Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Musahipzade Celal (31 Ağustos 1868, İstanbul - 20 Temmuz 1959, İstanbul), Türk oyun yazarı.
Musahipzade Celal | |
|---|---|
| Doğum | 31 Ağustos 1868 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 20 Temmuz 1959 (90 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Yazar |
Türk edebiyatında tiyatro alanında ilk yazılı eserlerin verilmeye başladığı II. Meşrutiyet döneminde yetişmiş ve sadece tiyatro alanında eser vermiş iki önemli yazardan birisidir (diğeri Refik Ahmet Nuri Sekizinci). Cumhuriyetin ilanından sonra eserler vermeye devam etmiş, konularını Osmanlı döneminden günlük yaşamdan almıştır. Osmanlı toplumunda yozlaşan değerleri hicveden komedi tarzında eserler vermiştir. Yirmiden fazla oyunu bulunur.
Yaşamı
31 Ağustos 1868 günü İstanbul’un Cihangir semtinde dünyaya geldi. Asıl adı Mahmut Celaleddin’dir. Gazhane Başkâtibi Musahipzade Ali Bey ile Fıtnat Ecibe Hanım’ın oğludur. Dedesi, III. Selim’in musahibi bestekâr İzzet Şakir Ağa’dır. 1935’te çıkarılan Soyadı Kanunu ile Musahipzade soyadını aldı ve Musahipzade Celal adıyla ünlendi.
İstanbul'da Firuzağa Sıbyan Mektebinde ilköğreniminin ardından, Feyziye Rüştiyesini ve Süleymaniye Numune-i Terakki İdadisini bitirdi. 1889 yılında, yazı yazma alışkanlığını edineceği Babıâli Tercüme Odası'nda kâtip olarak göreve başladı. Bir yandan da Hukuk Mektebine devam etti ancak bitiremedi.
Tiyatroya olan ilgisi Tercüme Odası'nda görev yapmaktayken ortaya çıktı. Arkadaşları ile arasında orta oyunları tertip edip bizzat kendisi de bu oyunlarda zenne rollerine çıktı.Mardiros Mınakyan’ın Osmanlı Dram Kumpanyası’nın oyunlarını takip etmesiyle oyun yazmaya karşı merak duydu. Tiyatro bilgisini Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere çevirilerini inceleyerek arttırdı. 1908’de Tercüme Bürosu’ndan ayrılınca zamanının büyük bölümünü oyun yazma çalışmalarına ayırdı. Yayımlanan ilk oyunu olan Türk Kızı’nı (1910) bu dönemde yazdı, oyun 1912’de Köprülüler adıyla Manakyan Tiyatrosu’nda sahnelendi. Belediye işlerine kadıların baktığı devri hicveden İstanbul Efendisi (1913) adlı ilk müzikal oyununun ardından; Macun Hokkası (1917), baba parası yiyen mevki sahibi kimseler ile yaşamlarını alın terleriyle kazanmaya çalışan emekçilerin arasındaki karşıtlığı anlatan Yedekçi (1919), Kaşıkçılar (1920), Atlı Ases, Demirbaş Şarl gibi oyunları yazmaya ve sahnelenmeye devam etti. 1919-1924 yılları arasında yazdığı oyunların hepsi Osmanlı Operet Heyeti (1923 yılında İstanbul Operet Heyeti adını aldı) tarafından sahnelendi. Lale Devri adlı oyunu, İstanbul’da ilk defa kadınların tiyatroya gelmesini sağlayan oyun oldu. O sene ramazan ayında ilk defa kadınların da gece tiyatroya gelip bu oyunu izlemesi için izin verildi. Oyun yazmayı sürdürürken memuriyet hayatına 1917′de Üsküdar livasında bandrol memuru olarak devam etti. 1920′de bandrol örgütü kaldırılınca görevi Maliye tahsil memurluğuna aktarıldı. 1923 yılında Üsküdar defterdarı iken emekliye ayrıldı.
Musahipzade Celal, emekliliğinden sonra bir süre "Evkaf Müzesi"nde koleksiyon uzmanlığı yaptı. 1927 yılında kütüphane görevlisi olarak Darülbedayi'ye girince geçmişten gelen, tiyatroya olan ilgisini geliştirme olanağı buldu. Ardı ardına tarihî hiciv özelliğinde eserler kaleme aldı. 1927’den sonra yazdığı oyunlar Darülbedayi’de (sonra İstanbul Şehir Tiyatroları adını aldı) sahnelendi. 1927’de Darülbedayi’de sahnelenen Fermanlı Deli Hazretleri adlı eseriyle tanındı. Aynaroz Kadısı (1928), Kafes Arkasında (1929), Bir Kavuk Devrildi (1930), Balaban Ağa (1933) adlı oyunları Darülbedayi’de sahnelendi. Bir Kavuk Devrildi‘de yabancı yatırımların yerli iktisadı iflasa sürüklemesini, bilgisiz yöneticilerin halkı sömürmesini; Balaban Ağa’da yetişmekte olan yükseköğrenim gençliğinin kendi sorunlarıyla baş başa bırakılmasını yerdi. Beklenen ilgiyi görmeyen Selma (1934) adlı dramdan sonra yeni oyun yazmadı; 18 oyunu 1936’da toplu hâlde yayımlandı. 1937’de Türk Kızı’nın değiştirilmiş hâli olan Gülsüm'ü (1937) ve ardından Mehmet Şükrü Erden ile Genç Osman (1937) adlı oyunu kaleme aldı.
Türkiye’ye özgü denebilecek bir müzikal komedi türünün ilk yazarı olma özelliğini taşıyan Musahipzade'nin oyunları 18. yüzyıl Osmanlı toplumundaki idari bozuklukları ve dinî sömürüyü malzeme olarak kullandı. Aynaroz Kadısı ve Bir Kavuk Devrildi adlı oyunları Muhsin Ertuğrul tarafından sinemaya aktarıldı. Eski İstanbul Yaşayışı (1946) adlı kitabında kendi hatıralarını, eski Osmanlı adetlerini ve gündelik hayatın detaylarını anlatmıştır. 1958 yılında çıkan bir yangında Bir Kavuk Devrildi filmi yandı.
13 Şubat 1952’de 40. sanat jübilesi yapıldı. Son yıllarında gözleri görmeyen Musahipzade Celal, oyunlarını yeğenlerine ve onların çocuklarına yazdırdı, 20 Temmuz 1959’da yaşamını yitirdi.
İstanbul Şehir Tiyatroları'nın Üsküdar sahnesi yazarın adını taşır. Müsahipzade Celal'in mezarı Üsküdar Karacaahmet'tedir.
Edebî Kişiliği
Osmanlı toplumunda yozlaşan değerleri hicveden komedi tarzında eserler vermiştir. Sosyal tenkide büyük önem vermiş, bu hicivlerle eserleri daha çok töre komedisi hâlini almıştır. Tiyatroya olan ilgisi Tercüme Odası’nda görev yapmaktayken ortaya çıktı. Arkadaşları ile arasında orta oyunları tertip edip bizzat kendisi de bu oyunlarda zenne rollerine çıktı. Osmanlı Kumpanyası’nın oyunlarını takip etmesiyle oyun yazmaya karşı merak duydu.
Tiyatro bilgisini Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere çevirilerini inceleyerek artırdı. 1908’de Tercüme Bürosu’ndan ayrılınca zamanının büyük bölümünü oyun yazma çalışmalarına ayırdı. Yayımlanan ilk oyunu olan Türk Kızı’nı bu dönemde yazdı, oyun 1912’de Köprülüler adıyla Manakyan Tiyatrosu’nda sahnelendi.
Belediye işlerine kadıların baktığı devri hicveden İstanbul Efendisi adlı ilk müzikal oyununun ardından; Macun Hokkası, baba parası yiyen mevki sahibi kimseler ile yaşamlarını alın terleriyle kazanmaya çalışan emekçiler arasındaki karşıtlığı anlatan Yedekçi, Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl gibi oyunları yazmaya ve sahnelenmeye devam etti. 1919-1924 yılları arasında yazdığı oyunların hepsi Osmanlı Operet Heyeti tarafından sahnelendi.
Lale Devri adlı oyunu, İstanbul’da ilk defa kadınların tiyatroya gelmesini sağlayan oyun oldu. O sene Ramazan ayında ilk defa kadınların da gece tiyatroya gelip bu oyunu izlemesi için izin verildi. Türkiye’ye özgü denebilecek bir müzikal komedi türünün ilk yazarı olma özelliğini taşıyan Musahipzade, 18. yüzyıl Osmanlı toplumundaki idari bozuklukları ve dini sömürüyü yansıtmıştır.
Musahipzade Celal, hem Millî Edebiyatın hem de Cumhuriyet’in önemli bir tiyatro yazarıdır. Sanatçının adı bir vefa borcu olarak günümüzde Şehir tiyatrolarının Üsküdar sahnesine verilmiştir.
Eserleri
- Türk Kızı (basılışı 1909; 1936′da Gülsüm adıyla)
- Köprülüler (yazılışı 1912, oynanışı 1913, basılışı 1936)
- İstanbul Efendisi (yazılışı 1913, oynanışı 1917, basılışı 1936) (müzik: Leon Hancıyan)
- Lâle Devri (yazılışı 1914, oynanışı 1921, basılışı 1936) (müzik: )
- Macun Hokkası (yazılışı 1916, oynanışı 1919, basılışı 1936) (müzik: Ali Rıza Bey)
- Yedekçi (yazılışı 1919, oynanışı 1920, basılışı 1936) (müzik: Muallim Hakkı Bey)
- Kaşıkçılar (yazılışı 1920, oynanışı 1921, basılışı 1936)
- Atlı Ases (yazılışı 1921, oynanışı 1921, basılışı 1936);
- 'Demirbaş Şarl (yazılışı 1921, oynanışı 1922, basılışı 1936) (müzik: Kazım Uz)
- 'Moda Çılgınları, 1923, (müzik: Muhlis Sabahattin)
- İtaat İlâmı (yazılışı 1923, oynanışı 1924, basılışı 1936)
- Moda Çılgınları (yazılışı ve oynanışı 1923) (müzik: Muhlis Sabahattin)
- Fermanlı Deh Hazretleri (yazılışı 1924, oynanışı 1927, basılışı 1936);
- Aynaroz Kadısı (yazılışı 1927, oynanışı 1928/1929 dönemi)
- Kafes Arkasında (yazılışı 1928, oynanışı 192 basılışı 1936);
- Bir Kavuk Devrildi (yazılışı 1930, oynanışı 1930, basılışı 1936)
- Mum Söndü (yazılışı 1930, oynanışı 1931/1932 dönemi, basılışı 1936)
- Pazartesi-Perşembe (yazılışı 1931, oynanışı 1932, basılışı 1936)
- Gül ve Gönül (yazılışı 1932, oynanışı 1933, basılışı 1936)
- Balaban Ağa (yazılışı 1933, oynanışı 1935, basılışı 1936)
- Selma (yazılışı 1934, basılışı 1936, oynanışı 1961)
- Genç Osman (Mehmet Şükrü Erden ile birlikte, yazılışı 1937, oynanışı 1956).
Kaynakça
- ^ http://www.tiyatronet.com/haber_detay.asp?haberID=92 [] Tiyatro.net Musahipzade Celal
- ^ Ruyagemisi.com Musahipzade Celal ve İstanbul Efendisi[]
- ^ . 13 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
- ^ . 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
- ^ "Şehir Tiyatroları Ustaların Anısına Sahip Çıktı". Afyon Ana Haber. 28 Temmuz 2018. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
Dış bağlantılar
- IMDb'de Musahipzade Celal
- SinemaTürk'te Musahipzade Celal
- "Türk tiyatrosunda bir köşe taşı: Musahipzade Celal" - Füsun Ataman20 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Musahipzade Celal 31 Agustos 1868 Istanbul 20 Temmuz 1959 Istanbul Turk oyun yazari Musahipzade CelalDogum31 Agustos 1868 1868 08 31 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum20 Temmuz 1959 90 yasinda Istanbul TurkiyeMeslekYazar Turk edebiyatinda tiyatro alaninda ilk yazili eserlerin verilmeye basladigi II Mesrutiyet doneminde yetismis ve sadece tiyatro alaninda eser vermis iki onemli yazardan birisidir digeri Refik Ahmet Nuri Sekizinci Cumhuriyetin ilanindan sonra eserler vermeye devam etmis konularini Osmanli doneminden gunluk yasamdan almistir Osmanli toplumunda yozlasan degerleri hicveden komedi tarzinda eserler vermistir Yirmiden fazla oyunu bulunur Yasami31 Agustos 1868 gunu Istanbul un Cihangir semtinde dunyaya geldi Asil adi Mahmut Celaleddin dir Gazhane Baskatibi Musahipzade Ali Bey ile Fitnat Ecibe Hanim in ogludur Dedesi III Selim in musahibi bestekar Izzet Sakir Aga dir 1935 te cikarilan Soyadi Kanunu ile Musahipzade soyadini aldi ve Musahipzade Celal adiyla unlendi Istanbul da Firuzaga Sibyan Mektebinde ilkogreniminin ardindan Feyziye Rustiyesini ve Suleymaniye Numune i Terakki Idadisini bitirdi 1889 yilinda yazi yazma aliskanligini edinecegi Babiali Tercume Odasi nda katip olarak goreve basladi Bir yandan da Hukuk Mektebine devam etti ancak bitiremedi Tiyatroya olan ilgisi Tercume Odasi nda gorev yapmaktayken ortaya cikti Arkadaslari ile arasinda orta oyunlari tertip edip bizzat kendisi de bu oyunlarda zenne rollerine cikti Mardiros Minakyan in Osmanli Dram Kumpanyasi nin oyunlarini takip etmesiyle oyun yazmaya karsi merak duydu Tiyatro bilgisini Ahmet Vefik Pasa nin Moliere cevirilerini inceleyerek arttirdi 1908 de Tercume Burosu ndan ayrilinca zamaninin buyuk bolumunu oyun yazma calismalarina ayirdi Yayimlanan ilk oyunu olan Turk Kizi ni 1910 bu donemde yazdi oyun 1912 de Koprululer adiyla Manakyan Tiyatrosu nda sahnelendi Belediye islerine kadilarin baktigi devri hicveden Istanbul Efendisi 1913 adli ilk muzikal oyununun ardindan Macun Hokkasi 1917 baba parasi yiyen mevki sahibi kimseler ile yasamlarini alin terleriyle kazanmaya calisan emekcilerin arasindaki karsitligi anlatan Yedekci 1919 Kasikcilar 1920 Atli Ases Demirbas Sarl gibi oyunlari yazmaya ve sahnelenmeye devam etti 1919 1924 yillari arasinda yazdigi oyunlarin hepsi Osmanli Operet Heyeti 1923 yilinda Istanbul Operet Heyeti adini aldi tarafindan sahnelendi Lale Devri adli oyunu Istanbul da ilk defa kadinlarin tiyatroya gelmesini saglayan oyun oldu O sene ramazan ayinda ilk defa kadinlarin da gece tiyatroya gelip bu oyunu izlemesi icin izin verildi Oyun yazmayi surdururken memuriyet hayatina 1917 de Uskudar livasinda bandrol memuru olarak devam etti 1920 de bandrol orgutu kaldirilinca gorevi Maliye tahsil memurluguna aktarildi 1923 yilinda Uskudar defterdari iken emekliye ayrildi Musahipzade Celal emekliliginden sonra bir sure Evkaf Muzesi nde koleksiyon uzmanligi yapti 1927 yilinda kutuphane gorevlisi olarak Darulbedayi ye girince gecmisten gelen tiyatroya olan ilgisini gelistirme olanagi buldu Ardi ardina tarihi hiciv ozelliginde eserler kaleme aldi 1927 den sonra yazdigi oyunlar Darulbedayi de sonra Istanbul Sehir Tiyatrolari adini aldi sahnelendi 1927 de Darulbedayi de sahnelenen Fermanli Deli Hazretleri adli eseriyle tanindi Aynaroz Kadisi 1928 Kafes Arkasinda 1929 Bir Kavuk Devrildi 1930 Balaban Aga 1933 adli oyunlari Darulbedayi de sahnelendi Bir Kavuk Devrildi de yabanci yatirimlarin yerli iktisadi iflasa suruklemesini bilgisiz yoneticilerin halki somurmesini Balaban Aga da yetismekte olan yuksekogrenim gencliginin kendi sorunlariyla bas basa birakilmasini yerdi Beklenen ilgiyi gormeyen Selma 1934 adli dramdan sonra yeni oyun yazmadi 18 oyunu 1936 da toplu halde yayimlandi 1937 de Turk Kizi nin degistirilmis hali olan Gulsum u 1937 ve ardindan Mehmet Sukru Erden ile Genc Osman 1937 adli oyunu kaleme aldi Turkiye ye ozgu denebilecek bir muzikal komedi turunun ilk yazari olma ozelligini tasiyan Musahipzade nin oyunlari 18 yuzyil Osmanli toplumundaki idari bozukluklari ve dini somuruyu malzeme olarak kullandi Aynaroz Kadisi ve Bir Kavuk Devrildi adli oyunlari Muhsin Ertugrul tarafindan sinemaya aktarildi Eski Istanbul Yasayisi 1946 adli kitabinda kendi hatiralarini eski Osmanli adetlerini ve gundelik hayatin detaylarini anlatmistir 1958 yilinda cikan bir yanginda Bir Kavuk Devrildi filmi yandi 13 Subat 1952 de 40 sanat jubilesi yapildi Son yillarinda gozleri gormeyen Musahipzade Celal oyunlarini yegenlerine ve onlarin cocuklarina yazdirdi 20 Temmuz 1959 da yasamini yitirdi Istanbul Sehir Tiyatrolari nin Uskudar sahnesi yazarin adini tasir Musahipzade Celal in mezari Uskudar Karacaahmet tedir Edebi KisiligiOsmanli toplumunda yozlasan degerleri hicveden komedi tarzinda eserler vermistir Sosyal tenkide buyuk onem vermis bu hicivlerle eserleri daha cok tore komedisi halini almistir Tiyatroya olan ilgisi Tercume Odasi nda gorev yapmaktayken ortaya cikti Arkadaslari ile arasinda orta oyunlari tertip edip bizzat kendisi de bu oyunlarda zenne rollerine cikti Osmanli Kumpanyasi nin oyunlarini takip etmesiyle oyun yazmaya karsi merak duydu Tiyatro bilgisini Ahmet Vefik Pasa nin Moliere cevirilerini inceleyerek artirdi 1908 de Tercume Burosu ndan ayrilinca zamaninin buyuk bolumunu oyun yazma calismalarina ayirdi Yayimlanan ilk oyunu olan Turk Kizi ni bu donemde yazdi oyun 1912 de Koprululer adiyla Manakyan Tiyatrosu nda sahnelendi Belediye islerine kadilarin baktigi devri hicveden Istanbul Efendisi adli ilk muzikal oyununun ardindan Macun Hokkasi baba parasi yiyen mevki sahibi kimseler ile yasamlarini alin terleriyle kazanmaya calisan emekciler arasindaki karsitligi anlatan Yedekci Kasikcilar Atli Ases Demirbas Sarl gibi oyunlari yazmaya ve sahnelenmeye devam etti 1919 1924 yillari arasinda yazdigi oyunlarin hepsi Osmanli Operet Heyeti tarafindan sahnelendi Lale Devri adli oyunu Istanbul da ilk defa kadinlarin tiyatroya gelmesini saglayan oyun oldu O sene Ramazan ayinda ilk defa kadinlarin da gece tiyatroya gelip bu oyunu izlemesi icin izin verildi Turkiye ye ozgu denebilecek bir muzikal komedi turunun ilk yazari olma ozelligini tasiyan Musahipzade 18 yuzyil Osmanli toplumundaki idari bozukluklari ve dini somuruyu yansitmistir Musahipzade Celal hem Milli Edebiyatin hem de Cumhuriyet in onemli bir tiyatro yazaridir Sanatcinin adi bir vefa borcu olarak gunumuzde Sehir tiyatrolarinin Uskudar sahnesine verilmistir EserleriTurk Kizi basilisi 1909 1936 da Gulsum adiyla Koprululer yazilisi 1912 oynanisi 1913 basilisi 1936 Istanbul Efendisi yazilisi 1913 oynanisi 1917 basilisi 1936 muzik Leon Hanciyan Lale Devri yazilisi 1914 oynanisi 1921 basilisi 1936 muzik Macun Hokkasi yazilisi 1916 oynanisi 1919 basilisi 1936 muzik Ali Riza Bey Yedekci yazilisi 1919 oynanisi 1920 basilisi 1936 muzik Muallim Hakki Bey Kasikcilar yazilisi 1920 oynanisi 1921 basilisi 1936 Atli Ases yazilisi 1921 oynanisi 1921 basilisi 1936 Demirbas Sarl yazilisi 1921 oynanisi 1922 basilisi 1936 muzik Kazim Uz Moda Cilginlari 1923 muzik Muhlis Sabahattin Itaat Ilami yazilisi 1923 oynanisi 1924 basilisi 1936 Moda Cilginlari yazilisi ve oynanisi 1923 muzik Muhlis Sabahattin Fermanli Deh Hazretleri yazilisi 1924 oynanisi 1927 basilisi 1936 Aynaroz Kadisi yazilisi 1927 oynanisi 1928 1929 donemi Kafes Arkasinda yazilisi 1928 oynanisi 192 basilisi 1936 Bir Kavuk Devrildi yazilisi 1930 oynanisi 1930 basilisi 1936 Mum Sondu yazilisi 1930 oynanisi 1931 1932 donemi basilisi 1936 Pazartesi Persembe yazilisi 1931 oynanisi 1932 basilisi 1936 Gul ve Gonul yazilisi 1932 oynanisi 1933 basilisi 1936 Balaban Aga yazilisi 1933 oynanisi 1935 basilisi 1936 Selma yazilisi 1934 basilisi 1936 oynanisi 1961 Genc Osman Mehmet Sukru Erden ile birlikte yazilisi 1937 oynanisi 1956 Kaynakca http www tiyatronet com haber detay asp haberID 92 olu kirik baglanti Tiyatro net Musahipzade Celal Ruyagemisi com Musahipzade Celal ve Istanbul Efendisi olu kirik baglanti 13 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2009 13 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2009 Sehir Tiyatrolari Ustalarin Anisina Sahip Cikti Afyon Ana Haber 28 Temmuz 2018 22 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2020 Dis baglantilarIMDb de Musahipzade Celal SinemaTurk te Musahipzade Celal Turk tiyatrosunda bir kose tasi Musahipzade Celal Fusun Ataman20 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde