Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed Vanilişi (1909, Sarp, Rus İmparatorluğu - 1997) Laz kültürü üzerine çalışmalarıyla bilinen Gürcistan'lı Laz yazardır. Kendi döneminde İskender Chitaşi'den sonra Laz kültürüne en çok katkıda bulunmuş kişi kabul edilen Vanilişi, Ali Tandilava ile birlikte yazdığı ve Lazların Tarihi adıyla Türkçeye çevrilmiş kitabıyla tanınmaktadır. Vanilişi, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'den toprak alması durumunda Gürcistan SSC'sine bağlı olarak kurulması planlanan Lazistan ÖSSC'sinin lideri olarak seçilmişti.
Hayatı
Vanilişi, günümüzde Türkiye-Gürcistan sınırıyla ayrılmış olan Karadeniz kıyısındaki Sarp köyünde dünyaya geldi. Babası Borçka'nın Muratlı (Maradit) köyünün mollasıydı. Liseye kadarki eğitimini aynı köyde tamamlayan Vanilişi, Gürcüce öğrendikten sonra liseyi Gürcistan'da okudu. Lisansını Kutaisi Pedagoji Enstitüsü Dil ve Edebiyat Fakültesi'nde tamamladı. Öğrenciliği boyunca Lazlar üzerine çalışmalar yapan Vanilişi, yazarlık hayatına Lazların eski yaşantısını anlatan Zekiye isimli hikâyesi ile başladı. Daha sonra Memet’in Ayyaşlığı ve Ağalar Kâbus Görüyor piyeslerini yazdı. Bu eserler Sarp'ın yanında Oçamçire ve Gonio gibi köylerde de sergilendi. 1929'da ilk Lazca gazete olan Mçhita Murutsxi'nin (Kızıl Yıldız) yazarlarından biri oldu. Gazetenin dağıtımından sorumlu olan Vanilişi, gazetenin Türkiye'deki irtibat görevlisi oldu. 1937'de Laz propagandası yaptığı için Türkiye'de idama mahkûm edildi. 1944'te Lavrenti Beriya'ya Orta Asya'ya sürgün edilen Lazlara yardım etmek için bir mektup yazdı. Megrel kökenli olan Beriya'ya yazdığı mektupta onun için "Gürcülerin, özellikle Lazların seçkin bir temsilcisi" olarak bahseden Vanilişi, Lazların sürgünün hatalı olduğunu belirtti. Vanilişi'nin bu mektubuyla beraber bazı Laz ailelerin geri dönmesini ve eşyalarının iade edilmesini sağladı. Ayrıca bir iddiaya göre, 1949-1951 yılları arasında Sovyet belgeleri olmasına rağmen sınır dışı edilen Lazlar adına da yazmıştır. 1950'li yıllarda Ali Tandilava ile birlikte Lazların tarihi anlatan Lazeti... isimli Lazca kitabı yazmaya başladı. 1964'te yayımlanan kitap, 1992'de Hayri Hayrioğlu tarafından "Lazların Tarihi" adıyla Türkçeye çevrildi. Hayatının sonraki yıllarını Acara'da geçiren Vanilişi, 1937-1941 yılları arasında Halk Eğitim Komisyonu Başkanlığı, 1941-1945 yılları arasında Kültür Bakanlığı, 1945-1947 yılları arasında Baro Başkanlığı, 1947-1954 yılları arasında Acaristan Devrim Müzesi Müdürlüğü ve 1954-1973 yılları arasında Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı yaptı. 1990'lı yıllarda hatıratlar yazmaya başladı. Muhammed Vanilişi, 1997'nin sonbaharında öldü. Cenazesi Sarp köyünde Hasan Helimişi'nin mezarının yanına defnedildi.
Beria ile olan ilişkisi
Vanilişi'nin Beria ile dostluğu Beria için tercüman olarak çalıştığı döneme uzanmaktadır. Beria, sevgisini göstermek için Vanilişi'ye 1930'lu yıllarda tabanca hediye etmiştir. Beria daha sonraki dönemde Vanilişi'nin Abhazya'da yasadışı faaliyetlerde bulunduğundan şüphelenmiş ve onu kaçakçılık yapmaması üzerine uyarmıştır.
İskender Chitaşi ile ilgili iddiaları
Vanilişi ve birçok yazar, İskender Chitaşi'nin gerçek adının Aleksandr Tsvetkov olduğunu ve Laz olmadığını iddia etmektedir. Vanilişi, Chitaşi'nin diğer Laz aydınlardan farklı olarak genellikle Lazca konuşmasını ve Türkçeyi nadiren kullanmasını bu iddiasına kanıt olarak göstermiştir. Labadze'ye göre Chitaşi'nin babası Pazarlı bir Lazdı ama annesi Rus Kazaklarındandı. Labadze ayrıca Chitaşi'nin Krasnodar'da doğduğunu ve babasıyla hiç görüşmediği için Türkçeyi az bildiğini iddia etmektedir.
Kişisel hayatı
Evli olan Vanilişi'nin Cemal (Zurab) adından bir oğlu vardı. Öğretmen olan Cemal Vanilişi, Laz kültürünün korunması için babası ve Hasan Helimişi gibi Laz sanatçıların koleksiyonlarını korumuş ve sonraki nesillere aktarmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c Junge, Marc (2016). . 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
- ^ Алиевич, Ачугба Теймураз (2010). (PDF). Сухум. s. 234. 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
- ^ Bu bilgi Wolfgang Feurstein'ın Muhammed Vanilişi'nin oğlu Cemalle 2013'te yaptığı röportaja dayanmaktadır.
- ^ Muhammed Vanilişi (1992). "Lazların tarihi / Muhammed Vanilişi, Ali Tandilava ; çeviren: Hayri Hayrioğlu". kutuphane.akmb.gov.tr. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.[]
- ^ . kolkhoba.org. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
- ^ "Köklerini arayan adam". milliyet.com.tr. 29 Temmuz 2007. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
- ^ İsmail Avcı Bucaklişi (14 Mart 2016). "Laz Müziği: Bireysel Bir Keşif – III". jinepsgazetesi.com. 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
- ^ . hopam.com. 17 Ekim 2004. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
- ^ arhavizyon.com. 4 Kasım 2015. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed Vanilisi 1909 Sarp Rus Imparatorlugu 1997 Laz kulturu uzerine calismalariyla bilinen Gurcistan li Laz yazardir Kendi doneminde Iskender Chitasi den sonra Laz kulturune en cok katkida bulunmus kisi kabul edilen Vanilisi Ali Tandilava ile birlikte yazdigi ve Lazlarin Tarihi adiyla Turkceye cevrilmis kitabiyla taninmaktadir Vanilisi Sovyetler Birligi nin Turkiye den toprak almasi durumunda Gurcistan SSC sine bagli olarak kurulmasi planlanan Lazistan OSSC sinin lideri olarak secilmisti Muhammed Vanilisi Ali Tandilava Lazeti Lazistan Tiflis 1964HayatiVanilisi gunumuzde Turkiye Gurcistan siniriyla ayrilmis olan Karadeniz kiyisindaki Sarp koyunde dunyaya geldi Babasi Borcka nin Muratli Maradit koyunun mollasiydi Liseye kadarki egitimini ayni koyde tamamlayan Vanilisi Gurcuce ogrendikten sonra liseyi Gurcistan da okudu Lisansini Kutaisi Pedagoji Enstitusu Dil ve Edebiyat Fakultesi nde tamamladi Ogrenciligi boyunca Lazlar uzerine calismalar yapan Vanilisi yazarlik hayatina Lazlarin eski yasantisini anlatan Zekiye isimli hikayesi ile basladi Daha sonra Memet in Ayyasligi ve Agalar Kabus Goruyor piyeslerini yazdi Bu eserler Sarp in yaninda Ocamcire ve Gonio gibi koylerde de sergilendi 1929 da ilk Lazca gazete olan Mchita Murutsxi nin Kizil Yildiz yazarlarindan biri oldu Gazetenin dagitimindan sorumlu olan Vanilisi gazetenin Turkiye deki irtibat gorevlisi oldu 1937 de Laz propagandasi yaptigi icin Turkiye de idama mahkum edildi 1944 te Lavrenti Beriya ya Orta Asya ya surgun edilen Lazlara yardim etmek icin bir mektup yazdi Megrel kokenli olan Beriya ya yazdigi mektupta onun icin Gurculerin ozellikle Lazlarin seckin bir temsilcisi olarak bahseden Vanilisi Lazlarin surgunun hatali oldugunu belirtti Vanilisi nin bu mektubuyla beraber bazi Laz ailelerin geri donmesini ve esyalarinin iade edilmesini sagladi Ayrica bir iddiaya gore 1949 1951 yillari arasinda Sovyet belgeleri olmasina ragmen sinir disi edilen Lazlar adina da yazmistir 1950 li yillarda Ali Tandilava ile birlikte Lazlarin tarihi anlatan Lazeti isimli Lazca kitabi yazmaya basladi 1964 te yayimlanan kitap 1992 de Hayri Hayrioglu tarafindan Lazlarin Tarihi adiyla Turkceye cevrildi Hayatinin sonraki yillarini Acara da geciren Vanilisi 1937 1941 yillari arasinda Halk Egitim Komisyonu Baskanligi 1941 1945 yillari arasinda Kultur Bakanligi 1945 1947 yillari arasinda Baro Baskanligi 1947 1954 yillari arasinda Acaristan Devrim Muzesi Mudurlugu ve 1954 1973 yillari arasinda Din Isleri Yuksek Kurulu Baskanligi yapti 1990 li yillarda hatiratlar yazmaya basladi Muhammed Vanilisi 1997 nin sonbaharinda oldu Cenazesi Sarp koyunde Hasan Helimisi nin mezarinin yanina defnedildi Beria ile olan iliskisiVanilisi nin Beria ile dostlugu Beria icin tercuman olarak calistigi doneme uzanmaktadir Beria sevgisini gostermek icin Vanilisi ye 1930 lu yillarda tabanca hediye etmistir Beria daha sonraki donemde Vanilisi nin Abhazya da yasadisi faaliyetlerde bulundugundan suphelenmis ve onu kacakcilik yapmamasi uzerine uyarmistir Iskender Chitasi ile ilgili iddialariVanilisi ve bircok yazar Iskender Chitasi nin gercek adinin Aleksandr Tsvetkov oldugunu ve Laz olmadigini iddia etmektedir Vanilisi Chitasi nin diger Laz aydinlardan farkli olarak genellikle Lazca konusmasini ve Turkceyi nadiren kullanmasini bu iddiasina kanit olarak gostermistir Labadze ye gore Chitasi nin babasi Pazarli bir Lazdi ama annesi Rus Kazaklarindandi Labadze ayrica Chitasi nin Krasnodar da dogdugunu ve babasiyla hic gorusmedigi icin Turkceyi az bildigini iddia etmektedir Kisisel hayatiEvli olan Vanilisi nin Cemal Zurab adindan bir oglu vardi Ogretmen olan Cemal Vanilisi Laz kulturunun korunmasi icin babasi ve Hasan Helimisi gibi Laz sanatcilarin koleksiyonlarini korumus ve sonraki nesillere aktarmistir Kaynakca a b c Junge Marc 2016 17 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2020 Alievich Achugba Tejmuraz 2010 PDF Suhum s 234 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2020 Bu bilgi Wolfgang Feurstein in Muhammed Vanilisi nin oglu Cemalle 2013 te yaptigi roportaja dayanmaktadir Muhammed Vanilisi 1992 Lazlarin tarihi Muhammed Vanilisi Ali Tandilava ceviren Hayri Hayrioglu kutuphane akmb gov tr Erisim tarihi 2 Eylul 2020 olu kirik baglanti kolkhoba org 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2020 Koklerini arayan adam milliyet com tr 29 Temmuz 2007 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2020 Ismail Avci Bucaklisi 14 Mart 2016 Laz Muzigi Bireysel Bir Kesif III jinepsgazetesi com 27 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2020 hopam com 17 Ekim 2004 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2020 arhavizyon com 4 Kasim 2015 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2020