Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maltepe Havagazı Fabrikası 1929-1990 yılları arasında Ankara'nın Maltepe semtinde faaliyet gösteren elektrik santralı ve havagazı üretim tesisi.
| Maltepe Havagazı Fabrikası | |
|---|---|
| Hammadde | Betonarme |
| Oluşturulma | 1928 |
| Günümüzdeki konumu | 2006 yılında yıkılmıştır |
Ankara’nın ilk havagazı üretim tesisi ve ilk ilk kok kömürü ile çalışan elektrik üretim tesisidir. Gazometreler, elektrik santrali, su kulesi, havagazı ocak dairesi, yakıt tankları ve depoları, silo, atölye gibi yapılar ile bir bütünün parçaları olarak tasarlanmış bir yerleşkedir.
1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilen yapı 2006 yılında Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından koruma kapsamından çıkartılıp Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından yıkılmıştır. Sanayi tarihi açısından önemli olan yapının korunmamış olması çeşitli tepkilerle karşılanmıştır.
Arka plan
Ankara’da ilk özel elektrik santrali 1925 yılında Bentderesi’nde 50 beygirgücünde lokomobil ile döndürülen 35 kWh’lık doğru akım dinamosu ile kurulmuştu. Burada üretilen elektrik, belediye binasında ve birkaç evde kullanılıyordu. Ardından, 1926'da Ankara – Kayseri yolunun 8. kilometresindeki Ankara Çimento Fabrikası’nın idare binasının bulunduğu yerde, Alman MAN ve AEG şirketlerinin ortaklığı ile yeni bir santral kuruldu. Bu santralin üretime başlamasından sonra Ankara şehrinin elektrikle aydınlatılması için elektrik ve havagazı işletme imtiyazını Alman Stettiner Chamotte-Fabrik Anonim Şirketi ve ElektricitätsLieferungs-Gesellschaft (AEG) konsorsiyumuna verilmesi kararlaştırıldı. İmtiyaz antlaşması 24 Mart 1927 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti adına Nafıa Vekili Behiç Bey ile Stettiner Chamotte-Fabrik Anonim Şirketi Genel Müdürü Dr. Max Bittrich arasında imzalandı. İmtiyaz anlaşmasına göre şirketin 24 Ekim 1927 tarihinde elektrik binasının inşaatına başlaması ve üç ay zarfında inşaatı tamamlaması gerekiyordu. Arsa temininde gecikme yaşandığı için Hipodrom’da geçici olarak 16 Ağustos 1927 tarihinde işletmeye alınan 650 beygirgücündeki dizel elektrojen grubu buraya taşınarak devreye sokuldu.
Tarihçe
Maltepe Havagazı Fabrikası, Stettiner Chamotte-Fabrik A.Ş.’nin ortağı olan ve İstanbul'da faaliyet gösteren A.E.G. Elektrik Şirket-i Umumisi Türk Anonim Şirketi tarafından inşa edildi. Mimarı Werner Issel'dir. Elektrik santrali ve bacalarının inşaatı 26 Eylül 1928 tarihinde tamamlandı. Havagazı fırınları 1929 yılında inşa edildi 1933 yılında ise yerleşke genişletilip 57.270 metrekare alana yayıldı. Elektrik üretim tesislerinin ve gazhanenin dışında işçi lojmanları, yemekhane ve cami gibi altyapı tesislerini de kapsamıştır. İnşaat süresince Alman, İngiliz ve Türk işçiler beraber çalışmıştır. Tesis 1929-1990 yılları arasında faaliyet gösterdi. 1942 yılında bu yatırım kamulaştırıldı ve “Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi” adını aldı. 1982 yılında elektrik işleri TEK kurumuna devredildi; doğalgazın gelmesi ile 1990'da havagazı tesisi de kapandı.
Yıkılması
1990 yılında iş merkezi yapılmak amacıyla Maltepe Havagazı Fabrikası'nın yıkım kararı alındı. Yıkıma başlandı ancak 1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edildi. “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu 2006 yılında tescil kararını kaldırıldı ve yapı, Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından yıkılmıştır. Sanayi tarihi açısından önemli olan yapının korunmamış olması çeşitli tepkilerle karşılanmıştır. Bu kapsamda TMMOB Mimarlar Odası Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek'in Dünya Belediye Başkanlığı yarışmasında aday olmasına itiraz etmiştir. Tarihi yapının yerinde sabit işporta pazarı oluşturulmuştur.
Kaynakça
- ^ a b c . www.mimarlarodasiankara.org. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
- ^ . www.goethe.de. 12 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
- ^ a b Karayaman, Mehmet (2014). . Osmanlı Bilim Araştırmaları. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Goethe Ensititüsü makalesi 27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 14 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
- ^ Algedik, Önder (3 Temmuz 2017). . Gazete Duvar. 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
- ^ "Ankara ile İzmir in farkı..." v3.arkitera.com. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Yıkım sırasındaki gelişmeleri aktaran Mimarlar Odası tarafından hazırlanan bülten 21 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 14 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Maltepe Havagazi Fabrikasi 1929 1990 yillari arasinda Ankara nin Maltepe semtinde faaliyet gosteren elektrik santrali ve havagazi uretim tesisi Maltepe Havagazi FabrikasiHammaddeBetonarmeOlusturulma1928Gunumuzdeki konumu2006 yilinda yikilmistir Ankara nin ilk havagazi uretim tesisi ve ilk ilk kok komuru ile calisan elektrik uretim tesisidir Gazometreler elektrik santrali su kulesi havagazi ocak dairesi yakit tanklari ve depolari silo atolye gibi yapilar ile bir butunun parcalari olarak tasarlanmis bir yerleskedir 1991 yilinda Kultur Bakanligi tarafindan tasinmaz kultur varligi olarak tescil edilen yapi 2006 yilinda Kultur ve Tabiat Varliklarini Koruma Yuksek Kurulu tarafindan koruma kapsamindan cikartilip Ankara Buyuksehir Belediyesi tarafindan yikilmistir Sanayi tarihi acisindan onemli olan yapinin korunmamis olmasi cesitli tepkilerle karsilanmistir Arka planAnkara da ilk ozel elektrik santrali 1925 yilinda Bentderesi nde 50 beygirgucunde lokomobil ile dondurulen 35 kWh lik dogru akim dinamosu ile kurulmustu Burada uretilen elektrik belediye binasinda ve birkac evde kullaniliyordu Ardindan 1926 da Ankara Kayseri yolunun 8 kilometresindeki Ankara Cimento Fabrikasi nin idare binasinin bulundugu yerde Alman MAN ve AEG sirketlerinin ortakligi ile yeni bir santral kuruldu Bu santralin uretime baslamasindan sonra Ankara sehrinin elektrikle aydinlatilmasi icin elektrik ve havagazi isletme imtiyazini Alman Stettiner Chamotte Fabrik Anonim Sirketi ve ElektricitatsLieferungs Gesellschaft AEG konsorsiyumuna verilmesi kararlastirildi Imtiyaz antlasmasi 24 Mart 1927 tarihinde Turkiye Cumhuriyeti adina Nafia Vekili Behic Bey ile Stettiner Chamotte Fabrik Anonim Sirketi Genel Muduru Dr Max Bittrich arasinda imzalandi Imtiyaz anlasmasina gore sirketin 24 Ekim 1927 tarihinde elektrik binasinin insaatina baslamasi ve uc ay zarfinda insaati tamamlamasi gerekiyordu Arsa temininde gecikme yasandigi icin Hipodrom da gecici olarak 16 Agustos 1927 tarihinde isletmeye alinan 650 beygirgucundeki dizel elektrojen grubu buraya tasinarak devreye sokuldu TarihceMaltepe Havagazi Fabrikasi Stettiner Chamotte Fabrik A S nin ortagi olan ve Istanbul da faaliyet gosteren A E G Elektrik Sirket i Umumisi Turk Anonim Sirketi tarafindan insa edildi Mimari Werner Issel dir Elektrik santrali ve bacalarinin insaati 26 Eylul 1928 tarihinde tamamlandi Havagazi firinlari 1929 yilinda insa edildi 1933 yilinda ise yerleske genisletilip 57 270 metrekare alana yayildi Elektrik uretim tesislerinin ve gazhanenin disinda isci lojmanlari yemekhane ve cami gibi altyapi tesislerini de kapsamistir Insaat suresince Alman Ingiliz ve Turk isciler beraber calismistir Tesis 1929 1990 yillari arasinda faaliyet gosterdi 1942 yilinda bu yatirim kamulastirildi ve Ankara Elektrik ve Havagazi Isletme Muessesesi adini aldi 1982 yilinda elektrik isleri TEK kurumuna devredildi dogalgazin gelmesi ile 1990 da havagazi tesisi de kapandi Yikilmasi 1990 yilinda is merkezi yapilmak amaciyla Maltepe Havagazi Fabrikasi nin yikim karari alindi Yikima baslandi ancak 1991 yilinda Kultur Bakanligi tarafindan tasinmaz kultur varligi olarak tescil edildi Kultur ve Tabiat Varliklarini Koruma Yuksek Kurulu 2006 yilinda tescil kararini kaldirildi ve yapi Ankara Buyuksehir Belediyesi tarafindan yikilmistir Sanayi tarihi acisindan onemli olan yapinin korunmamis olmasi cesitli tepkilerle karsilanmistir Bu kapsamda TMMOB Mimarlar Odasi Ankara Buyuksehir Belediye Baskani Melih Gokcek in Dunya Belediye Baskanligi yarismasinda aday olmasina itiraz etmistir Tarihi yapinin yerinde sabit isporta pazari olusturulmustur Kaynakca a b c www mimarlarodasiankara org 20 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2021 www goethe de 12 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2021 a b Karayaman Mehmet 2014 Osmanli Bilim Arastirmalari 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Goethe Ensititusu makalesi 27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 14 Eylul 2012 tarihinde erisilmistir Algedik Onder 3 Temmuz 2017 Gazete Duvar 7 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2021 Ankara ile Izmir in farki v3 arkitera com 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2021 Ayrica bakinizSanayi DevrimiDis baglantilarYikim sirasindaki gelismeleri aktaran Mimarlar Odasi tarafindan hazirlanan bulten 21 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 14 Eylul 2012 tarihinde erisilmistir