Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı (Ռուս-հայկական պատերազմ), Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.
| Kızıl Ordu'nun Ermenistan'a müdahalesi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Azerbaycan-Ermenistan Savaşı, Rus İç Savaşı | ||||||||
 Kızıl Ordu Erivan'da | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
 Rusya SFSC Ermeni Bolşevikler |  Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti |  Ankara Hükûmeti | ||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||
Mihail Tuhaçevski Mikhail Levandovski Mikhail Grigoriyeviç Yefremov | Simon Vratsian Aleksandr Hatisyan | Kâzım Karabekir | ||||||
Arka plan
1917'de Ekim Devrimi sonrasında başlayan Azerbaycan-Ermenistan Savaşı. Bakü'de yaşanan mahalle savaşlarından sonra şehir Azeriler ve Ermeniler olarak ikiye bölündü. Ancak zamanla Ermeniler Bakü'yü boşalttı ve şimdiki Ermenistan sınırlarının içerisine çekildiler.
Düzenli orduların savaşı olarak gerçekleşmeyen bu çatışmalar sonunda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu.
Eylül 1920'de Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi'nde taarruza geçen Kâzım Karabekir komutasındaki 15. kolordu, Mîsâk-ı Millî sınırları içinde olan Sarıkamış, Kars, Ardahan, Artvin, Batum ve Iğdır'ı geri alıp Gümrü'ye de girince, Taşnak (Ermeni Devrimci Federasyonu) yönetimi barış istemek durumunda kaldı. Barış görüşmeleri 22 Kasım 1920 tarihinde Gümrü'de başladı. 2-3 Aralık 1920 gecesinin sabahında antlaşmayı Ermenistan Taşnak hükûmeti adına imzaladı.
Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi
Osmanlı İmparatorluğu'nun 1920'de Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile Sovyet müdahalesi başlamıştı. 22 Kasım 1920 tarihinde görüşmelerine başlanan ve 2-3 Aralık gecesi imzalanan Gümrü antlaşmasının hemen ardından 4 Aralık 1920'de Kızıl Ordu Erivan'a da girdi. Kızıl Ordu, Ermenistan Cumhuriyeti'ne son verdi ve Ermenistan Sovyet güdümüne girdi.
Rus tarihçi Aleksandr Borisoviç Şirokorad'a göre, Ermenistan'a Sovyet müdahalesinde (Azerbaycan'a müdahalede de olduğu gibi) standart Bolşevik şablonu kullanılmıştır. Yani yerel devrim komitesi gerçek ya da "sanal" işçi ayaklanmaları başlatırlar ve Kızıl Ordu'dan yardım isterler. Aynı yöntem onlarca yıl sonra, Macaristan (1956) ve Çekoslovakya (1968) Sovyet müdahaleleri sırasında da kullanılmıştır. 28 Nisan 1920 günü Bakü devrim komitesi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükûmetinden yardım istedi. 11. Kızıl Ordu Ermenistan topraklarını ele geçirmişti.
Kars Anlaşması
13 Ekim 1921 tarihinde Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin TBMM devleti ile yaptığı Kars Antlaşması Transkafkasya'da düzeni ve otoriteyi sağlamıştır. Sovyetler Birliği Ermeniler ve Azeriler üzerindeki otoritesini güçlendirmiştir. Bu anlaşma ile Nahcivan özerk bölge oldu. Mîsâk-ı Millî'den de ilk ödün verildi ve Batum bırakıldı.
Konuyla ilgili yayınlar
- (İngilizce) Richard G. Hovannisian The Republic of Armenia. 4 cilt. Berkeley: University of California Press, 1971-1996.
- Hovannisian, Richard G. Armenia on the Road to Independence, 1918. Berkeley: University of California Press, 1967.
- (İngilizce) Firuz Kazemzadeh. The Struggle for Transcaucasia, 1917-1921. New York, Oxford: Philosophical Library, 1951.
- (Ermenice) Aleksandr Hatisyan. Հայաստանի Հանրապետութեան Ծագումն ու Զարգացումը (The Birth and Development of the Armenian Republic). Athens: Nor Or Publishing, 1930.
- (Fransızca) Anahide Ter Minassian. La République d’Arménie: 1918-1920. Bruxelles: Editions Complexe, 1989.
Kaynakça
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kizil Ordu nun Ermenistan i isgali veya Ermenistan in Sovyetlestirilmesi Rus Ermeni savasi Ռուս հայկական պատերազմ Sovyet Rusya nin 11 Ordusunun Eylul ayindan baslayarak 4 Aralik 1920 tarihine kadar gecen surede eski Rus Imparatorlugu ve Osmanli Imparatorlugu topraklari uzerinde kurulmus olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti nde yeni Sovyet hukumeti kurmak icin gerceklestirdigi askeri seferdir Mudahale Ermeni Bolseviklerin baskent Erivan ve diger sehirlerde cikardiklari ayaklanma ile de es zamanlidir Mudahale Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti nin varliginin sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin kurulmasina neden olmustur Kizil Ordu nun Ermenistan a mudahalesiAzerbaycan Ermenistan Savasi Rus Ic SavasiKizil Ordu Erivan daTarih1920BolgeErmenistan Demokratik Cumhuriyeti Guney KafkasyaSonucErmenistan Demokratik Cumhuriyeti hukumetinin indirilmesi Ermenistan SSC nin kurulmasiTaraflarRusya SFSC Ermeni BolseviklerErmenistan Demokratik CumhuriyetiAnkara HukumetiKomutanlar ve liderlerMihail Tuhacevski Mikhail Levandovski Mikhail Grigoriyevic YefremovSimon Vratsian Aleksandr HatisyanKazim KarabekirErmeni Bolsevik lider Anastas Mikoyan yaninda Kizil Ordu askerleri arasinda Sergey Kirov Grigol Orconikidze ve Mikhail Levandovski ile birlikte henuz Baku deyken Mayis 1920 Arka plan1917 de Ekim Devrimi sonrasinda baslayan Azerbaycan Ermenistan Savasi Baku de yasanan mahalle savaslarindan sonra sehir Azeriler ve Ermeniler olarak ikiye bolundu Ancak zamanla Ermeniler Baku yu bosaltti ve simdiki Ermenistan sinirlarinin icerisine cekildiler Duzenli ordularin savasi olarak gerceklesmeyen bu catismalar sonunda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu Eylul 1920 de Turk Kurtulus Savasi Dogu Cephesi nde taarruza gecen Kazim Karabekir komutasindaki 15 kolordu Misak i Milli sinirlari icinde olan Sarikamis Kars Ardahan Artvin Batum ve Igdir i geri alip Gumru ye de girince Tasnak Ermeni Devrimci Federasyonu yonetimi baris istemek durumunda kaldi Baris gorusmeleri 22 Kasim 1920 tarihinde Gumru de basladi 2 3 Aralik 1920 gecesinin sabahinda antlasmayi Ermenistan Tasnak hukumeti adina imzaladi Ermenistan in Sovyetlestirilmesi Osmanli Imparatorlugu nun 1920 de Erivan i bosaltip Igdir Ovasi na cekilmesi ile Sovyet mudahalesi baslamisti 22 Kasim 1920 tarihinde gorusmelerine baslanan ve 2 3 Aralik gecesi imzalanan Gumru antlasmasinin hemen ardindan 4 Aralik 1920 de Kizil Ordu Erivan a da girdi Kizil Ordu Ermenistan Cumhuriyeti ne son verdi ve Ermenistan Sovyet gudumune girdi Rus tarihci Aleksandr Borisovic Sirokorad a gore Ermenistan a Sovyet mudahalesinde Azerbaycan a mudahalede de oldugu gibi standart Bolsevik sablonu kullanilmistir Yani yerel devrim komitesi gercek ya da sanal isci ayaklanmalari baslatirlar ve Kizil Ordu dan yardim isterler Ayni yontem onlarca yil sonra Macaristan 1956 ve Cekoslovakya 1968 Sovyet mudahaleleri sirasinda da kullanilmistir 28 Nisan 1920 gunu Baku devrim komitesi Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hukumetinden yardim istedi 11 Kizil Ordu Ermenistan topraklarini ele gecirmisti Kars Anlasmasi 13 Ekim 1921 tarihinde Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti nin TBMM devleti ile yaptigi Kars Antlasmasi Transkafkasya da duzeni ve otoriteyi saglamistir Sovyetler Birligi Ermeniler ve Azeriler uzerindeki otoritesini guclendirmistir Bu anlasma ile Nahcivan ozerk bolge oldu Misak i Milli den de ilk odun verildi ve Batum birakildi Konuyla ilgili yayinlar Ingilizce Richard G Hovannisian The Republic of Armenia 4 cilt Berkeley University of California Press 1971 1996 Hovannisian Richard G Armenia on the Road to Independence 1918 Berkeley University of California Press 1967 Ingilizce Firuz Kazemzadeh The Struggle for Transcaucasia 1917 1921 New York Oxford Philosophical Library 1951 Ermenice Aleksandr Hatisyan Հայաստանի Հանրապետութեան Ծագումն ու Զարգացումը The Birth and Development of the Armenian Republic Athens Nor Or Publishing 1930 Fransizca Anahide Ter Minassian La Republique d Armenie 1918 1920 Bruxelles Editions Complexe 1989 Kaynakca Matosyan Mary Kilbourne 1962 The Impact of Soviet Policies in Armenia Leiden E J Brill s 30 ISBN 0 8305 0081 2 Sirokorad Aleksandr Borisovic 2006 Velikaya rechnaya vojna 1918 1920 gody Rusca s 416 ISBN 5 9533 1465 5 Ayrica bakinizKizil Ordu nun Azerbaycan a mudahalesi Kizil Ordu nun Gurcistan a mudahalesi Turk Kurtulus Savasi Dogu Cephesi Azerbaycan Ermenistan Savasi Mart Olaylari