Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nasîrüddin Tûsî (d. 17 Şubat 1201 - ö. 26 Haziran 1274), Horasan Selçuklu Devletine mensup olan ve edebiyat dili gerekçesiyle Farsça eserli bir Türk bilim insanı ve Şii İslam'ın Batınî/Tasavvuf filozofu. Söz konusu dönem, Moğol istilası sebebiyle Bağdat'ta, bir yandan karanlık bir dönem, bir yandan da önemli düşünce okullarının kurulduğu ve İslam bilim kurumlarının açıldığı bir dönem oldu. Nasîrüddin Tûsî de bu dönemde yetişmiş İslam dünyasının tanınmış bir bilgesi olmuştur. Azerbaycanlı halk bilimci Memmedhüseyn Tehmasib'a göre efsanevi bir kişilik olan Nasreddin Hoca gerçekte Tûsî'dir.
Nasîrüddin Tûsî | |
|---|---|
 Tûsı (İran'ın 5 riallık posta pulu, 1956) | |
| Doğum | 17 Şubat 1201 Tus, İran |
| Ölüm | 26 Haziran 1274 (73 yaşında) İran |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fizik, Astronomi ve Matematik |
| Etkilendikleri | Aristoteles, Gazzâlî, İbn-i Sina |
| Etkiledikleri | Nicolaus Copernicus, , Fahreddin Ahlatî |
Yaşamı
Nasîrüddin Tûsî, babasının ve dayısının etkisiyle erken yaşlardan itibaren kelâm, felsefe ve matematik ile ilgilenmeye başladı. Felsefi gelişmesinin belirli bir evresinde İbn-i Sina'nın 'ını okudu ve uzun yıllar bu metinle uğraştı. Bu uğraşmaların ardından en önemli eserlerinden biri sayılan Şerh-i İşârât'ı kaleme aldı.
'ten matematiği ve 'den hadisleri öğrendi. Pek çok bilgi dalıyla ilgilendi ve derinleşmeye çalıştı; tanınmış bilginler yetiştirdi (, gibi). İsmaili mezhebinden, Caferilik gibi Alevi-Batınî kolları ve edebiyat, tasavvuf ve felsefe ilgilisi 'un meclisinde yer aldı. Abbâsî hâlifesi Mutasım'ı öven bir kaside yazdıktan sonra araları açıldı ve sürgüne gönderildi. Hasan bin Sabbah'ın yedinci halefi II. Muhammed aracılığıyla Alamut Kalesi'nde saklandı. Daha sonra, 1247'ye kadar, yarı tutuklu olarak kalesinde tutuldu. Moğolların kaleleri ele geçirmesiyle serbest kaldı. Moğol hükümdarı Hülâgû'nun müşaviri olarak görev aldı ve bütün bilimsel ve felsefi çalışmalarında ondan destek aldı. Ünlü Meraga Gözlemevi'ni bu sırada kurdu ve bu kurum en büyük islam bilim kurumlarından biri olarak yer aldı. Rasathanenin yanında büyük bir kütüphane kurulması da gerçekleştirildi, burada dört yüz bin kitabın toplandığı sanılmaktadır. Hûlagü Han bir yandan Bağdat'ı yakıp yıkan bir yandan da orada yeniden bilim kurumlarının kurulmasını destekleyen kişi oldu. Daha sonraki hükümdar Abaka Han tarafından da destek gördü ve yaşlılığında bu destek sayesinde önemli eserlerini üretti.
1274 yılında Meraga'dan Bağdat'a yaptığı bir sefer sırasında hayatını kaybeden Tûsî, Bağdat'ta defnedildi.
İbn Haldun, Mukaddime adlı eserinde Nasiruddin Tusi'ye "Hace" denildiğinden bahsederek aşağıdaki satırları yazmıştır:
"Doğu halkı İbn Sina'nın Kitabu'l-İşarât'ına önem vermektedirler. İmam Fahreddin Razî bu eseri güzel şerh etmiştir. Amidî'nin şerhi de öyledir. Doğu halkından olup Hoca (Hâce) diye maruf olan Nasiruddin-i Tûsî (öl. 1274) İşarât'ı şerh etmiş, İmam Fahreddin Razî ile İşarât'ın birçok meselelerinde tartışmaya girmiş, böylece Fahreddin Razî'nin çalışmalarını aşmıştır."
Bu da Nasiruddin Tusi'nin aslında fıkralarıyla bildiğimiz Nasrettin Hoca olduğuna dair güçlü bir görüş sunmaktadır.
Felsefesi
Nasîrüddin Tûsî, İslam felsefesinde yeni bir felsefe ekolü ortaya koymamıştır, ancak yine de felsefi çalışmaları derinlik ve kapsamıyla etkili olmuş bir bilge olarak yer edinmiştir. Daha çok meşşai filozoflarının yolundan gitmiş olduğu söylenebilir, onların felsefi tezlerini Şiiliğin prensiplerine uyarlamaya çalıştı. İslam dünyasında ilk defa bir sistematik etik kitabını yazan kişi oldu. Sisteminde Aristoteles'in ahlak ilkeleriyle Gazâli'nin mistik ve tasavvufi ahlak düşünceleriyle bir arada değerlendirmeye çalıştı. Bir tür sentez arayışında oldu. Bu ahlak felsefesinin bir bölümünü de eğitim konusundaki düşünceleri oluşturmaktadır. Ona göre çocuğun doğumundan itibaren ona uygun bir ad verilmeli (çünkü adlar kader üzerinde etki yapar), iyi bir sütanneye sahip olmalı ve yetişme döneminde çocuk kötü huy edineceği ortamlardan korunmalıdır. Bu süreçte ona aklını kullanmasını ve akıl yoluyla elde edilen erdemleri sevmesini öğretmek gerekir. Arzularına hakim olmanın ve kendini tutmanın bir erdem olarak öğretilmesi gerekir. Bundan sonra ise çocuk hangi sanata ya da ilgiye yetenekli ise ona yönlendirilmeli ve özendirilmelidir.
Kitapları
- Şerh'i İşârat (temel felsefe kitabı, 20 yılda hazırlanmış)
- Zic-i İlhânî (astronomi hakkında)
- Tecrid-ül-akâid (kelam kitabı)
- Tezker-i hayat
- Tahrir-i Öklides
- Tahrir-ül-Macestî
- Esas-ül-iktibas (Mantık kitabı)
- Esraf-ül-eşraf
- Ahlak-ı Nâsırî
- Fusul
- El-Mesail El-Hayriyat
- Bahnâme
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Tusi, Nasir al-Din al-." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 27 December 2007 <http://www.britannica.com/eb/article-9073899 16 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .>.
- ^ Arthur Goldschmidt, Lawrence Davidson. "A Concise History of the Middle East", Westview Press, 2005. Eighth edition, pg 136
- ^ Rodney Collomb, "The rise and fall of the Arab Empire and the founding of Western pre-eminence", Published by Spellmount, 2006. pg 127: "..Nasr ed-Din Tusi, the Persian, Khorasani, former chief scholar and scientist of "
- ^ Nanne Pieter George Joosse, Bar Hebraeus, "A Syriac encyclopaedia of Aristotelian philosophy: Barhebraeus (13th c.), Butyrum sapientiae, books of ethics, economy, and politics: a critical edition, with introduction, translation, commentary, and glossaries", Published by Brill, 2004. excerpt: " the famous Persian scholar Naslr al-Dln al-Tusi "
- ^ Seyyed Hossein Nasr," Title Islamic philosophy from its origin to the present: philosophy in the land of prophecy",Publisher SUNY Press, 2006. pp 167: “In fact it was common among Persian Islamic philosophers to write few quatrains on the side often in the spirit of some of the poems of Khayyam singing about the impermanence of the world and its transience and similar themes. One needs to only recall the names of Ibn Sina, Suhrawardi, Nasir al-Din Tusi and Mulla Sadra, who wrote poems alongs with extensive prose works”
- ^ James Winston Morris, "An Arab Machiavelli? Rhetoric, Philosophy and Politics in Ibn Khaldun’s Critique of Sufism", Harvard Middle Eastern and Islamic Review 8 (2009), pp 242–291. [1] 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . excerpt from page 286 (footnote 39): "Ibn Khaldun’s own personal opinion is no doubt summarized in his pointed remark (Q 3: 274) that Tusi was better than any other later Iranian scholar". Original Arabic: Muqaddimat Ibn Khaldūn : dirāsah usūlīyah tārīkhīyah / li-Aḥmad Ṣubḥī Manṣūr-al-Qāhirah : Markaz Ibn Khaldūn : Dār al-Amīn, 1998. . Excerpt from Ibn Khaldun is found in the section: الفصل الثالث و الأربعون: في أن حملة العلم في الإسلام أكثرهم العجم (On how the majority who carried knowledge forward in Islam were Persians) In this section, see the sentence sentence where he mentions Tusi as more knowledgeable than other later Persian ('Ajam) scholars: . و أما غيره من العجم فلم نر لهم من بعد الإمام ابن الخطيب و نصير الدين الطوسي كلاما يعول على نهايته في الإصابة. فاعتير ذلك و تأمله تر عجبا في أحوال الخليقة. و الله يخلق ما بشاء لا شريك له الملك و له الحمد و هو على كل شيء قدير و حسبنا الله و نعم الوكيل و الحمد لله.
- ^ Seyyed H. Badakhchani. Contemplation and Action: The Spiritual Autobiography of a Muslim Scholar: Nasir al-Din Tusi (In Association With the Institute of Ismaili Studies. I. B. Tauris (December 3, 1999). . page.1: ""Nasir al-Din Abu Ja'far Muhammad b. Muhammad b. Hasan al-Tusi:, the renowned Persian astronomer, philosopher and theologian"
- ^ Seyyed Hossein Nasr, Islamic Philosophy from Its Origin to the Present: Philosophy in the Land of Prophecy, SUNY Press, 2006, . page 199.
- ^ Boratav, Pertev Naili (2014), Nasreddin Hoca (6 bas.), İstanbul: Islık Yayınları, s. 77, ISBN
- ^ ""TÛSÎ, Nasîrüddin" İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 437-442, Yıl:2012". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2015.
- ^ Mukaddime, Tabii İlimlere Dair. İlgi Kültür Yayınları. 1277. s. 1023. 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023. Birden fazla
|sayfalar=ve|sayfa=kullanıldı ()
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nasiruddin Tusi d 17 Subat 1201 o 26 Haziran 1274 Horasan Selcuklu Devletine mensup olan ve edebiyat dili gerekcesiyle Farsca eserli bir Turk bilim insani ve Sii Islam in Batini Tasavvuf filozofu Soz konusu donem Mogol istilasi sebebiyle Bagdat ta bir yandan karanlik bir donem bir yandan da onemli dusunce okullarinin kuruldugu ve Islam bilim kurumlarinin acildigi bir donem oldu Nasiruddin Tusi de bu donemde yetismis Islam dunyasinin taninmis bir bilgesi olmustur Azerbaycanli halk bilimci Memmedhuseyn Tehmasib a gore efsanevi bir kisilik olan Nasreddin Hoca gercekte Tusi dir Nasiruddin TusiTusi Iran in 5 riallik posta pulu 1956 Dogum17 Subat 1201 Tus IranOlum26 Haziran 1274 73 yasinda IranKariyeriDaliFizik Astronomi ve MatematikEtkilendikleriAristoteles Gazzali Ibn i SinaEtkiledikleriNicolaus Copernicus Fahreddin AhlatiNasiruddin Tusi tarafindan Usturlab in onemini anlatan bir risaleYasamiNasiruddin Tusi babasinin ve dayisinin etkisiyle erken yaslardan itibaren kelam felsefe ve matematik ile ilgilenmeye basladi Felsefi gelismesinin belirli bir evresinde Ibn i Sina nin ini okudu ve uzun yillar bu metinle ugrasti Bu ugrasmalarin ardindan en onemli eserlerinden biri sayilan Serh i Isarat i kaleme aldi Tusi cifti ten matematigi ve den hadisleri ogrendi Pek cok bilgi daliyla ilgilendi ve derinlesmeye calisti taninmis bilginler yetistirdi gibi Ismaili mezhebinden Caferilik gibi Alevi Batini kollari ve edebiyat tasavvuf ve felsefe ilgilisi un meclisinde yer aldi Abbasi halifesi Mutasim i oven bir kaside yazdiktan sonra aralari acildi ve surgune gonderildi Hasan bin Sabbah in yedinci halefi II Muhammed araciligiyla Alamut Kalesi nde saklandi Daha sonra 1247 ye kadar yari tutuklu olarak kalesinde tutuldu Mogollarin kaleleri ele gecirmesiyle serbest kaldi Mogol hukumdari Hulagu nun musaviri olarak gorev aldi ve butun bilimsel ve felsefi calismalarinda ondan destek aldi Unlu Meraga Gozlemevi ni bu sirada kurdu ve bu kurum en buyuk islam bilim kurumlarindan biri olarak yer aldi Rasathanenin yaninda buyuk bir kutuphane kurulmasi da gerceklestirildi burada dort yuz bin kitabin toplandigi sanilmaktadir Hulagu Han bir yandan Bagdat i yakip yikan bir yandan da orada yeniden bilim kurumlarinin kurulmasini destekleyen kisi oldu Daha sonraki hukumdar Abaka Han tarafindan da destek gordu ve yasliliginda bu destek sayesinde onemli eserlerini uretti 1274 yilinda Meraga dan Bagdat a yaptigi bir sefer sirasinda hayatini kaybeden Tusi Bagdat ta defnedildi Ibn Haldun Mukaddime adli eserinde Nasiruddin Tusi ye Hace denildiginden bahsederek asagidaki satirlari yazmistir Dogu halki Ibn Sina nin Kitabu l Isarat ina onem vermektedirler Imam Fahreddin Razi bu eseri guzel serh etmistir Amidi nin serhi de oyledir Dogu halkindan olup Hoca Hace diye maruf olan Nasiruddin i Tusi ol 1274 Isarat i serh etmis Imam Fahreddin Razi ile Isarat in bircok meselelerinde tartismaya girmis boylece Fahreddin Razi nin calismalarini asmistir Bu da Nasiruddin Tusi nin aslinda fikralariyla bildigimiz Nasrettin Hoca olduguna dair guclu bir gorus sunmaktadir FelsefesiNasiruddin Tusi Islam felsefesinde yeni bir felsefe ekolu ortaya koymamistir ancak yine de felsefi calismalari derinlik ve kapsamiyla etkili olmus bir bilge olarak yer edinmistir Daha cok messai filozoflarinin yolundan gitmis oldugu soylenebilir onlarin felsefi tezlerini Siiligin prensiplerine uyarlamaya calisti Islam dunyasinda ilk defa bir sistematik etik kitabini yazan kisi oldu Sisteminde Aristoteles in ahlak ilkeleriyle Gazali nin mistik ve tasavvufi ahlak dusunceleriyle bir arada degerlendirmeye calisti Bir tur sentez arayisinda oldu Bu ahlak felsefesinin bir bolumunu de egitim konusundaki dusunceleri olusturmaktadir Ona gore cocugun dogumundan itibaren ona uygun bir ad verilmeli cunku adlar kader uzerinde etki yapar iyi bir sutanneye sahip olmali ve yetisme doneminde cocuk kotu huy edinecegi ortamlardan korunmalidir Bu surecte ona aklini kullanmasini ve akil yoluyla elde edilen erdemleri sevmesini ogretmek gerekir Arzularina hakim olmanin ve kendini tutmanin bir erdem olarak ogretilmesi gerekir Bundan sonra ise cocuk hangi sanata ya da ilgiye yetenekli ise ona yonlendirilmeli ve ozendirilmelidir KitaplariSerh i Isarat temel felsefe kitabi 20 yilda hazirlanmis Zic i Ilhani astronomi hakkinda Tecrid ul akaid kelam kitabi Tezker i hayat Tahrir i Oklides Tahrir ul Macesti Esas ul iktibas Mantik kitabi Esraf ul esraf Ahlak i Nasiri Fusul El Mesail El Hayriyat BahnameAyrica bakinizTusi cifti MessailikKaynakca Tusi Nasir al Din al Encyclopaedia Britannica 2007 Encyclopaedia Britannica Online 27 December 2007 lt http www britannica com eb article 9073899 16 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde gt Arthur Goldschmidt Lawrence Davidson A Concise History of the Middle East Westview Press 2005 Eighth edition pg 136 Rodney Collomb The rise and fall of the Arab Empire and the founding of Western pre eminence Published by Spellmount 2006 pg 127 Nasr ed Din Tusi the Persian Khorasani former chief scholar and scientist of Nanne Pieter George Joosse Bar Hebraeus A Syriac encyclopaedia of Aristotelian philosophy Barhebraeus 13th c Butyrum sapientiae books of ethics economy and politics a critical edition with introduction translation commentary and glossaries Published by Brill 2004 excerpt the famous Persian scholar Naslr al Dln al Tusi Seyyed Hossein Nasr Title Islamic philosophy from its origin to the present philosophy in the land of prophecy Publisher SUNY Press 2006 pp 167 In fact it was common among Persian Islamic philosophers to write few quatrains on the side often in the spirit of some of the poems of Khayyam singing about the impermanence of the world and its transience and similar themes One needs to only recall the names of Ibn Sina Suhrawardi Nasir al Din Tusi and Mulla Sadra who wrote poems alongs with extensive prose works James Winston Morris An Arab Machiavelli Rhetoric Philosophy and Politics in Ibn Khaldun s Critique of Sufism Harvard Middle Eastern and Islamic Review 8 2009 pp 242 291 1 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde excerpt from page 286 footnote 39 Ibn Khaldun s own personal opinion is no doubt summarized in his pointed remark Q 3 274 that Tusi was better than any other later Iranian scholar Original Arabic Muqaddimat Ibn Khaldun dirasah usuliyah tarikhiyah li Aḥmad Ṣubḥi Manṣur al Qahirah Markaz Ibn Khaldun Dar al Amin 1998 ISBN 9771960709 Excerpt from Ibn Khaldun is found in the section الفصل الثالث و الأربعون في أن حملة العلم في الإسلام أكثرهم العجم On how the majority who carried knowledge forward in Islam were Persians In this section see the sentence sentence where he mentions Tusi as more knowledgeable than other later Persian Ajam scholars و أما غيره من العجم فلم نر لهم من بعد الإمام ابن الخطيب و نصير الدين الطوسي كلاما يعول على نهايته في الإصابة فاعتير ذلك و تأمله تر عجبا في أحوال الخليقة و الله يخلق ما بشاء لا شريك له الملك و له الحمد و هو على كل شيء قدير و حسبنا الله و نعم الوكيل و الحمد لله Seyyed H Badakhchani Contemplation and Action The Spiritual Autobiography of a Muslim Scholar Nasir al Din Tusi In Association With the Institute of Ismaili Studies I B Tauris December 3 1999 ISBN 1 86064 523 2 page 1 Nasir al Din Abu Ja far Muhammad b Muhammad b Hasan al Tusi the renowned Persian astronomer philosopher and theologian Seyyed Hossein Nasr Islamic Philosophy from Its Origin to the Present Philosophy in the Land of Prophecy SUNY Press 2006 ISBN 0 7914 6799 6 page 199 Boratav Pertev Naili 2014 Nasreddin Hoca 6 bas Istanbul Islik Yayinlari s 77 ISBN 9786056469909 TUSI Nasiruddin Islam Ansiklopedisi cilt 41 sayfa 437 442 Yil 2012 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2015 Mukaddime Tabii Ilimlere Dair Ilgi Kultur Yayinlari 1277 s 1023 28 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Eylul 2023 Birden fazla sayfalar ve sayfa kullanildi yardim