Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malezya, Güneydoğu Asya’da yer alan, doğu ve batı olarak iki kara parçasına ayrılmış, 13 eyaletten oluşan, “parlamenter monarşi” ile yönetilen federal bir devlettir. Malezya'da 878 adet ada bulunur.
Malezya Malaysia Malezya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Başkent ve en büyük şehir | Kuala Lumpur 3°8′K 101°42′D / 3.133°K 101.700°D | ||||
| Yönetim merkezi | Putrajaya | ||||
| Resmî dil(ler) | Malayca | ||||
| Hükûmet | Federal parlamenter monarşi | ||||
| |||||
| Yasama organı | Parlamento | ||||
| Senato | |||||
| Temsilciler Meclisi | |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 330.803 km2 (66.) | ||||
• Su (%) | 0,3 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2020 tahminî | 32.730.000 (43..) | ||||
• 2010 sayımı | 28.334.135 | ||||
• Yoğunluk | 92/km2 (116.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2022 tahminî | ||||
• Toplam | 1,096 trilyon $ (30.) | ||||
• Kişi başına | 33.113 $ (54.) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2022 tahminî | ||||
• Toplam | 434 milyar $ (38.) | ||||
• Kişi başına | 13.108 $ (63.) | ||||
| Gini (2015) | ▼ 41 orta | ||||
| İGE (2019) |  0.810çok yüksek · 62. | ||||
| Para birimi | Ringgit (MYR) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+8 () | ||||
• Yaz (YSU) | kullanılmamaktadır | ||||
| Trafik akışı | sol | ||||
| Telefon kodu | +60 | ||||
| ISO 3166 kodu | |||||
| İnternet alan adı | .my | ||||
2017 sayımına göre 32.049.700 nüfusa sahip Malezya’da halkın % 55’i Malay, % 25’i Çinli, % 10’u Hint ve geriye kalan % 10’luk kesimse diğer etnik kökene sahiptir. Bunların 5.440.000'i Doğu Malezya ve 21.200.000'u Batı Malezya'da yaşamaktadır. Resmî dil Malayca olmasına rağmen halkın hemen hemen hepsi kusursuz İngilizce konuşabilmekte, bunun yanı sıra Arapça da geçerli diller arasında yer almaktadır. Ülkede resmî din İslam’dır ve Müslüman olan halkın çoğu Malay kökene sahip, az bir kısmı ise Hint'tir. Budizm, Çinli halk tarafından benimsenen din iken Hindu dini de Müslüman olmayan Hintlerin inancıdır. Hristiyanlık da yaygın olan dinler arasındadır.
Malezya federal anayasal monarşiye dayalı parlamenter demokrasi sistemiyle yönetilmektedir. 11’i Batı Malezya, 2’si Doğu Malezya’da olmak üzere toplam 13 eyaleti vardır bu eyaletlerden 9’u Sultanlar, 4’ü valiler tarafından yönetilir ve her beş yılda bir dönüşümlü olarak 9 eyaletin sultanından biri Kral olarak seçilir. Devlet başkanı kraldır. Her eyaletin kendi anayasası, kendi meclisi ve senatosu vardır. Meclisi oluşturan üyeler halk tarafından seçim yoluyla belirlenir. Senatoyu ise sultanlar belirler. Bunların dışında ülkede üç federal bölge vardır ve bu bölgelerin anayasası eyalet yasalarının üstündedir. Federal bölgeleri yöneten ise kraldır.
Her ne kadar devletin başı "sultan" olsa da, siyasi partiler Malezya'da sultandan daha önemli kuruluşlardır. En önemli siyasi parti, Malezya’nın bağımsızlığından bile önce kurulan, halkın geneline hitap edip desteğini alan, İslam’ın önemini vurgulayan fakat yine de Batı etkisinden kurtulamayan ’dur. Muhalefette ise 1980 yılında kurulan, İslam’ın siyasetin dar bir çerçevesine sığdırılamayacağını, bütün hayata homojen bir şekilde yayılması gerektiğini savunan, kamusal ve toplumsal her alanda İslamîleştirme çalışmaları başlatan ve azımsanamayacak kadar çok destekçisi olan parti, Malezya İslam Partisi’dir.
Tarihi
Malezya, 13'üncü yüzyıla kadar 500 yıl süreyle Srivicala Hindu ve Budist Krallığı'nın bir parçası olarak Sumatra'dan idâre edildi. Malezya daha sonra Cavalılar ve Malakka'nın Malezyalı hükümdarlarının egemenliği altına girdi. 15. yüzyılda Malakka'da İslam yayıldı ve bütün yarımadayı kapladı. Portekizliler 1511'de Malakka'yı ele geçirdiler. Ancak Hollandalılar ile Portekizliler arasında sürekli bir mücadele başladı. 1641'de Portekizliler Malakka'dan çekildi. Hollandalılar 1795 yılına kadar buraya egemen oldular. Penang'da 1786'da ve Singapur'da 1824'te yerleşmeye başlayan İngilizler giderek ticari ve siyasi etkinliklerini artırdılar. Bu arada çeşitli Malezya devletleri üzerinde hak iddia eden Tayland'la mücadeleler yapıldı. Malakka'yı Hollandalılar 1826'da tekrar işgal ettiler. Ancak 1826'da İngilizler Boğazlar Hükûmeti'ni kurdu ve 1914'te son Malezya eyaleti olan Johore İngilizlere boyun eğdi.
II. Dünya Savaşı sırasında Malezya, Japonya tarafından işgal edildi. 1948'de Malezya Federasyonu hükûmetine karşı gerillalar bir ayaklanma başlattılar. 1956'da yapılan İngiltere-Malezya konferansından sonra 1957'de Malezya'nın İngiliz Milletler Topluluğu içinde kalması şartı ile bağımsızlığı kabul edildi.
Bağımsızlık ve sonrası
1961'de Malezya başbakanı Abdurrahman, Güneydoğu Asya'daki İngiliz kolonilerinin bir federasyon halinde birleşmesi fikrini ortaya attı. Bu federasyona Malezya, Singapur, Saravak, Sabah ve Brunei sultanlıkları katılacaktı. Çin, Endonezya ve Filipinler'in federasyon fikrini engellemeye çalışmalarına rağmen, İngiltere, Japonya, Avustralya, Yeni Zelanda ve Amerika Birleşik Devletleri'nin desteği ile 16 Eylül 1963'te yeni federasyon kuruldu. Federal devlete Brunei sultanlığı hariç adı geçen bütün devletler katıldı. Yeni federasyon Malezya (Büyük Malezya) diye adlandırıldı. Ülke topraklarından büyük çıkarı olan İngiltere, Federasyon'un savunma görevini üstlendi. Fakat Çin ile barış isteyen akımların ülke içinde güçlenmesinin yanı sıra, Endonezya'nın gerillacıları fiilen destekleyen tutumu yüzünden federasyon güçlüklerle karşılaştı. Federasyon kurulurken 'nun anayasası bazı değişiklikler ile kabul edilmiştir.
Singapur 1965 yılında federasyondan ayrılmıştır.
Coğrafya
Güneydoğu Asya ülkelerinden biri olan Malezya, kuzeyden Tayland, Güney Çin Denizi ve Brunei, doğudan Celebes Denizi, güneyden Endonezya, Singapur ve Malakka Boğazı, batıdan ise Hint Okyanusu'na kavuşan Andaman Denizi ile çevrilidir. Akarsu bakımından oldukça zengindir. En önemli akarsuları Rejang, Kelantan, ve ırmaklarıdır. Malezya toprakları iki büyük kara parçasıyla bunların arasındaki Güney Çin Denizi içinde yer alan adalardan meydana gelir. İki büyük kara parçası Batı Malezya ve Doğu Malezya'dır. Batı Malezya bir yarımada şeklindedir ve ince bir kara bağlantısıyla şimdiki adı Tayland olan Siyam'a bağlıdır. Doğu Malezya, büyük bir kısmı Endonezya hakimiyetinde olan Borneo adasının içindedir. Malezya topraklarının % 30'u tarım alanı, % 61'i ormandır.
İklim
Malezya'nın iklimi ekvatoral iklimdir. Muson rüzgarlarının etkisiyle de özellikle Ocak ve Mayıs ayları arasındaki sürekli yağışlar, ülkenin nem miktarının % 80 civarına kadar yükselmesine neden olur. Yıllık yağış ortalaması bölgelere göre büyük farklılık gösterir. Genelde 2000–2540 mm olan bu oran, Sabah'da 1500–4500 mm, Saravak'da ise 300–400 mm arasında değişir. Günlük sıcaklık, alçak yerlerde 21 °C ilâ 32 °C arasında iken, yüksek bölgelerde daha düşüktür. Başlıca özellikleri sıcaklık, rutubet ve nem olan iklimi sebebiyle, ülkenin % 70'ini kaplayan tropikal ormanları vardır. Ormanlardaki mevcut 15.000 tür bitkinin 6000 türünü çeşitli ağaç cinsleri meydana getirir. Bu ağaçlardan bazıları 45 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. Bambu gibi makbul ağaçlar ve kauçuk ağaçları ve daha 800'ü aşkın tür orkide yetişir.
İdari Yapılanma
Ekonomi
Malezya Güneydoğu Asya ülkeleri içerisinde yıllık kalkınma oranı en fazla olan ülkelerden biridir. Malezya, ekonomik açıdan kendi kendine yeterlidir. Enflasyonu düşük, güçlü bir sermaye yatırımına sahip ekonomisi, sürekli gelişme içerisindedir. İşsizlik oranı % 7 civarındadır. Önceleri kauçuk ve kalaya bağlı kalan ekonomisi, 1980 yılından sonra daha başka alanlara da sarkmıştır. Serbest dış alım ve hür teşebbüsün tesirindeki ekonomi 1980 yılında % 8,5'luk artış hızı göstermiştir.Kişi başına düşen millî gelir 8617 dolardır. Yıllık millî hasılanın % 18'ini imalatçılık, % 23’ünü tarım, % 4'ünü de madencilik teşkil eder.
Tarım
En önemli ürünleri kauçuk, Hindistan cevizi, pirinç, muz, patates, ananas, hurma, mısır, çay, tütün'dür. Orman ürünleri bakımından oldukça zengin olup, özellikle kerestesi çok makbuldür.
Maden
Maden bakımından da zengin bir ülke olan Malezya, kalay üretiminde dünya birincisi olup, dünya kalay üretiminin % 70'ini karşılar. Diğer önemli madenleri demir, boksit, petrol, manganez, altın, tungsten ve titanyumdur. Sanayide Güneydoğu Asya ülkeleri arasında ileri bir seviyededir. Başlıca ihracatı kalay, kauçuk, demir filizi, boksit, , teneke kutu ve palmiye yağıdır. Dışarıdan makine, kimyevi maddeler, teknik araç ve gereçler almaktadır. Balıkçılık ve turizm önemli gelir kaynaklarıdır.
Sanayi
Malezya sanayi bakımından gelişmiştir. Petrol arıtma tesislerinin yanı sıra otomobil, dayanıklı tüketim malları, tekstil ürünleri, çeşitli gıda maddeleri, çimento ve diğer inşaat malzemeleri, mobilya ve ağaç ürünleri, kâğıt ve kırtasiye malzemeleri, kimyasal maddeler, gübre, kauçuk, plastik eşya, toprak ve madeni eşya, mekanik araçlar, elektrik gereçleri, ilaç, palmiye yağı vs. üreten çok sayıda fabrika kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurt içi hasıladaki payı % 27'dir. Çalışan nüfusun yaklaşık % 18'i sanayi sektöründe iş görmektedir.
Demografi
Etnik yapı
2006 sayımlarına göre Malezya'nın nüfusu 26.640.000'dir. Bunların 5.440.000'i Doğu Malezya ve 21.200.000'i Batı Malezya'da yaşamaktadır. Malezya'da yıllık nüfus artış hızı % 2,4'tür.15 yaşın altındaki insan sayısı toplam halkın % 34'üdür. Halkın % 50,4'ü Malay, % 23,7'si Çinli, % 11'i yerli, % 7,1'i Hint ve % 7,8'i diğer etnik gruplardır.
Din
Malezya sahip olduğu etnik gruplar ve kültürler kadar din bakımından da bütün bir ülke değildir. Malezya'da en önemli din halkın yarıdan fazlasının inandığı Müslümanlık olmakla birlikte ikinci büyük din Budizmdir.
- İslam: %61.3
- Budizm: %19.8
- Hristiyanlık: %9.2
- Hinduizm: %6.3
- Çin geleneksel dini: %1.3
- Bilinmiyor: %1.0
- Diğer (Sihizm, Şamanizm, Bahailik, Animizm vb.): %0.4
- Yok (Ateizm, agnostisizm, deizm vb.): %0.7
Bumiputralar
Malezya'da birinci sınıf vatandaş anlamına gelen Bumiputra'lar vergi ödemez, Üniversite'ye sınava girmeden alınır. Bumiputralar sadece Malaylar arasından çıkar.
Eğitim
Malezya'da eğitim federal hükûmetin Eğitim Bakanlığı tarafından yönetilir.
Çoğu Malezyalı eğitime üç ilâ altı yaşları arasında anaokulunda başlar. Anaokulları genel olarak özel olarak çalıştırılsa da, devlet tarafından yönetilen okullar da mevcuttur.
İlkokul
Malezya'da İlkokul yedi yaşında başlar ve altı senedir. Eğitim dili okullara göre değişmektedir. Malayca, Çince, Tamilce ve İngilizce eğitim veren okullar vardır.
Genel olarak devlet tarafından yönetilen ve denetlenen olarak iki türlü ilk öğretim okulu mevcuttur. Ulusal okullar (Sekolah Kebangsaan) Malayca ağırlıklı olarak eğitim verirken, Ulusal-tip okullar (Sekolah Jenis Kebangsaan) Çince ve Tamilce ağırlıklı eğitim vermektedir. Ortaokula başlamadan önce, 6. sınıfta, öğrenciler "Ujian Pencapaian Sekolah Rendah" (UPSR) veya "İlköğretim Takdir Sınavı" adı verilen sınava girerler.
Ayrıca önceleri "Penilaian Tahap Satu (PTS - İlk seviye takdir) sınavı verilen başka bir sınavda yapılmaktaydı. Bu sınavla başarılı öğrenciler anlaşılması ve 4. sınıf atlanarak 3. sınıftan 5. sınıfa atlamaları sağlanmaktaydı. Bu sınav 2001 yılında kaldırıldı.
Ortaokul ve Lise
Ortaokul Toplam 5 sene olup, özel okulda okumak isteyen öğrenciler ilkokul sonrası yapılan (UPSR) sınavı sonuçlarına göre çeşitli özel liselere kayıt yapabilmektedirler. Devlet liselerine kayıt yapmak için sınava girmeye gerek yoktur. Bu okullardaki başlıca diller Malayca, Çince, Tamilce ve İngilizce'dir. Lise 4'ten Lise 5'e geçmek için PMR sınavı vardır.
Üniversite
Üniversite harç parası ve üniversitedeki bütün masraflar projeden sorumlu hoca tarafından karşılanır. Eğitim süresi lisans için üç ilâ sekiz sene, mastır için iki ilâ üç sene ve Doktora için üç veya daha fazla senedir. Eğitim dili mühendisliklerde % 80 İngilizce, % 20 Malayca, sosyal bilimlerde % 50 İngilizce, % 50 Malayca. Yüksek lisans ve doktora eğitiminin tamamı İngilizce yapılmaktadır.
Yabancı öğrenciler
Malezya'daki yabancı öğrencilerin çoğunluğunu Arap ülkelerinden gelenler oluşturur. Öğrenciler genellikle yaşlı ve eğitim seviyeleri düşüktür. Arap öğrencilerin çoğunluğunu Sudan ve Libyalılar oluşturur. Sudanlıların büyük bir kısmı Malezya'dan burslu, yani üniversitedeki projelerde çalışır. Türkiye için şu anda danışmanlık adı altında birçok sahte ve yetersiz siteye rastlanmaktadır. Malezya'da öğrenim görmek isteyen öğrencilerin, danışmanlık şirketlerinin yetki belgelerini istemesi ve dikkatli olmaları tavsiye edilir.
Siyaset
Malezya krallıkla yönetilen ve çok partili demokratik sisteme dayalı bir konfederasyondur. Konfederasyonu oluşturan federal eyaletler de krallıkla yönetilir. Batı Malezya'da bulunan eyaletlerin krallarından biri dört yıllığına genel kral, yani "yüce başkan" seçilir. Ülke 31 Ağustos 1957'de yürürlüğe konan anayasayla yönetilmektedir. İki meclisli bir parlamenter sistem uygulanmaktadır. Birinci meclis 69, ikinci meclis 180 üyeden oluşur. Bu meclislerin üyeleri serbest genel seçimlerle belirlenir. Malezya Birleşmiş Milletler, D-8, İslam Konferansı Örgütü, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, İngiliz Milletler Topluluğu ve Uluslararası Para Fonu gibi birçok uluslararası örgüte üyedir.
Ulaşım
Malezya'da ulaşım gelişmiştir. Ülkede Malezya'nın karayolu ağı 290.099 kilometreyi kapsıyor. Bunun 288.083 kilometresi asfalt, 2.016 kilometresi paralı yol. 2.783 km Demiryolu vardır. Su yolları da ülkede önemli yer tutar. 7,296 km su yolu vardır. 115 Havaalanına karşılık 2 Helikopter alanı vardır.
Başlıca limanları: Bintulu, Kota Kinabalu, Kuantan, Kuching, Kudat'tır. Malezya'nın hayatında su yolları önemli bir yer alır. Halkın çoğu, su yollarına veya deniz kıyısına yakın yerlerde oturur. Bazı yerler sık ormanlarla kaplıdır. Bu sebeple su yolları, en kullanışlı ve en pratik ulaşım şeklidir.
' hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisözlük'te tanımlar |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikihaber'de haberler |
Kaynakça
- ^ Malezya bayrağı ve amblemi 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. myGovernment. Extracted September.
- ^ . Department of Statistics, Malaysia. 14 Mayıs 2020. 12 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
- ^ a b "Population Distribution and Basic Demographic Characteristics" (PDF). Department of Statistics, Malaysia. s. 82. 22 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2011.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
- ^ . World Bank. 12 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ Murib Morpi (12 Nisan 2011). "All 182 unnamed Sabah islands given names". . 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
- ^ a b c d Cumhuriyet Ansiklopedisi sayfa:2242
- ^ a b . 7 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2007.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ansisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Key statistics" 24 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Department of Statistics, Malaysia.
- ^ "Key data (2006)", Department of Statistics, Malaysia.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Haziran 2007.
- ^ Malezya Anayasası. Dokuzuncu madde.
- ^ a b c d e . 7 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2007.
- ^ Dünya Eğitim Forumu. UNESCO. Education for All 2000 Assessment Report. Malaysia. 12 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Haziran 2007'de erişildi.
- ^ . knoema.com. 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ (PDF). 2021. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
Dış bağlantılar
- Malezya İstatistik Dairesi2 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Malezya resmî turizm portali24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Encyclopædia Britannica 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Wikimedia Atlas'da Malaysia
Vikigezgin'de Malaysia ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Malezya Guneydogu Asya da yer alan dogu ve bati olarak iki kara parcasina ayrilmis 13 eyaletten olusan parlamenter monarsi ile yonetilen federal bir devlettir Malezya da 878 adet ada bulunur MalezyaMalaysia MalezyaBayrak ArmaSlogan Bersekutu Bertambah Mutu Turkce Birlik Guctur Milli mars Negaraku source source track track track track track track track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirKuala Lumpur 3 8 K 101 42 D 3 133 K 101 700 D 3 133 101 700Yonetim merkeziPutrajayaResmi dil ler MalaycaHukumetFederal parlamenter monarsi Yang di Pertuan AgongIbrahim Iskender BasbakanEnver IbrahimYasama organiParlamento Ust meclisSenato Alt meclisTemsilciler MeclisiTarihce Birlesik Krallik tan Malaya 31 Agustos 1957 Federasyon Sabah Saravak ve Singapur2 ile birlikte 16 Eylul 1963Yuzolcumu Toplam330 803 km2 66 Su 0 3Nufus 2020 tahmini32 730 000 43 2010 sayimi28 334 135 Yogunluk92 km2 116 GSYIH SAGP 2022 tahmini Toplam1 096 trilyon 30 Kisi basina33 113 54 GSYIH nominal 2022 tahmini Toplam434 milyar 38 Kisi basina13 108 63 Gini 2015 41 ortaIGE 2019 0 810 cok yuksek 62 Para birimiRinggit MYR Zaman dilimiUTC 8 Yaz YSU kullanilmamaktadirTrafik akisisolTelefon kodu 60ISO 3166 koduInternet alan adi my1Putrajaya hukumetin bas merkezidir 2 9 Agustos 1965 te Singapur birlikten ayrilmistir 2017 sayimina gore 32 049 700 nufusa sahip Malezya da halkin 55 i Malay 25 i Cinli 10 u Hint ve geriye kalan 10 luk kesimse diger etnik kokene sahiptir Bunlarin 5 440 000 i Dogu Malezya ve 21 200 000 u Bati Malezya da yasamaktadir Resmi dil Malayca olmasina ragmen halkin hemen hemen hepsi kusursuz Ingilizce konusabilmekte bunun yani sira Arapca da gecerli diller arasinda yer almaktadir Ulkede resmi din Islam dir ve Musluman olan halkin cogu Malay kokene sahip az bir kismi ise Hint tir Budizm Cinli halk tarafindan benimsenen din iken Hindu dini de Musluman olmayan Hintlerin inancidir Hristiyanlik da yaygin olan dinler arasindadir Malezya federal anayasal monarsiye dayali parlamenter demokrasi sistemiyle yonetilmektedir 11 i Bati Malezya 2 si Dogu Malezya da olmak uzere toplam 13 eyaleti vardir bu eyaletlerden 9 u Sultanlar 4 u valiler tarafindan yonetilir ve her bes yilda bir donusumlu olarak 9 eyaletin sultanindan biri Kral olarak secilir Devlet baskani kraldir Her eyaletin kendi anayasasi kendi meclisi ve senatosu vardir Meclisi olusturan uyeler halk tarafindan secim yoluyla belirlenir Senatoyu ise sultanlar belirler Bunlarin disinda ulkede uc federal bolge vardir ve bu bolgelerin anayasasi eyalet yasalarinin ustundedir Federal bolgeleri yoneten ise kraldir Her ne kadar devletin basi sultan olsa da siyasi partiler Malezya da sultandan daha onemli kuruluslardir En onemli siyasi parti Malezya nin bagimsizligindan bile once kurulan halkin geneline hitap edip destegini alan Islam in onemini vurgulayan fakat yine de Bati etkisinden kurtulamayan dur Muhalefette ise 1980 yilinda kurulan Islam in siyasetin dar bir cercevesine sigdirilamayacagini butun hayata homojen bir sekilde yayilmasi gerektigini savunan kamusal ve toplumsal her alanda Islamilestirme calismalari baslatan ve azimsanamayacak kadar cok destekcisi olan parti Malezya Islam Partisi dir TarihiBuyuk Malay kralliklarindan biri olan Malakka Sultanligi Sarayi Malezya 13 uncu yuzyila kadar 500 yil sureyle Srivicala Hindu ve Budist Kralligi nin bir parcasi olarak Sumatra dan idare edildi Malezya daha sonra Cavalilar ve Malakka nin Malezyali hukumdarlarinin egemenligi altina girdi 15 yuzyilda Malakka da Islam yayildi ve butun yarimadayi kapladi Portekizliler 1511 de Malakka yi ele gecirdiler Ancak Hollandalilar ile Portekizliler arasinda surekli bir mucadele basladi 1641 de Portekizliler Malakka dan cekildi Hollandalilar 1795 yilina kadar buraya egemen oldular Penang da 1786 da ve Singapur da 1824 te yerlesmeye baslayan Ingilizler giderek ticari ve siyasi etkinliklerini artirdilar Bu arada cesitli Malezya devletleri uzerinde hak iddia eden Tayland la mucadeleler yapildi Malakka yi Hollandalilar 1826 da tekrar isgal ettiler Ancak 1826 da Ingilizler Bogazlar Hukumeti ni kurdu ve 1914 te son Malezya eyaleti olan Johore Ingilizlere boyun egdi II Dunya Savasi sirasinda Malezya Japonya tarafindan isgal edildi 1948 de Malezya Federasyonu hukumetine karsi gerillalar bir ayaklanma baslattilar 1956 da yapilan Ingiltere Malezya konferansindan sonra 1957 de Malezya nin Ingiliz Milletler Toplulugu icinde kalmasi sarti ile bagimsizligi kabul edildi Bagimsizlik ve sonrasi Malezya icin Iliskin Anlasma Ingilizce metinleri belge Malezya Yasasi 1963 belge 1961 de Malezya basbakani Abdurrahman Guneydogu Asya daki Ingiliz kolonilerinin bir federasyon halinde birlesmesi fikrini ortaya atti Bu federasyona Malezya Singapur Saravak Sabah ve Brunei sultanliklari katilacakti Cin Endonezya ve Filipinler in federasyon fikrini engellemeye calismalarina ragmen Ingiltere Japonya Avustralya Yeni Zelanda ve Amerika Birlesik Devletleri nin destegi ile 16 Eylul 1963 te yeni federasyon kuruldu Federal devlete Brunei sultanligi haric adi gecen butun devletler katildi Yeni federasyon Malezya Buyuk Malezya diye adlandirildi Ulke topraklarindan buyuk cikari olan Ingiltere Federasyon un savunma gorevini ustlendi Fakat Cin ile baris isteyen akimlarin ulke icinde guclenmesinin yani sira Endonezya nin gerillacilari fiilen destekleyen tutumu yuzunden federasyon gucluklerle karsilasti Federasyon kurulurken nun anayasasi bazi degisiklikler ile kabul edilmistir Singapur 1965 yilinda federasyondan ayrilmistir CografyaKinbalu daglari Guneydogu Asya ulkelerinden biri olan Malezya kuzeyden Tayland Guney Cin Denizi ve Brunei dogudan Celebes Denizi guneyden Endonezya Singapur ve Malakka Bogazi batidan ise Hint Okyanusu na kavusan Andaman Denizi ile cevrilidir Akarsu bakimindan oldukca zengindir En onemli akarsulari Rejang Kelantan ve irmaklaridir Malezya topraklari iki buyuk kara parcasiyla bunlarin arasindaki Guney Cin Denizi icinde yer alan adalardan meydana gelir Iki buyuk kara parcasi Bati Malezya ve Dogu Malezya dir Bati Malezya bir yarimada seklindedir ve ince bir kara baglantisiyla simdiki adi Tayland olan Siyam a baglidir Dogu Malezya buyuk bir kismi Endonezya hakimiyetinde olan Borneo adasinin icindedir Malezya topraklarinin 30 u tarim alani 61 i ormandir IklimMalezya nin iklimi ekvatoral iklimdir Muson ruzgarlarinin etkisiyle de ozellikle Ocak ve Mayis aylari arasindaki surekli yagislar ulkenin nem miktarinin 80 civarina kadar yukselmesine neden olur Yillik yagis ortalamasi bolgelere gore buyuk farklilik gosterir Genelde 2000 2540 mm olan bu oran Sabah da 1500 4500 mm Saravak da ise 300 400 mm arasinda degisir Gunluk sicaklik alcak yerlerde 21 C ila 32 C arasinda iken yuksek bolgelerde daha dusuktur Baslica ozellikleri sicaklik rutubet ve nem olan iklimi sebebiyle ulkenin 70 ini kaplayan tropikal ormanlari vardir Ormanlardaki mevcut 15 000 tur bitkinin 6000 turunu cesitli agac cinsleri meydana getirir Bu agaclardan bazilari 45 m yukseklige kadar buyuyebilir Bambu gibi makbul agaclar ve kaucuk agaclari ve daha 800 u askin tur orkide yetisir Idari YapilanmaPerlis Kedah Penang Kelantan Terengganu Perak Selangor Negeri Sembilan Malakka Johore Pahang Saravak Sabah Labuan Kuala Lumpur Putrajaya Bati Malezya Dogu Malezya Mavi Eyaletler Kirmizi Federal topraklari Guney Cin Denizi Malakka Bogazi Tayland Korfezi Sulu Denizi Celebes Denizi Brunei Endonezya Endonezya Endonezya Singapur TaylandEkonomiMalezya Guneydogu Asya ulkeleri icerisinde yillik kalkinma orani en fazla olan ulkelerden biridir Malezya ekonomik acidan kendi kendine yeterlidir Enflasyonu dusuk guclu bir sermaye yatirimina sahip ekonomisi surekli gelisme icerisindedir Issizlik orani 7 civarindadir Onceleri kaucuk ve kalaya bagli kalan ekonomisi 1980 yilindan sonra daha baska alanlara da sarkmistir Serbest dis alim ve hur tesebbusun tesirindeki ekonomi 1980 yilinda 8 5 luk artis hizi gostermistir Kisi basina dusen milli gelir 8617 dolardir Yillik milli hasilanin 18 ini imalatcilik 23 unu tarim 4 unu de madencilik teskil eder Tarim Ulkenin onemli bir gecim kaynagi olan KaucukMalezya da cay tarlalari En onemli urunleri kaucuk Hindistan cevizi pirinc muz patates ananas hurma misir cay tutun dur Orman urunleri bakimindan oldukca zengin olup ozellikle kerestesi cok makbuldur Maden Maden bakimindan da zengin bir ulke olan Malezya kalay uretiminde dunya birincisi olup dunya kalay uretiminin 70 ini karsilar Diger onemli madenleri demir boksit petrol manganez altin tungsten ve titanyumdur Sanayide Guneydogu Asya ulkeleri arasinda ileri bir seviyededir Baslica ihracati kalay kaucuk demir filizi boksit teneke kutu ve palmiye yagidir Disaridan makine kimyevi maddeler teknik arac ve gerecler almaktadir Balikcilik ve turizm onemli gelir kaynaklaridir Sanayi Dunyaca unlu Petronas KuleleriProton Preve Malezyali otomobil ureticisi Proton dan bir araba Malezya sanayi bakimindan gelismistir Petrol aritma tesislerinin yani sira otomobil dayanikli tuketim mallari tekstil urunleri cesitli gida maddeleri cimento ve diger insaat malzemeleri mobilya ve agac urunleri kagit ve kirtasiye malzemeleri kimyasal maddeler gubre kaucuk plastik esya toprak ve madeni esya mekanik araclar elektrik gerecleri ilac palmiye yagi vs ureten cok sayida fabrika kurulmustur Imalat sanayisinin gayri safi yurt ici hasiladaki payi 27 dir Calisan nufusun yaklasik 18 i sanayi sektorunde is gormektedir DemografiEtnik yapi Geleneksel kiyafetlerle Malay etnik kokeni 2006 sayimlarina gore Malezya nin nufusu 26 640 000 dir Bunlarin 5 440 000 i Dogu Malezya ve 21 200 000 i Bati Malezya da yasamaktadir Malezya da yillik nufus artis hizi 2 4 tur 15 yasin altindaki insan sayisi toplam halkin 34 udur Halkin 50 4 u Malay 23 7 si Cinli 11 i yerli 7 1 i Hint ve 7 8 i diger etnik gruplardir Din Malezya sahip oldugu etnik gruplar ve kulturler kadar din bakimindan da butun bir ulke degildir Malezya da en onemli din halkin yaridan fazlasinin inandigi Muslumanlik olmakla birlikte ikinci buyuk din Budizmdir Islam 61 3 Budizm 19 8 Hristiyanlik 9 2 Hinduizm 6 3 Cin geleneksel dini 1 3 Bilinmiyor 1 0 Diger Sihizm Samanizm Bahailik Animizm vb 0 4 Yok Ateizm agnostisizm deizm vb 0 7Bumiputralar Malezya da birinci sinif vatandas anlamina gelen Bumiputra lar vergi odemez Universite ye sinava girmeden alinir Bumiputralar sadece Malaylar arasindan cikar EgitimMalezya da egitim federal hukumetin Egitim Bakanligi tarafindan yonetilir Cogu Malezyali egitime uc ila alti yaslari arasinda anaokulunda baslar Anaokullari genel olarak ozel olarak calistirilsa da devlet tarafindan yonetilen okullar da mevcuttur Ilkokul Malezya da Ilkokul yedi yasinda baslar ve alti senedir Egitim dili okullara gore degismektedir Malayca Cince Tamilce ve Ingilizce egitim veren okullar vardir Genel olarak devlet tarafindan yonetilen ve denetlenen olarak iki turlu ilk ogretim okulu mevcuttur Ulusal okullar Sekolah Kebangsaan Malayca agirlikli olarak egitim verirken Ulusal tip okullar Sekolah Jenis Kebangsaan Cince ve Tamilce agirlikli egitim vermektedir Ortaokula baslamadan once 6 sinifta ogrenciler Ujian Pencapaian Sekolah Rendah UPSR veya Ilkogretim Takdir Sinavi adi verilen sinava girerler Ayrica onceleri Penilaian Tahap Satu PTS Ilk seviye takdir sinavi verilen baska bir sinavda yapilmaktaydi Bu sinavla basarili ogrenciler anlasilmasi ve 4 sinif atlanarak 3 siniftan 5 sinifa atlamalari saglanmaktaydi Bu sinav 2001 yilinda kaldirildi Ortaokul ve Lise Ortaokul Toplam 5 sene olup ozel okulda okumak isteyen ogrenciler ilkokul sonrasi yapilan UPSR sinavi sonuclarina gore cesitli ozel liselere kayit yapabilmektedirler Devlet liselerine kayit yapmak icin sinava girmeye gerek yoktur Bu okullardaki baslica diller Malayca Cince Tamilce ve Ingilizce dir Lise 4 ten Lise 5 e gecmek icin PMR sinavi vardir Universite Putra Malezya Universitesi nin ana kapisi Universite harc parasi ve universitedeki butun masraflar projeden sorumlu hoca tarafindan karsilanir Egitim suresi lisans icin uc ila sekiz sene mastir icin iki ila uc sene ve Doktora icin uc veya daha fazla senedir Egitim dili muhendisliklerde 80 Ingilizce 20 Malayca sosyal bilimlerde 50 Ingilizce 50 Malayca Yuksek lisans ve doktora egitiminin tamami Ingilizce yapilmaktadir Yabanci ogrencilerMalezya daki yabanci ogrencilerin cogunlugunu Arap ulkelerinden gelenler olusturur Ogrenciler genellikle yasli ve egitim seviyeleri dusuktur Arap ogrencilerin cogunlugunu Sudan ve Libyalilar olusturur Sudanlilarin buyuk bir kismi Malezya dan burslu yani universitedeki projelerde calisir Turkiye icin su anda danismanlik adi altinda bircok sahte ve yetersiz siteye rastlanmaktadir Malezya da ogrenim gormek isteyen ogrencilerin danismanlik sirketlerinin yetki belgelerini istemesi ve dikkatli olmalari tavsiye edilir SiyasetMalezya Parlamentosu binasi Malezya krallikla yonetilen ve cok partili demokratik sisteme dayali bir konfederasyondur Konfederasyonu olusturan federal eyaletler de krallikla yonetilir Bati Malezya da bulunan eyaletlerin krallarindan biri dort yilligina genel kral yani yuce baskan secilir Ulke 31 Agustos 1957 de yururluge konan anayasayla yonetilmektedir Iki meclisli bir parlamenter sistem uygulanmaktadir Birinci meclis 69 ikinci meclis 180 uyeden olusur Bu meclislerin uyeleri serbest genel secimlerle belirlenir Malezya Birlesmis Milletler D 8 Islam Konferansi Orgutu Asya Pasifik Ekonomik Isbirligi Ingiliz Milletler Toplulugu ve Uluslararasi Para Fonu gibi bircok uluslararasi orgute uyedir UlasimMalezya daki bir havaray Malezya da ulasim gelismistir Ulkede Malezya nin karayolu agi 290 099 kilometreyi kapsiyor Bunun 288 083 kilometresi asfalt 2 016 kilometresi parali yol 2 783 km Demiryolu vardir Su yollari da ulkede onemli yer tutar 7 296 km su yolu vardir 115 Havaalanina karsilik 2 Helikopter alani vardir Baslica limanlari Bintulu Kota Kinabalu Kuantan Kuching Kudat tir Malezya nin hayatinda su yollari onemli bir yer alir Halkin cogu su yollarina veya deniz kiyisina yakin yerlerde oturur Bazi yerler sik ormanlarla kaplidir Bu sebeple su yollari en kullanisli ve en pratik ulasim seklidir Vikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarVikihaber de haberlerKaynakca Malezya bayragi ve amblemi 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde myGovernment Extracted September Department of Statistics Malaysia 14 Mayis 2020 12 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Haziran 2020 a b Population Distribution and Basic Demographic Characteristics PDF Department of Statistics Malaysia s 82 22 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Ekim 2011 a b c d World Economic Outlook Database October 2022 IMF org International Monetary Fund Erisim tarihi 20 Ekim 2020 World Bank 12 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2018 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Murib Morpi 12 Nisan 2011 All 182 unnamed Sabah islands given names 31 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Eylul 2013 a b c d Cumhuriyet Ansiklopedisi sayfa 2242 a b 7 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Haziran 2007 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi ans isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Key statistics 24 Agustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Department of Statistics Malaysia Key data 2006 Department of Statistics Malaysia Arsivlenmis kopya 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Haziran 2007 Malezya Anayasasi Dokuzuncu madde a b c d e 7 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Haziran 2007 Dunya Egitim Forumu UNESCO Education for All 2000 Assessment Report Malaysia 12 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Haziran 2007 de erisildi knoema com 4 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 PDF 2021 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2023 Dis baglantilarMalezya Istatistik Dairesi2 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Malezya resmi turizm portali24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopaedia Britannica10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Atlas da Malaysia Vikigezgin de Malaysia ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir