli halk manasinda kullanilmistir Bilge Tonyukuk 1 tas 1 yuz Bati yuzu 7 dizi de soyle yazilmistir Bilge Tonyukuk ben ozum tabgac iline kilindim Turk bodun tabgacka korur erdi Ben Bilge Tonyukuk Kendim Tabgac ilinde dogdum Turk boylari Tabgac a bagli idi Tawgac Tabgac Tavgac adi 鮮卑 Xianbei yani Sibir kabileleri icerisindeki Tuo ba 拓跋 veya Tuo ba Shi 拓跋氏 diye bilinen kabile adindan gelmedir Tuo ba kabile konferderasyonunda Hun Dingling Kirgiz Jujuan Wuhuan ve dogu Siyanpileri gibi 31 kabile bulunuyordu Tuo ba lar 拓跋 Kuzey Wei Hanedanligi M S 386 534 ni kurarak Cin i asagi yukari 150 sene hakimiyeti altinda tutmustur Dolayisiyla batidaki kavimler Cin i Tabgac Taughast adiyla anmislardir Orhun Yazitlari nda da gorulen Tabgac adi Orta Asya da Cagatay donemine kadar kullanilmaya devam etmistir Cinliler Hanlar ne Qin Cin adini ne Kitay adini ne de Tabgac Tawgac adini benimsemislerdir Onlar kendi ulkeleri icin eskiden beri Zhong guo 中國 kendileri icin de Xia 夏 Han 漢 Han ren 漢人 Han zu 漢族 Hua xia 華夏 terimlerini kullanmislardir Yalniz ilginc olan sudur ki Tabgac Tawgac adi Tang T ang Hanedanligi 唐朝 icin de kullanilmistir Mesela Singku Seli Tutung Hsuan tsang Xuan zang in Biyografisi nde Cince 唐朝 Tang Chao Tang T ang Hanedanligi yi t a vgac diye tercume etmektedir il lig barca t a vgac ilinga kirdi Devletlerin hepsi Tang Hanedanligi na girdiler yma kutlugulug t a vgac elin ta ve kutlu buyuk tawgac elinde ilinde Gokturk Kaganligi doneminden cok sonralara kadar Cin adi yerine bu sozcugu kullanmayi surdurduler Cin kaynaklarinin Topa diye zikrettigi Tabgaclarin adi Kasgarli Mahmud tarafindan ulu saygideger diye aciklanmistir ki yasadigi donemde Turkistan cografyasina egemen olan Karahanli hukumdarlarinca tafgac tamgac seklinde unvan olarak kullanilmaktaydi Modern Koken bilimsel arastirmalarda ise L Bazin degisik bir yorum getirmis Turkce tab gac mala mulke sahip malik kaynak belirtilmeli Kasgarli Mahmud un Turklugunu iddia ettigi Tabgaclar Cin kaynaklarina gore de Hiung nu lardan bir boluktur ve Motun Mete u eski Toba hukumdari sayarlar Cin kaynaklarindan saptanan bazi etnografik ve dilsel bulgular da onlarin Turkluklerine iliskin ipuclari vermektedir kaynak belirtilmeli Ornek sunmak gerekirse kurt ve goc efsanelerinin varligi magara dag ve orman kultleri Tengricilik dillerinde tespit edilen bitegcin bitikci katip kapukcin kapici hacip atlacin atli suvari korakcin koruyucu muhafiz alayi ascin asci toru yasa tore il devlet gibi sozcukler mevcuttu kaynak belirtilmeli Ancak siyasal erki elinde tutan Turk zumresinin yaninda yonetimleri altinda pek cok Mogol kabilesinin oldugu da bir gercektir Bu konuda kafasi karisik olan unlu sinelog Eberhard bir kitabinda kabilelerin yarisindan fazlasini Mogol kokenli gosterirken baska bir arastirmasinda yuzdelik sunacak kadar kesin fakat ters bilgi veriyor 60 i Turk 35 i Mogol 2 Tunguz ve bir Hint Avrupali kabile Kabile oranlariyla iliskili bu bilgiler asla nufusun kesin yogunlugunu vermez kaynak belirtilmeli Siyasal TarihDoguda onemli bir siyasal boybirligi Tabgac 385 550 devleti kuzey Cin deki bolgede gunumuz Gansu Eyaleti ve Qinghai uzerindeki Ningxia Hui Ozerk bolgesini Sari Irmagina kadar uzanan alani kapsar kurulmustur 119 gocebe yasamlari yasaklanan veya kisitlanan boy ve oymaklarin kurdugu Tabgac Devleti ortalama 170 yil surmus 20 yonetici gormustur Tai 315 376 Hiung nu nun cokusunden sonra Cin in kuzeyine geldikleri anlasilan Toba lar Bes Barbar Onalti Krallik doneminde Kuzey Cin de San si bolgesinde merkezi Tai kenti olmak uzere kucuk Tai 代 I Topa hanedani kurdular 315 376 Ilk krali olarak bilinen Toba Yilu 拓跋猗盧 na yardim edererek Hiung nu larin Han Zhao hanedanina karsi savastigi icin Jin Hanedani tarafindan Buyuk Tanhu unvanini verilmis ve Jin Hanedani nin cokusu uzerine etkin bir siyasi guc olarak belirmeye basladilar Wei Hanedani ve Yukselis 4 yuzyilin son ceyregine girerken Kuzey Vey Hanedaninin el koydugu Tabgac Devleti Cin de yasanilan siyasal buhranlardan da yararlanarak hizla gelismeye basladi Vey sulalesinin ilk hukumdari Kuei zamaninda amansiz