Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Megreller[a] (Megrelce: მარგალეფი Margalepi; Lazca მარგალეფე Margalepe; Gürcüce: მეგრელები Megrelebi; Svanca: tekil ზანა̈რ Zanär, çoğul მჷზან Mәzan; Abhazca: а́гырқәа Agәrwa), Gürcistan'da Karadeniz'e kıyısı olan Megrelya'nın yerli halkı. Önemli bir Megrel nüfusu da başkent Tiflis’te ve Abhazya’da yerleşiktir. 1990’ların başında, Gürcü-Abhaz savaşı sırasında, ayrılıkçı yönetim tarafından Abhazya’dan göç ettirilen halkın yaklaşık 180.000-200.000 kadarı Megrel'di. Göç edenlerden önemli bir kısmı geri dönebilmiştir. En yakın akrabaları Lazlar olup birlikte Zanlar adıyla ele alınır ve Zan dilinin birbirine yakın iki kolunu konuşurlar.
  | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Gürcistan (Megrelya) | 400,000 |
 Rusya | 600 (2010) |
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Lazlar, Svanlar, Gürcüler, Abhazlar | |
Gürcüler, Zanlar (Megreller ile Lazlar) ve Svanlar tarih öncesi ortak bir proto-halkın mensuplarıyken bu halkın sonradan üç farklı halka bölünmesiyle ortaya çıkmışlardır.
Nüfus
Rusya’da 1897 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımından iki yıl önce "Rus İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesi" başlığıyla bir ön çalışma yapılmış. 1895 yılında Petersburg’ta yayınlanan bu listede Rusya halklarının değişik yayınlarda yer alan ve farklı yıllara ait nüfus bilgileri derlenerek dilleri, dini inançları ve yaşadıkları bölgeyle ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Buna göre Megrellerin (Мингрельцы = Mingreller) 1891 yılındaki nüfusu 214.000 kişidir.
Dil
| Güney Kafkas dilleri | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Karto-Zan | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zan | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Svanca | Lazca | Megrelce | Gürcüce | ||||||||||||||||||||||||||||||
Megrellerin çoğunluğu iki dilli olup Megrelce ve Gürcüceyi bir arada konuşur, ancak yazı dilleri sadece Gürcücedir. Megrelce, kuzeybatı (Zugdid-Samurzakan) ve güneydoğu (Senaki) olmak üzere iki ana diyalekte ayrılır. Lazca ve Megrelce birbirine yakın dillerdir. Megreller ve Lazlar birbirinin şivesini rahatça anlayabilmektedirler.
Tarih
Karadeniz kıyısındaki çoketnikli bölgede kurulan Kolhis Krallığı (Egrisi), bilinen en eski Zan-Svan devletidir. Coğrafi konumu nedeniyle ağırlıklı olarak Zanların yaşadığı krallığın başkenti bugünkü Kutais ve Fasis şehirleri olmuştur. MÖ 5. yüzyıldan itibaren Perslerin, Büyük İskender ve ardıllarının, Pontus Krallığı'nın ve Romalıların saldırılarıyla karşılaşan krallık MÖ 1. yüzyılda Romalılar tarafından yıkılmıştır. MS 2. yüzyılda aynı bölgede Lazika Krallığı kurulmuştur. 778 yılında Lazika, 1008 yılına kadar bölgede varlığını sürdüren Abhazya Krallığı'na bağlanmıştır. Ardında bölgede Megrelya'yı da içinde alan Gürcistan Krallığı kurulmuştur. Megrellerin yaşandığı Megrelya bölgesi, 1200'lü yıllardan 19. yüzyıla kadar Dadiani hanedanı tarafından yönetilmiştir. 1557'ye kadar bölgeyi dük (eristavi) olarak yöneten Dadiani'ler 1557'de Megrelya Prensliği'nin kurulmasıyla Prens unvanını almıştır. Bu prenslik 1867'de Rus İmparatorluğu'na bağlanana kadar varlığını korumuştur. Gürcistan'da Sovyet yönetiminin kurulmasından sonra, Megreller 1930'lara değin nüfus sayımlarında ayrı halk olarak sayılmış, daha sonraki sayımlarda ise Gürcü olarak kaydedilmiştir.
Sovyet dönemi sonrasındaki bağımsız Gürcistan'ın ilk devlet başkanı olan Zviad Gamsahurdia (1939-1993) bir Megrel'di. 1992'de Tiflis'te başlayan iç savaşta iktidardan indirildi ve yerine Eduard Şevardnadze devlet başkanı oldu. Bu sırada Megrelya'da gerçekleşen iç savaşlarda Gamsakhurdia'nın destekçileri kaybetti.
1990'ların başındaki Abhaz-Gürcü ihtilafında yaklaşık 180.000-200.000 Gürcü ve Megrel Abhazya'da Gürcülere uygulanan etnik temizlik kapsamında Abhazya'dan sürgün edilmiştir. Yerlerinden edilmiş 40.000-60.000 kişi evlerine geri dönmüştür. Megreller günümüzde daha çok Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesinde yaşamaktadır.
Kültür
Mutfak
Geleneksel Megrel yemekleri baharatlı ve bol çeşnili olmalarıyla öne çıkar. Bunun sebebi, eski zamanlarda ılıman, subtropikal iklim nedeniyle Megrelya için en büyük tehdidi sıtma hastalığının oluşturması ve bu bölgenin sakinlerinin en başından beri çok miktarda biber tüketmenin bu korkunç hastalığın gelişimini bir dereceye kadar engellediğini fark etmesidir.
Megrelya mutfağı, başta soslar olmak üzere çeşitli çeşniler kullanır. Geleneksel yemekler arasında Megrel Haçapurisi, Ghomi (mısır unuyla yapılan bir meze), Sulguni (yağlı peynir) ve baharatlı soslarla (örneğin Acika) kızartılmış etler bulunur. İki özel yemek - Elarci ve Satsivi bayramlarda ve onur konukları için yapılır. Bu yemekler, Gürcistan genelinde Megrel mutfağının güzelliği olarak kabul edilir.
Şarap
Gürcistan'da 500'den fazla asma çeşidi var ve bunların 60'ı Megrelya'da yetişiyor. Bunların en ünlüsü, en iyi şarabın yapıldığı Ocaleşi üzümüdür; Hafif bir yabani gül aroması ve parlak kırmızı bir renge sahip yarı tatlı bir kırmızı şaraptır.
19. yüzyılın ikinci yarısında Ocaleşi neredeyse tamamen ortadan kayboldu. O zamana kadar üzümler, Avrupa'da olduğu gibi bağda bile değil, ağaç dallarında yabani liana şeklinde yetiştiriliyordu; Daha sonra, bu şaraba olan talebin artması, Ocaleşi üzümünün neslinin neredeyse tükenmesine yol açtı (Megrelce'de "Ocale" kelimesi "ağaçta yetişen" anlamına gelir). 19. yüzyılın ortalarında, Megrelya'nın son prensinin kız kardeşi Salome Dadiani'nin kocası Fransız , şarap üretme ve satma planının bir parçası olarak Ocaleşi üzümünü Avrupai tarım uygulamalarına göre yetiştirmeye başladı. Böylece Ocaleşi üzümü kurtulmuş oldu ve bu şarap Megrelya'nın Tsageri ve Martvili semtlerinde yapılmaktaydı. Bu şarabın üretimi Gürcistan'ın diğer bölgelerine de yayılmıştır.
Müzik
Megrel halk müziği çok seslidir ve şarkı sözleri yalnızca Megrelce söylenir. Şarkılar melankolik ve hüzünlü bir tempo ile karakterize edilir. Megreller, müziklerinin sürekli süregelen savaşlardan dolayı zarar görmüş ve yoksullaşmış Megrelya'nın trajik tarihini yansıttığına inanırlar. Megrel romantik şarkılarına genellikle Çonguri (dört telli ahşap bir enstrüman) eşlik eder.
En ünlü Megrel halk şarkısı İavnana veya "Megruli Nana" dır. Bazı araştırmacılar, şarkının sözlerine eşlik eden gizemli "Nana Nanina" kelimelerinin, Hristiyanlık öncesi bir yaz tanrıçasının adı olduğunu düşünüyor. "Megruli Nana" şarkısının ezgilerinden biri Rus besteci Pyotr İlyiç Çaykovski tarafından ünlü Noel balesi "Fındıkkıran" da kullanıldı. Bir başka ünlü Megrel şarkısı - "Dadiani'nin Çağrısı" Dadiani ailesine adanmıştır.
Din
Megrellerin tamamına yakını Ortodoks Hristiyan olup Tiflis'teki Gürcü Kilisesi'ne bağlıdır. Geçmişte her Megrel klanının ruhsal şefaat elde etmek için kullandığı kendi koruyucu azizi ve ikonu (cincinhati) bulunmaktaydı. Kemikleri köyündeki Megrel kiliselerinde tutulduğu iddia edilen Aziz Giorgi en önemli aziz kabul edilmekteydi. Hristiyanlık öncesi pagan inanışların izleri özellikle ağaçlarla tapınma ile ilgili adetler ise hala yöre folklorunda doğum, evlilik ve ölüm, yeni yıl adetleri ile hasat festivallerinde görmek mümkündür. Megrelya'da en önemli dini yapı Martvili Manastırı olup, Megrel başpiskoposu 'nin makamı bu manastırın içindedir. Martvili'nin eski adı Çkondidi olup, Megrelce "Koca Meşe ağacı" anlamına gelmekteydi ki başpiskopos burada ikamet ettiği için Çkondideli (Çkondidili) unvanını taşımaktaydı.
Komşuluk
Karaçay-Balkar komşuluğu
Karaçaylar arasındaki Aydabul soyu Megrel kökenli olup zamanla Karaçaylaşmışlardır.
Ünlü Megreller
- Konstantine Gamsahurdia (1893–1975), 20. yüzyılın en etkili Gürcü yazarlarından biri
- Zviad Gamsahurdia (1939–1993), ilk Gürcistan başbakanı (1991–1992)
- Lavrentiy Beria (1899–1953), Stalin döneminde Sovyet gizli polis şefi
- Merab Kostava (1939–1989), Gürcistan Ulusal Kahramanı
- Şevkefza Sultan (y. 1825–1889), Osmanlı Valide Sultanı
- Khvicha Kvaratskhelia, Napoli Fc'de oynayan Megrel asıllı Gürcü Kanat futbolcusu
Notlar
Kaynakça
- ^ Joshuaproject. Margaluri, Mingrelian of Georgia
- ^ "Russian census 2010". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
- ^ a b c d e Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Argunbaşkanisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ “Алфавитный список народов, обитающих в Российской Империи” 5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Демоскоп Weekly, № 187 - 188, 24 января - 6 февраля 2005 ve buradan alınma olarak: Papşu, Murat. Rusya İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesinde Kafkasyalılar 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ E. Jordaniya (yazan) / mehmet Mürselov (çeviren). Pontus nüfusunun 13.-15. yüzyıllardaki etnik yapısı, 1. bölüm: Lazlar 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Tarih İncelemeleri Dergisi, cilt: XXV, sayı: 2, Aralık 2010, sayfa: 607-624
- ^ Wixman, Ronald (1984). The Peoples of the USSR. An Ethnographic Handbook, M. E. Sharpe, New York 1984 (sayfa: 124, 134, 181)
- ^ . . . 31 Ocak 1994. 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ UN High Commissioner for refugees. Background note on the Protection of Asylum Seekers and Refugees in Georgia remaining outside Georgia, 28 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ Tavkul, Ufuk. Tarihi ve Etnik Açıdan Karaçay-Malkar Türklerinin Kökeni []
- ^ Rayfield, Donald. Stalin and His Hangmen: The Tyrant and Those Who Killed for Him. Random House Digital, Inc., 2005: p. 354
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;McCauley, Martin 1900. pg. 1isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Hoiris, Ole. Yurukel, Sefa. Contrasts and solutions in the Caucasus. Aarhus University Press, 1998: p. 187
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Megreller ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Megreller a Megrelce მარგალეფი Margalepi Lazca მარგალეფე Margalepe Gurcuce მეგრელები Megrelebi Svanca tekil ზანა რ Zanar cogul მჷზან Mәzan Abhazca a gyrkәa Agә rwa Gurcistan da Karadeniz e kiyisi olan Megrelya nin yerli halki Onemli bir Megrel nufusu da baskent Tiflis te ve Abhazya da yerlesiktir 1990 larin basinda Gurcu Abhaz savasi sirasinda ayrilikci yonetim tarafindan Abhazya dan goc ettirilen halkin yaklasik 180 000 200 000 kadari Megrel di Goc edenlerden onemli bir kismi geri donebilmistir En yakin akrabalari Lazlar olup birlikte Zanlar adiyla ele alinir ve Zan dilinin birbirine yakin iki kolunu konusurlar Megreller მარგალეფი Margalepi Onemli nufusa sahip bolgelerGurcistan Megrelya 400 000Rusya600 2010 DillerMegrelce GurcuceDinOrtodoks HristiyanlikIlgili etnik gruplarLazlar Svanlar Gurculer AbhazlarMegrellerMegrelya prensesi Ckoniya Gurculer Zanlar Megreller ile Lazlar ve Svanlar tarih oncesi ortak bir proto halkin mensuplariyken bu halkin sonradan uc farkli halka bolunmesiyle ortaya cikmislardir NufusRusya da 1897 yilinda yapilan ilk genel nufus sayimindan iki yil once Rus Imparatorlugu nda Yasayan Halklarin Alfabetik Listesi basligiyla bir on calisma yapilmis 1895 yilinda Petersburg ta yayinlanan bu listede Rusya halklarinin degisik yayinlarda yer alan ve farkli yillara ait nufus bilgileri derlenerek dilleri dini inanclari ve yasadiklari bolgeyle ilgili kisa bilgiler verilmistir Buna gore Megrellerin Mingrelcy Mingreller 1891 yilindaki nufusu 214 000 kisidir Dil Guney Kafkas dilleri Karto Zan Zan Svanca Lazca Megrelce Gurcuce Megrellerin cogunlugu iki dilli olup Megrelce ve Gurcuceyi bir arada konusur ancak yazi dilleri sadece Gurcucedir Megrelce kuzeybati Zugdid Samurzakan ve guneydogu Senaki olmak uzere iki ana diyalekte ayrilir Lazca ve Megrelce birbirine yakin dillerdir Megreller ve Lazlar birbirinin sivesini rahatca anlayabilmektedirler Tarih Kolhis Kralligi Iberya Kralligi Karadeniz kiyisindaki coketnikli bolgede kurulan Kolhis Kralligi Egrisi bilinen en eski Zan Svan devletidir Cografi konumu nedeniyle agirlikli olarak Zanlarin yasadigi kralligin baskenti bugunku Kutais ve Fasis sehirleri olmustur MO 5 yuzyildan itibaren Perslerin Buyuk Iskender ve ardillarinin Pontus Kralligi nin ve Romalilarin saldirilariyla karsilasan krallik MO 1 yuzyilda Romalilar tarafindan yikilmistir MS 2 yuzyilda ayni bolgede Lazika Kralligi kurulmustur 778 yilinda Lazika 1008 yilina kadar bolgede varligini surduren Abhazya Kralligi na baglanmistir Ardinda bolgede Megrelya yi da icinde alan Gurcistan Kralligi kurulmustur Megrellerin yasandigi Megrelya bolgesi 1200 lu yillardan 19 yuzyila kadar Dadiani hanedani tarafindan yonetilmistir 1557 ye kadar bolgeyi duk eristavi olarak yoneten Dadiani ler 1557 de Megrelya Prensligi nin kurulmasiyla Prens unvanini almistir Bu prenslik 1867 de Rus Imparatorlugu na baglanana kadar varligini korumustur Gurcistan da Sovyet yonetiminin kurulmasindan sonra Megreller 1930 lara degin nufus sayimlarinda ayri halk olarak sayilmis daha sonraki sayimlarda ise Gurcu olarak kaydedilmistir Sovyet donemi sonrasindaki bagimsiz Gurcistan in ilk devlet baskani olan Zviad Gamsahurdia 1939 1993 bir Megrel di 1992 de Tiflis te baslayan ic savasta iktidardan indirildi ve yerine Eduard Sevardnadze devlet baskani oldu Bu sirada Megrelya da gerceklesen ic savaslarda Gamsakhurdia nin destekcileri kaybetti 1990 larin basindaki Abhaz Gurcu ihtilafinda yaklasik 180 000 200 000 Gurcu ve Megrel Abhazya da Gurculere uygulanan etnik temizlik kapsaminda Abhazya dan surgun edilmistir Yerlerinden edilmis 40 000 60 000 kisi evlerine geri donmustur Megreller gunumuzde daha cok Gurcistan in Samegrelo Zemo Svaneti bolgesinde yasamaktadir KulturMutfak Geleneksel Megrel yemekleri baharatli ve bol cesnili olmalariyla one cikar Bunun sebebi eski zamanlarda iliman subtropikal iklim nedeniyle Megrelya icin en buyuk tehdidi sitma hastaliginin olusturmasi ve bu bolgenin sakinlerinin en basindan beri cok miktarda biber tuketmenin bu korkunc hastaligin gelisimini bir dereceye kadar engelledigini fark etmesidir Megrelya mutfagi basta soslar olmak uzere cesitli cesniler kullanir Geleneksel yemekler arasinda Megrel Hacapurisi Ghomi misir unuyla yapilan bir meze Sulguni yagli peynir ve baharatli soslarla ornegin Acika kizartilmis etler bulunur Iki ozel yemek Elarci ve Satsivi bayramlarda ve onur konuklari icin yapilir Bu yemekler Gurcistan genelinde Megrel mutfaginin guzelligi olarak kabul edilir Sarap Gurcistan da 500 den fazla asma cesidi var ve bunlarin 60 i Megrelya da yetisiyor Bunlarin en unlusu en iyi sarabin yapildigi Ocalesi uzumudur Hafif bir yabani gul aromasi ve parlak kirmizi bir renge sahip yari tatli bir kirmizi saraptir 19 yuzyilin ikinci yarisinda Ocalesi neredeyse tamamen ortadan kayboldu O zamana kadar uzumler Avrupa da oldugu gibi bagda bile degil agac dallarinda yabani liana seklinde yetistiriliyordu Daha sonra bu saraba olan talebin artmasi Ocalesi uzumunun neslinin neredeyse tukenmesine yol acti Megrelce de Ocale kelimesi agacta yetisen anlamina gelir 19 yuzyilin ortalarinda Megrelya nin son prensinin kiz kardesi Salome Dadiani nin kocasi Fransiz sarap uretme ve satma planinin bir parcasi olarak Ocalesi uzumunu Avrupai tarim uygulamalarina gore yetistirmeye basladi Boylece Ocalesi uzumu kurtulmus oldu ve bu sarap Megrelya nin Tsageri ve Martvili semtlerinde yapilmaktaydi Bu sarabin uretimi Gurcistan in diger bolgelerine de yayilmistir Muzik Conguri Megrel halk muzigi cok seslidir ve sarki sozleri yalnizca Megrelce soylenir Sarkilar melankolik ve huzunlu bir tempo ile karakterize edilir Megreller muziklerinin surekli suregelen savaslardan dolayi zarar gormus ve yoksullasmis Megrelya nin trajik tarihini yansittigina inanirlar Megrel romantik sarkilarina genellikle Conguri dort telli ahsap bir enstruman eslik eder En unlu Megrel halk sarkisi Iavnana veya Megruli Nana dir Bazi arastirmacilar sarkinin sozlerine eslik eden gizemli Nana Nanina kelimelerinin Hristiyanlik oncesi bir yaz tanricasinin adi oldugunu dusunuyor Megruli Nana sarkisinin ezgilerinden biri Rus besteci Pyotr Ilyic Caykovski tarafindan unlu Noel balesi Findikkiran da kullanildi Bir baska unlu Megrel sarkisi Dadiani nin Cagrisi Dadiani ailesine adanmistir DinMegrellerin tamamina yakini Ortodoks Hristiyan olup Tiflis teki Gurcu Kilisesi ne baglidir Gecmiste her Megrel klaninin ruhsal sefaat elde etmek icin kullandigi kendi koruyucu azizi ve ikonu cincinhati bulunmaktaydi Kemikleri koyundeki Megrel kiliselerinde tutuldugu iddia edilen Aziz Giorgi en onemli aziz kabul edilmekteydi Hristiyanlik oncesi pagan inanislarin izleri ozellikle agaclarla tapinma ile ilgili adetler ise hala yore folklorunda dogum evlilik ve olum yeni yil adetleri ile hasat festivallerinde gormek mumkundur Megrelya da en onemli dini yapi Martvili Manastiri olup Megrel baspiskoposu nin makami bu manastirin icindedir Martvili nin eski adi Ckondidi olup Megrelce Koca Mese agaci anlamina gelmekteydi ki baspiskopos burada ikamet ettigi icin Ckondideli Ckondidili unvanini tasimaktaydi KomsulukKaracay Balkar komsulugu Karacaylar arasindaki Aydabul soyu Megrel kokenli olup zamanla Karacaylasmislardir Unlu MegrellerKonstantine Gamsahurdia 1893 1975 20 yuzyilin en etkili Gurcu yazarlarindan biri Zviad Gamsahurdia 1939 1993 ilk Gurcistan basbakani 1991 1992 Lavrentiy Beria 1899 1953 Stalin doneminde Sovyet gizli polis sefi Merab Kostava 1939 1989 Gurcistan Ulusal Kahramani Sevkefza Sultan y 1825 1889 Osmanli Valide Sultani Khvicha Kvaratskhelia Napoli Fc de oynayan Megrel asilli Gurcu Kanat futbolcusuNotlarAyrica Mingreller ya da MengrellerKaynakca Joshuaproject Margaluri Mingrelian of Georgia Russian census 2010 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2013 a b c d e Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Argunbaskan isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Alfavitnyj spisok narodov obitayushih v Rossijskoj Imperii 5 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Demoskop Weekly 187 188 24 yanvarya 6 fevralya 2005 ve buradan alinma olarak Papsu Murat Rusya Imparatorlugu nda Yasayan Halklarin Alfabetik Listesinde Kafkasyalilar 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde E Jordaniya yazan mehmet Murselov ceviren Pontus nufusunun 13 15 yuzyillardaki etnik yapisi 1 bolum Lazlar 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tarih Incelemeleri Dergisi cilt XXV sayi 2 Aralik 2010 sayfa 607 624 Wixman Ronald 1984 The Peoples of the USSR An Ethnographic Handbook M E Sharpe New York 1984 sayfa 124 134 181 31 Ocak 1994 21 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi UN High Commissioner for refugees Background note on the Protection of Asylum Seekers and Refugees in Georgia remaining outside Georgia 28 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 22 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2022 Tavkul Ufuk Tarihi ve Etnik Acidan Karacay Malkar Turklerinin Kokeni olu kirik baglanti Rayfield Donald Stalin and His Hangmen The Tyrant and Those Who Killed for Him Random House Digital Inc 2005 p 354 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi McCauley Martin 1900 pg 1 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Hoiris Ole Yurukel Sefa Contrasts and solutions in the Caucasus Aarhus University Press 1998 p 187Dis baglantilarWikimedia Commons ta Megreller ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir