Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Musa Kunduh (Kundukhov) veya Çerkes Musa Paşa veya Müşir Musa Paşa (d. 1818, Saniba, Kuzey Osetya - ö. 1889 Erzurum), Oset asker. Türkiye'nin ilk dışişleri bakanı olma unvanını taşıyan siyasetçi ve diplomat Bekir Sami Kunduh'un babası, İmam Şamil'in nâibi Hasbulat Bey'in küçük kardeşidir.
1818'de Kunduhatı Alhast’ın 5. oğlu olarak Kuzey Osetya'nın Tagaur bölgesindeki Saniba köyünde dünyaya geldi. On iki yaşındayken amanat olarak Petersburg’a bir askerî okula gönderildi. Gittiği bu okuldan süvari asteğmeni olarak 1836 yılında mezun olan Kunduh, 1841’de de yüzbaşı rütbesine terfi etti. Kardeşleri ve , İmam Şamil'le beraber Ruslara karşı mücadele verirken kendisi Rus Ordusunda yükseliyordu. Kardeş ve akrabalarının haklı mücadelesinde onlara karşı silah kullanmamak maksadıyla olabildiğince Kafkasya'dan uzakta kalmayı ve askeri idari işlerle uğraşmayı tercih etti. Kafkasya Genel Valisi ’un kendisine verdiği özel bir görevle 1848 yılında İmam Şamil’le sulh görüşmeleri yaptı. Lâkin, müsbet bir netice alamadı. Bu görüşmelerde aracı olmayı kabul etmesi Rus ordusu hakkındaki bilgi ve tecrübelerine dayanarak, askeri yönden çokça eleştirdiği Kafkas halklarının mücadele biçiminin er geç Rus zaferiyle sonuçlanacağını öngörebilmesinden ileri geliyordu. 1852'ye kadar binbaşı rütbesiyle Varşova’da Kafkas Süvari Dağlı Taburu’na kumanda eden Kundukhov, yarbay rütbesiyle sonraki yıllarda Güney Kafkasya Osmanlılara karşı harekâtlarda da yer aldı. Kırım Savaşı'ndan sonra albaylığa, İmam Şamil'in teslim olmasına ve Kafkasya'nın düşmesine rastlayan yıllarda ise (1860) tuğgeneralliğe terfi ettirildi. İstila edilen topraklarda huzurun temini için kendisinden yararlanmayı düşünen Rusların teklifini, Çeçenlerin mülkiyet ve özerklik haklarının korunması şartıyla kabul etti fakat bu konuda beklentileri istediği gibi gelişmedi, ilerleyen yıllarda Rus kolonizasyonu başladı. Musa Kundukhov haksız uygulamalara karşı diplomasi yoluyla mücadele etmeye çalıştı.
Kundukhov, İstanbul ziyaretinden hemen sonra 1865'te istifa ederek, 5 bin civarında Çeçen, Çerkes (Kabardey) ve Oset ailesinin Osmanlı İmparatorluğu’na göç etmesinin öncüsü oldu. Bu göç birçok bakımdan Musa'nın kabilesini (Yahudileri) başka topraklara göç ettirmesine benzediği için Çeçen/Asetin Exodusu olarak adlandırılmıştır. 3500 kadar göçmen ailesi, Musa Paşa'nın ısrarla yerleşmek istediği Van Gölü'nün güneyi ve batısı yerine, iklim açısından kendileri için elverişsiz olan Diyarbakır ve Halep'e yerleşmeye zorlandı. Buna şüphesiz Rusya hükümetinin diplomatik baskısı sebep olmuştu. Yaklaşık 1500 aile ise Orta Anadolu’ya, çoğunlukla Sivas Vilayeti'ne gönderildi. Kunduhov ise ilk olarak Aziziye'ye (Uzunyayla) yerleşse de 1867 senesinde Batmantaş'a taşındı.
Padişahın emriyle 1867 yılının Mart ayında 4. Ordu’ya mirliva rütbesiyle atandı. Bu unvanla, 1877–1878 harekatı boyunca Musa Paşa, Doğu Anadolu (“Kafkas”) cephesindeki en önemli ve en aktif Osmanlı askeri kadrosu içinde yer aldı. Kafkas halklarından oluşan ve “Asakir-i Muavine-i Çerakise” olarak bilinen emrindeki kuvvet, karışık etnik yapısı, erzak kıtlığı, disiplinsizlik gibi sebeplerle 30 Mayıs 1877'de Benliahmet (Kars) köyünde ağır yenilgiye uğradı. İtibarını yeniden tesis etmek için ısrar ederek Anadolu’daki 1. Piyade Tümeni’nin başına getirilmiş ve bu görevde Osmanlı başkomutanlığının takdirlerini kazanmıştır. Savaştan sonraki yıllarda, 1878 Eylül'ünde Erzurum Vilayeti'nin askeri komutanı olarak ferikliğe getirilen Paşa, Kafkas göçmenlerinin sebep olduğu asayişsizlikleri gidermede, Hristiyan-Müslüman anlaşmazlıklarını çözmede önemli görevler üstlenmiş, 1880’lerin başlarında kendisine hükûmet tarafından verilen Güneydoğu Anadolu’daki Kürt aşiretlerinin ayaklanmasını bastırma görevini de başarıyla yerine getirmiştir.
1880’lü yılların sonunda istifa edip ömrünün geri kalan günlerini inzivada geçiren Musa Paşa, 1889 yılında Erzurum'da ölmüş ve ağabeyi Hasbulat’ın da mezarının bulunduğu Narmanlı Camii haziresinde defnedilmiştir.
Kendi kaleme aldığı anıları, General Musa Kundukhov’un Anıları adı ile 1978 yılında Türkçe olarak basılmıştır.
Notlar
- ^ Kafkas Savaşı'nda yenilen halkların Rus İmparatorluğu'na bağlılığını güvence altına almak için soylu ve ileri gelen ailelerin çocukları rehin alınıyordu. Amanat denilen bu çocuklar, genelde askerî eğitim için Petersburg, Moskova ve Stavropol'a gönderiliyordu.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Musa Kunduh Paşa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Çeviren: Murat Yağan, General Musa Kundukhov'un Anıları, Kafkas Kültür Dernekleri Yayını, İstanbul, 1978.
- Osmanlı IV. Ordûy-ı Hümâyunu'nda Kafkaslı Komutan Musa Paşa, Enver Konukçu, VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, Yıl/Vol. 2, Kafkasya Özel Sayısı/ Special Issue on Caucasia ISSN: 2149-9535
- https://islamansiklopedisi.org.tr/osetler 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://kuzeykafkasyacumhuriyeti.org/biyografi/bekir-sami-kunduk.html 23 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- General Musa Kunduhov’un Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Hayatı ve Faaliyetlerine İlişkin Bazı Olgular ve Düşünceler, Georgy Chochiev, Kafkasya Çalışmaları - Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Caucasian Studies (JOCAS) Eylül / September 2016
- http://www.alanvakfi.org.tr/musa-kunduk-1818-1889- 23 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Musa Kunduh Kundukhov veya Cerkes Musa Pasa veya Musir Musa Pasa d 1818 Saniba Kuzey Osetya o 1889 Erzurum Oset asker Turkiye nin ilk disisleri bakani olma unvanini tasiyan siyasetci ve diplomat Bekir Sami Kunduh un babasi Imam Samil in naibi Hasbulat Bey in kucuk kardesidir 1818 de Kunduhati Alhast in 5 oglu olarak Kuzey Osetya nin Tagaur bolgesindeki Saniba koyunde dunyaya geldi On iki yasindayken amanat olarak Petersburg a bir askeri okula gonderildi Gittigi bu okuldan suvari astegmeni olarak 1836 yilinda mezun olan Kunduh 1841 de de yuzbasi rutbesine terfi etti Kardesleri ve Imam Samil le beraber Ruslara karsi mucadele verirken kendisi Rus Ordusunda yukseliyordu Kardes ve akrabalarinin hakli mucadelesinde onlara karsi silah kullanmamak maksadiyla olabildigince Kafkasya dan uzakta kalmayi ve askeri idari islerle ugrasmayi tercih etti Kafkasya Genel Valisi un kendisine verdigi ozel bir gorevle 1848 yilinda Imam Samil le sulh gorusmeleri yapti Lakin musbet bir netice alamadi Bu gorusmelerde araci olmayi kabul etmesi Rus ordusu hakkindaki bilgi ve tecrubelerine dayanarak askeri yonden cokca elestirdigi Kafkas halklarinin mucadele biciminin er gec Rus zaferiyle sonuclanacagini ongorebilmesinden ileri geliyordu 1852 ye kadar binbasi rutbesiyle Varsova da Kafkas Suvari Dagli Taburu na kumanda eden Kundukhov yarbay rutbesiyle sonraki yillarda Guney Kafkasya Osmanlilara karsi harekatlarda da yer aldi Kirim Savasi ndan sonra albayliga Imam Samil in teslim olmasina ve Kafkasya nin dusmesine rastlayan yillarda ise 1860 tuggenerallige terfi ettirildi Istila edilen topraklarda huzurun temini icin kendisinden yararlanmayi dusunen Ruslarin teklifini Cecenlerin mulkiyet ve ozerklik haklarinin korunmasi sartiyla kabul etti fakat bu konuda beklentileri istedigi gibi gelismedi ilerleyen yillarda Rus kolonizasyonu basladi Musa Kundukhov haksiz uygulamalara karsi diplomasi yoluyla mucadele etmeye calisti Kundukhov Istanbul ziyaretinden hemen sonra 1865 te istifa ederek 5 bin civarinda Cecen Cerkes Kabardey ve Oset ailesinin Osmanli Imparatorlugu na goc etmesinin oncusu oldu Bu goc bircok bakimdan Musa nin kabilesini Yahudileri baska topraklara goc ettirmesine benzedigi icin Cecen Asetin Exodusu olarak adlandirilmistir 3500 kadar gocmen ailesi Musa Pasa nin israrla yerlesmek istedigi Van Golu nun guneyi ve batisi yerine iklim acisindan kendileri icin elverissiz olan Diyarbakir ve Halep e yerlesmeye zorlandi Buna suphesiz Rusya hukumetinin diplomatik baskisi sebep olmustu Yaklasik 1500 aile ise Orta Anadolu ya cogunlukla Sivas Vilayeti ne gonderildi Kunduhov ise ilk olarak Aziziye ye Uzunyayla yerlesse de 1867 senesinde Batmantas a tasindi Padisahin emriyle 1867 yilinin Mart ayinda 4 Ordu ya mirliva rutbesiyle atandi Bu unvanla 1877 1878 harekati boyunca Musa Pasa Dogu Anadolu Kafkas cephesindeki en onemli ve en aktif Osmanli askeri kadrosu icinde yer aldi Kafkas halklarindan olusan ve Asakir i Muavine i Cerakise olarak bilinen emrindeki kuvvet karisik etnik yapisi erzak kitligi disiplinsizlik gibi sebeplerle 30 Mayis 1877 de Benliahmet Kars koyunde agir yenilgiye ugradi Itibarini yeniden tesis etmek icin israr ederek Anadolu daki 1 Piyade Tumeni nin basina getirilmis ve bu gorevde Osmanli baskomutanliginin takdirlerini kazanmistir Savastan sonraki yillarda 1878 Eylul unde Erzurum Vilayeti nin askeri komutani olarak feriklige getirilen Pasa Kafkas gocmenlerinin sebep oldugu asayissizlikleri gidermede Hristiyan Musluman anlasmazliklarini cozmede onemli gorevler ustlenmis 1880 lerin baslarinda kendisine hukumet tarafindan verilen Guneydogu Anadolu daki Kurt asiretlerinin ayaklanmasini bastirma gorevini de basariyla yerine getirmistir 1880 lu yillarin sonunda istifa edip omrunun geri kalan gunlerini inzivada geciren Musa Pasa 1889 yilinda Erzurum da olmus ve agabeyi Hasbulat in da mezarinin bulundugu Narmanli Camii haziresinde defnedilmistir Kendi kaleme aldigi anilari General Musa Kundukhov un Anilari adi ile 1978 yilinda Turkce olarak basilmistir Notlar Kafkas Savasi nda yenilen halklarin Rus Imparatorlugu na bagliligini guvence altina almak icin soylu ve ileri gelen ailelerin cocuklari rehin aliniyordu Amanat denilen bu cocuklar genelde askeri egitim icin Petersburg Moskova ve Stavropol a gonderiliyordu KaynakcaWikimedia Commons ta Musa Kunduh Pasa ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ceviren Murat Yagan General Musa Kundukhov un Anilari Kafkas Kultur Dernekleri Yayini Istanbul 1978 Osmanli IV Orduy i Humayunu nda Kafkasli Komutan Musa Pasa Enver Konukcu VAKANUVIS Uluslararasi Tarih Arastirmalari Dergisi International Journal of Historical Researches Yil Vol 2 Kafkasya Ozel Sayisi Special Issue on Caucasia ISSN 2149 9535 https islamansiklopedisi org tr osetler 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde http kuzeykafkasyacumhuriyeti org biyografi bekir sami kunduk html 23 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde General Musa Kunduhov un Osmanli Imparatorlugu ndaki Hayati ve Faaliyetlerine Iliskin Bazi Olgular ve Dusunceler Georgy Chochiev Kafkasya Calismalari Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Caucasian Studies JOCAS Eylul September 2016 http www alanvakfi org tr musa kunduk 1818 1889 23 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde