Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pars (Panthera pardus), leopar olarak da bilinir, kedigiller (Felidae) familyasından Panthera cinsinin 4 büyük kedi türünden biri. Önceleri parsın, aslan ve panterin melezi olduğu düşünülüyordu. Leopar ismi de Latince Leo (aslan) ile panter manasında kullanılan Pard kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. İlk doğa bilimciler leopar ve panterleri renkleriyle değil de panterin daha uzun olan kuyruğunu dikkate alarak kuyruk uzunluklarıyla ayırmışlardır.
| Panthera pardus | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Pars | |||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||
 Hassas (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Panthera pardus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||||
Özellikleri
Pars; aslan, kaplan ve jaguardan sonra en büyük cüsseye sahip dördüncü büyük kedi türüdür. Erkek parsın boyu yaşadığı bölgeye göre değişmekle birlikte ortalama 90 santimetre olan kuyruk da dahil 2,40 metreye kadar olabilir. Ağırlığı 90 kiloya erişebilir. Erkekler dişilerden %20-%40 kadar daha büyük olabilir. Diğer büyük kedilere kıyasla uzun gövdesine göre daha kısa bacaklara sahiptir. Büyük kedilerin içinde en iyi ağaca tırmanabilen türdür. Geniş pençelerinde sivri ve keskin tırnakları, kısa ve toparlak kulakları, göz alıcı parlaklıkta kısa tüylü postu vardır. Post rengi ve tüy uzunluğu yaşam alanına göre değişmekle beraber, parlak sarımsı kahverengiden koyu sarımsı pas rengine kadar farklılık gösterebilir. Üstünde siyah benekler bulunur.
Birçok kişi parsı jaguar ile karıştırır. Jaguardan farklı olarak beneklerinin içlerinde siyahlık bulunmaz. Çene ve kafa yapıları da jaguara göre daha küçüktür. Boğazlarının altında siyah noktalardan oluşan kolye benzeri çizgi vardır. Alt kısımları beyazdır. Gövdesinin üçte ikisi kadar da kuyrukları vardır. Postlarının üstündeki siyah benekleri, yapraklar arasında daha kolay kamufle olarak sezdirmeden avına yaklaşmasını sağlar. Postunun üstündeki benekler, insanların parmak izi gibi her bireyde farklılık gösterir. Parslarda melanistik siyah renkli olanlara da rastlanır. Siyah renkli olanlarına panter denildiği de olur. Bilim adamları önceleri siyah renkli parsları farklı bir tür olarak tanımlamalarına rağmen, sonradan farklı bir tür olmadığına karar vermişlerdir. Siyah renkli parsların postlarına bakıldığında belirsiz de olsa benekler görülebilir. Kardeş yavrulardan biri normal renkte olurken diğeri siyah olabilir. Çekingen ve ihtiyatlıdır. Duyuları çok kuvvetlidir. Bu özelliklerinin yanında avladıkları avları bazen sırtlan sürülerine kaptırırlar.
Taksonomi
Panthera pardus türüne bağlı alttürler (2024):
Yaşam şekli
Gizlenmekteki mahareti yüzünden parsı bulmak aslan veya çitayı bulmaktan daha zordur. Parslar, bulundukları yere çok iyi uyum sağlar. Gündüz tehlike sezdiğinden gece avlanmayı tercih eder. Gündüz öğle sıcağında sık otların veya bir ağacın dalında uyumayı tercih ederler. Bu nedenle sabahın erken veya akşam saatlerinde aktif olurlar. İnsanlara görünmemeyi tercih eder. Ağaca çıkmada çok ustadırlar. Cüssesine göre çok güçlü olduğu için yakaladığı geyik ve domuz gibi ağır avları bile ağaca çıkarabilir. Sesi güçlü bir homurtuya, gıcırtılı bir kükremeye benzer. Her zaman benzer eşle yaşamadığı gibi bazıları aynı eşle yaşar.
Dağılımı
Afrika'nın sıcak bozkırlarından Hindistan ve Malezya yarım adasının yağmur ormanları ve Çin'in karla kaplı soğuk dağlıklarına kadar olan ormanlarda, çalılıklarda, fundalıklarda, yarı çöl ortamda ya da kayalık dağ yamaçlarında yaşayabilirler. Siyah bireylere Afrika’da rastlanmazken Hindistan ve uzak doğunun orman alanlarında yaşayan popülasyonlarda rastlanabilir.
Türkiye'deki varlığı
Türkiye'deki varlığı ile ilgili son resmî kayıt 17 Ocak 1974 tarihinde Ankara'nın Beypazarı ilçesinin 5 km batısında bulunan Bağözü köyünde Havva Köksal'a saldırması sonrasında vurularak öldürülmesiyle gerçekleşti. 2001 yılında Doğu Akdeniz Bölgesi Dandi mevkiinde ve Doğu Karadeniz Bölgesi Müsikli Deresi'nde, 2004 yılında da Doğu Karadeniz Bölgesi Pokut Yaylası'nda görüldüğü iddia edilmiştir.
2010 yılında Siirt'te Gabar Dağı yakınlarında öldürülen pars fotoğrafı, 1974 yılından beri Türkiye'de parsla ilgili ele geçen ilk somut kanıt niteliğindedir. Ayrıca parsın cesedinin fotoğrafla belgelenmesi Türkiye'de hala popülasyonunun devam ettiği yönündeki iddiaları yeniden canlandırmıştır. 2013 yılının Kasım ayında Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde görülmüş ve nesli tükenmekte olan pars av tüfeğiyle vurularak öldürülmüştür.
18 Temmuz 2015 tarihinde Tunceli'nin Pülümür ilçesine bağlı Boğalı köyü Karagöz Deresi'nde, uzun süre su içerisinde kalmış ölü bir hayvan olduğu ihbarı üzerine Doğa Koruma ve Milli Parklar ekiplerince gen tespiti ve DNA analizleri için TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'ne gönderilmesinin ardından yapılan açıklamada yavru hayvanın Anadolu parsı olduğu ispatlanmıştır. Şırnak ilindeki biyoçeşitliliğin araştırıldığı bir çalışmada kullanılan fotokapanlarla 2018 Temmuz ve Aralık aylarında ve son olarak 2019 Kasım ayında olmak üzere aynı bireye ait olduğu düşünülen 3 ayrı fotoğrafı çekilmiştir (Araştırma makalesi 05.05.2021 tarihinde yayımlanmıştır).
Kaynakça
- ^ "The remarkable Panthera pardus (Felidae, Mammalia) record from Equi (Massa, Italy): taphonomy, morphology, and paleoecology". Quaternary Science Reviews (İngilizce). 110: 131-151. 15 Şubat 2015. doi:10.1016/j.quascirev.2014.12.020. ISSN 0277-3791. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Stein, A.B.; Athreya, V.; Gerngross, P.; Balme, G.; Henschel, P.; Karanth, U.; Miquelle, D.; Rostro-Garcia, S.; Kamler, J. F.; Laguardia, A.; Khorozyan, I.; Ghoddousi, A. (2020). "Panthera pardus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2020: e.T15954A163991139.
- ^ . 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Diyarbakır'ı sallayan leopar saldırısı!". Samanyolu Haber. 4 Kasım 2013. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ . 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ Karataş, Ahmet; Bulut, Şafak; Akbaba, Burak (5 Mayıs 2021). "Camera trap records confirm the survival of the Leopard (Panthera pardus L., 1758) in eastern Turkey (Mammalia: Felidae)". Zoology in the Middle East. 0 (0): 1-8. doi:10.1080/09397140.2021.1924419. ISSN 0939-7140.
- ^ . Evrim Ağacı. 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
- Habertürk 12.09.201316 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Pars Panthera pardus leopar olarak da bilinir kedigiller Felidae familyasindan Panthera cinsinin 4 buyuk kedi turunden biri Onceleri parsin aslan ve panterin melezi oldugu dusunuluyordu Leopar ismi de Latince Leo aslan ile panter manasinda kullanilan Pard kelimelerinin birlestirilmesiyle olusturulmustur Ilk doga bilimciler leopar ve panterleri renkleriyle degil de panterin daha uzun olan kuyrugunu dikkate alarak kuyruk uzunluklariyla ayirmislardir Panthera pardus Yasadigi donem araligi 2 58 0 myo Pleyistosen Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgN ParsKorunma durumuHassas IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim CarnivoraAlt takim FeliformiaFamilya FelidaeAlt familya PantherinaeCins PantheraTur P pardusIkili adlandirmaPanthera pardus Linnaeus 1758 DagilimiPars yavrusuDevrilmis bir agac dalinin ustunde oturan pars KenyaOzellikleriPars aslan kaplan ve jaguardan sonra en buyuk cusseye sahip dorduncu buyuk kedi turudur Erkek parsin boyu yasadigi bolgeye gore degismekle birlikte ortalama 90 santimetre olan kuyruk da dahil 2 40 metreye kadar olabilir Agirligi 90 kiloya erisebilir Erkekler disilerden 20 40 kadar daha buyuk olabilir Diger buyuk kedilere kiyasla uzun govdesine gore daha kisa bacaklara sahiptir Buyuk kedilerin icinde en iyi agaca tirmanabilen turdur Genis pencelerinde sivri ve keskin tirnaklari kisa ve toparlak kulaklari goz alici parlaklikta kisa tuylu postu vardir Post rengi ve tuy uzunlugu yasam alanina gore degismekle beraber parlak sarimsi kahverengiden koyu sarimsi pas rengine kadar farklilik gosterebilir Ustunde siyah benekler bulunur Bircok kisi parsi jaguar ile karistirir Jaguardan farkli olarak beneklerinin iclerinde siyahlik bulunmaz Cene ve kafa yapilari da jaguara gore daha kucuktur Bogazlarinin altinda siyah noktalardan olusan kolye benzeri cizgi vardir Alt kisimlari beyazdir Govdesinin ucte ikisi kadar da kuyruklari vardir Postlarinin ustundeki siyah benekleri yapraklar arasinda daha kolay kamufle olarak sezdirmeden avina yaklasmasini saglar Postunun ustundeki benekler insanlarin parmak izi gibi her bireyde farklilik gosterir Parslarda melanistik siyah renkli olanlara da rastlanir Siyah renkli olanlarina panter denildigi de olur Bilim adamlari onceleri siyah renkli parslari farkli bir tur olarak tanimlamalarina ragmen sonradan farkli bir tur olmadigina karar vermislerdir Siyah renkli parslarin postlarina bakildiginda belirsiz de olsa benekler gorulebilir Kardes yavrulardan biri normal renkte olurken digeri siyah olabilir Cekingen ve ihtiyatlidir Duyulari cok kuvvetlidir Bu ozelliklerinin yaninda avladiklari avlari bazen sirtlan surulerine kaptirirlar TaksonomiPanthera pardus turune bagli altturler 2024 Panthera pardus adersi Panthera pardus fusca Panthera pardus nimr Panthera pardus pardus Panthera pardus saxicolorYasam sekliGizlenmekteki mahareti yuzunden parsi bulmak aslan veya citayi bulmaktan daha zordur Parslar bulunduklari yere cok iyi uyum saglar Gunduz tehlike sezdiginden gece avlanmayi tercih eder Gunduz ogle sicaginda sik otlarin veya bir agacin dalinda uyumayi tercih ederler Bu nedenle sabahin erken veya aksam saatlerinde aktif olurlar Insanlara gorunmemeyi tercih eder Agaca cikmada cok ustadirlar Cussesine gore cok guclu oldugu icin yakaladigi geyik ve domuz gibi agir avlari