Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mononoke (物の怪), klasik Japon edebiyatı ve halk inançlarına göre insanların ruhlarını ele geçirip acı çektiren, hastalığa ve hatta ölüme sebep olabilen ruhlardır. İntikamcı ruhlar (怨霊, onryō), ölülere ait ruhlar (死霊, shiryō) ve canlılara ait ruhlar (生霊, ikiryō) gibi türleri bulunur . Mononoke bazen yōkai (妖怪, hayalet) veya henge (変化, şekil değiştiren) anlamına da gelmektedir.
Genel bakış
Mononokeler Heian dönemi edebiyatında sıklıkla görülür . Genji'nin Hikâyesi’nin 9. cildindeki Aoi no Ue’nin ruhunu ele geçiren Leydi Rokujo’nun ruhu “Aoi” çok bilinen bir örnek olarak verilebilir . Buna ek olarak Ōkagami (大鏡, Büyük Ayna) ve Masukagami (増鏡, Berrak Ayna) gibi eserlerde de mononoke tasvirleri görülebilir.
Tıbbın çok gelişmediği zamanlarda Budist rahipler ve gezgin keşişler (shugenja) büyü yapıp dua ederek mononokeyi geçici olarak başka bir kişiye (çoğunlukla hizmetçiler, genç erkekler vb.) aktarma yoluyla defedip yol açtığı hastalıkları iyileştirirlerdi. Bu uygulamaların detaylı tasvirleri Yastık Kitabı ve Murasaki Shikibu'nun Günlüğü gibi eserlerde bulunabilir . Ayrıca, Shoku Nihon Kōki’ye göre bir rahip bir keresinde imparatorluk makamında 60 kişiye sutra ilahileri söylemiştir. Buna ek olarak, Onmyō / Yin-Yang Ustaları (Onmyōji) ilk başlarda mononokelere karşı büyü yapmamış olsalar da 11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren konuya dahil olmuşlardır ve imparatorluk ailesinde hastalıkların görülmesi halinde çeşitli ritüeller düzenleyerek mücadele ettikleri de görülmüştür.
Etimolojisi
Mononoke ve benzeri monolar, insanların zıttı olup canlı veya cansız fark etmeksizin aslen tüm doğaüstü varlıkları belirtmekteydi . Heian döneminde derlenen töre ve törenler kitabı Engishiki bağlamında, “görünmeyenler” (sobumono) ve “lanetliler” (arabumono) gibi felaketlere ve lanetlere neden olan kötü ruhlar da mono olarak bilinir ve insanlar dahil tüm canlı varlıklara mutluluk, huzur ve bereket getiren iyi ruhların karşıtı olarak görülürlerdi .
Mono karakterini (物) içeren örnekler çoktur. Halk hikâyelerinde de karşımıza mononokeler çıkar . Tarihte geriye gittikçe monoları ifade eden doğaüstü korku öğeleri artmakta ve kapsamı çeşitlenerek genişlemektedir .
Heian döneminde, Budist kutsal metinlerinde resmedilen oniler (鬼, iblis, cin), Çin’den gelen fikirlere dayanan ve shiryōların oni olarak görüldüğü anlayış ile salgın hastalıklara neden olan salgın cini (ekiki) imgesi arasında bir ayrım gözetilmezdi. Oniler, kökeni Budist kutsal metinlerindeki imgelere dayanan özellikler (büyük bir vücut, tek göz, büyükçe bir ağız, boynuz, kırmızı bir gövde, üçer el ve ayak parmağı vb.) ile resmedilirlerdi. Shiryō ve salgın hastalıklarla yakından ilişkili olan mononokelerin de onilerle aynı şekilde resmedildiği örnekler çok olsa da bunlar arasında Shan Hai Jing’deki (山海経, Dağ ve Deniz Yaratıkları) chōko (長股) ve chōhi (長臂) gibi, yabancılar tarafından çizildiği düşünülen resimler yani farklı kaynaklardan gelen resimler de bulunmaktadır. Bunların, salgın hastalıklar gibi felaketlerin ülke dışından geldiği imgesinden uyarlandığı ve o zamanki insanların bu resimleri, onilerin resimleriyle birlikte birer korku öğesi olarak gördükleri düşünülmektedir.
Tarihçesi
Japon edebiyatında mononokelere ilk defa Heian dönemine ait Nihon Kōki’de rastlanıldığı söylenir. Aynı döneme ait Nihon Kiryaku’dan (Japonya’nın Kısa Kayıtları) yapılan bir alıntıya göre 830 yılının on ikinci ayında şöyle bir hikâye bulunur: “Elmas Sutra ilahisini söylemek için beş rahip davet edildi. Din İşleri Bakanlığı birlikte icra etmelerine izin verdi. Mononokeleri kovdular.” Ayrıca aynı yılın sekizinci ayında ve 833 yılının beşinci ayında da mononoke tasvirleri bulunmaktadır . O zamanlarda kullanılan eski dilde “mono” kelimesi oni, seirei (ruh) ya da aramitama (musallat olan ruhlar) gibi gerçek olduğu açıkça hissedilemeyen şeyler anlamına gelirdi. Taihō Kanunu’nda salgın hastalıklar “Dönemin Ruhu” (toki no ke) olarak geçerdi. Buradaki “ke” kelimesi hastalık anlamına geldiği için “mono no ke” ifadesinin monoların sebep olduğu hastalıkları anlatmak için kullanıldığı düşünülmektedir . Yastık Kitabı’nda da “mune no ke” (胸のけ, göğüs hastalığı), “ashi no ke” (脚のけ, ayak hastalığı) ve “mono no ke” (もののけ, mono hastalığı) gibi hastalık adları bulunmaktadır .
Mononoke fikrinin temeline bakılırsa, Japonya’da Heian döneminin başından beri birçok toplumsal ayaklanma ve hastalığın intikamcı ruhların (onryō) laneti (tatari) yüzünden kaynaklandığı düşünülmekteydi. Enryaku döneminde (782-906) tahta çıkan imparatorların doğal yollarla veya hastalıktan ölmesi ile salgın hastalıkların yaygınlaşmasının Prens Sawara’nın laneti olarak görülmesi gibi edebi bir eser olan Nihonkoku Genpō Zen'aku Ryōiki’de (日本現報善悪霊異記) Prens Nagaya’nın kininin birçok insanın ölümüne sebep olduğunu anlatan hikayeler de bulunur. Shoku Nihongi’de ise Fujiwara no Hirotsugu’nun intikamcı ruhunun (onryō) tasviri bulunmaktadır. Ancak o zamanlar bu düşünce biçimi henüz çok etkili değildi. Hatta İmparator Saga “Bu toplum her türlü beklenmedik olayı ruhların laneti olarak görmekte. Bu tarz söylentiler aşırılıktan başka bir şey değildir” diyerek mononokeler ile intikamcı ruhlar (onryō) arasındaki ilişkiyi sertçe reddetmiştir .
İlerleyen zamanlarda yazar Harusumi no Yoshitada, Shoku Nihon Kōki adlı eserinde Onmyōdō bilgisi üzerinden değerlendirerek mononoke kavramını güçlü bir şekilde benimsemiştir . Jōwa döneminde (834-848), aristokratlar Onmyōdōdan çokça etkilenmiş ve bu düşünce sisteminin yaygınlaşması sonucu intikamcı ruhlar (onryō) genel bir kavram olarak yerleşmiştir. Yine aynı dönemde, Sugawara no Michizane’nin 903 yılındaki ölümünden sonra, salgın hastalıkların yaygınlaşmasının yanı sıra, imparator ailesinin ve soylu ailelerin peşini bırakmayan ve ardı ardına gelen ölümlerin de Michizane’nin laneti yüzünden gerçekleştiği düşünülmekteydi. Böylece, mononokelerin intikamcı ruhların lanetleri sonucu gerçekleştiği inancı giderek kuvvetlendi .
Daha sonraları Fujiwara vasileri döneminde, zamanın soyluları şanlarıyla böbürlenseler de narin kişiliklere sahiplerdi. Dönemin ezilmiş gruplarının kininden, intikam almalarından ve gelecek kaygısı taşımalarından dolayı mononokelerden daha da korkar oldular . Soyluların dışa kapalı bir hayat sürmeleri de zihinlerindeki mononoke korkusunu güçlendirmekteydi . Böylelikle, mononokelerin intikamcı ruhlar oldukları, salgın hastalıklara, ölümlere ve acıya sebep oldukları yayıldı ve mononoke hastalıkla eşanlamlı hale geldi . Buna ek olarak, hastalıkların kaynağı olduğu söylenen ikiryō ve shiryōların da mononoke olarak adlandırıldığı düşünülmektedir .
Kaynakça
- ^ a b c d e 小林 1986
- ^ a b 朝倉 1963
- ^ 北原保雄他編 (1976). 日本国語大辞典. 第2版. 第12巻. 小学館. s. 1361. ISBN .
- ^ 松村明編 (2006). 大辞林. 第3版. 三省堂. s. 2531. ISBN .
- ^ a b c 大藤 1988
- ^ a b c d e f 服部 1975
- ^ 多田 1990
- ^ 赤澤春彦「日本中世における病・物気と陰陽道」小山聡子 編『前近代日本の病気治癒と呪術』（思文閣出版、2020年） P172-173.
- ^ a b c d 次田 2008, s. 108
- ^ 小山聡子「平安時代におけるモノノケの表象と治病」小山聡子 編『前近代日本の病気治癒と呪術』（思文閣出版、2020年） P156-164.
Bibliyografya
- ve diğerleri. (1963). Shinwa Densetsu Jiten (Mitoloji ve Efsaneler Sözlüğü) (Japonca). Tōkyōdō Shuppan. ISBN .
- (1978) [1959]. Nihon no Yūrei (Japonya’nın Hayaletleri). Chuko Bunko (Japonca). Chuokoron-sha. ISBN .
- ve diğerleri. (1988). (Ed.). Nihon dai hyakkazensho (Japon Ansiklopedisi) (Japonca). 23. Shōgakukan. ISBN .
- ve diğerleri. (1986). et al. (Ed.). Nihon denki densetsu dai jiten (Tuhaf Japon Efsaneleri Ansiklopedisi) (Japonca). Kadokawa Shoten. ISBN .
- (1990). Gensō Sekai no Jūnintachi IV (Fantastik Dünyasının Sakinleri IV). Fantastik Dünyada Gerçeklik Serisi (Japonca). IV. Shinkigensha. ISBN .
- (2006) [1975]. Ōchō kizoku byōjō shindan (Hanedanın ve Soyluların Sağlık Durumlarının Teşhisi). Tarih ve Kültür Seçkisi (Japonca). Yoshikawa Kōbunkan. ISBN .
- (2008). Noritoshinkō Shinpan (Şintoist Dualar Üzerine Yeni Çalışmalar – Yeni Edisyon) (Japonca). Eikosho. ISBN .
İlgili başlıklar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mononoke 物の怪 klasik Japon edebiyati ve halk inanclarina gore insanlarin ruhlarini ele gecirip aci cektiren hastaliga ve hatta olume sebep olabilen ruhlardir Intikamci ruhlar 怨霊 onryō olulere ait ruhlar 死霊 shiryō ve canlilara ait ruhlar 生霊 ikiryō gibi turleri bulunur Mononoke bazen yōkai 妖怪 hayalet veya henge 変化 sekil degistiren anlamina da gelmektedir Genel bakisKatsushika Hokusai yin Hokusai Manga adli eserindeki Aoi no Ue baslikli Leydi Rokujo cizimi Mononokeler Heian donemi edebiyatinda siklikla gorulur Genji nin Hikayesi nin 9 cildindeki Aoi no Ue nin ruhunu ele geciren Leydi Rokujo nun ruhu Aoi cok bilinen bir ornek olarak verilebilir Buna ek olarak Ōkagami 大鏡 Buyuk Ayna ve Masukagami 増鏡 Berrak Ayna gibi eserlerde de mononoke tasvirleri gorulebilir Tibbin cok gelismedigi zamanlarda Budist rahipler ve gezgin kesisler shugenja buyu yapip dua ederek mononokeyi gecici olarak baska bir kisiye cogunlukla hizmetciler genc erkekler vb aktarma yoluyla defedip yol actigi hastaliklari iyilestirirlerdi Bu uygulamalarin detayli tasvirleri Yastik Kitabi ve Murasaki Shikibu nun Gunlugu gibi eserlerde bulunabilir Ayrica Shoku Nihon Kōki ye gore bir rahip bir keresinde imparatorluk makaminda 60 kisiye sutra ilahileri soylemistir Buna ek olarak Onmyō Yin Yang Ustalari Onmyōji ilk baslarda mononokelere karsi buyu yapmamis olsalar da 11 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren konuya dahil olmuslardir ve imparatorluk ailesinde hastaliklarin gorulmesi halinde cesitli ritueller duzenleyerek mucadele ettikleri de gorulmustur EtimolojisiMononoke ve benzeri monolar insanlarin zitti olup canli veya cansiz fark etmeksizin aslen tum dogaustu varliklari belirtmekteydi Heian doneminde derlenen tore ve torenler kitabi Engishiki baglaminda gorunmeyenler sobumono ve lanetliler arabumono gibi felaketlere ve lanetlere neden olan kotu ruhlar da mono olarak bilinir ve insanlar dahil tum canli varliklara mutluluk huzur ve bereket getiren iyi ruhlarin karsiti olarak gorulurlerdi Mono karakterini 物 iceren ornekler coktur Halk hikayelerinde de karsimiza mononokeler cikar Tarihte geriye gittikce monolari ifade eden dogaustu korku ogeleri artmakta ve kapsami cesitlenerek genislemektedir Heian doneminde Budist kutsal metinlerinde resmedilen oniler 鬼 iblis cin Cin den gelen fikirlere dayanan ve shiryōlarin oni olarak goruldugu anlayis ile salgin hastaliklara neden olan salgin cini ekiki imgesi arasinda bir ayrim gozetilmezdi Oniler kokeni Budist kutsal metinlerindeki imgelere dayanan ozellikler buyuk bir vucut tek goz buyukce bir agiz boynuz kirmizi bir govde ucer el ve ayak parmagi vb ile resmedilirlerdi Shiryō ve salgin hastaliklarla yakindan iliskili olan mononokelerin de onilerle ayni sekilde resmedildigi ornekler cok olsa da bunlar arasinda Shan Hai Jing deki 山海経 Dag ve Deniz Yaratiklari chōko 長股 ve chōhi 長臂 gibi yabancilar tarafindan cizildigi dusunulen resimler yani farkli kaynaklardan gelen resimler de bulunmaktadir Bunlarin salgin hastaliklar gibi felaketlerin ulke disindan geldigi imgesinden uyarlandigi ve o zamanki insanlarin bu resimleri onilerin resimleriyle birlikte birer korku ogesi olarak gordukleri dusunulmektedir Tarihcesi Totei Bukkairoku dan 稲亭物怪録 Mononoke Kikyo no Koto 物怪帰去の事 Japon edebiyatinda mononokelere ilk defa Heian donemine ait Nihon Kōki de rastlanildigi soylenir Ayni doneme ait Nihon Kiryaku dan Japonya nin Kisa Kayitlari yapilan bir alintiya gore 830 yilinin on ikinci ayinda soyle bir hikaye bulunur Elmas Sutra ilahisini soylemek icin bes rahip davet edildi Din Isleri Bakanligi birlikte icra etmelerine izin verdi Mononokeleri kovdular Ayrica ayni yilin sekizinci ayinda ve 833 yilinin besinci ayinda da mononoke tasvirleri bulunmaktadir O zamanlarda kullanilan eski dilde mono kelimesi oni seirei ruh ya da aramitama musallat olan ruhlar gibi gercek oldugu acikca hissedilemeyen seyler anlamina gelirdi Taihō Kanunu nda salgin hastaliklar Donemin Ruhu toki no ke olarak gecerdi Buradaki ke kelimesi hastalik anlamina geldigi icin mono no ke ifadesinin monolarin sebep oldugu hastaliklari anlatmak icin kullanildigi dusunulmektedir Yastik Kitabi nda da mune no ke 胸のけ gogus hastaligi ashi no ke 脚のけ ayak hastaligi ve mono no ke もののけ mono hastaligi gibi hastalik adlari bulunmaktadir Mononoke fikrinin temeline bakilirsa Japonya da Heian doneminin basindan beri bircok toplumsal ayaklanma ve hastaligin intikamci ruhlarin onryō laneti tatari yuzunden kaynaklandigi dusunulmekteydi Enryaku doneminde 782 906 tahta cikan imparatorlarin dogal yollarla veya hastaliktan olmesi ile salgin hastaliklarin yayginlasmasinin Prens Sawara nin laneti olarak gorulmesi gibi edebi bir eser olan Nihonkoku Genpō Zen aku Ryōiki de 日本現報善悪霊異記 Prens Nagaya nin kininin bircok insanin olumune sebep oldugunu anlatan hikayeler de bulunur Shoku Nihongi de ise Fujiwara no Hirotsugu nun intikamci ruhunun onryō tasviri bulunmaktadir Ancak o zamanlar bu dusunce bicimi henuz cok etkili degildi Hatta Imparator Saga Bu toplum her turlu beklenmedik olayi ruhlarin laneti olarak gormekte Bu tarz soylentiler asiriliktan baska bir sey degildir diyerek mononokeler ile intikamci ruhlar onryō arasindaki iliskiyi sertce reddetmistir Ilerleyen zamanlarda yazar Harusumi no Yoshitada Shoku Nihon Kōki adli eserinde Onmyōdō bilgisi uzerinden degerlendirerek mononoke kavramini guclu bir sekilde benimsemistir Jōwa doneminde 834 848 aristokratlar Onmyōdōdan cokca etkilenmis ve bu dusunce sisteminin yayginlasmasi sonucu intikamci ruhlar onryō genel bir kavram olarak yerlesmistir Yine ayni donemde Sugawara no Michizane nin 903 yilindaki olumunden sonra salgin hastaliklarin yayginlasmasinin yani sira imparator ailesinin ve soylu ailelerin pesini birakmayan ve ardi ardina gelen olumlerin de Michizane nin laneti yuzunden gerceklestigi dusunulmekteydi Boylece mononokelerin intikamci ruhlarin lanetleri sonucu gerceklestigi inanci giderek kuvvetlendi Daha sonralari Fujiwara vasileri doneminde zamanin soylulari sanlariyla boburlenseler de narin kisiliklere sahiplerdi Donemin ezilmis gruplarinin kininden intikam almalarindan ve gelecek kaygisi tasimalarindan dolayi mononokelerden daha da korkar oldular Soylularin disa kapali bir hayat surmeleri de zihinlerindeki mononoke korkusunu guclendirmekteydi Boylelikle mononokelerin intikamci ruhlar olduklari salgin hastaliklara olumlere ve aciya sebep olduklari yayildi ve mononoke hastalikla esanlamli hale geldi Buna ek olarak hastaliklarin kaynagi oldugu soylenen ikiryō ve shiryōlarin da mononoke olarak adlandirildigi dusunulmektedir Kaynakca a b c d e 小林 1986 a b 朝倉 1963 北原保雄他編 1976 日本国語大辞典 第2版 第12巻 小学館 s 1361 ISBN 978 4 09 522012 3 松村明編 2006 大辞林 第3版 三省堂 s 2531 ISBN 978 4 385 13905 0 a b c 大藤 1988 a b c d e f 服部 1975 多田 1990 赤澤春彦 日本中世における病 物気と陰陽道 小山聡子 編 前近代日本の病気治癒と呪術 思文閣出版 2020年 ISBN 978 4 7842 1988 9 P172 173 a b c d 次田 2008 s 108 小山聡子 平安時代におけるモノノケの表象と治病 小山聡子 編 前近代日本の病気治癒と呪術 思文閣出版 2020年 ISBN 978 4 7842 1988 9 P156 164 Bibliyografyave digerleri 1963 Shinwa Densetsu Jiten Mitoloji ve Efsaneler Sozlugu Japonca Tōkyōdō Shuppan ISBN 978 4 490 10033 4 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link 1978 1959 Nihon no Yurei Japonya nin Hayaletleri Chuko Bunko Japonca Chuokoron sha ISBN 978 4 12 200127 5 ve digerleri 1988 Ed Nihon dai hyakkazensho Japon Ansiklopedisi Japonca 23 Shōgakukan ISBN 978 4 09 526023 5 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link ve digerleri 1986 et al Ed Nihon denki densetsu dai jiten Tuhaf Japon Efsaneleri Ansiklopedisi Japonca Kadokawa Shoten ISBN 978 4 04 031300 9 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link 1990 Gensō Sekai no Junintachi IV Fantastik Dunyasinin Sakinleri IV Fantastik Dunyada Gerceklik Serisi Japonca IV Shinkigensha ISBN 978 4 915146 44 2 2006 1975 Ōchō kizoku byōjō shindan Hanedanin ve Soylularin Saglik Durumlarinin Teshisi Tarih ve Kultur Seckisi Japonca Yoshikawa Kōbunkan ISBN 978 4 642 06300 5 2008 Noritoshinkō Shinpan Sintoist Dualar Uzerine Yeni Calismalar Yeni Edisyon Japonca Eikosho ISBN 978 4 900901 85 8 Ilgili basliklarTsukumogami Kami Yōkai Cin Peri Melek