Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Litvanya tarihi bugünkü Litvanya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.
Orta Çağ
İnsanların Litvanya topraklarına ilk olarak yerleşmesinin son Buzul Çağı'nın sona erdiği MÖ 10000 yılı civarında olduğu sanılmaktadır. MÖ 2500 civarında bölgeye Hint-Avrupa kavimleri yerleşti ve MÖ 2000 civarında Baltık halklarının etnik bilinci oluşmaya başladı. Günümüzdeki Litvanlar ve Letonlar bu Baltık halklarından gelmektedirler. İlk Çağ ve Orta Çağ'da mevcut olan çeşitli Baltık halkları tarih boyunca eriyerek yok olmuşlar, sadece bu iki halk günümüze kadar ulaşmışlardır.
11. yüzyılda Litvanya Kiev Knezliği'nin bir parçasıydı. Ancak 12. yüzyıla doğru Litvanlık bilinci oluşmaya başladı ve 13. yüzyıl başlarında Litvanya Grandüklüğü oluştu.
Litvanya Grandüklüğü
Litvanlar Avrupa'da Hristiyanlığı en geç kabul eden uluslardan biridir. 6 Temmuz 1253 tarihinde taç giyen Litvanya Grandükü Mindaugas Hristiyanlığı kabul etmiş ancak suikast sonucu öldürülmesinden sonra ülke tekrar pagan dinine geri dönmüştür. Litvanya 13. yüzyılda defalarca Altın Orda Devleti tarafından istila edildi. Ancak 1377 yılında Litvanya Grandükü Jogaila'nın Hristiyanlığı kabul ederek Lehistan kraliçesi Jadwiga ile evlenmesi sonucu Litvanya Hristiyanlaşmaya başladı.
Litvanya Grandükü ile Lehistan kraliçesinin evliliği iki ülkenin kader birliği oluşturmasına yol açtı. Bu çiftin torunları Jagiellon Hanedanı olarak bilinmektedir ve hem Lehistan hem de Litvanya'yı 1377-1572 yılları arasında tek elden yönetmişlerdir. Ancak her iki ülke de aynı kral tarafından yönetilmekle birlikte 1569 yılına kadar ayrı ülkeler olarak kaldılar.
Lehistan-Litvanya Birliği
Lehistan-Litvanya Birliği, Avrupa tarihinde çeşitli adlar altında tanınmıştır. Bu adlardan bazıları Birinci Lehistan Cumhuriyeti, İki Ulus Cumhuriyeti, İki Ulus Birliği veya İki Halk Birliği şeklindedir (Lehçe: Rzeczpospolita Obojga Narodów). Lehistan ve Litvanya devletlerinin birleşmesi sonucu ortaya çıkan bu devlet 17. yüzyıl Avrupa'sının en büyük ülkelerinden biriydi.
Lehistan-Litvanya Birliği 1 Temmuz 1569 tarihinde imzalanan Lublin Antlaşması ile kuruldu. Bu antlaşmayla Lehistan Krallığı, Litvanya Grandüklüğü ve Kraliyet Prusyası tek bir devlet olarak birleştiler ve Avrupa'nın en güçlü ülkelerinden biri haline geldiler. Aslında bu ülkeler 1569 yılından önce de işbirliği halindeydiler. Lehistan ve Litvanya 1386 yılında Litvan Jagiellon Hanedanının Lehistan'ı yönetmeye başlamasından sonra aynı krallar tarafından yönetilmekteydiler. Ancak Lublin Birliğine gelinceye kadar kral hariç iki ülkenin bütün yönetim organları ayrı tutulmaktaydı. İki ülkenin ayrı meclis (Sejm) ve senatosu vardı. Kraków ve Vilnius'ta ayrı başkentler bulunmaktaydı. Birleşmeden sonra Krakow'da tek bir meclis ve senato kaldı. Başkent 1596 yılında da Varşova'ya taşındı.
Rusya dönemi (1795-1914)
Çariçe II. Katerina'nın zamanında Polonya-Litvanya Birliği parçalanarak başta Rusya olmak üzere Avusturya ve Prusya arasında bölüşüldü. Bu bölüşmeden sonra Litvanya topraklarının çoğu başkent Vilnius dahil Rusya'da kaldı. 1812 yılında Napolyon Bonapart'ın komutasındaki Fransız ordusu Litvanlar tarafından kurtarıcı gözüyle karşılandı. Ama Fransız ordusu geri çekilince Rusya çarı I. Nikolay Litvanya'da katı bir Ruslaştırma siyaseti başlattı. 1831 ve 1863 Polonyalılar ve Litvanlar ayaklandılar ama başarılı olamadılar. 1864'te Rusya Litvan dilini ve Latin alfabesini yasakladı. Litvanya'daki Rus egemenliği I. Dünya Savaşı'na kadar devam etti.