bile agaca cikarabilir Sesi guclu bir homurtuya gicirtili bir kukremeye benzer Her zaman benzer esle yasamadigi gibi bazilari ayni esle yasar DagilimiAfrika nin sicak bozkirlarindan Hindistan ve Malezya yarim adasinin yagmur ormanlari ve Cin in karla kapli soguk dagliklarina kadar olan ormanlarda caliliklarda fundaliklarda yari col ortamda ya da kayalik dag yamaclarinda yasayabilirler Siyah bireylere Afrika da rastlanmazken Hindistan ve uzak dogunun orman alanlarinda yasayan populasyonlarda rastlanabilir Turkiye deki varligiTurkiye deki varligi ile ilgili son resmi kayit 17 Ocak 1974 tarihinde Ankara nin Beypazari ilcesinin 5 km batisinda bulunan Bagozu koyunde Havva Koksal a saldirmasi sonrasinda vurularak oldurulmesiyle gerceklesti 2001 yilinda Dogu Akdeniz Bolgesi Dandi mevkiinde ve Dogu Karadeniz Bolgesi Musikli Deresi nde 2004 yilinda da Dogu Karadeniz Bolgesi Pokut Yaylasi nda goruldugu iddia edilmistir 2010 yilinda Siirt te Gabar Dagi yakinlarinda oldurulen pars fotografi 1974 yilindan beri Turkiye de parsla ilgili ele gecen ilk somut kanit niteligindedir Ayrica parsin cesedinin fotografla belgelenmesi Turkiye de hala populasyonunun devam ettigi yonundeki iddialari yeniden canlandirmistir 2013 yilinin Kasim ayinda Diyarbakir in Cinar ilcesinde gorulmus ve nesli tukenmekte olan pars av tufegiyle vurularak oldurulmustur 18 Temmuz 2015 tarihinde Tunceli nin Pulumur ilcesine bagli Bogali koyu Karagoz Deresi nde uzun sure su icerisinde kalmis olu bir hayvan oldugu ihbari uzerine Doga Koruma ve Milli Parklar ekiplerince gen tespiti ve DNA analizleri icin TUBITAK Marmara Arastirma Merkezi ne gonderilmesinin ardindan yapilan aciklamada yavru hayvanin Anadolu parsi oldugu ispatlanmistir Sirnak ilindeki biyocesitliligin arastirildigi bir calismada kullanilan fotokapanlarla 2018 Temmuz ve Aralik aylarinda ve son olarak 2019 Kasim ayinda olmak uzere ayni bireye ait oldugu dusunulen 3 ayri fotografi cekilmistir Arastirma makalesi 05 05 2021 tarihinde yayimlanmistir Kaynakca The remarkable Panthera pardus Felidae Mammalia record from Equi Massa Italy taphonomy morphology and paleoecology Quaternary Science Reviews Ingilizce 110 131 151 15 Subat 2015 doi 10 1016 j quascirev 2014 12 020 ISSN 0277 3791 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Temmuz 2021 PBDB paleobiodb org 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Temmuz 2021 Stein A B Athreya V Gerngross P Balme G Henschel P Karanth U Miquelle D Rostro Garcia S Kamler J F Laguardia A Khorozyan I Ghoddousi A 2020 Panthera pardus IUCN Tehdit Altindaki Turlerin Kirmizi Listesi 2020 e T15954A163991139 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Kasim 2015 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2015 Diyarbakir i sallayan leopar saldirisi Samanyolu Haber 4 Kasim 2013 5 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2013 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2015 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Kasim 2015 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2015 Karatas Ahmet Bulut Safak Akbaba Burak 5 Mayis 2021 Camera trap records confirm the survival of the Leopard Panthera pardus L 1758 in eastern Turkey Mammalia Felidae Zoology in the Middle East 0 0 1 8 doi 10 1080 09397140 2021 1924419 ISSN 0939 7140 Evrim Agaci 13 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2021 Dis baglantilarHaberturk 12 09 201316 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde