Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mustafa Fazıl Paşa (1829, Kahire-1875, İstanbul), Mısırlı prens ve Türk siyaset adamıdır.
| Mustafa Fazıl Paşa | |
|---|---|
 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 20 Şubat 1830 Kahire, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 2 Aralık 1875 (45 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin yeri | Eyüp, İstanbul |
| Mesleği | Bürokrat |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu |
Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın torunudur. Osmanlı Devleti’nde Maliye Nazırlığı, Maarif Nazırlığı yapmış bir devlet adamıdır. Ağabeyi İsmail Paşa’nın çalışmaları sonucu Osmanlı Sultanı Abdülaziz’in bir fermanı ile Mısır yönetimindeki haklarından mahrum edildi. Ülke dışına sürgün edilip yaşamını bir süre Paris’te sürdüren Mustafa Fazıl Paşa, bu dönemde Jön Türkler’in hamiliğini ve başkanlığını yaptı; Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi gibi aydınların Avrupa’ya gelip yayın yaparak düşüncelerini yaymasına öncülük etti. Hayatı boyunca çeşitli bilimsel ve kültürel faaliyetlere destek oldu. 1867'de Abdülaziz’e yazdığı “Padişahların sarayına en güç giren şey doğruluktur.” diye başlayan mektubu çok ünlüdür.
Yaşamı
1829 yılında Kahire’de Mısır’ın ikinci hidivi Kavalalı İbrahim Paşa’nın oğlu olarak dünyaya geldi. Devrinin ünlü alimlerinden dersler alarak yetişti 1846’da İstanbul’a gitti; Osmanlı Devleti’nde çeşitli hizmetlerde bulundu; 28 yaşında iken vezir rütbesini aldı. Tanzimat Meclisi üyeliği (1857), Maarif Nazırlığı (1861), Maliye Nazırlığı (1862) yaptı. Sadrazam Fuad Paşa ile ters düştüğü için üç ay sonra görevinden alındı; “Mecâlis-i Âliye” (Danıştay)’de görevlendirildi. Ne var ki maliye nazırlığı sırasındaki başarısı göz önüne alınarak 1866’da, “Meclis-i Âli-i Hazain” adlı kurulun başkanlığına getirildi. Devletin mali işlerini yeniden düzenlemek amacıyla kurulmuş bu kurulun başkanlığını sadece 3 ay sürdürebildi. Sadrazam Fuad Paşa'nın mali politikasını eleştirmesi ve Sultan'a hükümetin mali konulardaki beceriksizliği üzerine tezkere sunması üzerine sadrazam, onu derhal görevinden azletti. 4 Nisan 1866'da kendisine 24 saat içinde başkenti terketmesi bildirildi. Mısır’a gitmesine ağabeyi İsmail Paşa’nın izin vermemesi üzerine Nisan 1866’da Napoli’ye doğru yola çıktı; bir süre sonra Paris’e gitti.
İstanbul'dan böylece uzaklaştırılan Mustafa Fazıl Paşa, görevden azlinin hemen ardından Mısır yönetimindeki veraset hakkını da yitirdi. Ağabeyi İsmail Paşa, Mısır yönetiminde veraset usulünün değiştirilmesi, kendisinden sonra oğullarından birisinin yerine hidiv olarak geçmesini istiyordu fakat bu isteği daha önce Sadrazam Fuad Paşa tarafından reddedilmişti. 27 Mayıs 1866'da yayınlanan bir fermanla veraset usulü değiştirildi; hidivliğin ailenin en büyüğüne değil; babadan oğula geçmesi kabul edildi. Hidiv İsmail Paşa, buna karşılık kardeşi Mustafa Fazıl Paşa'ya 4,5 milyon İngiliz Sterlini nakdî tazminat ödedi.
Paris'teki Faaliyetleri ve Jön Türkler
Sürgün edilmesinden ve Mısır'daki veraset hakkını yitirmesinden ötürü intikam duygusuyla dolan Mustafa Fazıl Paşa, hükümete karşı şiddetli bir mücadele kararı aldı ve İstanbul’daki Yeni Osmanlılar Cemiyeti ile temas kurdu. Yeni Osmanlılar, İstanbul’da hükümete muhalif bir gizli örgüttü.
Mustafa Fazıl Paşa, Paris’ten Sultan Abdülaziz’e bir mektup yazdı. “Padişahların saraylarına en zor giren şey doğruluktur ibaresiyle başlayan, 18 sayfalık mektup, Paşa’ya göre Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durumu ve yapılması gereken reformları açıklıyor ve laik bir idare kurulması öneriliyordu. Paşanın mektubu 7 Mart 1867’de “La Liberte” gazetesinde yayımladı; daha sonra İstanbul’da tercüme edilip kitapçık halinde çoğaltılarak dağıtıldı; birçok Avrupa gazetesinde yer aldı ve büyük yankı uyandırdı. İlk defa bu mektupta “Jön Türkler” ifadesi kullanılmıştı ve Fazıl Paşa, kendisinin bu grubun başkanı olduğunu ifade etmişti.
Paşa, Nisan 1867’de özel temsilcisi Sakakini Efendi’yi İstanbul’a gönderip Yeni Osmanlılar Cemiyeti üyelerini Osmanlı Devleti’ne karşı faaliyetler için Avrupa’ya davet etti. Onlara maaş tahsis etti ve bir gazete çıkarmaları için fon sağladı. Kastamonu’da sürgünde bulunan Ali Suavi, Erzurum’a sürgün kararı çıkmış olan Namık Kemal, Kıbrıs’a sürgün kararı çıkan Ziya Paşa davetine uyarak ülkeden kaçtılar 30 Mayıs 1867’de Paris’e ulaştılar. Ayrıca Kani Paşazade Rıfat, Agâh Efendi, Şinasi, Sağır Ahmet Beyzade Mehmet, Nuri Beyler Fazıl Paşa’nın himayesindeki Jön Türkler arasında yer aldı. Sağlanan fon ile ilk önce , ardından Hürriyet, Ulum, Fecr gibi gazeteler yayımlandı.
İstanbul'a dönüşü
Padişah Abdülaziz’in Haziran 1867’de başlayan Avrupa seyahati üzerine Jön Türkler, Fransız hükümetinin baskısıyla ülkeden ayrılmış; bir kısmı Londra’ya giderek Muhbir Gazetesi’ni Ali Suavi yönetiminde “Muhbir, doğru söylemenin yasak olmadığı bir memleket bulur, yine çıkar” sloganıyla 31 Ağustos 1867’de yayımlamaya başlamışlardı. Fazıl Paşa ise padişahı Haziran 1867’de Toulon limanında karşıladı, ona kendisini affettirip İstanbul’a dönmesi için izin verilmesini sağladı. Eylül 1867’de İstanbul’a doğru yola çıktı. 1869’da ikinci kez Mecâlis-i Aliye’de görevlendirildi; 1870'te ikinci kez Maliye Nazırı oldu. Hükûmette görevler almasına karşın Avrupa’daki Jön Türkler’i desteklemeye devam etti.
1874’te sadrazamlığa getirilen Hüseyin Avni Paşa ile anlaşmazlığa düşen Mustafa Fazıl Paşa, siyasi yaşamdan çekildi. 1875 yılında Beyazıt’taki konağında hayatını kaybetti. Vasiyeti üzerine Eyüp’te, Mihrişah Valide Sultan İmareti bahçesine defnedildi.
Bilim ve müziğe destekleri
1863 yılında Naima Tarihini altı cilt halinde bastırması, Şinasi'nin ölümünden sonra (1871) Tasvir-i Efkar matbaasını satın alıp Namık Kemal ve Ebüzziya Tevfik’e hediye etmesi, Klasik Türk müziğinin son büyük temsilcisi Zekai Dede Efendi’ye yaşamı boyunca destek olması Mustafa Fazıl Paşa’nın bilim ve müzik alanında sağladığı desteklerdendir.
Kaynakça
- ^ a b . 25 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011.
- ^ a b c d . 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011.
- ^ a b c d "Hüseyin Çelik, Türkiye'de İlk Laiklik Teklifi ve Arka Planı, Ulkucudunya.com sitesi 15.05.2007". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011.
- ^ "Murat Bardakçı, Aradan 131 yıl geçmiş hiçbir şey değişmemiş, Hürriyet Gazetesi, 30 Ağustos 1998". 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011.
