Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde veya bölüm Manyetizma adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{}} şablonunu ekleyiniz. |
Mıknatıslık veya manyetizma, (Fransızca magnétism), fizikte (doğabilimde), aracılığı ile diğer gereçler üzerine çekici veya itici güç uyguladıkları olgulardan biridir. Kolayca saptanabilen mıknatıssal özelliklere sahip gereçlerden bazıları, demir, çeliğin birkaç türü ve manyetit bileşikleridir; ancak, tüm gereçler, mıknatıssal alanların varlığından farklı derecelerde etkilenirler.
Tarihçe
Megneteslerce kurulmuş Grek kolonisi 'da (bugünkü Manisa yakınları) M.Ö. 6. yy.da Yunan filozof Thales, mıknatıs taşlarının demir tozlarını çektiğini bulmuştur. Magnetik kelimesi, Magnesia kentinden türemiştir. Elektrik kelimesi de kehribarın Grek dilindeki karşılığı olan elektron teriminden türemiştir.
Manyetiklik ile ilgili ilk yazılı kayıtlardan biri Çin'in M.Ö. 4. yüzyılına dayanır ve Şeytan ovası ustasının kitabı (鬼谷子) adlı eserdir. Bu eserde: "Manyetit demiri çekebilir veya itebilir." yazmaktadır. İğneler ile ilgili en erken deneylere ise, M.S. 20 ile 100 yılları arasında rastlanır, (Louen-heng): "Manyetit iğneyi çeker." 12. yüzyıla varıldığında ise, Çinlilerin manyetit tabanlı pusulayı yönleyim (navigasyon) için kullandıkları biliniyordu.
Fiziksel açıdan mıknatıslık
Mıknatıssal güçler, elektriksel yüklerin hareketlerinden doğarlar. Maxwell'in denklemleri ile Biot-Savart yasası bu güçlerin kökenini ve onları yöneten alanların yasalarını açıklarlar. Bir diğer deyişle, elektriksel yükler hareket ettiğinde, mıknatıslık olgusu ortaya çıkar. Örneğin bu devinim veya hareket, elektrik akımı içindeki eksicikler olabilir, dolayısı ile sonucu da ; veya eksiciklerin yörüngesel devinimi de olabilir, ki onun sonucu da .
Einstein'a göre, mıknatıssal güç, elektrik alanı içerisinde gerçekleşen bir huzursuzluğun (eksicik devinimi), yüklere dik olarak etki edip onları eski konumlarına iter. Bu yüzdendir ki, mıknatıslık da, Görelilik kuramı'nın doğrudan bir sonucu olarak, temelde bir elektriksel olgu olarak ele alınır...
Mıknatıssal alanda yüklü parçacık
Elektriksel yüke sahip bir parçacık B mıknatıssal alanında hareket ettiğinde (veya devindiğinde), ona F gücü etki eder:
burada 
parçacığın yükü, 
parçacığın hareket (veya devinim) hızı, ivmesi ve 
mıknatıssal alandır.
Çapraz (veya yönel) çarpım olması nedeniyle, ortaya çıkan güç, hem parçacığın devinimine hem mıknatıssal alana diktir. Dolayısıyla, bu güç, parçacık üzerine herhangi bir iş gerçekleştirmez; devinim yönünü değiştirebilir, ancak yavaşlamasına veya hızlanmasına neden olamaz.
Hareket eden bir yüklü parçacığın hız yöneyini "V", mıknatıssal alanı "B" ve parçacığa etki eden gücü "F" bulmanın bir yolu, sağ elimizin başparmağını "F", orta parmağı "B" ve işaret parmağını "V" olarak tanımlayıp, elimizi "silah" gibi doğrulatarak her üç parmağı birbirine dik olacak biçimde konumlandırmaktır. Bu yöntem ayrıca sağ el kuralı olarak da bilinmektedir.
Mıknatıslılığın nedeni
Doğabilimsel açıdan, elektrik akımlarının aksine, nesnelerin mıknatıslılığı, atom (veya öğecik) düzeyindeki eksicik deviniminden kaynaklanır (öğeciksel çift kutuplusu). Ayrıca olarak da bilinen atom düzeyindeki bu devinimler iki türdendir. Birincisi, eksiciklerin atom çekirdeği yörüngesindeki devinimidir, çok daha güçlü olan ikincisi ise, kendi çevrelerindeki devinimleridir (spin). Bir atomun (veya öğeciğin) toplam mıknatıssal momenti ise, her eksiciğinin mıknatıssal momentinin toplamına eşittir. Ancak eksiciklerin çekirdek çevresindeki konumlarına göre, birbirlerinin mıknatıssal momentlerini etkisiz hâle getirebilmeleri söz konusudur. Dolayısıyla atomun mıknatıssal açıdan davranışı ancak etkin olan eksicikleri tarafından belirlenir. Bunun sonucunda, eksicik yapılandırmasına göre doğada farklı mıknatıslık özellikleri taşıyan maddelere rastlanır:
- Diamıknatıslık (diamanyetizm)
- Paramıknatıslık (paramanyetizm)
- (moleküler mıknatıs)
- Feromıknatıslık (Feromanyetizm)
- Antiferromıknatıslık (Antiferromanyetizm)
- Ferrimıknatıslık (Ferrimanyetizm)
- (Metamanyetizm)
- Superparamıknatıslık (Superparamanyetizm)
Mıknatıssal çift kutuplular (dipollar)
Olağan şartlar altında mıknatıssal alanlar, (veya dipol) olarak görülürler. Bu kutuplara, uzlaşımsal olarak Güney kutbu ve Kuzey kutbu denmektedir. Bu isimler, geçmişte mıknatısların pusula olarak ile etkileşip kutupları göstermek için kullanılmalarına dayanır.
Mıknatıssal bir alan, enerji içerir ve dolayısıyla bu tür düzenekler, en düşük erke düzeyinde dengeye erişmeye uğraşırlar. Böylece, "mıknatıssal bir çift kutuplu" kendisini bulunduğu alanın kutuplarına göre ters olarak konumladırmaya uğraşır. Bu konumlandırma sayesinde, düzeneğin toplam erkesini en aza indirir. Örneğin, iki çubuk mıknatıs olağan olarak kuzeyden güneye doğru konumlandırılırlar ve bu konumlandırmayı değiştirmek için ek güç gerekmektedir. Bu yönde harcanın güç ise ortaya çıkan düzeneğin mıknatıssal alanında yığılıdır.
Mıknatıssal tek kutuplular (monopollar)
Günümüz mıknatıslık anlayışı, tüm mıknatıssal etkilerin aslında göreceli etkiler olduğu üzerine kuruludur. Bu görelilik, gözlemci ile yüklü parçacıkların arasındaki göreceli devinime (veya harekete) dayalıdır. Aslına bakılırsa, tüm mıknatıslık etkilerin devinen elektriksel yüklerden kaynaklandığını düşünürsek, tüm mıknatıslar birer elektromıknatıstır.
Atomların (veya öğeciklerin) bile kendilerine özel mıknatıssal alanları vardır. Günümüzde geçerli olan atom kuramına göre, eksicikler çekirdeğin yörüngesinde devinirler ve dolayısıyla mıknatıssal bir alan oluşur. ölçülebilir derecede güçlü mıknatıssal alanları ise, atom ve hatta özdeciklerin (moleküllerin) alanlarının aynı doğrultuda olup, birleşip güçlenmelerinden kaynaklanır.
Paul Dirac'ın 1931 yılındaki gözlemleri, mıknatıssal tek kutupluların varlığını öngürür. Ayrıntıya girmek gerekirse, bu öngörü iki temel olguya dayanır: a) eksicik ve artıcıkların ters ve eşit miktarda yüklü parçacıklar olarak varlığı ve b) elektrik ve mıknatıslılık arasındaki bakışım (veya simetri). Dolayısıyla, Güney ve Kuzey olarak mıknatıssal tek kutupluların da doğada varlığının olası olduğu iddia edilmektedir. Ancak, artıcık ve eksiciklerin tersine, tek kutupluluk savını destekleyecek herhangi bir kanıt henüz bulunamamıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ manyetizma 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dil Derneği. Erişim: 20 Aralık 2011.
- ^ M. İdemen, Elektromanyetik Alan Teorisinin Temelleri, İstanbul, İTÜ Vakfı Yayınları, 2006.
- ^ Li Shu-hua, “Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole,” Isis, Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), s.175
- ^ Li Shu-hua, “Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole,” Isis, Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), s.176
- ^ a b A. Einstein: "On the Electrodynamics of Moving Bodies", June 30, 1905. http://www.fourmilab.ch/etexts/einstein/specrel/www/. 6 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde veya bolum Manyetizma adli maddeye cok benzemektedir ve bu iki maddenin tek baslik altinda birlestirilmesi onerilmektedir Birlestirme islemi yapildiktan sonra sayfaya Gecmis birlestir sablonunu ekleyiniz Miknatislik veya manyetizma Fransizca magnetism fizikte dogabilimde araciligi ile diger gerecler uzerine cekici veya itici guc uyguladiklari olgulardan biridir Kolayca saptanabilen miknatissal ozelliklere sahip gereclerden bazilari demir celigin birkac turu ve manyetit bilesikleridir ancak tum gerecler miknatissal alanlarin varligindan farkli derecelerde etkilenirler TarihceMegneteslerce kurulmus Grek kolonisi da bugunku Manisa yakinlari M O 6 yy da Yunan filozof Thales miknatis taslarinin demir tozlarini cektigini bulmustur Magnetik kelimesi Magnesia kentinden turemistir Elektrik kelimesi de kehribarin Grek dilindeki karsiligi olan elektron teriminden turemistir Manyetiklik ile ilgili ilk yazili kayitlardan biri Cin in M O 4 yuzyilina dayanir ve Seytan ovasi ustasinin kitabi 鬼谷子 adli eserdir Bu eserde Manyetit demiri cekebilir veya itebilir yazmaktadir Igneler ile ilgili en erken deneylere ise M S 20 ile 100 yillari arasinda rastlanir Louen heng Manyetit igneyi ceker 12 yuzyila varildiginda ise Cinlilerin manyetit tabanli pusulayi yonleyim navigasyon icin kullandiklari biliniyordu Fiziksel acidan miknatislikCubuk bir miknatisin kagit uzerinde demir kirintilari ile olusan miknatissal cizgileri Miknatissal gucler elektriksel yuklerin hareketlerinden dogarlar Maxwell in denklemleri ile Biot Savart yasasi bu guclerin kokenini ve onlari yoneten alanlarin yasalarini aciklarlar Bir diger deyisle elektriksel yukler hareket ettiginde miknatislik olgusu ortaya cikar Ornegin bu devinim veya hareket elektrik akimi icindeki eksicikler olabilir dolayisi ile sonucu da veya eksiciklerin yorungesel devinimi de olabilir ki onun sonucu da Einstein a gore miknatissal guc elektrik alani icerisinde gerceklesen bir huzursuzlugun eksicik devinimi yuklere dik olarak etki edip onlari eski konumlarina iter Bu yuzdendir ki miknatislik da Gorelilik kurami nin dogrudan bir sonucu olarak temelde bir elektriksel olgu olarak ele alinir Miknatissal alanda yuklu parcacikElektriksel yuke sahip bir parcacik B miknatissal alaninda hareket ettiginde veya devindiginde ona F gucu etki eder F qv B displaystyle vec F q vec v times vec B burada q displaystyle q parcacigin yuku v displaystyle vec v parcacigin hareket veya devinim hizi ivmesi ve B displaystyle vec B miknatissal alandir Capraz veya yonel carpim olmasi nedeniyle ortaya cikan guc hem parcacigin devinimine hem miknatissal alana diktir Dolayisiyla bu guc parcacik uzerine herhangi bir is gerceklestirmez devinim yonunu degistirebilir ancak yavaslamasina veya hizlanmasina neden olamaz Miknatisli tornavida etrafindaki demir parcaciklari Hareket eden bir yuklu parcacigin hiz yoneyini V miknatissal alani B ve parcaciga etki eden gucu F bulmanin bir yolu sag elimizin basparmagini F orta parmagi B ve isaret parmagini V olarak tanimlayip elimizi silah gibi dogrulatarak her uc parmagi birbirine dik olacak bicimde konumlandirmaktir Bu yontem ayrica sag el kurali olarak da bilinmektedir Miknatisliligin nedeniDogabilimsel acidan elektrik akimlarinin aksine nesnelerin miknatisliligi atom veya ogecik duzeyindeki eksicik deviniminden kaynaklanir ogeciksel cift kutuplusu Ayrica olarak da bilinen atom duzeyindeki bu devinimler iki turdendir Birincisi eksiciklerin atom cekirdegi yorungesindeki devinimidir cok daha guclu olan ikincisi ise kendi cevrelerindeki devinimleridir spin Bir atomun veya ogecigin toplam miknatissal momenti ise her eksiciginin miknatissal momentinin toplamina esittir Ancak eksiciklerin cekirdek cevresindeki konumlarina gore birbirlerinin miknatissal momentlerini etkisiz hale getirebilmeleri soz konusudur Dolayisiyla atomun miknatissal acidan davranisi ancak etkin olan eksicikleri tarafindan belirlenir Bunun sonucunda eksicik yapilandirmasina gore dogada farkli miknatislik ozellikleri tasiyan maddelere rastlanir Diamiknatislik diamanyetizm Paramiknatislik paramanyetizm molekuler miknatis Feromiknatislik Feromanyetizm Antiferromiknatislik Antiferromanyetizm Ferrimiknatislik Ferrimanyetizm Metamanyetizm Superparamiknatislik Superparamanyetizm Miknatissal cift kutuplular dipollar Olagan sartlar altinda miknatissal alanlar veya dipol olarak gorulurler Bu kutuplara uzlasimsal olarak Guney kutbu ve Kuzey kutbu denmektedir Bu isimler gecmiste miknatislarin pusula olarak ile etkilesip kutuplari gostermek icin kullanilmalarina dayanir Miknatissal bir alan enerji icerir ve dolayisiyla bu tur duzenekler en dusuk erke duzeyinde dengeye erismeye ugrasirlar Boylece miknatissal bir cift kutuplu kendisini bulundugu alanin kutuplarina gore ters olarak konumladirmaya ugrasir Bu konumlandirma sayesinde duzenegin toplam erkesini en aza indirir Ornegin iki cubuk miknatis olagan olarak kuzeyden guneye dogru konumlandirilirlar ve bu konumlandirmayi degistirmek icin ek guc gerekmektedir Bu yonde harcanin guc ise ortaya cikan duzenegin miknatissal alaninda yigilidir Miknatissal tek kutuplular monopollar Gunumuz miknatislik anlayisi tum miknatissal etkilerin aslinda goreceli etkiler oldugu uzerine kuruludur Bu gorelilik gozlemci ile yuklu parcaciklarin arasindaki goreceli devinime veya harekete dayalidir Aslina bakilirsa tum miknatislik etkilerin devinen elektriksel yuklerden kaynaklandigini dusunursek tum miknatislar birer elektromiknatistir Atomlarin veya ogeciklerin bile kendilerine ozel miknatissal alanlari vardir Gunumuzde gecerli olan atom kuramina gore eksicikler cekirdegin yorungesinde devinirler ve dolayisiyla miknatissal bir alan olusur olculebilir derecede guclu miknatissal alanlari ise atom ve hatta ozdeciklerin molekullerin alanlarinin ayni dogrultuda olup birlesip guclenmelerinden kaynaklanir Paul Dirac in 1931 yilindaki gozlemleri miknatissal tek kutuplularin varligini ongurur Ayrintiya girmek gerekirse bu ongoru iki temel olguya dayanir a eksicik ve articiklarin ters ve esit miktarda yuklu parcaciklar olarak varligi ve b elektrik ve miknatislilik arasindaki bakisim veya simetri Dolayisiyla Guney ve Kuzey olarak miknatissal tek kutuplularin da dogada varliginin olasi oldugu iddia edilmektedir Ancak articik ve eksiciklerin tersine tek kutupluluk savini destekleyecek herhangi bir kanit henuz bulunamamistir Ayrica bakinizMiknatis Elektromiknatis Miknatissal alan Michael Faraday James Clerk MaxwellKaynakca manyetizma 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dil Dernegi Erisim 20 Aralik 2011 M Idemen Elektromanyetik Alan Teorisinin Temelleri Istanbul ITU Vakfi Yayinlari 2006 Li Shu hua Origine de la Boussole 11 Aimant et Boussole Isis Vol 45 No 2 Jul 1954 s 175 Li Shu hua Origine de la Boussole 11 Aimant et Boussole Isis Vol 45 No 2 Jul 1954 s 176 a b A Einstein On the Electrodynamics of Moving Bodies June 30 1905 http www fourmilab ch etexts einstein specrel www 6 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde