Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2022) () |
Lavrenti Beriya (Gürcüce: ლავრენტი ბერია, Lavrenti Pavles dze Beria; Rusça: Лаврентий Павлович Берия; 29 Mart 1899 - 23 Aralık 1953), Sovyet politikacı, Sovyet Güvenlik Sekreteri ve Sovyet Gizli Polisi şefi.
| Lavrenti Beriya ლავრენტი ბერია Лаврентий Павлович Берия | |
|---|---|
| SSCB İçişleri Halk Komiseri | |
| Görev süresi 25 Kasım 1938 - 29 Aralık 1945 | |
| Yerine geldiği | Nikolay Yejov |
| Yerine gelen | |
| Gürcistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri | |
| Görev süresi 14 Kasım 1931 - 31 Ağustos 1938 | |
| Yerine geldiği | Samson Mamulia |
| Yerine gelen | Kandid Çarkviani |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 29 Mart 1899 Merkheuli, Kutaisi, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 23 Aralık 1953 (54 yaşında) Moskova, SSCB |
| Partisi | Sovyetler Birliği Komünist Partisi |
| Ödülleri |             |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği |
| Hizmet yılları | 1938-1953 |
| Rütbesi |  |
| Birimi | NKVD |
Yaşamı
Yükselişi
Megrel kökenli Pavel Kuhaeviç Beriya'nın oğlu olarak Kutaisi eyaleti, Sohum yakınlarında Merkheuli'de doğdu. Sohum'da teknik bir okulda eğitim aldı. Bakü'de mühendislik eğitimi alırken, Mart 1917'de Bolşevikler'e katıldı.
1919'da Güvenlik Servisi'nde çalıştı. 1920 ya da 1921'de Bolşeviklerin asıl Gizli Polis gücü olan Çeka'ya katıldı. Bu sırada Menşevik kontrolünde olan Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nde Bolşevik ayaklanması oldu ve daha sonra Kızıl Ordu burayı istila etti. Çeka şiddetli çatışmalardan sonra Menşeviklerin varlığına son verip 'yi kurdu. 1922'de Gürcistan kolu Çeka başkanlığından ayrılarak OGPU'ya geçti. 1926 yılında OGPU başkanı olur.
NKVD
Kafkasya Bölgesinde üstlendiği parti sorumluluğunun artmasıyla beraber 1934 yılında Merkez Komitesi'ne seçildi. Sergey Kirov'un aynı yıl öldürülmesinden sonra yapılan tasfiye hareketinde yer aldı. Stalin tarafından Moskova'ya çağrılarak İçişleri Halk Komiserliği NKVD'nin başına getirildi. 1939 yılında Politbüro aday üyesi oldu. 1939 yılında Nazi Almanya'sının Polonya'yı işgal etmesinden sonra Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı kapsamında Kızılordu Polonya sınırını geçti. Bu sırada yakalanan ve tutsak edilen Polonyalı subaylar ve esir askerler, hapise atılırlar. NKVD'nin en bilinen kapsamlı eylemi tutsak alınan Polonyalı asker, subay, arazi sahibi, entelektüel, memur, akademisyen, profesörlerden oluşan savaş esirlerinden yaklaşık 22,000 inin katledilmesi olayıdır (Katyn Katliamı). 1990 yılında Mihail Gorbaçov, Polonya Devlet Başkanı Lech Wałęsa'ya Stalin imzalı katliam emir belgelerini bizzat sunarak resmî anlamda bu katliamı Stalin dönemi katliamlarından biri olarak suçlamıştır.
II. Dünya Savaşı (1941-1945)
Savaş sırasında Devlet Güvenlik Komitesi Başkanı'ydı. NKVD bünyesinde sorumlu olduğu cezaevlerindeki mahkûmları cephe gerisinde inşaat işlerinde çalıştırmış ve büyük projeleri tamamlamıştır. Ayrıca ilerleyen Nazi işgali sırasında Alman kuvvetleriyle işbirliği yaptığını iddia ederek Türk asıllı Kırım ve Kafkasya halklarının Orta Asya'ya ve Sibirya'ya sürülmesini; cephe gerisinde sabotaj gerçekleştiren ve Troçkist olduğu sanılan kişi ve organizasyonların yok edilmesini emretti. Türk ve Kafkas halklarının sürgünü Stalin'in ölümü sonrasında 1956 yılında sona erdirilmiş ve sürgündekilere iade-i itibar edilmiş ve yurtlarına dönmesine müsaade edilmiştir.
Savaştan Sonra
1944 yılında temelleri atılan atom bombası üretim projesinin başkanlığını yaptı. İgor Kurçatov önderliğindeki bilim adamları Arzamas-16 adı verilen gizli bir köyde nükleer silahı geliştirirdi. Plana önemli katkılar ABD'nin atom bombası projesinde çalışan Alman asıllı bilim insanı Klaus Fuchs tarafından Sovyetler Birliğine iletildi. Proje başarılı oldu ve SSCB ilk başarılı nükleer denemesini 29 Ağustos 1949 tarihinde gerçekleştirdi.
Stalin'den Sonra
II. Dünya Savaşı'ndan ve özellikle Josef Stalin'in 1953 yılında ölümünden sonra, başbakan yardımcılığı yaptığı dönemde Molotov ve Kaganoviç'le Kruşçev'a karşı bir gruplaşma içine girdi. Sovyetler Birliği egemenliğinde olan Doğu Almanya'nın Sovyetler'e verdiği ağır yükten dolayı, buraların ABD'ye verilerek Batı Almanya'yla birleştirilmesi taraftarıydı. 1953 yılında Kruşçev ve Mareşal Georgi Jukov'un örgütlenmesi sonucu tutuklandı ve bugüne kadar hâlen aslı kanıtlanamamış çeşitli suçlarla suçlandı. Stalin'i öldürdüğüne dair Beriya'dan hep şüphelenildi. Vyaçeslav Molotov 1953 yılında yayınladığı siyasi anılarında; Stalin'i Beriya'nın zehirlemiş olabileceğini söylese de konu hakkında kesin bir yargıda bulunmaz. Stalin'e en yakın devlet görevlisinin Beriya olması Kruşçev'in Stalin'e saldırmadan önce asıl düşmanını ortadan kaldırarak bir nevi "ön hazırlık" içinde olduğuna dair ipuçları vermektedir. Aralık 1953'te tutuklanmasının hemen ardından yargılanarak ölüme mahkûm edildi ve idam mangası tarafından kurşuna dizilerek öldürüldü.
Karalama Kampanyası
Beriya hakkında özellikle o öldükten sonra yapılan sayısız suçlama bulunur. Bunların arasında tecavüz, keyfi adam öldürme, işkence vb. sayılabilir. Bu iddialar oğlu Sergo Beriya tarafından yazılan eserde reddedilmiştir. Beriya hakkındaki karalamalar Stalin'nin yaptığı bazı hareketlerden ötürü ve Stalin dönemine dair Kızıl Terör iddialarında "suç ortağı" olarak damgalanmaktadır. Stalin'in ölümünden sonra uygulamaya çalıştığı Batı ile yakınlaşma ve liberalleşme siyaseti ise 1985 yılında Komünist Parti Genel Sekreteri olan Mihail Gorbaçov'un uygulamaya çalıştığı karşı-devrimci politikalara benzetilmektedir.
Kaynakça
- ^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- ^ NKVD özellikle 1937-38 yıllarında Nikolay Yejov liderliğinde Büyük Temizlik tasfiyesini gerçekleştirilmiştir.
- ^ Pons, Silvio (2020). The Cambridge history of communism. Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN .
Hakkında yazılanlar
- Beria, Sergo, Beria: My Father, Londra, 2001. (İngilizce)
- Knight, Amy, Beria: Stalin's First Lieutenant, Princeton University Press, 1993. (İngilizce)
- Cemal Hekimoğlu, Stalin'i Anlamak, Nazım Kitaplığı.
- Conquest, Robert, The Soviet Deportation of Nationalities, Macmillan, 1960. ASIN B0010IIBAW
Dış bağlantılar
- Yaşanmış Sosyalizm (6), Candan Badem 25 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Wikimedia Commons'ta Lavrenti Beriya ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Lavrenti Beriya haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Lavrenti Beriya Gurcuce ლავრენტი ბერია Lavrenti Pavles dze Beria Rusca Lavrentij Pavlovich Beriya 29 Mart 1899 23 Aralik 1953 Sovyet politikaci Sovyet Guvenlik Sekreteri ve Sovyet Gizli Polisi sefi Lavrenti Beriya ლავრენტი ბერია Lavrentij Pavlovich BeriyaSSCB Icisleri Halk KomiseriGorev suresi 25 Kasim 1938 29 Aralik 1945Yerine geldigi Nikolay YejovYerine gelenGurcistan Komunist Partisi Birinci SekreteriGorev suresi 14 Kasim 1931 31 Agustos 1938Yerine geldigi Samson MamuliaYerine gelen Kandid CarkvianiKisisel bilgilerDogum 29 Mart 1899 1899 03 29 Merkheuli Kutaisi Rus ImparatorluguOlum 23 Aralik 1953 54 yasinda Moskova SSCBPartisi Sovyetler Birligi Komunist PartisiOdulleriImzasiAskeri hizmetiBagliligi Sovyetler BirligiHizmet yillari 1938 1953Rutbesi Sovyetler Birligi MaresaliBirimi NKVDLavrenti Beriya 20 Temmuz 1953 tarihli Time dergisi kapagi YasamiYukselisi Megrel kokenli Pavel Kuhaevic Beriya nin oglu olarak Kutaisi eyaleti Sohum yakinlarinda Merkheuli de dogdu Sohum da teknik bir okulda egitim aldi Baku de muhendislik egitimi alirken Mart 1917 de Bolsevikler e katildi 1919 da Guvenlik Servisi nde calisti 1920 ya da 1921 de Bolseviklerin asil Gizli Polis gucu olan Ceka ya katildi Bu sirada Mensevik kontrolunde olan Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti nde Bolsevik ayaklanmasi oldu ve daha sonra Kizil Ordu burayi istila etti Ceka siddetli catismalardan sonra Menseviklerin varligina son verip yi kurdu 1922 de Gurcistan kolu Ceka baskanligindan ayrilarak OGPU ya gecti 1926 yilinda OGPU baskani olur NKVD Kafkasya Bolgesinde ustlendigi parti sorumlulugunun artmasiyla beraber 1934 yilinda Merkez Komitesi ne secildi Sergey Kirov un ayni yil oldurulmesinden sonra yapilan tasfiye hareketinde yer aldi Stalin tarafindan Moskova ya cagrilarak Icisleri Halk Komiserligi NKVD nin basina getirildi 1939 yilinda Politburo aday uyesi oldu 1939 yilinda Nazi Almanya sinin Polonya yi isgal etmesinden sonra Alman Sovyet Saldirmazlik Pakti kapsaminda Kizilordu Polonya sinirini gecti Bu sirada yakalanan ve tutsak edilen Polonyali subaylar ve esir askerler hapise atilirlar NKVD nin en bilinen kapsamli eylemi tutsak alinan Polonyali asker subay arazi sahibi entelektuel memur akademisyen profesorlerden olusan savas esirlerinden yaklasik 22 000 inin katledilmesi olayidir Katyn Katliami 1990 yilinda Mihail Gorbacov Polonya Devlet Baskani Lech Walesa ya Stalin imzali katliam emir belgelerini bizzat sunarak resmi anlamda bu katliami Stalin donemi katliamlarindan biri olarak suclamistir II Dunya Savasi 1941 1945 Savas sirasinda Devlet Guvenlik Komitesi Baskani ydi NKVD bunyesinde sorumlu oldugu cezaevlerindeki mahkumlari cephe gerisinde insaat islerinde calistirmis ve buyuk projeleri tamamlamistir Ayrica ilerleyen Nazi isgali sirasinda Alman kuvvetleriyle isbirligi yaptigini iddia ederek Turk asilli Kirim ve Kafkasya halklarinin Orta Asya ya ve Sibirya ya surulmesini cephe gerisinde sabotaj gerceklestiren ve Trockist oldugu sanilan kisi ve organizasyonlarin yok edilmesini emretti Turk ve Kafkas halklarinin surgunu Stalin in olumu sonrasinda 1956 yilinda sona erdirilmis ve surgundekilere iade i itibar edilmis ve yurtlarina donmesine musaade edilmistir Savastan Sonra 1944 yilinda temelleri atilan atom bombasi uretim projesinin baskanligini yapti Igor Kurcatov onderligindeki bilim adamlari Arzamas 16 adi verilen gizli bir koyde nukleer silahi gelistirirdi Plana onemli katkilar ABD nin atom bombasi projesinde calisan Alman asilli bilim insani Klaus Fuchs tarafindan Sovyetler Birligine iletildi Proje basarili oldu ve SSCB ilk basarili nukleer denemesini 29 Agustos 1949 tarihinde gerceklestirdi Stalin den Sonra II Dunya Savasi ndan ve ozellikle Josef Stalin in 1953 yilinda olumunden sonra basbakan yardimciligi yaptigi donemde Molotov ve Kaganovic le Kruscev a karsi bir gruplasma icine girdi Sovyetler Birligi egemenliginde olan Dogu Almanya nin Sovyetler e verdigi agir yukten dolayi buralarin ABD ye verilerek Bati Almanya yla birlestirilmesi taraftariydi 1953 yilinda Kruscev ve Maresal Georgi Jukov un orgutlenmesi sonucu tutuklandi ve bugune kadar halen asli kanitlanamamis cesitli suclarla suclandi Stalin i oldurdugune dair Beriya dan hep suphelenildi Vyaceslav Molotov 1953 yilinda yayinladigi siyasi anilarinda Stalin i Beriya nin zehirlemis olabilecegini soylese de konu hakkinda kesin bir yargida bulunmaz Stalin e en yakin devlet gorevlisinin Beriya olmasi Kruscev in Stalin e saldirmadan once asil dusmanini ortadan kaldirarak bir nevi on hazirlik icinde olduguna dair ipuclari vermektedir Aralik 1953 te tutuklanmasinin hemen ardindan yargilanarak olume mahkum edildi ve idam mangasi tarafindan kursuna dizilerek olduruldu Karalama Kampanyasi Beriya hakkinda ozellikle o oldukten sonra yapilan sayisiz suclama bulunur Bunlarin arasinda tecavuz keyfi adam oldurme iskence vb sayilabilir Bu iddialar oglu Sergo Beriya tarafindan yazilan eserde reddedilmistir Beriya hakkindaki karalamalar Stalin nin yaptigi bazi hareketlerden oturu ve Stalin donemine dair Kizil Teror iddialarinda suc ortagi olarak damgalanmaktadir Stalin in olumunden sonra uygulamaya calistigi Bati ile yakinlasma ve liberallesme siyaseti ise 1985 yilinda Komunist Parti Genel Sekreteri olan Mihail Gorbacov un uygulamaya calistigi karsi devrimci politikalara benzetilmektedir Kaynakca Smith S A 2017 The Oxford handbook of the history of communism Oxford Oxford University Press ISBN 978 0198779414 NKVD ozellikle 1937 38 yillarinda Nikolay Yejov liderliginde Buyuk Temizlik tasfiyesini gerceklestirilmistir Pons Silvio 2020 The Cambridge history of communism Cambridge Birlesik Krallik Cambridge University Press ISBN 978 1316634578 Hakkinda yazilanlarBeria Sergo Beria My Father Londra 2001 ISBN 978 0 7156 3205 5 Ingilizce Knight Amy Beria Stalin s First Lieutenant Princeton University Press 1993 ISBN 978 0 691 01093 9 Ingilizce Cemal Hekimoglu Stalin i Anlamak Nazim Kitapligi ISBN 975 8271 00 8 Conquest Robert The Soviet Deportation of Nationalities Macmillan 1960 ASIN B0010IIBAWDis baglantilarYasanmis Sosyalizm 6 Candan Badem 25 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Lavrenti Beriya ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur