Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mangala, bir Türk zeka oyunu olan Köçürme; dünyadaki yaygın adıyla Mankala oyunudur. Gaziantep, Urfa, Hatay gibi illerde oynanan Köçürme oyununun adıdır. Köçürme oyunu Türkiye'de de Mangala adıyla piyasaya sürülmüştür. Irak'ta oynanan , Filistin'de oynanan ve bir Baltık Alman oyunu olan ile çok benzerlik gösterir. Mısır'daki bedeviler arasında oynanan kuralları büyük ölçüde farklı olan Mangala isimli bir başka bir oyun da bulunmaktadır.
| Mangala | |
|---|---|
 Johann Samuel Mock, “Mangala Oyunu”, 18. yüzyılın ilk yarısı. Pera Müzesi- Geçici sergi | |
| Ülke | Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye |
| Kaynak | 01597 |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2020 (15. oturum) |
16. yüzyıldan başlayarak Türk minyatürlerinde mangalaya ait tasvirler yer almıştır.Metin And'a göre bu oyun mankala oyunlarından bahseden ilk eserlerden olan Binbir Gece Masalları'nda anlatılan (15. gece) mankala ile doğrudan ilişkili olabilir. Batılı kaynaklarda ise mangaladan ilk kez 1694'te İngiliz oryantalist 'nin çalışmasında bahsedilmiştir. Jean Antoine Guer'in 1747 yılında Paris'te yayımlanan Moeurs et Usages des Turcs (Türkler'in Gelenek ve Alışkanlıkları) isimli eserinde, oyundan Mangola olarak bahsedilmektedir. İngilitere'de 1860 başlarında Mangola yeni bir oyun olarak tanıtılmış ve şirketi tarafından yayımlanmıştır.
Bugün Türkiye'de klasik mangala oyun kuralları bilinmek ile birlikte Güneydoğu Anadolu'da Gaziantep gibi bölgelerde oynanan aynı isimdeki oyun daha çok Suriye kökenli La'b Mecnuni (Mecnun Oyunu) ile benzerlik gösterir. Ayrıca Anadolu'da oynana farklı mankala türevleri de bulunmaktadır: Erzurum'daki Pıç, Safranbolu'daki Altıev, Ilgın'daki Meneli Taş, vb.
Köken bilimi
Mangala kelimesinin Arapça aktarma, taşıma anlamına gelen ve Türkçede de nakletme şeklinde yerleşmiş olan olan nakl kökünden türediği, mangalanın da bu sözcükten geldiği düşünülmektedir. Türkçe Köçürme sözünün Arapçasıdır. Bununla birlikte Metin And bu sözcüğün taşların sıralanışı düşünülerek Türkçede en küçük askerî birlik için kullanılan manga sözcüğünden veya taşların konulduğu çukurlar düşünülerek mangal sözcüğünden türetilmiş olabileceği yorumunda bulunmaktadır. Türkçedeki m>b benzeşmesi dolayısıyla minkale sözünden türediği de düşünülmektedir. (Murun>burun, binkale>minkale)
Kuralları
- Oyunda 14 (veya 12) oyuk kullanılır. Bunlara ek olarak her oyuncu oyunda kazanacağı taşlarını koymak üzere bir kale çukuruna sahiptir.
- Her iki oyuncu oyun başında kendi tarafındaki 6 oyuğa 4 taş koyar.
- İlk oyuncu kendi tarafındaki çukurlardan birini seçer ve içindeki taşları saatin tersi yönünde, sıradaki çukurlara birer birer bırakarak ilerler.
- Eğer dağıtılan son taş hazineye denk geliyorsa sıra yine aynı oyuncuda kalır eğer oyuncunun çukurlarının birinde tek taş varsa o taşı sağa ilerletebilir.
- Oyuncu hazinesine taş koyduktan sonra elinde hala taş kaldıysa rakip bölgeye taş koymaya devam eder. Eğer son taş rakibin bölgesindeki bir kuyuyu çift yaparsa (2,4,6,8, gibi) kuyudaki tüm taşları alır.
- Oyuncu kendi bölgesindeki bir boş kuyuya son taşı denk getirirse karşı bölgedeki kuyudaki taşları da kendi taşını da alır ve hazineye koyar.
- Oyun bir oyuncunun bölgesindeki taşlar bitince biter. Bölgesindeki taşları ilk bitiren oyuncu rakibin bölgesindeki tüm taşları da hazinesine koyar.
- Oyun böylece biter ve taşlar sayılır, hazinesinde daha çok taş olan oyuncu bir puan alır,diğer oyuncu sıfır puan alır. Eğer berabere biterse iki oyuncu da 1/2 (yarım) puan alır.
- Oyun böylece 5 set devam eder. Beş set sonunda en fazla puanı olan oyuncu kazanır.
Bazı versiyonlarda başlangıçta oyuklara konulan taş sayısı 6 olarak geçmekte ve son taşın geldiği oyukta 6 taş birikmesi durumunda da taşların kazanılacağı kuralı yer almaktadır. Oyun bu şekli ile Alman Bohnenspiel oyunu ile, bitişteki farklılık dışında, aynı kurallara sahip olur.
Güncel Uyarlamalar
2009 yılında Üç Renk Organizasyon tarafından piyasaya sunulan Mangala Türk Zeka ve Strateji Oyunu ise Dokuz korgol, Kalah gibi oyunlarından çeşitli kurallar barındırmaktadır:
- Oyunda 12 oyuk (kuyu) bulunur. Oyun başında her kuyuda 4 taş bulunur.
- Taş dağıtma taşların alındığı kuyudan başlar, saat tersi yönünde oyuncunun kalesi (hazine) dahil olmak üzere sürdürülür. Eğer taşların alınacağı kuyuda sadece bir taş var ise bu taş bir sonraki kuyuya bırakılır.
- Dağıtılan son taş oyuncunun hazinesine gelirse, oyuncu bir el oynama hakkı daha kazanır.
- Son taş rakibin bölgesindeki kuyudaki taş sayısını çift sayı yaparsa buradaki tüm taşlar kazanılmış olur.
- Son taş kendi tarafındaki boş bir kuyuya rastlarsa bu taş ile birlikte bu kuyunun karşısındaki rakip kuyudaki tüm taşlar kazanılmış olur.
- Oyunda kendi tarafındaki taşları ilk biten oyuncu rakibin bölgesindeki tüm taşların sahibi olur. Bu şekilde oyun sonlanır.
Oyunun diğer bir şekli ise Dokuz korgol'daki Tuz kuralına benzeyen kale kuralı ile oynanmasıdır:
- Dağıtılan son taş iki taşın bulunduğu rakip kuyuya gelirse buradaki taşlar kazanılır. Buraya renkli taşını (kalesini) koyar.
- Taş dağıtılırken hazinelere taş bırakılmaz. Renkli taşın olduğu kaleye dağıtılan bütün taşlar bu kalenin sahibinin olur.
TRT yapımcı yönetmeni Arslan Küçükyıldız, Osmanlılarda mangalanın minkale adı ile oynandığını ve bu kuralların minkaleden yola çıkılarak belirlendiğini kaydetmektedir. Bu kurallar ile mangala Türk yazılı ve görsel basınında tanıtılarak Türkiye'de tekrar yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Bu kurallar ile 2010'dan itibaren ulusal ve uluslararası turnuvalar düzenlenmeye başlanmıştır.
Kaynakça
- ^ (İngilizce). Mancala World. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ Arslan Küçükyıldız, Türk Zekâ Oyunları-1; Köçürme-Mangala. Ankara. Delta Kültür Yayınevi, 2016, 304 sf.
- ^ "Mangala Oyununun Tarihçesi". Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.[]
- ^ M. And. (İngilizce). The Journal of American Folklore, vol.92, No. 363 21, p. 44-64, 1979. 18 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ T. Hyde, De Ludis Orientalibus, 1694, Oxford (İngiltere), p. 226-232.
- ^ Jean Antoine Guer. "Moeurs et usages des Turcs, leur religion, leur gouvernement civil, militaire et politique" (Fransızca). Paris, vol.1, p. 394, 1747. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
Le Mangola est un jeu Turc, qui se joue avec de petites coquilles.
- ^ a b c d e (İngilizce). Mancala World. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "mangala3" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b M. And. . Ulusal Kültür - Üç Aylık Kültür Dergisi, No.4, 1979. 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ A. Küçükyıldız. "Türkiye ve Türk Dünyasındaki Mangala Oyunları (Adlar)". mangala.blogcu.com. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.[]
- ^ Satrancın Atası Türk Zekâ Oyunu Mangala (Günümüzde Çocuk Oyunlarında ve Oyuncaklarında Yaşanan Değişimler Sempozyumu, 9-10 Aralık 2010, Ankara / Türkiye)
- ^ . mangala.com.tr. 11 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ a b A. Küçükyıldız. . belgeler.com. 27 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
- ^ "Türklerin 4 bin yıllık zekâ oyunu yeniden piyasada". Zaman. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.[]
- ^ "4 bin yıllık Türk oyunu: Mangala". Ntvmsnbc. 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
- ^ . Vatan. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ . mangala.blogcu.com. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ "Mangala küllerinden yeniden doğdu". Star. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.[]
- ^ . Sabah. 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mangala bir Turk zeka oyunu olan Kocurme dunyadaki yaygin adiyla Mankala oyunudur Gaziantep Urfa Hatay gibi illerde oynanan Kocurme oyununun adidir Kocurme oyunu Turkiye de de Mangala adiyla piyasaya surulmustur Irak ta oynanan Filistin de oynanan ve bir Baltik Alman oyunu olan ile cok benzerlik gosterir Misir daki bedeviler arasinda oynanan kurallari buyuk olcude farkli olan Mangala isimli bir baska bir oyun da bulunmaktadir MangalaUNESCO Somut Olmayan Kulturel MirasiJohann Samuel Mock Mangala Oyunu 18 yuzyilin ilk yarisi Pera Muzesi Gecici sergiUlkeKazakistan Kirgizistan ve TurkiyeKaynak01597Tescil gecmisiTescil2020 15 oturum 16 yuzyildan baslayarak Turk minyaturlerinde mangalaya ait tasvirler yer almistir Metin And a gore bu oyun mankala oyunlarindan bahseden ilk eserlerden olan Binbir Gece Masallari nda anlatilan 15 gece mankala ile dogrudan iliskili olabilir Batili kaynaklarda ise mangaladan ilk kez 1694 te Ingiliz oryantalist nin calismasinda bahsedilmistir Jean Antoine Guer in 1747 yilinda Paris te yayimlanan Moeurs et Usages des Turcs Turkler in Gelenek ve Aliskanliklari isimli eserinde oyundan Mangola olarak bahsedilmektedir Ingilitere de 1860 baslarinda Mangola yeni bir oyun olarak tanitilmis ve sirketi tarafindan yayimlanmistir Bugun Turkiye de klasik mangala oyun kurallari bilinmek ile birlikte Guneydogu Anadolu da Gaziantep gibi bolgelerde oynanan ayni isimdeki oyun daha cok Suriye kokenli La b Mecnuni Mecnun Oyunu ile benzerlik gosterir Ayrica Anadolu da oynana farkli mankala turevleri de bulunmaktadir Erzurum daki Pic Safranbolu daki Altiev Ilgin daki Meneli Tas vb Koken bilimiMangala kelimesinin Arapca aktarma tasima anlamina gelen ve Turkcede de nakletme seklinde yerlesmis olan olan nakl kokunden turedigi mangalanin da bu sozcukten geldigi dusunulmektedir Turkce Kocurme sozunun Arapcasidir Bununla birlikte Metin And bu sozcugun taslarin siralanisi dusunulerek Turkcede en kucuk askeri birlik icin kullanilan manga sozcugunden veya taslarin konuldugu cukurlar dusunulerek mangal sozcugunden turetilmis olabilecegi yorumunda bulunmaktadir Turkcedeki m gt b benzesmesi dolayisiyla minkale sozunden turedigi de dusunulmektedir Murun gt burun binkale gt minkale KurallariOyunda 14 veya 12 oyuk kullanilir Bunlara ek olarak her oyuncu oyunda kazanacagi taslarini koymak uzere bir kale cukuruna sahiptir Her iki oyuncu oyun basinda kendi tarafindaki 6 oyuga 4 tas koyar Ilk oyuncu kendi tarafindaki cukurlardan birini secer ve icindeki taslari saatin tersi yonunde siradaki cukurlara birer birer birakarak ilerler Eger dagitilan son tas hazineye denk geliyorsa sira yine ayni oyuncuda kalir eger oyuncunun cukurlarinin birinde tek tas varsa o tasi saga ilerletebilir Oyuncu hazinesine tas koyduktan sonra elinde hala tas kaldiysa rakip bolgeye tas koymaya devam eder Eger son tas rakibin bolgesindeki bir kuyuyu cift yaparsa 2 4 6 8 gibi kuyudaki tum taslari alir Oyuncu kendi bolgesindeki bir bos kuyuya son tasi denk getirirse karsi bolgedeki kuyudaki taslari da kendi tasini da alir ve hazineye koyar Oyun bir oyuncunun bolgesindeki taslar bitince biter Bolgesindeki taslari ilk bitiren oyuncu rakibin bolgesindeki tum taslari da hazinesine koyar Oyun boylece biter ve taslar sayilir hazinesinde daha cok tas olan oyuncu bir puan alir diger oyuncu sifir puan alir Eger berabere biterse iki oyuncu da 1 2 yarim puan alir Oyun boylece 5 set devam eder Bes set sonunda en fazla puani olan oyuncu kazanir Bazi versiyonlarda baslangicta oyuklara konulan tas sayisi 6 olarak gecmekte ve son tasin geldigi oyukta 6 tas birikmesi durumunda da taslarin kazanilacagi kurali yer almaktadir Oyun bu sekli ile Alman Bohnenspiel oyunu ile bitisteki farklilik disinda ayni kurallara sahip olur Guncel Uyarlamalar 2009 yilinda Uc Renk Organizasyon tarafindan piyasaya sunulan Mangala Turk Zeka ve Strateji Oyunu ise Dokuz korgol Kalah gibi oyunlarindan cesitli kurallar barindirmaktadir Oyunda 12 oyuk kuyu bulunur Oyun basinda her kuyuda 4 tas bulunur Tas dagitma taslarin alindigi kuyudan baslar saat tersi yonunde oyuncunun kalesi hazine dahil olmak uzere surdurulur Eger taslarin alinacagi kuyuda sadece bir tas var ise bu tas bir sonraki kuyuya birakilir Dagitilan son tas oyuncunun hazinesine gelirse oyuncu bir el oynama hakki daha kazanir Son tas rakibin bolgesindeki kuyudaki tas sayisini cift sayi yaparsa buradaki tum taslar kazanilmis olur Son tas kendi tarafindaki bos bir kuyuya rastlarsa bu tas ile birlikte bu kuyunun karsisindaki rakip kuyudaki tum taslar kazanilmis olur Oyunda kendi tarafindaki taslari ilk biten oyuncu rakibin bolgesindeki tum taslarin sahibi olur Bu sekilde oyun sonlanir Oyunun diger bir sekli ise Dokuz korgol daki Tuz kuralina benzeyen kale kurali ile oynanmasidir Dagitilan son tas iki tasin bulundugu rakip kuyuya gelirse buradaki taslar kazanilir Buraya renkli tasini kalesini koyar Tas dagitilirken hazinelere tas birakilmaz Renkli tasin oldugu kaleye dagitilan butun taslar bu kalenin sahibinin olur TRT yapimci yonetmeni Arslan Kucukyildiz Osmanlilarda mangalanin minkale adi ile oynandigini ve bu kurallarin minkaleden yola cikilarak belirlendigini kaydetmektedir Bu kurallar ile mangala Turk yazili ve gorsel basininda tanitilarak Turkiye de tekrar yayginlastirilmaya calisilmaktadir Bu kurallar ile 2010 dan itibaren ulusal ve uluslararasi turnuvalar duzenlenmeye baslanmistir Kaynakca Ingilizce Mancala World 7 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 Arslan Kucukyildiz Turk Zeka Oyunlari 1 Kocurme Mangala Ankara Delta Kultur Yayinevi 2016 304 sf Mangala Oyununun Tarihcesi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 olu kirik baglanti M And Ingilizce The Journal of American Folklore vol 92 No 363 21 p 44 64 1979 18 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 T Hyde De Ludis Orientalibus 1694 Oxford Ingiltere p 226 232 Jean Antoine Guer Moeurs et usages des Turcs leur religion leur gouvernement civil militaire et politique Fransizca Paris vol 1 p 394 1747 10 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2011 Le Mangola est un jeu Turc qui se joue avec de petites coquilles a b c d e Ingilizce Mancala World 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi mangala3 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme a b M And Ulusal Kultur Uc Aylik Kultur Dergisi No 4 1979 21 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 A Kucukyildiz Turkiye ve Turk Dunyasindaki Mangala Oyunlari Adlar mangala blogcu com Erisim tarihi 3 Eylul 2011 olu kirik baglanti Satrancin Atasi Turk Zeka Oyunu Mangala Gunumuzde Cocuk Oyunlarinda ve Oyuncaklarinda Yasanan Degisimler Sempozyumu 9 10 Aralik 2010 Ankara Turkiye mangala com tr 11 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 a b A Kucukyildiz belgeler com 27 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2011 Turklerin 4 bin yillik zeka oyunu yeniden piyasada Zaman Erisim tarihi 2 Eylul 2011 olu kirik baglanti 4 bin yillik Turk oyunu Mangala Ntvmsnbc 29 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Eylul 2011 Vatan 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 mangala blogcu com 10 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 Mangala kullerinden yeniden dogdu Star Erisim tarihi 3 Eylul 2011 olu kirik baglanti Sabah 12 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2011