Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Aralık 2023) |
Mitokondri, hücre organellerinden biridir. Yunanca mitos (iplik) ve khondrion (tane) sözcüklerinden türetilmiştir. Boyları 0,2-5 mikron arasında değişir. Şekilleri ise ovalden çubuğa kadar değişkenlik göstermektedir. Bazı hücreler tek bir büyük mitokondri içerebilse de mitokondriler hücrelerde çoğunlukla fazla sayılardadır. Sayıları hücrenin enerji ihtiyacına göre değişir. Özellikle kas ve sinir hücreleri gibi enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde çok sayıda mitokondri bulunur. Bir karaciğer hücresinde sayıları 2500 civarına ulaşabilir.
- Bölünüp çoğalma özelliğine sahiptirler.
- Solunum sırasında monomer organik besinler, inorganik besinlere dönüşürler.
- Görevi: Oksijenli solunum ile ATP sentezini gerçekleştirmek
- Mitokondriler, oksijenli solunum yapan ökaryotik hücrelerde bulunur. Prokaryotik hücrelerde ve memelilerin alyuvarlarında bulunmaz.
- Solunum sırasında monomer organik besinler, inorganik besinlere dönüşürler.
- Mitokondri hücrede enerji üreten organeldir.
- Mitokondrilerin büyüklük ve şekilleri bakterilerinkiyle benzerlik gösterir.
- Kendilerine ait ribozom, DNA ve RNA ları vardır. Mitokondriyal DNA bakterilerde olduğu gibi daireseldir ve 16,569 baz çiftinden oluşur. Mitokondri ribozomları yaklaşık olarak bakteri ribozomlarının büyüklüğündedir. Tüm bunlar Endosimbiyoz Kuramını desteklemektedir. Endosimbiyoz Kuramına göre mitokondri bir aerob prokaryotun ökaryotik hücre içine girerek simbiyotik olarak yaşayamaya başlaması sonucu gelişmiş bir organeldir.
- Mitokondriler kloroplastlar gibi çift zara sahip organellerdir.
(1) Çekirdekçik
(2) Çekirdek
(3) Ribozomlar (küçük noktalar)
(4) Vezikül
(5) Granüllü endoplazmik retikulum (ER) (Kaba ER)
(6) Golgi aygıtı
(7) Hücre iskeleti
(8) Granülsüz endoplazmik retikulum (Düz ER)
(9) Mitokondriler
(10) Koful
(11) Sitoplazma
(12) Lizozom
(13) Sentrozom içindeki Sentriyoller
Mitokondride 4 kısım vardır. Bunlar dış zar, iç zar, zarlararası (periferal) bölge ve matriksdir. Dış zar iç zara göre daha kalındır ve denilen taşıyıcı proteinler bulundururlar. Mitokondri içerisine girecek maddeler porinlerle alınırlar. İç zar dış zara göre daha seçici geçirgen yapıdadır. Dış ve iç zar arasındaki bölgeye periferal bölge adı verilir. İç zar mitokondri matriksine doğru girintiler yaparak krista denilen yapıları oluşturur. Kristalar kese, boru, tüpçük, zigzag gibi çeşitli şekillerde olabilirler. Kristaların mitokondri eksenine uzanma biçimleri genelde enine olmakla birlikte, boyuna ve çapraz olarak da olabilir. İç zar üzerinde solunumda görev alan ETS proteinleri bulunur. Bu sebeple enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerin mitokondrilerindeki krista sayısı daha fazladır. İç zar üzerinde elementer partikül (Racker partikülü) denilen yapılar vardır. Bu yapıların iç zarla bağlantılı olan bir sap bölgesi ve buna bağlı baş bölgesi vardır. Baş bölgesinde kimyasal enerjidenATP sentezi gerçekleştiğinden bu bölgeye ismi verilmektedir. Matrikste organel proteinlerinin 2/3'ü bulunur.
Endosimbiyoz Kurama göre mitokondriler, uzun zaman önce, büyük hücrelere geçebilen tek canlı organizmalardı. Fakat hücre içindekilere göre enerjiyi daha verimli ayrıştırabildiklerinden dolayı içine geçtikleri hücrelere çok fayda sağladılar ve zamanla hücrelerin kalıcı birer parçası haline dönüştüler. Buna rağmen, kendi genetik bilgilerini taşır ve içinde bulundukları hücrelerden bağımsız bir şekilde bölünürler. Yani mitokondri, kendini çekirdek bilgisi dahilinde eşleyebilir.
Mitokondriler kalıtımsal olarak yavruya annesinden geçer, babadan gelen spermlerin bu konuda yavruya hiçbir katkısı yoktur. Mitokondri DNA'sında meydana gelen ve mitokondri fonksiyonunu etkileyerek kas ve sinir sistemi üzerinde tutulum sergileyen birçok hastalık bulunmaktadır. Mitokondriyal sitopatiler olarak da adlandırılan bu hastalıkların Avrupa'da görülme sıklığının 1:2000 olduğu bilinmektedir ki bu sayı yaklaşık 400.000 insanın mitokondriyal sitopati ile yaşadığını göstermektedir.
Tarihçe
İlk bu organeli inceleme işlemleri 1840'larda yapılmıştı., 1894 yılında bu organeli keşfetti ve "bioblasts" adını verdi. "Mitokondri" terimi ise 1898 yılında Carl Benda tarafından kullanılarak literatüre geçti. Leonor Michaelis, Janus yeşili boyasını keşfetmesiyle supravital boyama yöntemiyle 1900'de mitokondriyi ayrıntılı inceledi. , 1904'te bitkilerdeki ilk mitokondri(Nymphaea alba) kaydını yaptı. 1908 yılında bu organelin protein ve lipit içerdiğini destekledi. 1925 yılında 'in sitokromları keşfedene kadar solunum reaksiyonları açıklanamadı.
1941'de hücresel metobolizmada ATP fosfat bağlarınından enerji elde edildiği Fritz Albert Lipmann tarafından keşfedildi. Bu yılları takiben, bu olayın hücresel solunumdaki önemi araştırıldı ancak mitokondrinin etkisi bilinmiyordu.Albert Claude, doku fraksiyonasyonu ile mitokondriyi diğer hücrelerden izole etti. Bu deneyde zamanla solunumda mitokondrinin etkisi görülmüştür.
İlk yüksek çözünürlüklü mikrograflar 1952 yılında oluşturuldu. Bu yöntem, Janus Yeşili boyama yönteminin yerini alarak mitokondri incelemesinin tercih edilen yöntemi olmuştur. Bu yolla mitokondrinin hücreden hücreye değişmekte olduğu anlaşılmıştır.
Popüler bir terim olan "hücrenin güçevi", tarafından 1957'de ortaya çıkmıştır.
1967'de, mitokondrinin ribozomlar içerdiği ortaya çıkmış; 1968'de mitokondri gen haritası metotları keşfelilmiş ve 1976'da ise mitokondri gen haritası tamamlanmıştır.
Kaynakça
- ^ "mitochondria". Online Etymology Dictionary. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2015.
- ^ Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN . 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2015.
- ^ Alberts, Bruce; Alexander Johnson; Julian Lewis; Martin Raff; Keith Roberts; Peter Walter (1994). Molecular Biology of the Cell. New York: Garland Publishing Inc. ISBN .
- ^ Bulduk, Bengisu Kevser; Kiliç, Hasan Basri; Bekircan-Kurt, Can Ebru; Haliloğlu, Göknur; Erdem Özdamar, Sevim; Topaloğlu, Haluk; Kocaefe, Y. Çetin (1 Mart 2020). "A Novel Amplification-Refractory Mutation System-PCR Strategy to Screen MT-TL1 Pathogenic Variants in Patient Repositories". Genetic Testing and Molecular Biomarkers (İngilizce). 24 (3): 165-170. doi:10.1089/gtmb.2019.0079. ISSN 1945-0265.
- ^ a b c d e f g h Ernster L, Schatz G (1981). "Mitochondria: a historical review". The Journal of Cell Biology. 91 (3 Pt 2). ss. 227s-255s. doi:10.1083/jcb.91.3.227s. (PMC) 2112799 $2. (PMID) 7033239.
- ^ Ernster's citation Meves, Friedrich (Mayıs 1908). "Die Chondriosomen als Träger erblicher Anlagen. Cytologische Studien am Hühnerembryo". Archiv für mikroskopische Anatomie. 72 (1). ss. 816-867. doi:10.1007/BF02982402. is wrong, correct citation is Meves, Friedrich (1904). "Über das Vorkommen von Mitochondrien bezw. Chondromiten in Pflanzenzellen". Ber. D. Deutsch. Bot. Ges. Cilt 22. ss. 284-286., cited in Meves' 1908 paper and in Schmidt, Ernst Willy (1913). "Pflanzliche Mitochondrien". Progressus rei botanicae. Cilt 4. ss. 164-183. Erişim tarihi: 21 Eylül 2012., with confirmation of Nymphaea alba
- ^ Siekevitz P (1957). "Powerhouse of the cell". Scientific American. 197 (1). ss. 131-140. doi:10.1038/scientificamerican0757-131.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2023 Mitokondri hucre organellerinden biridir Yunanca mitos iplik ve khondrion tane sozcuklerinden turetilmistir Boylari 0 2 5 mikron arasinda degisir Sekilleri ise ovalden cubuga kadar degiskenlik gostermektedir Bazi hucreler tek bir buyuk mitokondri icerebilse de mitokondriler hucrelerde cogunlukla fazla sayilardadir Sayilari hucrenin enerji ihtiyacina gore degisir Ozellikle kas ve sinir hucreleri gibi enerji ihtiyaci fazla olan hucrelerde cok sayida mitokondri bulunur Bir karaciger hucresinde sayilari 2500 civarina ulasabilir Bolunup cogalma ozelligine sahiptirler Solunum sirasinda monomer organik besinler inorganik besinlere donusurler Gorevi Oksijenli solunum ile ATP sentezini gerceklestirmek Mitokondriler oksijenli solunum yapan okaryotik hucrelerde bulunur Prokaryotik hucrelerde ve memelilerin alyuvarlarinda bulunmaz Mitokondri hucrede enerji ureten organeldir Mitokondrilerin buyukluk ve sekilleri bakterilerinkiyle benzerlik gosterir Kendilerine ait ribozom DNA ve RNA lari vardir Mitokondriyal DNA bakterilerde oldugu gibi daireseldir ve 16 569 baz ciftinden olusur Mitokondri ribozomlari yaklasik olarak bakteri ribozomlarinin buyuklugundedir Tum bunlar Endosimbiyoz Kuramini desteklemektedir Endosimbiyoz Kuramina gore mitokondri bir aerob prokaryotun okaryotik hucre icine girerek simbiyotik olarak yasayamaya baslamasi sonucu gelismis bir organeldir Mitokondriler kloroplastlar gibi cift zara sahip organellerdir Tipik bir hayvan hucresinin yapi taslarini organellerini gosteren cizimi 1 Cekirdekcik 2 Cekirdek 3 Ribozomlar kucuk noktalar 4 Vezikul 5 Granullu endoplazmik retikulum ER Kaba ER 6 Golgi aygiti 7 Hucre iskeleti 8 Granulsuz endoplazmik retikulum Duz ER 9 Mitokondriler 10 Koful 11 Sitoplazma 12 Lizozom 13 Sentrozom icindeki Sentriyoller Mitokondride 4 kisim vardir Bunlar dis zar ic zar zarlararasi periferal bolge ve matriksdir Dis zar ic zara gore daha kalindir ve denilen tasiyici proteinler bulundururlar Mitokondri icerisine girecek maddeler porinlerle alinirlar Ic zar dis zara gore daha secici gecirgen yapidadir Dis ve ic zar arasindaki bolgeye periferal bolge adi verilir Ic zar mitokondri matriksine dogru girintiler yaparak krista denilen yapilari olusturur Kristalar kese boru tupcuk zigzag gibi cesitli sekillerde olabilirler Kristalarin mitokondri eksenine uzanma bicimleri genelde enine olmakla birlikte boyuna ve capraz olarak da olabilir Ic zar uzerinde solunumda gorev alan ETS proteinleri bulunur Bu sebeple enerji ihtiyaci fazla olan hucrelerin mitokondrilerindeki krista sayisi daha fazladir Ic zar uzerinde elementer partikul Racker partikulu denilen yapilar vardir Bu yapilarin ic zarla baglantili olan bir sap bolgesi ve buna bagli bas bolgesi vardir Bas bolgesinde kimyasal enerjidenATP sentezi gerceklestiginden bu bolgeye ismi verilmektedir Matrikste organel proteinlerinin 2 3 u bulunur Endosimbiyoz Kurama gore mitokondriler uzun zaman once buyuk hucrelere gecebilen tek canli organizmalardi Fakat hucre icindekilere gore enerjiyi daha verimli ayristirabildiklerinden dolayi icine gectikleri hucrelere cok fayda sagladilar ve zamanla hucrelerin kalici birer parcasi haline donustuler Buna ragmen kendi genetik bilgilerini tasir ve icinde bulunduklari hucrelerden bagimsiz bir sekilde bolunurler Yani mitokondri kendini cekirdek bilgisi dahilinde esleyebilir Mitokondriler kalitimsal olarak yavruya annesinden gecer babadan gelen spermlerin bu konuda yavruya hicbir katkisi yoktur Mitokondri DNA sinda meydana gelen ve mitokondri fonksiyonunu etkileyerek kas ve sinir sistemi uzerinde tutulum sergileyen bircok hastalik bulunmaktadir Mitokondriyal sitopatiler olarak da adlandirilan bu hastaliklarin Avrupa da gorulme sikliginin 1 2000 oldugu bilinmektedir ki bu sayi yaklasik 400 000 insanin mitokondriyal sitopati ile yasadigini gostermektedir TarihceIlk bu organeli inceleme islemleri 1840 larda yapilmisti 1894 yilinda bu organeli kesfetti ve bioblasts adini verdi Mitokondri terimi ise 1898 yilinda Carl Benda tarafindan kullanilarak literature gecti Leonor Michaelis Janus yesili boyasini kesfetmesiyle supravital boyama yontemiyle 1900 de mitokondriyi ayrintili inceledi 1904 te bitkilerdeki ilk mitokondri Nymphaea alba kaydini yapti 1908 yilinda bu organelin protein ve lipit icerdigini destekledi 1925 yilinda in sitokromlari kesfedene kadar solunum reaksiyonlari aciklanamadi 1941 de hucresel metobolizmada ATP fosfat baglarinindan enerji elde edildigi Fritz Albert Lipmann tarafindan kesfedildi Bu yillari takiben bu olayin hucresel solunumdaki onemi arastirildi ancak mitokondrinin etkisi bilinmiyordu Albert Claude doku fraksiyonasyonu ile mitokondriyi diger hucrelerden izole etti Bu deneyde zamanla solunumda mitokondrinin etkisi gorulmustur Ilk yuksek cozunurluklu mikrograflar 1952 yilinda olusturuldu Bu yontem Janus Yesili boyama yonteminin yerini alarak mitokondri incelemesinin tercih edilen yontemi olmustur Bu yolla mitokondrinin hucreden hucreye degismekte oldugu anlasilmistir Populer bir terim olan hucrenin gucevi tarafindan 1957 de ortaya cikmistir 1967 de mitokondrinin ribozomlar icerdigi ortaya cikmis 1968 de mitokondri gen haritasi metotlari kesfelilmis ve 1976 da ise mitokondri gen haritasi tamamlanmistir Kaynakca mitochondria Online Etymology Dictionary 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2015 Campbell Neil A Brad Williamson Robin J Heyden 2006 Biology Exploring Life Boston Massachusetts Pearson Prentice Hall ISBN 0 13 250882 6 2 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2015 Alberts Bruce Alexander Johnson Julian Lewis Martin Raff Keith Roberts Peter Walter 1994 Molecular Biology of the Cell New York Garland Publishing Inc ISBN 0 8153 3218 1 Bulduk Bengisu Kevser Kilic Hasan Basri Bekircan Kurt Can Ebru Haliloglu Goknur Erdem Ozdamar Sevim Topaloglu Haluk Kocaefe Y Cetin 1 Mart 2020 A Novel Amplification Refractory Mutation System PCR Strategy to Screen MT TL1 Pathogenic Variants in Patient Repositories Genetic Testing and Molecular Biomarkers Ingilizce 24 3 165 170 doi 10 1089 gtmb 2019 0079 ISSN 1945 0265 a b c d e f g h Ernster L Schatz G 1981 Mitochondria a historical review The Journal of Cell Biology 91 3 Pt 2 ss 227s 255s doi 10 1083 jcb 91 3 227s PMC 2112799 2 PMID 7033239 Ernster s citation Meves Friedrich Mayis 1908 Die Chondriosomen als Trager erblicher Anlagen Cytologische Studien am Huhnerembryo Archiv fur mikroskopische Anatomie 72 1 ss 816 867 doi 10 1007 BF02982402 is wrong correct citation is Meves Friedrich 1904 Uber das Vorkommen von Mitochondrien bezw Chondromiten in Pflanzenzellen Ber D Deutsch Bot Ges Cilt 22 ss 284 286 cited in Meves 1908 paper and in Schmidt Ernst Willy 1913 Pflanzliche Mitochondrien Progressus rei botanicae Cilt 4 ss 164 183 Erisim tarihi 21 Eylul 2012 with confirmation of Nymphaea alba Siekevitz P 1957 Powerhouse of the cell Scientific American 197 1 ss 131 140 doi 10 1038 scientificamerican0757 131