Yakın tarih
1915 yılında Litvanya Alman İmparatorluğu tarafından işgal edildi. Savaştan sonra da 16 Şubat 1918 tarihinde Litvanya bağımsızlığını ilan etti. II. Dünya Savaşı'ndan önce Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında yapılan Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı (Molotov Ribbentrop Paktı) sonucu Litvanya SSCB'nin kontrolü altına girdi. Sovyet ordusu Litvanlar tarafından kurtarıcı gözüyle karşılandı. Ancak 1941 yılında Litvanya'nın büyük bir bölümü Alman ordusu tarafından işgal edildi ve ülkenin Yahudi halkı Holokost'a (Yahudi Soykırımı) tabi tutuldu. Savaşın başlarından Litvanya'daki Yahudilerin sayısı 250.000'e yakındı. Alman işgali altında bu nüfusun % 90'ı ortadan kaldırıldı.
1945 yılında Sovyet ordusu Litvanya'ya girdi ve böylece Alman işgali sona erdi. Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi. 1941-1952 yılları arasında Litvanya Stalinizm'in en katı örneklerinden birine sahne oldu. 30.000'e yakın Litvan aile Sibirya'ya sürgüne gönderildi.
1980'lerin sonunda Sovyetler Birliği çözülmeye başladı. Baltık devletlerinde Sovyet baskısına karşı eylemler yapıldı. 23 Ağustos 1989 tarihinde Litvanya, Letonya ve Estonya'daki halk el ele tutuşarak Tallinn'den Riga'ya oradan da Vilnius'a kadar uzanan 600 kilometrelik bir insan zinciri oluşturarak dünyaya seslerini duyurmayı başardılar. Şarkı Devrimi adıyla anılan bu devrimi takiben 11 Mart 1990 tarihinde Litvanya SSCB'den bağımsızlığını ilan eden ilk Sovyet Cumhuriyeti oldu. 2004 yılında da Litvanya Avrupa Birliği'ne ve NATO'ya üye kabul edildi.
Kaynakça
- Zigmantas Kiaupa, et al. The History of Lithuania Before 1795, Vilnius, Litvanya Tarih Enstitüsü, 2000).
- Litvanya tarihi hakkındaki sayfalar ve forumlar 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Litvanya tarihi bugunku Litvanya topraklarinin tarih oncesi donemlerden gunumuze kadar uzanan tarihini kapsar Orta Cag1200 yilinda Baltik kavimlerinin yasadigi bolgeler Insanlarin Litvanya topraklarina ilk olarak yerlesmesinin son Buzul Cagi nin sona erdigi MO 10000 yili civarinda oldugu sanilmaktadir MO 2500 civarinda bolgeye Hint Avrupa kavimleri yerlesti ve MO 2000 civarinda Baltik halklarinin etnik bilinci olusmaya basladi Gunumuzdeki Litvanlar ve Letonlar bu Baltik halklarindan gelmektedirler Ilk Cag ve Orta Cag da mevcut olan cesitli Baltik halklari tarih boyunca eriyerek yok olmuslar sadece bu iki halk gunumuze kadar ulasmislardir 11 yuzyilda Litvanya Kiev Knezligi nin bir parcasiydi Ancak 12 yuzyila dogru Litvanlik bilinci olusmaya basladi ve 13 yuzyil baslarinda Litvanya Granduklugu olustu Litvanya GrandukluguTarihe gecmis ilk Litvanya Granduku Mindaugas Litvanlar Avrupa da Hristiyanligi en gec kabul eden uluslardan biridir 6 Temmuz 1253 tarihinde tac giyen Litvanya Granduku Mindaugas Hristiyanligi kabul etmis ancak suikast sonucu oldurulmesinden sonra ulke tekrar pagan dinine geri donmustur Litvanya 13 yuzyilda defalarca Altin Orda Devleti tarafindan istila edildi Ancak 1377 yilinda Litvanya Granduku Jogaila nin Hristiyanligi kabul ederek Lehistan kralicesi Jadwiga ile evlenmesi sonucu Litvanya Hristiyanlasmaya basladi Litvanya Granduku ve Lehistan Krali Jogaila II Wladyslaw Litvanya Granduku ile Lehistan kralicesinin evliligi iki ulkenin kader birligi olusturmasina yol acti Bu ciftin torunlari Jagiellon Hanedani olarak bilinmektedir ve hem Lehistan hem de Litvanya yi 1377 1572 yillari arasinda tek elden yonetmislerdir Ancak her iki ulke de ayni kral tarafindan yonetilmekle birlikte 1569 yilina kadar ayri ulkeler olarak kaldilar Lehistan Litvanya BirligiLublin Anlasmasi 1569 Lehistan Litvanya Birligi Avrupa tarihinde cesitli adlar altinda taninmistir Bu adlardan bazilari Birinci Lehistan Cumhuriyeti Iki Ulus Cumhuriyeti Iki Ulus Birligi veya Iki Halk Birligi seklindedir Lehce Rzeczpospolita Obojga Narodow Lehistan ve Litvanya devletlerinin birlesmesi sonucu ortaya cikan bu devlet 17 yuzyil Avrupa sinin en buyuk ulkelerinden biriydi Lehistan Litvanya Birligi nin 1618 yilindaki sinirlari Lehistan Litvanya Birligi 1 Temmuz 1569 tarihinde imzalanan Lublin Antlasmasi ile kuruldu Bu antlasmayla Lehistan Kralligi Litvanya Granduklugu ve Kraliyet Prusyasi tek bir devlet olarak birlestiler ve Avrupa nin en guclu ulkelerinden biri haline geldiler Aslinda bu ulkeler 1569 yilindan once de isbirligi halindeydiler Lehistan ve Litvanya 1386 yilinda Litvan Jagiellon Hanedaninin Lehistan i yonetmeye baslamasindan sonra ayni krallar tarafindan yonetilmekteydiler Ancak Lublin Birligine gelinceye kadar kral haric iki ulkenin butun yonetim organlari ayri tutulmaktaydi Iki ulkenin ayri meclis Sejm ve senatosu vardi Krakow ve Vilnius ta ayri baskentler bulunmaktaydi Birlesmeden sonra Krakow da tek bir meclis ve senato kaldi Baskent 1596 yilinda da Varsova ya tasindi Rusya donemi 1795 1914 1867 1914 yillari arasinda Litvanya Carice II Katerina nin zamaninda Polonya Litvanya Birligi parcalanarak basta Rusya olmak uzere Avusturya ve Prusya arasinda bolusuldu Bu bolusmeden sonra Litvanya topraklarinin cogu baskent Vilnius dahil Rusya da kaldi 1812 yilinda Napolyon Bonapart in komutasindaki Fransiz ordusu Litvanlar tarafindan kurtarici gozuyle karsilandi Ama Fransiz ordusu geri cekilince Rusya cari I Nikolay Litvanya da kati bir Ruslastirma siyaseti baslatti 1831 ve 1863 Polonyalilar ve Litvanlar ayaklandilar ama basarili olamadilar 1864 te Rusya Litvan dilini ve Latin alfabesini yasakladi Litvanya daki Rus egemenligi I Dunya Savasi na kadar devam etti Yakin tarih1915 yilinda Litvanya Alman Imparatorlugu tarafindan isgal edildi Savastan sonra da 16 Subat 1918 tarihinde Litvanya bagimsizligini ilan etti II Dunya Savasi ndan once Nazi Almanyasi ile Sovyetler Birligi arasinda yapilan Alman Sovyet Saldirmazlik Pakti Molotov Ribbentrop Pakti sonucu Litvanya SSCB nin kontrolu altina girdi Sovyet ordusu Litvanlar tarafindan kurtarici gozuyle karsilandi Ancak 1941 yilinda Litvanya nin buyuk bir bolumu Alman ordusu tarafindan isgal edildi ve ulkenin Yahudi halki Holokost a Yahudi Soykirimi tabi tutuldu Savasin baslarindan Litvanya daki Yahudilerin sayisi 250 000 e yakindi Alman isgali altinda bu nufusun 90 i ortadan kaldirildi Litvanya nin Bagimsizlik Aniti Lituania Restituta 1945 yilinda Sovyet ordusu Litvanya ya girdi ve boylece Alman isgali sona erdi Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi 1941 1952 yillari arasinda Litvanya Stalinizm in en kati orneklerinden birine sahne oldu 30 000 e yakin Litvan aile Sibirya ya surgune gonderildi 1980 lerin sonunda Sovyetler Birligi cozulmeye basladi Baltik devletlerinde Sovyet baskisina karsi eylemler yapildi 23 Agustos 1989 tarihinde Litvanya Letonya ve Estonya daki halk el ele tutusarak Tallinn den Riga ya oradan da Vilnius a kadar uzanan 600 kilometrelik bir insan zinciri olusturarak dunyaya seslerini duyurmayi basardilar Sarki Devrimi adiyla anilan bu devrimi takiben 11 Mart 1990 tarihinde Litvanya SSCB den bagimsizligini ilan eden ilk Sovyet Cumhuriyeti oldu 2004 yilinda da Litvanya Avrupa Birligi ne ve NATO ya uye kabul edildi KaynakcaZigmantas Kiaupa et al The History of Lithuania Before 1795 Vilnius Litvanya Tarih Enstitusu 2000 Litvanya tarihi hakkindaki sayfalar ve forumlar 22 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde