Mahmud Nedim Paşa (d. 1818 - ö. 14 Mayıs 1883), Abdülaziz saltanatında 2 değişik dönemde toplam bir yıl yedi ay on bir gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
Mahmud Nedim Paşa | |
---|---|
Osmanlı Sadrazamı | |
Görev süresi 26 Ağustos 1875 - 12 Mayıs 1876 | |
Hükümdar | Abdülaziz |
Yerine geldiği | Ahmed Esad Paşa |
Yerine gelen | Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa |
Görev süresi 7 Eylül 1871 - 31 Temmuz 1872 | |
Hükümdar | Abdülaziz |
Yerine geldiği | Mehmed Emin Âli Paşa |
Yerine gelen | Mithat Paşa |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 1818 |
Ölüm | 14 Mayıs 1883 İstanbul |
Hayatı
1818 yılında doğan Mahmud Nedim Paşa Şam ve Bağdat valilikleri yapmış olan vezir rütbeli Gürcü Mehmet Necip Paşa'nın küçük oğluydu.
Eğitimini bitirince devlet memuriyetine girdi. Mektub-i Sedaret ve amedi kalemlerine girdi ve Bursalı Said Paşa'ya divan katibi oldu. Sonra mektub-i sedaret yardımcısı oldu. Sonra sırasıyla Şubat 1847'de mektub-i sedaret muavini; (Şubat 1847'de) sedaret mektupçusu; Mayıs 1849'da Divan-ı Humayun amedi yardımcısı, Aralık 1849'da amedi ve 1853'te beylikçi yapıldı. Temmuz 1854'ten itibaren sedaret müsteşarlığına ve Temmuz 1854'ten itibaren de Hariciye Nazırlığı müsteşarlığına getirildi.
Şubat 1855'te vezir şeref unvanı verilerek Sayda valisi tayin edildi ve sırasıyla 'te Şam valisi ve Şubat 1858'de İzmir valisi tayin edildi. Sonra İstanbul'a geçti. Şubat 1858;'de Meclisi Tanzimat üyesi ve Nisan 1858'de Hariciye Nazırı Keçecizade Fuat Paşa Paris'e gittiğinde vekaletle Hariciye Nazırı olarak çalıştı. Ağustos 1858'de Ticaret Nazırı olarak tayin edilip Aralık 1859'da azledilince kadar görev yaptı. Temmuz 1860'ta kendi isteği ile Trablusgarp valisi yapıldı ve burada 7 yıl valilik yaptı. 1876'de İstanbul'a döndü ve Haziran 1867'de Meclisi Vala üyeliğine tayin edildi. Ağustos 1867'de Devai Nazırı ve Mart 1868'de ikinci kez sedaret müsteşarı oldu. Hakkı Paşa öldükten sonra doğrudan doğruya saray tarafından Bahriye Nazırı yapıldı.
Sultan Abdülaziz'le yakın ilişkiler kurmuştu. Padişah'ın hiç denetimsiz monarşik idare hakkı olduğu telkini yapmaktaydı. Bu nedenle Abdülaziz'in gözüne girmişti. Sadrazam Âli Paşa 7 Eylül 1871'de öldüğünde Abdülaziz'in şahsi tercihi ile birinci kez sadrazamlığa getirildi. İlk icraatı daha önce Osmanlı devletinin batı Avrupa devletlerine dayanan politikasını tayin eden Âli Paşa'nın siyasetlerini değiştirmeye çalışmak oldu. Ama önceki işi Âli Paşa'nın ailesini, dostlarını ve devlet içinde birlikte çalıştığı iş arkadaşlarını görevlerinden ayırmak oldu. Dış siyasetinde o zamanki Rusya büyükelçisi Nikolay Pavloviç İgnatyev'e yakın bağlılık gösterip Osmanlı Devleti dış siyasetini Rusya dış siyasetini takip eder bir devlet şekline soktu. Bu Rusya sevgisi yüzünden İstanbul siyasi çevrelerinde lakabı "Nedimof"a çıktı. Bu da Osmanlı devletinin batı Avrupa devletleri yanında itibarının kırılmasına ve devletin yalnız kalmasına sebep oldu. İçişlerinde takip ettiği hiç sorumsuz merkeziyetçi yanlış siyaset Abdülaziz'in halkın sevgisini kaybetmesine ve özellikle Balkanlarda milliyetçiliğinin önem kazanmasına neden oldu. Bu kötü gidişat Mithat Paşa tarafından Abdülaziz'e bildirilip sultan uyarıldı. Bunun üzerine 31 Temmuz 1872'de Abdülaziz, Mahmud Nedim Paşa'yı sadrazamlıktan azletti.
Temmuz 1872'de Kona Kastamonu valiliği verildi ve böylece İstanbul'dan uzaklaştırıldı. Fakat yeni sadrazam olan Mithat Paşa onun sadrazamlığı sıralarda yaptığı yolsuzlukların ve Hazine-i Maliye'yi soktuğu zararların hesabının sorulmasında ısrar ettiği için İstanbul'a geri çağrıldı. Fakat yapılan araştırmalar sonunda bir sonuç alınamadı ve Mahmud Nedim Paşa Trabzon'a zorunlu sürgüne gönderildi. Ekim 1873'te Adana valiliğine tayin edildi. Tam bu sırada Hersek isyanı çıktı ve ülke büyük bir siyasi kriz içine girdi. Sultan Abdulaziz, Mahmud Nedim Paşa'nın Rusya yakınlığını bildiği için ve bu yakınlık dolayısıyla bu isyana Rusya'nın karışmasını önleyeceğini sandığı için Mahmud Nedim Paşa'yı 21 Ağustos 1875'te İstanbul'a çağırttı. Ona Şura-yı Devlet üyeliği görevi verildi.
Mahmud Nedim Paşa eğer kendisine iktidar verilirse Hersek isyanı meselesini 15-20 günde çözebileceğini Abdülaziz'e bildirince, Sultan'ın isteğiyle 26 Ağustos 1875'te ikinci kez sadrazamlığa getirildi. Fakat sadrazam olduğunda Hersek isyanını bastıramadı. Bu yetmezmiş gibi ayaklanmalar Sırbistan, Bulgaristan ve diğer bölgelere de yayılmaya başladı. Mahmut Nedim Paşa'nın bunlara karşı aldığı tedbirler hep boşa gitti. Ayaklanmalar dolayısıyla gereken yüksek askeri harcamalar devlet maliyesini sarstı. Yeni vergiler koymak imkânı yoktu ve o zamana kadar devlet maliyesi yüksek faizlerle dış borç almaya dayanmakta idi. Mahmud Nedim Paşa dış borç alınmasında Osmanlı devleti tahvilleri için gayet yüksek faiz ödemekten kaçınmak için devlet dış tahvillerinin faizini (dış piyasalarda geçen) ama eskisinden %50 daha düşük olan faizlere indirdi. Bu Avrupa'da Osmanlı tahvilleri satın alan ve gayet yüksek faiz gelirinden istifade eden Batı Avrupa bankaları ve maliyecilerinin ve ülke içinde ellerinde fonları olup bunları yüksek faizli Osmanlı devleti tahvilleri ile nemalandıran küçük bir iç rantiyer-maliyeci tabakasının büyük tepkilerine neden oldu. Bu arada medrese öğrencileri de derslerine girmeyip Fatih ve Beyazıt meydanlarında gösteriler yaptılar. Bu başarısızlıklar nedeniyle 12 Mayıs 1876'da sadrazamlıktan azledildi.
Önce Çeşme'ye sürgüne gönderildi. Oradan da sürgün yeri Sakız Adası'na çevrildi. 31 Ağustos 1876'da II. Abdülhamit padişah olduktan sonra affedildi. Birinci meşrutiyet kurulması, "Doksan-Üç-Osmanlı-Rus Savaşı"'nin kaybı ve 11 Şubat 1878'den itibaren II. Abdülhamit idaresinin başlamasından sonra 1879 başlarında Mahmud Nedim Paşa Musul valisi olarak tayin edildi. Ama hemen ardından İstanbul'a dönmesi emri gönderildi. Sadrazam olan Ahmed Arifi Paşa'nın muhalefetine rağmen 1879 sonlarında Mahmud Nedim Paşa Dahiliye Nazırı olarak göreve getirildi. Bu görevde iken 1882 sonlarında hastalandı ve hastalığı uzun sürdüğü için görevinden alındı.
14 Mayıs 1883'te öldü. II. Mahmud Türbesi haziresine gömüldü.
Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilir:
Cömert, zekî, şair, kâtipti.
Orta derecede bir şair ve yazar olduğu belirtilmektedir. Bir divanı bulunmaktadır. Hikaye-i Melik-i Muzaffer ve Ayine ve Hasbıhal adlı popüler okuyucuya hitap eden basılmış eserleri bulunur. Kendisine yöneltilen suçlamaları inceleyip redden Reddiye adlı bir polemik kitabı basılmıştır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Buz, Ayhan (2009) "Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap,
- Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
- Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISİS Press, .
- İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Başımevi, (Dergah Yayınevi 2002) (Google books [2]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,
- Tektaş, Nazım (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [3]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Yılmaz, Recep, "Mahmut Nedim Paşa", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.69-70
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.İV s.336-337 [4]
Siyasi görevi | ||
---|---|---|
Önce gelen: Mehmed Emin Âli Paşa | Osmanlı Sadrazamı 7 Eylül 1871 - 31 Temmuz 1872 | Sonra gelen: Mithat Paşa |
Önce gelen: Ahmed Esad Paşa | Osmanlı Sadrazamı 26 Ağustos 1875 - 12 Mayıs 1876 | Sonra gelen: Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mahmud Nedim Pasa d 1818 o 14 Mayis 1883 Abdulaziz saltanatinda 2 degisik donemde toplam bir yil yedi ay on bir gun sadrazamlik yapmis bir Osmanli devlet adamidir Mahmud Nedim PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 26 Agustos 1875 12 Mayis 1876Hukumdar AbdulazizYerine geldigi Ahmed Esad PasaYerine gelen Mutercim Mehmed Rusdi PasaGorev suresi 7 Eylul 1871 31 Temmuz 1872Hukumdar AbdulazizYerine geldigi Mehmed Emin Ali PasaYerine gelen Mithat PasaKisisel bilgilerDogum 1818Olum 14 Mayis 1883 IstanbulHayati1818 yilinda dogan Mahmud Nedim Pasa Sam ve Bagdat valilikleri yapmis olan vezir rutbeli Gurcu Mehmet Necip Pasa nin kucuk ogluydu Egitimini bitirince devlet memuriyetine girdi Mektub i Sedaret ve amedi kalemlerine girdi ve Bursali Said Pasa ya divan katibi oldu Sonra mektub i sedaret yardimcisi oldu Sonra sirasiyla Subat 1847 de mektub i sedaret muavini Subat 1847 de sedaret mektupcusu Mayis 1849 da Divan i Humayun amedi yardimcisi Aralik 1849 da amedi ve 1853 te beylikci yapildi Temmuz 1854 ten itibaren sedaret mustesarligina ve Temmuz 1854 ten itibaren de Hariciye Nazirligi mustesarligina getirildi Subat 1855 te vezir seref unvani verilerek Sayda valisi tayin edildi ve sirasiyla te Sam valisi ve Subat 1858 de Izmir valisi tayin edildi Sonra Istanbul a gecti Subat 1858 de Meclisi Tanzimat uyesi ve Nisan 1858 de Hariciye Naziri Kececizade Fuat Pasa Paris e gittiginde vekaletle Hariciye Naziri olarak calisti Agustos 1858 de Ticaret Naziri olarak tayin edilip Aralik 1859 da azledilince kadar gorev yapti Temmuz 1860 ta kendi istegi ile Trablusgarp valisi yapildi ve burada 7 yil valilik yapti 1876 de Istanbul a dondu ve Haziran 1867 de Meclisi Vala uyeligine tayin edildi Agustos 1867 de Devai Naziri ve Mart 1868 de ikinci kez sedaret mustesari oldu Hakki Pasa oldukten sonra dogrudan dogruya saray tarafindan Bahriye Naziri yapildi Sultan Abdulaziz le yakin iliskiler kurmustu Padisah in hic denetimsiz monarsik idare hakki oldugu telkini yapmaktaydi Bu nedenle Abdulaziz in gozune girmisti Sadrazam Ali Pasa 7 Eylul 1871 de oldugunde Abdulaziz in sahsi tercihi ile birinci kez sadrazamliga getirildi Ilk icraati daha once Osmanli devletinin bati Avrupa devletlerine dayanan politikasini tayin eden Ali Pasa nin siyasetlerini degistirmeye calismak oldu Ama onceki isi Ali Pasa nin ailesini dostlarini ve devlet icinde birlikte calistigi is arkadaslarini gorevlerinden ayirmak oldu Dis siyasetinde o zamanki Rusya buyukelcisi Nikolay Pavlovic Ignatyev e yakin baglilik gosterip Osmanli Devleti dis siyasetini Rusya dis siyasetini takip eder bir devlet sekline soktu Bu Rusya sevgisi yuzunden Istanbul siyasi cevrelerinde lakabi Nedimof a cikti Bu da Osmanli devletinin bati Avrupa devletleri yaninda itibarinin kirilmasina ve devletin yalniz kalmasina sebep oldu Icislerinde takip ettigi hic sorumsuz merkeziyetci yanlis siyaset Abdulaziz in halkin sevgisini kaybetmesine ve ozellikle Balkanlarda milliyetciliginin onem kazanmasina neden oldu Bu kotu gidisat Mithat Pasa tarafindan Abdulaziz e bildirilip sultan uyarildi Bunun uzerine 31 Temmuz 1872 de Abdulaziz Mahmud Nedim Pasa yi sadrazamliktan azletti Temmuz 1872 de Kona Kastamonu valiligi verildi ve boylece Istanbul dan uzaklastirildi Fakat yeni sadrazam olan Mithat Pasa onun sadrazamligi siralarda yaptigi yolsuzluklarin ve Hazine i Maliye yi soktugu zararlarin hesabinin sorulmasinda israr ettigi icin Istanbul a geri cagrildi Fakat yapilan arastirmalar sonunda bir sonuc alinamadi ve Mahmud Nedim Pasa Trabzon a zorunlu surgune gonderildi Ekim 1873 te Adana valiligine tayin edildi Tam bu sirada Hersek isyani cikti ve ulke buyuk bir siyasi kriz icine girdi Sultan Abdulaziz Mahmud Nedim Pasa nin Rusya yakinligini bildigi icin ve bu yakinlik dolayisiyla bu isyana Rusya nin karismasini onleyecegini sandigi icin Mahmud Nedim Pasa yi 21 Agustos 1875 te Istanbul a cagirtti Ona Sura yi Devlet uyeligi gorevi verildi Mahmud Nedim Pasa eger kendisine iktidar verilirse Hersek isyani meselesini 15 20 gunde cozebilecegini Abdulaziz e bildirince Sultan in istegiyle 26 Agustos 1875 te ikinci kez sadrazamliga getirildi Fakat sadrazam oldugunda Hersek isyanini bastiramadi Bu yetmezmis gibi ayaklanmalar Sirbistan Bulgaristan ve diger bolgelere de yayilmaya basladi Mahmut Nedim Pasa nin bunlara karsi aldigi tedbirler hep bosa gitti Ayaklanmalar dolayisiyla gereken yuksek askeri harcamalar devlet maliyesini sarsti Yeni vergiler koymak imkani yoktu ve o zamana kadar devlet maliyesi yuksek faizlerle dis borc almaya dayanmakta idi Mahmud Nedim Pasa dis borc alinmasinda Osmanli devleti tahvilleri icin gayet yuksek faiz odemekten kacinmak icin devlet dis tahvillerinin faizini dis piyasalarda gecen ama eskisinden 50 daha dusuk olan faizlere indirdi Bu Avrupa da Osmanli tahvilleri satin alan ve gayet yuksek faiz gelirinden istifade eden Bati Avrupa bankalari ve maliyecilerinin ve ulke icinde ellerinde fonlari olup bunlari yuksek faizli Osmanli devleti tahvilleri ile nemalandiran kucuk bir ic rantiyer maliyeci tabakasinin buyuk tepkilerine neden oldu Bu arada medrese ogrencileri de derslerine girmeyip Fatih ve Beyazit meydanlarinda gosteriler yaptilar Bu basarisizliklar nedeniyle 12 Mayis 1876 da sadrazamliktan azledildi Once Cesme ye surgune gonderildi Oradan da surgun yeri Sakiz Adasi na cevrildi 31 Agustos 1876 da II Abdulhamit padisah olduktan sonra affedildi Birinci mesrutiyet kurulmasi Doksan Uc Osmanli Rus Savasi nin kaybi ve 11 Subat 1878 den itibaren II Abdulhamit idaresinin baslamasindan sonra 1879 baslarinda Mahmud Nedim Pasa Musul valisi olarak tayin edildi Ama hemen ardindan Istanbul a donmesi emri gonderildi Sadrazam olan Ahmed Arifi Pasa nin muhalefetine ragmen 1879 sonlarinda Mahmud Nedim Pasa Dahiliye Naziri olarak goreve getirildi Bu gorevde iken 1882 sonlarinda hastalandi ve hastaligi uzun surdugu icin gorevinden alindi Mahmud Nedim Pasa nin anit mezari 14 Mayis 1883 te oldu II Mahmud Turbesi haziresine gomuldu Sicill i Osmani de soyle degerlendirilir Comert zeki sair katipti Orta derecede bir sair ve yazar oldugu belirtilmektedir Bir divani bulunmaktadir Hikaye i Melik i Muzaffer ve Ayine ve Hasbihal adli populer okuyucuya hitap eden basilmis eserleri bulunur Kendisine yoneltilen suclamalari inceleyip redden Reddiye adli bir polemik kitabi basilmistir Kaynakca a b c d e f Yilmaz Recep Mahmut Nedim Pasa 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 69 70 ISBN 975 08 0072 9 a b c d e Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 336 337 1 Dis baglantilarBuz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN 978 975 254 278 5 Danișmend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Kuneralp Sinan 1999 Son Donem Osmanli Erkan ve Ricali 1839 1922 Prosopografik Rehber Istanbul ISIS Press ISBN 9784281181 Inal Ibnulemin Mehmet Kemal 1964 Son Sadrazamlar 4 cilt Ankara Milli Egitim Basimevi Dergah Yayinevi 2002 Google books 2 12 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tektas Nazim 2002 Sadrazamlar Osmanli da Ikinci Adam Saltanati Istanbul Cati Yayinevi Google books 3 7 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yilmaz Recep Mahmut Nedim Pasa 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 69 70 ISBN 975 08 0072 9 Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 336 337 4 Siyasi goreviOnce gelen Mehmed Emin Ali Pasa Osmanli Sadrazami 7 Eylul 1871 31 Temmuz 1872 Sonra gelen Mithat PasaOnce gelen Ahmed Esad Pasa Osmanli Sadrazami 26 Agustos 1875 12 Mayis 1876 Sonra gelen Mutercim Mehmed Rusdi Pasa