Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Milimetre-altı astronomi, elektromanyetik spektrumdaki milimetre-altı dalga boyunda çalışmaların yapıldığı gözlemsel astonominin bir dalıdır. Gök bilimciler kızılötesi ve mikrodalga bandı arasındaki milimetre-altı dalgaboyunda, genellikle birkaç yüz mikrometre ve mikrodalga arasında çalışırlar. Milimetre-altı astronomide halen yaygın olarak dalga boyuna mikron ya da eski ismiyle mikrometre denmektedir.
Milimetre-altı gözlemler ışığında, gök bilimciler yıldız evriminin gizemlerini açığa kavuşturma gayesiyle henüz yeni doğmakta olan önyıldızların bulunduğu moleküler bulutları ve karanlık bulutların adeta içini gözlemlerler. Bu karanlık bulutların uzay tabanlı gözlemleri uzaydaki moleküllerin kimyasal zenginliği ve soğuma mekanizmaları hakkında bilgi edinmek amacıyla yapılır. Ayrıca, milimetre-altı astronomik gözlemler galaksilerin oluşumu ve evrimi hakkında da bilgi edinmemize yardımcı olur.
Yer tabanlı milimetre-altı astronomik gözlemler
Yer tabanlı milimetre-altı astronomik gözlemler yaparak, milimetre-altı dalga boyundaki astronomik ışımaları keşfetmeyi amaçlarız ancak bu noktada en belirgin engel gürültüyü arttıran ve yayılımın gözlemlenmesini zorlaştıran atmosferik emisyon olur. Kızılötesi ışıma gibi milimetre-altı ışımalar da atmosferdeki çeşitli su baharlarının ışımayı emmesine maruz kalır ve gözlemler ancak bu dalga boyları arasındaki boşluklar sayesinde mümkün olur. Milimetre-altı astronomik gözlemler için en ideal bölgeler kuru, serin, düzenli bir hava durumuna sahip olan ve şehir merkezlerinden uzak olan yerlerdir. Bu şartlara uygun ancak birkaç tane bölge tespit edilebilmiştir, bu bölgeler: Mauna Kea (Hawaii, USA), Şili'de Atacama Platosu'nda işletilen Llano de Chajnantor Gözlemevi, Güney Kutbu ve Hindistan'ın Hanle köyüdür (Himalaya bölgesinde yer alan Hindistan Gözlemevi). Milimetre-altı astonomi için mükemmel olan bu dört bölgeyi karşılaştıracak olursak Mauna Kea bölgesi en elverişli ve muhtemelen ulaşımı en kolay olan bölgedir. Şimdilerde gözlem projeleri için deniz seviyesinden oldukça yüksekte olan kuzey kutbu bölgeleriyle ilgilenilmektedir. Özellikle Grönland'da bulunan Zirve İstasyonu (İngilizce: Summit Camp) her zaman Mauna Kea'dan daha iyi gözlemler yapmaktadır.
Llano de Chajnantor Gözlemevi bölgesi, güney yarımküredeki en büyük milimetre-altı teleskop işletmesi olan Atacama Öncü Deney Teleskobu (İngilizce: Atacama Pathfinder Experiment) (APEX) ve milimetre-altı dalga boyu gözlemleri için inşa edilen bir interferometre niteliğinde, 54 tane 12 metre ve 12 tane 7 metre çapında radyo teleskoba sahip olan dünyanın yer tabanlı en büyük astronomi projesi Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (İngilizce: Atacama Large Millimeter/sub-millimeter Array) (ALMA)'ne ev sahipliği yapmaktadır. Bir başka interferometre olarak Mauna Kea'da bulunan Milimetre-altı Dizisi (İngilizce: Submillimeter Array) (SMA), 8 tane 6 metre çapında teleskoptan oluşur. Ayrıca, inşa edilmiş en büyük milimetre-altı teleskop olan James Clerk Maxwell Teleskobu (İngilizce: James Clerk Maxwell Telescope) (JCMT) da Mauna Kea'da bulunur.
Yakın uzaydan milimetre-altı astronomik gözlemler
Yüksek irtifa balonları ve uçaklar aracılığıyla atmosferden birazcık yukarıya ulaşılabilmekte ve gözlem yapılabilmektedir. SOFIA yakın uzayda kızılötesi gözlemler yapmasına rağmen, bunlara BLAST deneyi ve SOFIA deneyleri ayrı ayrı örnek olarak verilebilir.
Uzaydan milimetre-altı astronomik gözlemler
Uzay tabanlı milimetre-altı astronomik gözlemler, yer tabanlı gözlemlerdeki atmosferin oluşturduğu emisyondan kurtularak daha iyi gözlem yapmamızı sağlar. Milimetre-altı Dalga Boyu Astronomi Gözlemevi (İngilizce: Submillimeter Wave Astronomy Satellite) (SWAS), NASA'nın Küçük Kaşif Programlarından (SMEX) biri olarak 5 Aralık 1998'de Dünya'nın alçak bir yörüngesine yerleştirildi. Bu uzay görevinde büyük moleküler bulutları ve soğuk gaz bulutlarının bolca bulunduğu bölgeleri gözlemlemek amaçlanmıştır. SWAS'ın odaklandığı 5 ana moleküler spektrum gözlemi vardır: su (H2O), su izotopu (H218O), izotopik karbonmonoksit (13CO), moleküler oksijen (O2) ve nötral karbon (C I).
SWAS uydusu Haziran 2005'te başka bir amaçla NASA'nın Derin Etki (İngilizce: Deep Impact (spacecraft)) programı için desteklenmeye başlandı. SWAS, Ağustos 2005'in sonlarına kadar kuyruklu yıldızlarda bulunan su moleküllerinin tespitinde veri eldetmemize yardımcı oldu.
2009 yılında Avrupa Uzay Ajansı tarafından Herschel Uzay Gözlemevi (eskinden Uzak Kızılötesi ve Milimetre-altı Teleskobu ya da FIRST diye isimlendiriliyordu) olarak bilinen uzay tabanlı bir görev başlatıldı. Herschel şimdiye kadar uzaya fırlatılmış en büyük aynasıyla yörüngeye yerleştirildi ve uzak kızılötesi ile milimetre-altı dalgaboyundaki radyasyonu gözlemledi. Herchel Dünya'nın yörüngesi yerine Lissajous yörüngesine, Güneş sisteminin ikinci Lagrange noktasında bir yörüngeye oturtuldu. İkinci Lagrange noktası Dünya'dan yaklaşık olarak 1.5 milyon kilometre uzaklıkta bulunmakta ve Herchel'in konumu Dünya ve Güneş'ten gelen kızılötesi ve görünür radyasyondan oldukça uzak olduğundan gözlemlerdeki parazit seviyesi de diğer uzay görevlerine oranla bir hayli düşüktür. Herschel'in ana amacı galaksilerin kökeni ve galaksi formasyonunu aydınlatmak üzere gözlemler yapmaktır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Arizona Radyo Gözlemevi'nin Milimetre-altı Astronomi sayfası
- Atacama Pathfinder Experiment (APEX) Ana Sayfası
- Atacama Large Millimeter Array (ALMA) Ana Sayfası
- SWAS Ana Sayfası
- Herschel Uzay Gözlemevi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Milimetre alti astronomi elektromanyetik spektrumdaki milimetre alti dalga boyunda calismalarin yapildigi gozlemsel astonominin bir dalidir Gok bilimciler kizilotesi ve mikrodalga bandi arasindaki milimetre alti dalgaboyunda genellikle birkac yuz mikrometre ve mikrodalga arasinda calisirlar Milimetre alti astronomide halen yaygin olarak dalga boyuna mikron ya da eski ismiyle mikrometre denmektedir Mauna Kea Gozlemevi ndeki Caltech Milimetre alti Gozlemevi 1988 yilinda hizmete girmistir ve 10 4 m 34 ft canaga sahiptir Milimetre alti gozlemler isiginda gok bilimciler yildiz evriminin gizemlerini aciga kavusturma gayesiyle henuz yeni dogmakta olan onyildizlarin bulundugu molekuler bulutlari ve karanlik bulutlarin adeta icini gozlemlerler Bu karanlik bulutlarin uzay tabanli gozlemleri uzaydaki molekullerin kimyasal zenginligi ve soguma mekanizmalari hakkinda bilgi edinmek amaciyla yapilir Ayrica milimetre alti astronomik gozlemler galaksilerin olusumu ve evrimi hakkinda da bilgi edinmemize yardimci olur Yer tabanli milimetre alti astronomik gozlemlerChajnantor platosunun kuzeyden solda guneye sagda yaklasik 180 derece uzanan panoramik goruntusu Atacama Large Millimeter Array in antenlerini gostermektedir Yer tabanli milimetre alti astronomik gozlemler yaparak milimetre alti dalga boyundaki astronomik isimalari kesfetmeyi amaclariz ancak bu noktada en belirgin engel gurultuyu arttiran ve yayilimin gozlemlenmesini zorlastiran atmosferik emisyon olur Kizilotesi isima gibi milimetre alti isimalar da atmosferdeki cesitli su baharlarinin isimayi emmesine maruz kalir ve gozlemler ancak bu dalga boylari arasindaki bosluklar sayesinde mumkun olur Milimetre alti astronomik gozlemler icin en ideal bolgeler kuru serin duzenli bir hava durumuna sahip olan ve sehir merkezlerinden uzak olan yerlerdir Bu sartlara uygun ancak birkac tane bolge tespit edilebilmistir bu bolgeler Mauna Kea Hawaii USA Sili de Atacama Platosu nda isletilen Llano de Chajnantor Gozlemevi Guney Kutbu ve Hindistan in Hanle koyudur Himalaya bolgesinde yer alan Hindistan Gozlemevi Milimetre alti astonomi icin mukemmel olan bu dort bolgeyi karsilastiracak olursak Mauna Kea bolgesi en elverisli ve muhtemelen ulasimi en kolay olan bolgedir Simdilerde gozlem projeleri icin deniz seviyesinden oldukca yuksekte olan kuzey kutbu bolgeleriyle ilgilenilmektedir Ozellikle Gronland da bulunan Zirve Istasyonu Ingilizce Summit Camp her zaman Mauna Kea dan daha iyi gozlemler yapmaktadir Llano de Chajnantor Gozlemevi bolgesi guney yarimkuredeki en buyuk milimetre alti teleskop isletmesi olan Atacama Oncu Deney Teleskobu Ingilizce Atacama Pathfinder Experiment APEX ve milimetre alti dalga boyu gozlemleri icin insa edilen bir interferometre niteliginde 54 tane 12 metre ve 12 tane 7 metre capinda radyo teleskoba sahip olan dunyanin yer tabanli en buyuk astronomi projesi Atacama Buyuk Milimetre Milimetre alti Dizisi Ingilizce Atacama Large Millimeter sub millimeter Array ALMA ne ev sahipligi yapmaktadir Bir baska interferometre olarak Mauna Kea da bulunan Milimetre alti Dizisi Ingilizce Submillimeter Array SMA 8 tane 6 metre capinda teleskoptan olusur Ayrica insa edilmis en buyuk milimetre alti teleskop olan James Clerk Maxwell Teleskobu Ingilizce James Clerk Maxwell Telescope JCMT da Mauna Kea da bulunur Yakin uzaydan milimetre alti astronomik gozlemlerYuksek irtifa balonlari ve ucaklar araciligiyla atmosferden birazcik yukariya ulasilabilmekte ve gozlem yapilabilmektedir SOFIA yakin uzayda kizilotesi gozlemler yapmasina ragmen bunlara BLAST deneyi ve SOFIA deneyleri ayri ayri ornek olarak verilebilir Uzaydan milimetre alti astronomik gozlemlerUzay tabanli milimetre alti astronomik gozlemler yer tabanli gozlemlerdeki atmosferin olusturdugu emisyondan kurtularak daha iyi gozlem yapmamizi saglar Milimetre alti Dalga Boyu Astronomi Gozlemevi Ingilizce Submillimeter Wave Astronomy Satellite SWAS NASA nin Kucuk Kasif Programlarindan SMEX biri olarak 5 Aralik 1998 de Dunya nin alcak bir yorungesine yerlestirildi Bu uzay gorevinde buyuk molekuler bulutlari ve soguk gaz bulutlarinin bolca bulundugu bolgeleri gozlemlemek amaclanmistir SWAS in odaklandigi 5 ana molekuler spektrum gozlemi vardir su H2O su izotopu H218O izotopik karbonmonoksit 13CO molekuler oksijen O2 ve notral karbon C I SWAS uydusu Haziran 2005 te baska bir amacla NASA nin Derin Etki Ingilizce Deep Impact spacecraft programi icin desteklenmeye baslandi SWAS Agustos 2005 in sonlarina kadar kuyruklu yildizlarda bulunan su molekullerinin tespitinde veri eldetmemize yardimci oldu 2009 yilinda Avrupa Uzay Ajansi tarafindan Herschel Uzay Gozlemevi eskinden Uzak Kizilotesi ve Milimetre alti Teleskobu ya da FIRST diye isimlendiriliyordu olarak bilinen uzay tabanli bir gorev baslatildi Herschel simdiye kadar uzaya firlatilmis en buyuk aynasiyla yorungeye yerlestirildi ve uzak kizilotesi ile milimetre alti dalgaboyundaki radyasyonu gozlemledi Herchel Dunya nin yorungesi yerine Lissajous yorungesine Gunes sisteminin ikinci Lagrange noktasinda bir yorungeye oturtuldu Ikinci Lagrange noktasi Dunya dan yaklasik olarak 1 5 milyon kilometre uzaklikta bulunmakta ve Herchel in konumu Dunya ve Gunes ten gelen kizilotesi ve gorunur radyasyondan oldukca uzak oldugundan gozlemlerdeki parazit seviyesi de diger uzay gorevlerine oranla bir hayli dusuktur Herschel in ana amaci galaksilerin kokeni ve galaksi formasyonunu aydinlatmak uzere gozlemler yapmaktir Kaynakca PDF 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi ASIAA sub mm VLBI Project PDF 23 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Ocak 2024 Dis baglantilarArizona Radyo Gozlemevi nin Milimetre alti Astronomi sayfasi Atacama Pathfinder Experiment APEX Ana Sayfasi Atacama Large Millimeter Array ALMA Ana Sayfasi SWAS Ana Sayfasi Herschel Uzay Gozlemevi