hasimlari olan fakat yeni bir siyasal olusum oncesi sancilar yasayan bazi Sien pi kabileleri egemenlik altina alindi Bazi Cin kralliklari da kendine baglayarak Sari Irmak ile kuzey colu arasini denetlemeye baslayan Kuei kuzeyde Gobi nin otesinde Orhun bolgesinde Mogol boylarini derleyen Rouran lar ile sonu gelmez didismeler oncesinde oldu Sseu 409 423 un hukumdarligindan sonra basa gecen ve butun kuzey Cin i Toba hakimiyetinde birlestiren 424 452 donemi Tobalarin altin cagi olarak gorulmektedir Cin in kuzey ve guneydeki her iki baskentini de zapteden 425 te Rouranlari yenerek colun kuzeyinde kalmalarini saglayan 427 de Xia 435 439 arasinda egemenligini batiya dogru yayarak Ic asya daki Vu sun Yue pan ulkeleri ile Kuca Kasgar Karasar Turfan gibi 30 civarinda sehir devletini ortadan kaldiran Tai wu 439 da Kansu Hun devletine son verdi Boylece Ipek Yolu nun denetimi Toba larin eline gecmis oldu 450 de Cin kuvvetlerini dagitarak Gok irmak a kadar ilerleyen Tai Wu Di Cin askerlerini taydan ve duveden farksiz olarak nitelerken kendisi boru kurt lakabini kullaniyordu Gittikce cesitli uluslardan insanlari barindirir hale gelen ve Cin nufusun ezici yogunlugu hissedilmeye baslayan imparatorluk topraklarinda Sien pi ler surekli olarak bozkir bolgesinde tutan Tai Wu Di Sien pi yasayisina uygun gormedigi Budizmin de asal budun icinde yayilmamasi icin butun onlemleri aliyordu 438 yilinda tapinaklar disinda Budist propaganda yapilmasini yasaklayan bir ferman yayimlamisti Tabgac onderleri Sonradan verilen ad Cince soyadi ve adi Taht suresi Donemin adi ve suresiShenyuan 神元 Shen yuan Tuoba Liwei 拓拔力微 Tuoba Liwei 219 277 YoktuZhang 章 Zhang 277 286 YoktuPing 平 Ping 286 293 YoktuSi 思 Si 293 294 YoktuZhao 昭 Zhao 294 307 YoktuHuan 桓 Huan 295 305 YoktuMu 穆 Mu 295 316 YoktuYoktu 316 YoktuYoktu 拓拔 Tuoba 316 YoktuPingwen 平文 Pingwen 316 321 YoktuHui 惠 Hui 321 325 YoktuYang 煬 Yang 325 329 ve 335 337 YoktuLie 烈 Lie 329 335 ve 337 338 YoktuZhaocheng 昭成 Zhaōcheng 338 377 Jianguo 建國 Jianguo 338 377 Notlar https www academia edu 43280464 Once Again on the Tabghach Language Shimunek Andrew 2017 Languages of Ancient Southern Mongolia and North China a Historical Comparative Study of the Serbi or Xianbei Branch of the Serbi Mongolic Language Family with an Analysis of Northeastern Frontier Chinese and Old Tibetan Phonology Wiesbaden Harrassowitz Verlag ISBN 978 3 447 10855 3 OCLC 993110372 Juha Janhunen 1996 Manchuria An Ethnic History p 190 Steppes Empire 1939 Turkic vigor so marked among the first Tabgatch ruler United States Rene Grousset ISBN 978 0 8135 0627 2 https en wiktionary org wiki Appendix Taghbach word list Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Mehmet Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 343 483 6 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2008 Macin yukari dogu Cin Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 28 453 454 II 280 Enver Baytur Heyrinisa Sidik Sincangdiki Milletlerning Tarihi Dogu Turkistandaki Milletlerin tarihi Milletler Nesriyati Pekin 1999 sayfa 249 250 Zhong hua Min zu Duo yuan Yi ti Ge ju The Pattern of Diversity in Unity of the Chinese Nation Cin Milletinin Cok Boyutlu Birligi sayfa 173 Ya Sen Wu Shou Er Yasin Husur Gu dai Han wen Wen xian Zhong Xiong nu Deng Ming cheng De Huigu yu Yi ming Eski Cince Vesikalardaki Hun Gibi Adlarin Uygurcadaki Tercumesi Min zu Yu wen Sayi 1 2006 sayfa 18 Rohrborn Klaus Die altturkische Xuanzang Biographie VII Nach der Handschrift von Leningrad Paris und Peking sowie nach dem Transkript von Annemarie v Gabain Wiesbaden 1991 Veroffentlichungen der Societas Uralo Altaica 34 Xuanzangs Leben und Werk Eski turkcede il ya da el V V Thomsen a gore siyasi bakimdan mustakil muntazam ve teskilatli bir millet demektir PDF 4 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Ekim 2008 KaynakcaWolfram Eberhard Das Toba Reich Nord Chinas Leiden 1949 Die Beziehungen der Staaten der T o pa und der Sha t o zum Ausland in Ankara Universitesi Yilligi 1948 141 213 W Eberhard China und seine westlichen Nachbarn Darmstadt 1978 37 110