Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2021) () |
Mermi, ateşli silahlarda kullanılan fişeğin atış anında namludan fırlatılan bileşenidir. Ateşli silahlar tarafından atılan delici, patlayıcı madde, kurşun. Küçük çaplı ateşli silahlar ile ağır ateşli silahların mermileri farklıdır. Tüfek, tabanca gibi küçük silahların mermisi çarpma etkisiyle hedefi deler. Büyük çaplı, ağır ateşli silahlar olan topların mermileri ise hedefi bulduğunda ya da havada patlar.
Fişeğin Bölümleri
Ateşli silahların fişeği dört ana bölümden oluşur. Fişeğin uç bölümüne mermi (çekirdek) denir. Silah ateşlenince mermi hedefe doğru fırlar. İkinci bölüm, sevk barutudur. Sevk barutu yandığı zaman meydana getirdiği basınçla mermiyi fişekten ayırıp iterek namludan fırlatır. Üçüncü bölüme fişek kovanı denir. Tek yanı kapalı bir metal silindir olan fişek kovanının içinde sevk barutu bulunur.
Fişek kovanının arka ucunda kapsül denen bir ateşleyici bulunur ve tetik çekilince barutun ateşlenmesini sağlar. Ateşleme iğnesinin çarpmasıyla ya da elektrik akımıyla ateşlenen kapsül kovandaki barutu tutuşturur. Barutun yanmasıyla ortaya çıkan sıcak gazın basıncı mermiyi (çekirdeği) ileriye doğru iter ve çekirdek namlu ağzından büyük bir hızla hedefe doğru fırlar. Küçük çaplı ateşli silahlarda, mermi (çekirdek), fişek kovanı, sevk barutu ve kapsülden oluşan mühimmata fişek denir. Bu parçalar bir birbirine sıkıca bağlı olduğu için fişek tek parça gibi görünür. Mermilerin nüveleri genellikle kurşundan yapıldığı için, hafif silahlar için üretilmiş fişeklere ait mermiler kurşun olarak da adlandırılır. Fişeklerde mermi ile fişek kovanı bir bütündür ve yalnızca sevk barutu ateşlendiğinde birbirinden ayrılır. Oysa top mühimmatlarında mermi (projectile) ile kovan birbirinden ayrılabilir ve içindeki barut miktarı hedefin uzaklığına göre ayarlanabilir.
Top mühimmatının ucunda tapa denilen bir bölüm vardır. Tapa, merminin içindeki patlayıcı maddenin istendiği zamanda patlamasını sağlar. Tapanın türüne göre, bazı top mermileri hedefe çarptığında, bazıları hedefe çarpmadan hemen önce, bazıları da hedefin içine saplandığı anda patlar.
Tarihi gelişim
- İlk fişek (1575): Fişeğin ilk şekli bugünkü fişeklerle pek az benzerlik göstermiştir. Temel olarak, mermi (çekirdek) ve yeterli ölçüde barutu içeren bir kâğıt paket şeklinde kullanılmıştır. Bu sistemin avantajı, ateşli silahı doldurmada çabukluk sağlanmış olması ve taşıma işlemi esnasında barut kaybının önlenmesiydi. Daha iyi vuruş gücü ve etkinlik elde etmek için küresel mermi modern mermilere benzeyecek şekilde uzatılarak ağırlık ve vuruş gücü artırılmıştır.
- Vurma sistemi (1807): Bu sistemi bir İskoç papazı olan geliştirmiştir. Bu sistemde patlama özelliği taşıyan bileşikler ince parçalar haline getirilir ve bunlara çarpan bir horoz, bu bileşikleri patlatarak barutu ateşlerdi.
- Çarpma kapsülü (1814): Philadelphialı Joshua Shaw, Forsyth prensiplerini kullanarak çarpma kapsülünü geliştirmiştir. Bu kapsülde patlayıcı bir bileşik bulunuyordu. Bu sistem dolma tüfekler için en çok kullanılan ateşleme sistemi olmuştur.
- İğne vuruşu ile ateşlenen fişek (1836): Bu tip fişek Fransa’da Lefaucheux tarafından geliştirilmiştir. Çıkıntılı bir iğne, buna çarpan horoz etkisiyle ateşleme karışımının olduğu kısma girerek, kovanda ateşlemeyi sağlardı. Bu tip fişek, mermi (çekirdek), barut ve ateşleyicinin hepsini bir tek fişekte taşıyan ilk fişek modeli olmuştur.
- Çevresel vuruşlu fişek (Rimfire Cartridge) (1845): Fransa’da Flobert tarafından geliştirilmiştir. Bu kovanda ilk ateşleyici bileşiği, fişeğin arka bölümünde ve çevresinde boş olarak düzenlenmiş kenar kısmına konur. Ateşleme iğnesi veya horozun bu bölüme çarpması sonucunda barutun ateşlenmesi sağlanırdı (ilk geliştirilen fişek 9mm Flobert; Türkiye'de pipet tüfek İngilizcede genelde "Garden gun" olarak bilinir).
- Merkezi vuruşlu fişek (Centerfire Cartridge) (1858): Bu fişek türünü Morse geliştirmiştir. Ateşleyici taşıyan kapsül fişeğin arka bölümünde yer alır. Bu kapsüle iğnenin çarpması sonucu kapsül içindeki ateşleyici, barutun ateşlenmesini sağlar. Gerek çevresel vuruşlu fişekler (rimfire), gerekse merkezi vuruşlu fişekler (centerfire) bugün modern silahların standardı olarak kullanılmaktadırlar.
Çaplar
Tüm ateşli silahlar da silah çaplarına kalibre (Cal.) denir. Silah çapları Metrik Kalibrasyon, Anglo-Amerikan Kalibrasyon ve Nato Kalibrasyon sistemleri denilen üç ayrı sistemde ölçülür.
Metrik Kalibrasyon sisteminde silahın ateşlediği mermi çapı ve kovan boyu milimeter cinsinden ifade edilir. Bu sistemde Tabanca ve Tüfek fişeklerinin ifadesi hep aynı sistemle yapılır. (Örnek: 9x19mm Parabellum, , 9x21 mm, , 7x57R mm, 8x57 mm, 8x57JRS mm, 9.3x74R mm, vb.) Bu kalibrasyon sisteminin notasyonu şu şekilde ifade edilir; Önce merminin (çekirdeğin) çapı milimetre cinsinden yazılır, sonra 'x' harfi konulur, Kovan boyu milimetre cinsinden yazılarak fişek ifade edilmiş olur. (Örneğin: 9x19 fişeğinin açılımı şu anlama gelir; Mermi çapı 9mm, Kovan boyu 19mm). Bazı fişekler standart fişeklerden farklılık gösterir. Bu durumda söz konusu farklılığı ifade etmek için kalibrasyon sonuna bazı harfler ilave edilir. Örneğin: 7x57 fişeği 7mm çekirdek çapı, 57mm kovan boyu anlamına gelir. Ayrıca 7x57R fişeği mevcuttur. Bu fişek standart 7x57 fişeğinden biraz farklıdır. Sonundaki 'R' harfi fişeğin tabanında bulunan tırnak yuvasının (Rim) içe doğru çevresel kanal şeklinde değil, dışa doğru çevresel tırnak şeklinde olduğunu ifade eder. Bu kalibrasyon sisteminde kullanılan bazı harfler ve anlamlarını kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
- J' Harfi: Almanca Jinfanter' kelimesinden gelmektedir. Fişeğin Piyade dolumu olduğunu ifade eder. Yani piyade tüfeğinin üzerinde bulunan standart gez ile metraj ayarı ve sapma ayarı ile rahatlıkla hedef vurulabileceğini ifade eder. Normalde piyasada değişik gramajda çekirdeği ve barut yükü olan aynı kalibrede birçok fişek mevcuttur. Bu fişeklerin ateşlediği mermileri (çekirdekleri) hep değişik atış yörüngeleri çizerler. Örneğin gramajı yüksek çekirdeklere yerçekimi kuvveti fazla etki ettiği için (kütleden dolayı değil, kütle ne olursa olsun yerçekimi aynı etkiyi yaratır ancak mermi namludan çıktığı anda sadece kinetik enerjiye sahiptir; kinetik enerjinin formülü ise k=1/2 mv2'den hesaplanır dolayısıyla aynı barut miktarına sahip kovan, daha ağır olan çekirdeğe daha az hız kazandırabilir, dolayısıyla daha kısa mesafede yere düşme eğiliminde olacaktır) atış mesafesi uzadıkça daha çok nişan alınan noktanın altına isabet eder; ya da gramajı hafif olan çekirdekler rüzgardan dolayı daha fazla yatay sapma gösterir. Bu durumu standart altına almak daha basit atış olanağı sağlar ve askerlerin cephede daha kolay metraj ayarı yapmasına olanak sunar.
- I' Harfi: International' harfinin kısaltmasıdır. Uluslararası piyasada en çok satılan standart dolumu ifade eder.
- S' Harfi: Almanca Spitzer' kelimesinden gelmektedir. Merminin (çekirdeğin) sivri burunlu olduğunu ifade eder.
- SE' Harfi: Fransızca Sportive Enternational' kelimesinden gelmektedir. Söz konusu kalibredeki fişeğin uluslararası atış müsabakalarında kullanıldığını ifade eder. (Ör: 6.5x55SE)
Kalibre cinsinden ifade edilenler 22 Cal, 30 Cal, 38 Cal, 45 Cal, .338 Cal, .50 Cal.
Kalibreyle (Cal.) ifade edilenlerin kaç milimetreye eşdeğer olduklarını hesaplamak için belirli bir kalibreyi 0,254 ile çarpmak yeterlidir (çünkü cal. inç cinsinden ölçülür). Örneğin: 38 kalibrenin kaç mm’ye eşdeğer olduğunu hesaplamak için;
| 38 x 0,254 = 9,652 mm buluruz. |
Kalibre (cal.) cinsi Amerika'da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır ve onun için de ilk Amerikan silahlar hep cal. cinsinden beyan edildiğinden dolayı toplu tabanca gibi Amerika'da rağbetin fazla olduğu silahlar cal. cinsinden beyan edilir. (örn. .357 mag.) ayrıca Amerika'nın ikinci dünya savaşı ve sonrasında Glockları alana kadar ordusunda yaygın olarak kullandığı efsanevi Colt 1911 tabancası da .45 cal.'dir ve .45 cal. denince .45 ACP yani 0.45 inç Automatic Colt Pistol mermisi kastedilir. Bu sistemde her kalibrenin en ünlü fişek tipi o kalibre olarak beyan edilir veya örneğin 50 cal. denince tüfeklerde .50 BMG ve tabancalarda .50 AE kastedilmektedir.
NATO ülkeleri savunma yardımı amaçlı standart fişekler (NATO standardı) kullanan silahlarla donatılmışlardır. Örneğin MKE tarafından üretimine başlanan Mehmetçik-1 piyade tüfeği 5.56 x 45 mm NATO fişeği kullanmaktadır. Söz konusu fişek tüm NATO ülkelerinde yaygın olarak kullanılan M-16/Car-15, M-4 Carabina, G-36, Steyr AUG, FAMAS ve SA-80 gibi silahlarda da kullanılmaktadır. NATO STANAG standardına göre üretilen bu fişeklerle kalmayıp artık yeni hizmete girmeye başlayan piyade tüfeklerinin şarjörlerini de bu standarda göre üretmeye başlamıştır. Böylece NATO üyesi olan ülkelerde kullanılan örneğin 5.56 x 45 mm NATO bir silah farklı modelde olan diğer silahın da şarjörüyle çalışabilecek ve askerlere büyük avantaj sağlamış olacaktır.
Barut
Nitrogliserin keşfinden yaklaşık 16 yıl sonra 1863'te baryum nitratın fişek barutlarında kullanılmasıyla beraber fişek üretiminde yeni bir çağ açılmış ve kara barut kullanım dışı kalmıştır. Dumansız barutun kullanımıyla beraber mermiler daha hızlı ve silahlar daha temiz kalmıştır. Günümüzde dumansız barutların yüzlerce çeşidi bulunmaktadır. Barutun en önemli belirteci ise, patlama hızı; her fişek kendi barutunu kullandığı gibi her fişek için üretilen silahın da belli bir kapasitesi bulunmaktadır. Yani başka bir deyişle örnek vermek gerekirse 300 Winchester Magnum'da kullanılacak barut .270 winchester için uygun olmayabilir. Veya shotgun barutu herhangi bir long rifle kalibresi için ekstra yavaş kalabilir. Nitroexpress ailesi dünyanın en pahalı fişekleri arasında yer almalarının en önemli nedeni, içinde kullanılan Nitroexpress barutu, bu barut ekstra hızlı patlamakta ve önemli miktarda enerjiyi serbest bırakmaktadır.
Mütedavil Fişekler
Mermi türleri
Avcılıkta kullanılan lüks tüfek çapları
Bu fişek çapları özel olarak üretilen bazı kalibreleri kapsar. Belirtilen fişeklerin bazılarının bir tekinin fiyatı 60~100$'a varır, (örn .700 Nitro Express) ve kullanıldıkları tüfeklerin de fiyatları ona göre binlerce doları bulmaktadır. Nitro Express Ailesi genel anlamda bu kategoride yer almaktadır. Fişeklerin ve mermilerinin (çekirdeklerinin) dev boyutları ve doğal olarak kurbanlarında yaratacakları büyük hasar bu kalibrelerin genel özellikleri arasında yer almaktadır.
Galeri
-
![image]()
M2 Browning Makineli tüfeğinin izli .50 BMG API mermileri -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
, , -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
7.62x51mm NATO Türkiye'de kısaca G3 fişeği olarak bilinen full metal jacket fişek ve mermileri
Kaynakça
- ^ Cal. hesaplaması[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Mermi haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Mermi atesli silahlarda kullanilan fisegin atis aninda namludan firlatilan bilesenidir Atesli silahlar tarafindan atilan delici patlayici madde kursun Kucuk capli atesli silahlar ile agir atesli silahlarin mermileri farklidir Tufek tabanca gibi kucuk silahlarin mermisi carpma etkisiyle hedefi deler Buyuk capli agir atesli silahlar olan toplarin mermileri ise hedefi buldugunda ya da havada patlar Soldan saga 50 BMG 300 Win Mag 308 Winchester 7 62x39 mm 5 56x45mm NATO 22LR Bu fotografta goze carpan ozellik ozellikle tum dunyada yaygin olarak kullanilan M2 Browning makineli tufegi ve anti materyal bir keskin nisanci tufegi olan ileri teknolojili Barrett M82 gibi agir silahlarda kullanilan 50BMG kalibresi ve ozellikle sivil atis taliminde kullanilan 22 LR kalibresinindeki buyukluk farki olabilir Bir merkezi vuruslu tufek fisegi olan 308 Winchester in yapisi Tum piyade tufekleri ve tabancalarin tamamina yakini merkezi vuruslu sistemine sahipler Ayrica yivsiz av tufeklerinin fisekleri tamamiyla ayri kategoride olsalar da atesleme mekanizmasi acisindan merkezi vurus sistemine sahip olduklari soylenebilir Avcilar tarafindan sevilen bir kalibre olan 270 Winchester fisekleri Soldan saga 100 grain 6 5 g Cukur Uclu 115 grain 7 5 g FMJBT 130 grain 8 4 g Yumusak Uclu 150 grain 9 7 g Round Nose Bu resimde ayni kalibre fisegin farkli kursun cekirdek yapisi ve agirligi gosterilmistir Ayni kalibre ama farkli agirlikta ve cekirdek yapisindaki fisekler balistik ozellikleri acisindan cok farkli olabilir dolayisiyla yarattiklari tahribat da birbirinden cok farkli olacaktir soldan saga 9x19mm Parabellum 357 SIG sekildeki fiseklerden anlasildigi gibi standart metrik sistemde fisekler cekirdek capi x kovan uzunluguyla beyan edilir ancak bazi fisekler ornegin 40S amp W 45 40 ta oldugu gibi cekirdek capi inc cinsinden beyan edilir bu tip kalibrelerde kovan boyu standart olarak bilinmektedir ornegin G3 piyade tufeginde de kullanilan standart 7 62x51mm NATO ve gunumuzde daha yaygin olarak yivli av tufeklerinde kullanilan mermisi cekirdegi acisindan 0 06mm lik bir farka sahip olmasina karsin kovan boyutlari aynidir Fisegin BolumleriAtesli silahlarin fisegi dort ana bolumden olusur Fisegin uc bolumune mermi cekirdek denir Silah ateslenince mermi hedefe dogru firlar Ikinci bolum sevk barutudur Sevk barutu yandigi zaman meydana getirdigi basincla mermiyi fisekten ayirip iterek namludan firlatir Ucuncu bolume fisek kovani denir Tek yani kapali bir metal silindir olan fisek kovaninin icinde sevk barutu bulunur Fisek kovaninin arka ucunda kapsul denen bir atesleyici bulunur ve tetik cekilince barutun ateslenmesini saglar Atesleme ignesinin carpmasiyla ya da elektrik akimiyla ateslenen kapsul kovandaki barutu tutusturur Barutun yanmasiyla ortaya cikan sicak gazin basinci mermiyi cekirdegi ileriye dogru iter ve cekirdek namlu agzindan buyuk bir hizla hedefe dogru firlar Kucuk capli atesli silahlarda mermi cekirdek fisek kovani sevk barutu ve kapsulden olusan muhimmata fisek denir Bu parcalar bir birbirine sikica bagli oldugu icin fisek tek parca gibi gorunur Mermilerin nuveleri genellikle kursundan yapildigi icin hafif silahlar icin uretilmis fiseklere ait mermiler kursun olarak da adlandirilir Fiseklerde mermi ile fisek kovani bir butundur ve yalnizca sevk barutu ateslendiginde birbirinden ayrilir Oysa top muhimmatlarinda mermi projectile ile kovan birbirinden ayrilabilir ve icindeki barut miktari hedefin uzakligina gore ayarlanabilir Top muhimmatinin ucunda tapa denilen bir bolum vardir Tapa merminin icindeki patlayici maddenin istendigi zamanda patlamasini saglar Tapanin turune gore bazi top mermileri hedefe carptiginda bazilari hedefe carpmadan hemen once bazilari da hedefin icine saplandigi anda patlar Tarihi gelisimMerkezi vuruslu fisegin yapisiCevresel vuruslu fisek Rimfire gunumuzde daha cok aticilik ve bazen de ozellikle piyade tufeklerinin sivil kullanima acik kucuk kalibreli modellerinin uretiminde kullanilan kalibreleriyle daha cok Long Rifle ve 17 HMR Hornady Magnum Rimfire gibi cok kucuk kalibrelerde uretilmektedirler bu tip fiseklerin en buyuk avantajlari centerfire modellere gore cok daha ucuz olmalari ve bu yuzden atis talimlerinde kullanilirlar Rim ingilizcede kovanin tabaninda bulunan ve pistonun kovani fisek yatagindan cikarmasina yarayan tirnak yatagina denir bu tip fiseklerde ilk atesleme sistemi kapsul bu kismin altina yerlestirilmistir ve igne horoz buraya carparak fisegin ateslenmesini saglar Bir merkezi atesleme sistemine sahip olan bir fisek olan in yapisi Kovanin dibindeki kapsule dikkat edilerek merkezi ateseleme sisteminin mekanizmasi anlasilabilir Bu kalibre II Dunya Savasi nda ozellikle ABD birlikleri ve Britanya Ordusu tarafindan cok yaygin olarak kullanilsa da gunumuzde yivli av tufeklerinin guclu kalibresini olusturmaktadir 12 gauge bir yivsiz av tufegi fisegi gosterilmektedir soldan saga Barut barut ustu tapa tapa sacma fisek kapagi Yivsiz av tufegi fiseginin yivli tufeklerde kullanilan fisek ile farkina dikkat ediniz ilkel agizdan doldurmali atesli silahlarda kullanilan sacmalar Ilk fisek 1575 Fisegin ilk sekli bugunku fiseklerle pek az benzerlik gostermistir Temel olarak mermi cekirdek ve yeterli olcude barutu iceren bir kagit paket seklinde kullanilmistir Bu sistemin avantaji atesli silahi doldurmada cabukluk saglanmis olmasi ve tasima islemi esnasinda barut kaybinin onlenmesiydi Daha iyi vurus gucu ve etkinlik elde etmek icin kuresel mermi modern mermilere benzeyecek sekilde uzatilarak agirlik ve vurus gucu artirilmistir Vurma sistemi 1807 Bu sistemi bir Iskoc papazi olan gelistirmistir Bu sistemde patlama ozelligi tasiyan bilesikler ince parcalar haline getirilir ve bunlara carpan bir horoz bu bilesikleri patlatarak barutu ateslerdi Carpma kapsulu 1814 Philadelphiali Joshua Shaw Forsyth prensiplerini kullanarak carpma kapsulunu gelistirmistir Bu kapsulde patlayici bir bilesik bulunuyordu Bu sistem dolma tufekler icin en cok kullanilan atesleme sistemi olmustur Igne vurusu ile ateslenen fisek 1836 Bu tip fisek Fransa da Lefaucheux tarafindan gelistirilmistir Cikintili bir igne buna carpan horoz etkisiyle atesleme karisiminin oldugu kisma girerek kovanda ateslemeyi saglardi Bu tip fisek mermi cekirdek barut ve atesleyicinin hepsini bir tek fisekte tasiyan ilk fisek modeli olmustur Cevresel vuruslu fisek Rimfire Cartridge 1845 Fransa da Flobert tarafindan gelistirilmistir Bu kovanda ilk atesleyici bilesigi fisegin arka bolumunde ve cevresinde bos olarak duzenlenmis kenar kismina konur Atesleme ignesi veya horozun bu bolume carpmasi sonucunda barutun ateslenmesi saglanirdi ilk gelistirilen fisek 9mm Flobert Turkiye de pipet tufek Ingilizcede genelde Garden gun olarak bilinir Merkezi vuruslu fisek Centerfire Cartridge 1858 Bu fisek turunu Morse gelistirmistir Atesleyici tasiyan kapsul fisegin arka bolumunde yer alir Bu kapsule ignenin carpmasi sonucu kapsul icindeki atesleyici barutun ateslenmesini saglar Gerek cevresel vuruslu fisekler rimfire gerekse merkezi vuruslu fisekler centerfire bugun modern silahlarin standardi olarak kullanilmaktadirlar CaplarBir fisegin baslica 4 bileseni kapsul kucuk metal parca gibi asagida gorunen kovan barut ve mermi cekirdek En kucuk fiseklerden olan nin metrik incelemesi 700 Nitro Express mermisi cekirdegi ve kovaninin 45 ACP mermisiyle ortada kiyaslanmasi Tum atesli silahlar da silah caplarina kalibre Cal denir Silah caplari Metrik Kalibrasyon Anglo Amerikan Kalibrasyon ve Nato Kalibrasyon sistemleri denilen uc ayri sistemde olculur Metrik Kalibrasyon sisteminde silahin atesledigi mermi capi ve kovan boyu milimeter cinsinden ifade edilir Bu sistemde Tabanca ve Tufek fiseklerinin ifadesi hep ayni sistemle yapilir Ornek 9x19mm Parabellum 9x21 mm 7x57R mm 8x57 mm 8x57JRS mm 9 3x74R mm vb Bu kalibrasyon sisteminin notasyonu su sekilde ifade edilir Once merminin cekirdegin capi milimetre cinsinden yazilir sonra x harfi konulur Kovan boyu milimetre cinsinden yazilarak fisek ifade edilmis olur Ornegin 9x19 fiseginin acilimi su anlama gelir Mermi capi 9mm Kovan boyu 19mm Bazi fisekler standart fiseklerden farklilik gosterir Bu durumda soz konusu farkliligi ifade etmek icin kalibrasyon sonuna bazi harfler ilave edilir Ornegin 7x57 fisegi 7mm cekirdek capi 57mm kovan boyu anlamina gelir Ayrica 7x57R fisegi mevcuttur Bu fisek standart 7x57 fiseginden biraz farklidir Sonundaki R harfi fisegin tabaninda bulunan tirnak yuvasinin Rim ice dogru cevresel kanal seklinde degil disa dogru cevresel tirnak seklinde oldugunu ifade eder Bu kalibrasyon sisteminde kullanilan bazi harfler ve anlamlarini kisaca asagidaki gibi ozetleyebiliriz J Harfi AlmancaJinfanter kelimesinden gelmektedir Fisegin Piyade dolumu oldugunu ifade eder Yani piyade tufeginin uzerinde bulunan standart gez ile metraj ayari ve sapma ayari ile rahatlikla hedef vurulabilecegini ifade eder Normalde piyasada degisik gramajda cekirdegi ve barut yuku olan ayni kalibrede bircok fisek mevcuttur Bu fiseklerin atesledigi mermileri cekirdekleri hep degisik atis yorungeleri cizerler Ornegin gramaji yuksek cekirdeklere yercekimi kuvveti fazla etki ettigi icin kutleden dolayi degil kutle ne olursa olsun yercekimi ayni etkiyi yaratir ancak mermi namludan ciktigi anda sadece kinetik enerjiye sahiptir kinetik enerjinin formulu ise k 1 2 mv2 den hesaplanir dolayisiyla ayni barut miktarina sahip kovan daha agir olan cekirdege daha az hiz kazandirabilir dolayisiyla daha kisa mesafede yere dusme egiliminde olacaktir atis mesafesi uzadikca daha cok nisan alinan noktanin altina isabet eder ya da gramaji hafif olan cekirdekler ruzgardan dolayi daha fazla yatay sapma gosterir Bu durumu standart altina almak daha basit atis olanagi saglar ve askerlerin cephede daha kolay metraj ayari yapmasina olanak sunar I Harfi International harfinin kisaltmasidir Uluslararasi piyasada en cok satilan standart dolumu ifade eder S Harfi AlmancaSpitzer kelimesinden gelmektedir Merminin cekirdegin sivri burunlu oldugunu ifade eder SE Harfi FransizcaSportive Enternational kelimesinden gelmektedir Soz konusu kalibredeki fisegin uluslararasi atis musabakalarinda kullanildigini ifade eder Or 6 5x55SE Kalibre cinsinden ifade edilenler 22 Cal 30 Cal 38 Cal 45 Cal 338 Cal 50 Cal Kalibreyle Cal ifade edilenlerin kac milimetreye esdeger olduklarini hesaplamak icin belirli bir kalibreyi 0 254 ile carpmak yeterlidir cunku cal inc cinsinden olculur Ornegin 38 kalibrenin kac mm ye esdeger oldugunu hesaplamak icin 38 x 0 254 9 652 mm buluruz Kalibre cal cinsi Amerika da yaygin olarak kullanilmaya baslanmistir ve onun icin de ilk Amerikan silahlar hep cal cinsinden beyan edildiginden dolayi toplu tabanca gibi Amerika da ragbetin fazla oldugu silahlar cal cinsinden beyan edilir orn 357 mag ayrica Amerika nin ikinci dunya savasi ve sonrasinda Glocklari alana kadar ordusunda yaygin olarak kullandigi efsanevi Colt 1911 tabancasi da 45 cal dir ve 45 cal denince 45 ACP yani 0 45 inc Automatic Colt Pistol mermisi kastedilir Bu sistemde her kalibrenin en unlu fisek tipi o kalibre olarak beyan edilir veya ornegin 50 cal denince tufeklerde 50 BMG ve tabancalarda 50 AE kastedilmektedir NATO ulkeleri savunma yardimi amacli standart fisekler NATO standardi kullanan silahlarla donatilmislardir Ornegin MKE tarafindan uretimine baslanan Mehmetcik 1 piyade tufegi 5 56 x 45 mm NATO fisegi kullanmaktadir Soz konusu fisek tum NATO ulkelerinde yaygin olarak kullanilan M 16 Car 15 M 4 Carabina G 36 Steyr AUG FAMAS ve SA 80 gibi silahlarda da kullanilmaktadir NATO STANAG standardina gore uretilen bu fiseklerle kalmayip artik yeni hizmete girmeye baslayan piyade tufeklerinin sarjorlerini de bu standarda gore uretmeye baslamistir Boylece NATO uyesi olan ulkelerde kullanilan ornegin 5 56 x 45 mm NATO bir silah farkli modelde olan diger silahin da sarjoruyle calisabilecek ve askerlere buyuk avantaj saglamis olacaktir BarutNitrogliserin kesfinden yaklasik 16 yil sonra 1863 te baryum nitratin fisek barutlarinda kullanilmasiyla beraber fisek uretiminde yeni bir cag acilmis ve kara barut kullanim disi kalmistir Dumansiz barutun kullanimiyla beraber mermiler daha hizli ve silahlar daha temiz kalmistir Gunumuzde dumansiz barutlarin yuzlerce cesidi bulunmaktadir Barutun en onemli belirteci ise patlama hizi her fisek kendi barutunu kullandigi gibi her fisek icin uretilen silahin da belli bir kapasitesi bulunmaktadir Yani baska bir deyisle ornek vermek gerekirse 300 Winchester Magnum da kullanilacak barut 270 winchester icin uygun olmayabilir Veya shotgun barutu herhangi bir long rifle kalibresi icin ekstra yavas kalabilir Nitroexpress ailesi dunyanin en pahali fisekleri arasinda yer almalarinin en onemli nedeni icinde kullanilan Nitroexpress barutu bu barut ekstra hizli patlamakta ve onemli miktarda enerjiyi serbest birakmaktadir Mutedavil Fisekler 50 BMG 7 62x39 mm 5 56 x 45 mm NATO 7 62x51mm NATO 7 92x57mm Mauser 308 Winchester 30 06 SpringField 7mm Remington Magnum 300 Winchester Magnum 270 Winchester 17 HMR 9x19mm Parabellum 45 ACP 50 AE 357 Magnum Mermi turleriZirh delici mermi Tam metal kaplama Plastik mermi Tahta mermi KE mermisi Top mermisi Yuksek patlayicili tanksavar mermisi Sarapnel Yuksek patlayici baslikli mermi Ilk hiz Mermi tuzagi Zirh delici sabot mermiAvcilikta kullanilan luks tufek caplariBu fisek caplari ozel olarak uretilen bazi kalibreleri kapsar Belirtilen fiseklerin bazilarinin bir tekinin fiyati 60 100 a varir orn 700 Nitro Express ve kullanildiklari tufeklerin de fiyatlari ona gore binlerce dolari bulmaktadir Nitro Express Ailesi genel anlamda bu kategoride yer almaktadir Fiseklerin ve mermilerinin cekirdeklerinin dev boyutlari ve dogal olarak kurbanlarinda yaratacaklari buyuk hasar bu kalibrelerin genel ozellikleri arasinda yer almaktadir 577 Tyrannosaur 700 Nitro ExpressGaleriM2 Browning Makineli tufeginin izli 50 BMG API mermileri 45 ACP 7 62x39 mm 7 62x39 mm 5 56x45mm NATO 7 92x57mm Mauser 7 62x51mm NATO Turkiye de kisaca G3 fisegi olarak bilinen full metal jacket fisek ve mermileriKaynakca Cal hesaplamasi olu kirik baglanti