- ^ . 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011.
- ^ . 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011.
- ^ Avni Özgürel, Laiklik Teklifi ve Sürgün, Radikal Gazetesi, 25.05.2003
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mustafa Fazil Pasa 1829 Kahire 1875 Istanbul Misirli prens ve Turk siyaset adamidir Mustafa Fazil PasaKisisel bilgilerDogum 20 Subat 1830 Kahire Osmanli ImparatorluguOlum 2 Aralik 1875 45 yasinda Istanbul Osmanli ImparatorluguDefin yeri Eyup IstanbulMeslegi BurokratAskeri hizmetiBagliligi Osmanli Imparatorlugu Kavalali Mehmet Ali Pasa nin torunudur Osmanli Devleti nde Maliye Nazirligi Maarif Nazirligi yapmis bir devlet adamidir Agabeyi Ismail Pasa nin calismalari sonucu Osmanli Sultani Abdulaziz in bir fermani ile Misir yonetimindeki haklarindan mahrum edildi Ulke disina surgun edilip yasamini bir sure Paris te surduren Mustafa Fazil Pasa bu donemde Jon Turkler in hamiligini ve baskanligini yapti Namik Kemal Ziya Pasa Ali Suavi gibi aydinlarin Avrupa ya gelip yayin yaparak dusuncelerini yaymasina onculuk etti Hayati boyunca cesitli bilimsel ve kulturel faaliyetlere destek oldu 1867 de Abdulaziz e yazdigi Padisahlarin sarayina en guc giren sey dogruluktur diye baslayan mektubu cok unludur Yasami1829 yilinda Kahire de Misir in ikinci hidivi Kavalali Ibrahim Pasa nin oglu olarak dunyaya geldi Devrinin unlu alimlerinden dersler alarak yetisti 1846 da Istanbul a gitti Osmanli Devleti nde cesitli hizmetlerde bulundu 28 yasinda iken vezir rutbesini aldi Tanzimat Meclisi uyeligi 1857 Maarif Nazirligi 1861 Maliye Nazirligi 1862 yapti Sadrazam Fuad Pasa ile ters dustugu icin uc ay sonra gorevinden alindi Mecalis i Aliye Danistay de gorevlendirildi Ne var ki maliye nazirligi sirasindaki basarisi goz onune alinarak 1866 da Meclis i Ali i Hazain adli kurulun baskanligina getirildi Devletin mali islerini yeniden duzenlemek amaciyla kurulmus bu kurulun baskanligini sadece 3 ay surdurebildi Sadrazam Fuad Pasa nin mali politikasini elestirmesi ve Sultan a hukumetin mali konulardaki beceriksizligi uzerine tezkere sunmasi uzerine sadrazam onu derhal gorevinden azletti 4 Nisan 1866 da kendisine 24 saat icinde baskenti terketmesi bildirildi Misir a gitmesine agabeyi Ismail Pasa nin izin vermemesi uzerine Nisan 1866 da Napoli ye dogru yola cikti bir sure sonra Paris e gitti Istanbul dan boylece uzaklastirilan Mustafa Fazil Pasa gorevden azlinin hemen ardindan Misir yonetimindeki veraset hakkini da yitirdi Agabeyi Ismail Pasa Misir yonetiminde veraset usulunun degistirilmesi kendisinden sonra ogullarindan birisinin yerine hidiv olarak gecmesini istiyordu fakat bu istegi daha once Sadrazam Fuad Pasa tarafindan reddedilmisti 27 Mayis 1866 da yayinlanan bir fermanla veraset usulu degistirildi hidivligin ailenin en buyugune degil babadan ogula gecmesi kabul edildi Hidiv Ismail Pasa buna karsilik kardesi Mustafa Fazil Pasa ya 4 5 milyon Ingiliz Sterlini nakdi tazminat odedi Paris teki Faaliyetleri ve Jon Turkler Surgun edilmesinden ve Misir daki veraset hakkini yitirmesinden oturu intikam duygusuyla dolan Mustafa Fazil Pasa hukumete karsi siddetli bir mucadele karari aldi ve Istanbul daki Yeni Osmanlilar Cemiyeti ile temas kurdu Yeni Osmanlilar Istanbul da hukumete muhalif bir gizli orguttu Mustafa Fazil Pasa Paris ten Sultan Abdulaziz e bir mektup yazdi Padisahlarin saraylarina en zor giren sey dogruluktur ibaresiyle baslayan 18 sayfalik mektup Pasa ya gore Osmanli Devleti nin icinde bulundugu durumu ve yapilmasi gereken reformlari acikliyor ve laik bir idare kurulmasi oneriliyordu Pasanin mektubu 7 Mart 1867 de La Liberte gazetesinde yayimladi daha sonra Istanbul da tercume edilip kitapcik halinde cogaltilarak dagitildi bircok Avrupa gazetesinde yer aldi ve buyuk yanki uyandirdi Ilk defa bu mektupta Jon Turkler ifadesi kullanilmisti ve Fazil Pasa kendisinin bu grubun baskani oldugunu ifade etmisti Pasa Nisan 1867 de ozel temsilcisi Sakakini Efendi yi Istanbul a gonderip Yeni Osmanlilar Cemiyeti uyelerini Osmanli Devleti ne karsi faaliyetler icin Avrupa ya davet etti Onlara maas tahsis etti ve bir gazete cikarmalari icin fon sagladi Kastamonu da surgunde bulunan Ali Suavi Erzurum a surgun karari cikmis olan Namik Kemal Kibris a surgun karari cikan Ziya Pasa davetine uyarak ulkeden kactilar 30 Mayis 1867 de Paris e ulastilar Ayrica Kani Pasazade Rifat Agah Efendi Sinasi Sagir Ahmet Beyzade Mehmet Nuri Beyler Fazil Pasa nin himayesindeki Jon Turkler arasinda yer aldi Saglanan fon ile ilk once ardindan Hurriyet Ulum Fecr gibi gazeteler yayimlandi Istanbul a donusu Padisah Abdulaziz in Haziran 1867 de baslayan Avrupa seyahati uzerine Jon Turkler Fransiz hukumetinin baskisiyla ulkeden ayrilmis bir kismi Londra ya giderek Muhbir Gazetesi ni Ali Suavi yonetiminde Muhbir dogru soylemenin yasak olmadigi bir memleket bulur yine cikar sloganiyla 31 Agustos 1867 de yayimlamaya baslamislardi Fazil Pasa ise padisahi Haziran 1867 de Toulon limaninda karsiladi ona kendisini affettirip Istanbul a donmesi icin izin verilmesini sagladi Eylul 1867 de Istanbul a dogru yola cikti 1869 da ikinci kez Mecalis i Aliye de gorevlendirildi 1870 te ikinci kez Maliye Naziri oldu Hukumette gorevler almasina karsin Avrupa daki Jon Turkler i desteklemeye devam etti 1874 te sadrazamliga getirilen Huseyin Avni Pasa ile anlasmazliga dusen Mustafa Fazil Pasa siyasi yasamdan cekildi 1875 yilinda Beyazit taki konaginda hayatini kaybetti Vasiyeti uzerine Eyup te Mihrisah Valide Sultan Imareti bahcesine defnedildi Bilim ve muzige destekleri 1863 yilinda Naima Tarihini alti cilt halinde bastirmasi Sinasi nin olumunden sonra 1871 Tasvir i Efkar matbaasini satin alip Namik Kemal ve Ebuzziya Tevfik e hediye etmesi Klasik Turk muziginin son buyuk temsilcisi Zekai Dede Efendi ye yasami boyunca destek olmasi Mustafa Fazil Pasa nin bilim ve muzik alaninda sagladigi desteklerdendir Kaynakca a b c d e f 19 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 a b 25 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 a b c d 11 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 a b c d Huseyin Celik Turkiye de Ilk Laiklik Teklifi ve Arka Plani Ulkucudunya com sitesi 15 05 2007 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 Murat Bardakci Aradan 131 yil gecmis hicbir sey degismemis Hurriyet Gazetesi 30 Agustos 1998 7 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 26 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 25 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2011 Avni Ozgurel Laiklik Teklifi ve Surgun Radikal Gazetesi 25 05 2003