Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhyîl‐Millet ved‐Dîn Yahyâ Ebû Abdullah ibn Muhammed ibn Ebî El‐Şükr el‐Mağribî el‐Endelüsî ya da kısaca Muhyiddin el-Mağribî (Arapça: محيي الدين المغربي; ö. 1283), İslam'ın Altın Çağı'nda yaşamış Endülüslü bir astronom, astrolog ve matematikçidir. Meraga Rasathanesi'nde çalışan ve en meşhurları Nasîrüddin Tûsî olan bir grup astronomdan biriydi. Muhyiddin, astronomi alanında geniş çaplı ve sistematik bir gezegen gözlemi projesi yürüttü, ki bunlar sayesinde yeni astronomik parametreler geliştirilmiştir.
Muhyiddin el Mağribî | |
|---|---|
| Doğum | 1220 Endülüs |
| Ölüm | Haziran 1283 Meraga |
| Akademik çalışmaları | |
| Dönem | İslam'ın Altın Çağı |
| Gelenek | Maliki |
| Ana ilgi alanları | Astronomi, Astroloji ve Matematik |
| Önemli görüşleri | Yeni astronomi parametreleri |
Biyografisi
Endülüs'te (bugünkü İspanya) doğan astronom, çalışmalarına Şam'da başlamış, sonra günümüz İran'ındaki Meraga'da çalışmıştır.
Muhyiddin, 1258'de Meraga'ya Hülâgû Han'ın misafiri olarak gitmiş ve orada Nasîrüddin Tûsî'yle beraber bir rasathanenin inşasında görev almıştır. Meraga Rasathanesi, 1262'de işlevsel hale gelmiştir.
MS 1283 Haziran'ında Meraga'da ölmüştür.
Çalışmaları
Astronomi
Muhyiddin el-Mağribî, bu rasathanede 1262-74 arasında yaptığı gözlemleri bir elyazmasında tek tek listelemiş ve orada Güneş için yaptığı gözlemleri ve Güneş'in dış merkezliğiyle apsisini bulmada kullandığı matematiksel yöntemleri kaleme almıştır.
Astronomi üzerine bilindik eserleri:
- Tastîh ül‐usturlâb: Usturlap yapımı ve kullanımının bir tarifi.
- Makale fî istihrâc tad'îl ül‐nehâr ve saʿat ül‐maşrık ve‐ʾl‐dâʾir min ül‐felek bi‐tarîk ül‐hendese: Meridyen çizgisi, yükselen genlik ve yerkürenin dönüşünü belirlemede kullanılan geometrik yöntemlerin bir tabiri.
- Risâlet ül‐Hitâ' vel‐Îgûr: Daha sonra Çince'den Arapça ve Farsça'ya çevirilen Çin ve Uygur takvimleri üzerine kronolojik bir çalışma.
- Üç zic (İslami astronomi kitabı):
- Tâc ül‐azyâc ve‐gunyet ül‐muhtâc (Astonomi el kitaplarının tacı); El‐musahah bi‐edvâr ül‐envâr maʿa ül‐rasad vel‐i'tibâr adıyla da bilinir.
- Advâr ül‐envâr medâ ül‐dühûr vel‐ekvâr: Meraga'da yürüttüğü astronomik gözlemlerin sonuçlarını içerir.
- Umdet-ül-hâsib ve gunyet-üt-tâlib
- Batlamyus'un Almagest'ine getirilen üç yorum:
- Telhîs ül‐Mecistî (Almagest'in Esasları): MS 1264-75 yılları arasında yaptığı gözlemler esas alınmıştır.
- Hilâsat ül‐Mecistî (Almagest'in Özeti)
- Mukaddimet teteʿallak bi‐harekât ül‐kevâkib (Yıldızların Hareketi Üzerine Mukaddime): Almagest'teki gezegenlerin hareketi üzerine beş geometrik öncül içerir.
Astroloji
Muhyiddin'in astolojik eserleri çoğunlukla geleceği tahminde kullanılan gezegen kavuşumları ve doğum haritaları üzerinedir.
Matematik
Muhyiddin, en çok trigonometri üzerine yazdığı Menelaus Teoremi Üzerine Kitap ve Sinüslerin Hesabı Üzerine Tez adlı eserleriyle bilinmektedir. Ayrıca klasik Yunan matematikçilerinin eserleri, özellikle de Öklit'in Elementler'inin düzenli çokyüzlülerin ölçülerinden bahseden 15. kitabına yaptığı yorumlar da meşhurdur. Trigonometri hakkında yazdıkları "bazı orijinal öğeler içerir".
Sinüslerin Hesabı Üzerine Tez’inde bir derecenin yaklaşık değerinin hesaplayabilmek için interpolasyon kullanmıştır. Bunu iki farklı yöntemle yapmış, ardından elde ettiği değerleri kıyaslayarak 4 konumda isabet yakalamıştır. Daha isabetli bir değer, Kadızâde Rümî ve Gıyaseddin Cemşid'in çalışmalarına dek elde edilememiştir. Bununla Muhyiddin, pi sayısı (π) için de yaklaşık bir değer bulmuş ve bunu Arşimet'in 96 kirişler ve teğetler çokgeni kullanarak elde ettiği sınırlarla kıyaslamıştır. Delos problemini de incelemiş, ona Hipokrat'ın iki belirli çizgi arasındaki iki ortalama oransalı bulma yöntemiyle yaklaşmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Muhyi l'din al-Maghribi", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- ^ a b c d e Mercè Comes (2007), Thomas Hockey; et al. (Ed.), , The Biographical Encyclopedia of Astronomers, New York: Springer, ss. 548-549, ISBN , 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi ( (PDF) (İngilizce), 28 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi)
- ^ a b Tekeli, S. (2008) [1970–1980], "Muḥyi 'L-Dīn Al-Maghribī (Muḥyi 'I-Milla Wa 'L-Dīn Yaḥyā Ibn Muḥammad Ibn Abi 'I-Shukr Al-Maghribī' Al-Andalusī)", Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia., 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 3 Haziran 2020
- ^ G. Saliba (1985), "Solar observations at the Maraghah observatory before 1275 : a new set of parameters", J. Hist. Astronom., 16 (2), s. 113-122, doi:10.1177/002182868501600202
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhyil Millet ved Din Yahya Ebu Abdullah ibn Muhammed ibn Ebi El Sukr el Magribi el Endelusi ya da kisaca Muhyiddin el Magribi Arapca محيي الدين المغربي o 1283 Islam in Altin Cagi nda yasamis Enduluslu bir astronom astrolog ve matematikcidir Meraga Rasathanesi nde calisan ve en meshurlari Nasiruddin Tusi olan bir grup astronomdan biriydi Muhyiddin astronomi alaninda genis capli ve sistematik bir gezegen gozlemi projesi yuruttu ki bunlar sayesinde yeni astronomik parametreler gelistirilmistir Muhyiddin el MagribiDogum1220 EndulusOlumHaziran 1283 MeragaAkademik calismalariDonemIslam in Altin CagiGelenekMalikiAna ilgi alanlariAstronomi Astroloji ve MatematikOnemli gorusleriYeni astronomi parametreleriBiyografisiMuhyiddin el Magribi nin gezegen gozlemlerini yuruttugu Meraga Rasathanesi Endulus te bugunku Ispanya dogan astronom calismalarina Sam da baslamis sonra gunumuz Iran indaki Meraga da calismistir Muhyiddin 1258 de Meraga ya Hulagu Han in misafiri olarak gitmis ve orada Nasiruddin Tusi yle beraber bir rasathanenin insasinda gorev almistir Meraga Rasathanesi 1262 de islevsel hale gelmistir MS 1283 Haziran inda Meraga da olmustur CalismalariAstronomi Muhyiddin el Magribi bu rasathanede 1262 74 arasinda yaptigi gozlemleri bir elyazmasinda tek tek listelemis ve orada Gunes icin yaptigi gozlemleri ve Gunes in dis merkezligiyle apsisini bulmada kullandigi matematiksel yontemleri kaleme almistir Astronomi uzerine bilindik eserleri Tastih ul usturlab Usturlap yapimi ve kullaniminin bir tarifi Makale fi istihrac tad il ul nehar ve saʿat ul masrik ve ʾl daʾir min ul felek bi tarik ul hendese Meridyen cizgisi yukselen genlik ve yerkurenin donusunu belirlemede kullanilan geometrik yontemlerin bir tabiri Risalet ul Hita vel Igur Daha sonra Cince den Arapca ve Farsca ya cevirilen Cin ve Uygur takvimleri uzerine kronolojik bir calisma Uc zic Islami astronomi kitabi Tac ul azyac ve gunyet ul muhtac Astonomi el kitaplarinin taci El musahah bi edvar ul envar maʿa ul rasad vel i tibar adiyla da bilinir Advar ul envar meda ul duhur vel ekvar Meraga da yuruttugu astronomik gozlemlerin sonuclarini icerir Umdet ul hasib ve gunyet ut talib Batlamyus un Almagest ine getirilen uc yorum Telhis ul Mecisti Almagest in Esaslari MS 1264 75 yillari arasinda yaptigi gozlemler esas alinmistir Hilasat ul Mecisti Almagest in Ozeti Mukaddimet teteʿallak bi harekat ul kevakib Yildizlarin Hareketi Uzerine Mukaddime Almagest teki gezegenlerin hareketi uzerine bes geometrik oncul icerir Astroloji Muhyiddin in astolojik eserleri cogunlukla gelecegi tahminde kullanilan gezegen kavusumlari ve dogum haritalari uzerinedir Matematik Muhyiddin en cok trigonometri uzerine yazdigi Menelaus Teoremi Uzerine Kitap ve Sinuslerin Hesabi Uzerine Tez adli eserleriyle bilinmektedir Ayrica klasik Yunan matematikcilerinin eserleri ozellikle de Oklit in Elementler inin duzenli cokyuzlulerin olculerinden bahseden 15 kitabina yaptigi yorumlar da meshurdur Trigonometri hakkinda yazdiklari bazi orijinal ogeler icerir Sinuslerin Hesabi Uzerine Tez inde bir derecenin yaklasik degerinin hesaplayabilmek icin interpolasyon kullanmistir Bunu iki farkli yontemle yapmis ardindan elde ettigi degerleri kiyaslayarak 4 konumda isabet yakalamistir Daha isabetli bir deger Kadizade Rumi ve Giyaseddin Cemsid in calismalarina dek elde edilememistir Bununla Muhyiddin pi sayisi p icin de yaklasik bir deger bulmus ve bunu Arsimet in 96 kirisler ve tegetler cokgeni kullanarak elde ettigi sinirlarla kiyaslamistir Delos problemini de incelemis ona Hipokrat in iki belirli cizgi arasindaki iki ortalama oransali bulma yontemiyle yaklasmistir Kaynakca a b c d e f O Connor John J Robertson Edmund F Muhyi l din al Maghribi MacTutor Matematik Tarihi arsivi a b c d e Merce Comes 2007 Thomas Hockey et al Ed The Biographical Encyclopedia of Astronomers New York Springer ss 548 549 ISBN 978 0 387 31022 0 5 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link PDF Ingilizce 28 Mart 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Tekeli S 2008 1970 1980 Muḥyi L Din Al Maghribi Muḥyi I Milla Wa L Din Yaḥya Ibn Muḥammad Ibn Abi I Shukr Al Maghribi Al Andalusi Complete Dictionary of Scientific Biography Encyclopedia 4 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 3 Haziran 2020 G Saliba 1985 Solar observations at the Maraghah observatory before 1275 a new set of parameters J Hist Astronom 16 2 s 113 122 doi 10 1177 002182868501600202