Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mustafa Naîmâ ya da tam adıyla Halepli Mustafa Naîmâ Efendi, (Osmanlı Türkçesi: مصطفى نعيما; d. 1655, Halep - ö. 1716, Patras), Osmanlı tarihçisi, ilk resmî Osmanlı vakanüvisi. 17. Yüzyıl Osmanlı tarihini ele aldığı Târîh-i Naîmâ ile bilinir.
| Mustafa Naima | |
|---|---|
| Doğum | Mustafa Naîm 1655 Halep, Osmanlı İmparatorluğu, modern Suriye |
| Ölüm | 1716 Patras, Osmanlı İmparatorluğu, modern Yunanistan |
| Meslek | vakanüvis · bürokrat |
| Önemli eser | Târîh-i Naîmâ |
Hayatı
Asıl adı Mustafa Naim olan Naîmâ'nin babası Mehmed Ağa Halep eşrafındandı. Halep’te yerleşmiş bir yeniçeri ailesine mensup olup dedesi Küçük Ali Ağa ve babası yeniçeri serdarlığı yapmış ve bölgenin ileri gelen kişileri arasında idiler. Doğduğu yer olan Halep'te iyi bir eğitim görüp Arapça ve Farsça öğrendi. Sultan II. Süleyman döneminde genç yaşta İstanbul'a geldi.
Ailesinin Halep'te nüfuzlu olması nedeniyle 1688'de Eski Saray girdi. Bu saray eğitim kurumunda yetişmekte iken bir taraftan da Beyazıt Camii'nde medrese tipi eğitim almaya devam etti. İstanbul ve sarayda bulunan eğitim fırsatlarını değerlendirdi. Özellikle tarih, edebiyat ve astroloji konuları ile ilgilendi. Kazandığı bilgilerle kısa zamanda bir isim yaparak itibar kazandı. Baltacılar Ocağı'ndan ayrılıp Saraya Divan-ı Humayun kâtibi oldu.
Bu görevi esnasında mahlas olarak "Naima" sözcüğünü kullanmaya başladı. Tarih çalışmalarına ve incelemelerinde devam edip etrafındakiler tarafından tarihi bilen, araştıran ve yazıp anlatan bir kişi tutulup sevilmeye başlandı. 'ya intisap etti ve onun divan efendiliğine yükseldi. Bu dönemde Reissülkitap Rami Mehmet Paşa ve Rumeli kazaskeri Yahya Efendi ile dostluk kurup onlara vasıtası ile Amcazade Hüseyin Paşa'nın ile tanıştı. döneminde göreve başlamış, resmî bir devlet görevlisi idi ama devletin merkezi bürokrasisi içinde değildi. Amcazade Hüseyin Paşa özellikle yeni olarak resmî bir devlet görevi olarak Vakanüvislik görevi ihdas etti ve Osmanlı Devleti'ne ilk resmî Vakünavis olarak da Naima atandı.
Yanında bulunduğu Amcazade Hüseyin Paşa, Naîmâ'nin mükemmel tarih bilgisini öğrenince ona mühim bir vazife verdi. Paşanın kütüphanesinde 'ye ait olan ve 1591 ile 1659 yılları arasındaki hadiseleri nakleden, bitirilememiş bir tarih kitabının müsveddeleri vardı. Hüseyin Paşa, bu müsveddelerin derlenip toparlanarak kaleme alınması işini Naîmâ'ya verdi. Naîmâ, çeşitli kaynaklara dayanarak uzun araştırmalar yaptı ve 1700 yılında vakanüvis olarak Târîh-i Naîmâ'yı yazmaya başladı. Bu müsveddelerden hazırladığı ilk Vakanınüvis tarih kitabını 1702'de Edirne'ye bulunan Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa'ya gönderdi.
Sadrazam ve bu tarihi nüshasını okuyan devlet erkanı bu yazıyı çok takdir edip beğendiler. Naima'ya arpalık olarak verilmiş olan İstanbul gümrüğündeki görev için maaşına 120 akçe ek zam yapıldı..
Edirne Vakasından sonra ise Rami Mehmed Paşa, Damat Hasan Paşa ve 'ya yakınlaştı.
Naîmâ Anadolu başmuhasebeciliğine kadar yükseldi. Fakat devrin ileri gelenleri hakkında tenkit edici sözler söylediği için 1706 yılında Hanya'ya sürüldü. Eşinin talebi üzerine, sürgün yeri Bursa olarak değiştirildi. Sürgünde geçen koca bir yıl sonra Naîmâ, Çorlulu Ali Paşa'nın izniyle İstanbul'a geldi. Tekrar devlet hizmetine alındı. Çorlulu Ali Paşa tarafından Mora Seferine götürüldü. Ancak bu sefer sırasında da Naîmâ'ya bir kısım görevlerinden alındı.
Naîmâ; defter eminliği görevi ile atandığı Mora'nın Patras kasabasında hastalanarak 1716 yılında 61 yaşında iken hayatını kaybetti ve burada bulunan tek caminin avlusuna gömüldü.
Eserleri
Naîmâ'nın temel eseri Târîh-i Naîmâ'dır. Eserini 1574'ten başlatıp 1651'e kadar getiren Naîmâ; olayların iç yüzünü aydınlatan, genellikle sade fakat nükteli ve değerli ayrıntıları kapsayan bu eseriyle bir devrin tarihini ve aynı zamanda sosyal hayatını tasvir etmişti. Bu eser tamamlandığı zaman, artık eski müsveddelerle ilgisi kalmamış, baştanbaşa Naîmâ'nın araştırması ve usta kaleminin bir ifadesi olmuştu. Bu yüzden bu büyük eser, Naîmâ Tarihi olarak bilinir. Naîmâ Tarihi'ne konu olan yıllar, Osmanlı İmparatorluğu'nun en zayıf zamanlarına rastlar. Naîmâ; canlı ve zarif üslubuyla o yılları önümüze sererken sadece tarihçiliğindeki ustalığı değil, yazarlığındaki kudreti de ortaya koymuştur.
Nâimâ'nın anlattığı bazı hadiseler; yönetimin onun kalemine değer verip işine karışmadığını göstermektedir. III. Mehmet'in, tahta geçer geçmez 19 erkek kardeşini nasıl idam ettirdiğini bile açık açık anlatmıştır. Şehzade Mustafa'nın son anında şu beyti söylemiş olduğunu da Naîmâ, eserinde rahatça nakleder:
Nâsiyemde kâtib-i kudret ne yazdı bilmedüm,
Âh, kim bu gülşen-i alemde hergiz gülmedüm.
Naîmâ Tarihi'nde III. Mehmet'in, düşmanını küçük görmesi de anlatılmıştır. III. Mehmet, Avusturya seferine çıkmış ve Osmanlı Ordusu, 'da durmuştu. Tarihe Haçova Savaşı olarak geçecek olan savaştan önce padişahın, 'ya gönderdiği tezkirede şöyle demektedir:
Sen ki lalamsın, burada muharebe içün seni serdar idüp ben buradan İstanbul'a revân olsam, olmaz mı..?
Değerlendirme
Naîmâ, tarih yazışına yepyeni bir stil getirmiştir. Onun renkli ve çekici bir üslubu vardı. Olayları, bunları doğuran sosyal çevre ile beraber görüp anlattı. Halkın ve memleketin bu devirdeki hayatı Naîmâ'nın eserinde canlandı. Padişah ve vezirlerin eksik yönlerini, hatalarını güçlü bir ifade tarzıyla yazdı ve eleştirdi. Naîmâ, tarih olaylarının ve bunları meydana getiren şahısların iç dünyalarına da sızarak yepyeni bir tarih edebiyatı ve sanatı ortaya koydu. Bu eser, Osmanlı tarih edebiyatının en değerli eserlerinden biridir. Naîmâ'nın bu düzenli eserini ilk kez İbrahim Müteferrika, iki cilt olarak bastı. Daha sonra eser, altı cilt olarak yeniden yayınlandı. Naîmâ Tarihi, Osmanlı tarihleri içinde önde gelen tarih kitaplarından biridir.
Naîmâ, az sayıdaki 17. yüzyıl Osmanlı nesir yazarları arasında olmuştur.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i Yılmaz, Recep, "Naima" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.2 s.340-341, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. İSBN 975-08-0071-01.
- ^ a b c d İpşirli, Mehmet (1997) "Naîmâ", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:32 sayfa:316-318 Ankara:TDV Online:[1] 10 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış kaynaklar
- Yilmaz, Recep, "Naima" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlilar Ansiklopedisi, C.2 s.340-341, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0071-01.
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.IV s.356 [2]
Dış bağlantılar
- (1997) "Naîmâ", Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi Cilt:32 sayfa:316-318 Ankara:TDV Online:[3] 10 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Naîmâ'nın hayatı 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mustafa Naima ya da tam adiyla Halepli Mustafa Naima Efendi Osmanli Turkcesi مصطفى نعيما d 1655 Halep o 1716 Patras Osmanli tarihcisi ilk resmi Osmanli vakanuvisi 17 Yuzyil Osmanli tarihini ele aldigi Tarih i Naima ile bilinir Mustafa NaimaDogumMustafa Naim 1655 Halep Osmanli Imparatorlugu modern SuriyeOlum1716 Patras Osmanli Imparatorlugu modern YunanistanMeslekvakanuvis burokratOnemli eserTarih i NaimaHayatiAsil adi Mustafa Naim olan Naima nin babasi Mehmed Aga Halep esrafindandi Halep te yerlesmis bir yeniceri ailesine mensup olup dedesi Kucuk Ali Aga ve babasi yeniceri serdarligi yapmis ve bolgenin ileri gelen kisileri arasinda idiler Dogdugu yer olan Halep te iyi bir egitim gorup Arapca ve Farsca ogrendi Sultan II Suleyman doneminde genc yasta Istanbul a geldi Ailesinin Halep te nufuzlu olmasi nedeniyle 1688 de Eski Saray girdi Bu saray egitim kurumunda yetismekte iken bir taraftan da Beyazit Camii nde medrese tipi egitim almaya devam etti Istanbul ve sarayda bulunan egitim firsatlarini degerlendirdi Ozellikle tarih edebiyat ve astroloji konulari ile ilgilendi Kazandigi bilgilerle kisa zamanda bir isim yaparak itibar kazandi Baltacilar Ocagi ndan ayrilip Saraya Divan i Humayun katibi oldu Bu gorevi esnasinda mahlas olarak Naima sozcugunu kullanmaya basladi Tarih calismalarina ve incelemelerinde devam edip etrafindakiler tarafindan tarihi bilen arastiran ve yazip anlatan bir kisi tutulup sevilmeye baslandi ya intisap etti ve onun divan efendiligine yukseldi Bu donemde Reissulkitap Rami Mehmet Pasa ve Rumeli kazaskeri Yahya Efendi ile dostluk kurup onlara vasitasi ile Amcazade Huseyin Pasa nin ile tanisti doneminde goreve baslamis resmi bir devlet gorevlisi idi ama devletin merkezi burokrasisi icinde degildi Amcazade Huseyin Pasa ozellikle yeni olarak resmi bir devlet gorevi olarak Vakanuvislik gorevi ihdas etti ve Osmanli Devleti ne ilk resmi Vakunavis olarak da Naima atandi Yaninda bulundugu Amcazade Huseyin Pasa Naima nin mukemmel tarih bilgisini ogrenince ona muhim bir vazife verdi Pasanin kutuphanesinde ye ait olan ve 1591 ile 1659 yillari arasindaki hadiseleri nakleden bitirilememis bir tarih kitabinin musveddeleri vardi Huseyin Pasa bu musveddelerin derlenip toparlanarak kaleme alinmasi isini Naima ya verdi Naima cesitli kaynaklara dayanarak uzun arastirmalar yapti ve 1700 yilinda vakanuvis olarak Tarih i Naima yi yazmaya basladi Bu musveddelerden hazirladigi ilk Vakaninuvis tarih kitabini 1702 de Edirne ye bulunan Sadrazam Amcazade Huseyin Pasa ya gonderdi Sadrazam ve bu tarihi nushasini okuyan devlet erkani bu yaziyi cok takdir edip begendiler Naima ya arpalik olarak verilmis olan Istanbul gumrugundeki gorev icin maasina 120 akce ek zam yapildi Edirne Vakasindan sonra ise Rami Mehmed Pasa Damat Hasan Pasa ve ya yakinlasti Naima Anadolu basmuhasebeciligine kadar yukseldi Fakat devrin ileri gelenleri hakkinda tenkit edici sozler soyledigi icin 1706 yilinda Hanya ya suruldu Esinin talebi uzerine surgun yeri Bursa olarak degistirildi Surgunde gecen koca bir yil sonra Naima Corlulu Ali Pasa nin izniyle Istanbul a geldi Tekrar devlet hizmetine alindi Corlulu Ali Pasa tarafindan Mora Seferine goturuldu Ancak bu sefer sirasinda da Naima ya bir kisim gorevlerinden alindi Naima defter eminligi gorevi ile atandigi Mora nin Patras kasabasinda hastalanarak 1716 yilinda 61 yasinda iken hayatini kaybetti ve burada bulunan tek caminin avlusuna gomuldu EserleriNaima nin temel eseri Tarih i Naima dir Eserini 1574 ten baslatip 1651 e kadar getiren Naima olaylarin ic yuzunu aydinlatan genellikle sade fakat nukteli ve degerli ayrintilari kapsayan bu eseriyle bir devrin tarihini ve ayni zamanda sosyal hayatini tasvir etmisti Bu eser tamamlandigi zaman artik eski musveddelerle ilgisi kalmamis bastanbasa Naima nin arastirmasi ve usta kaleminin bir ifadesi olmustu Bu yuzden bu buyuk eser Naima Tarihi olarak bilinir Naima Tarihi ne konu olan yillar Osmanli Imparatorlugu nun en zayif zamanlarina rastlar Naima canli ve zarif uslubuyla o yillari onumuze sererken sadece tarihciligindeki ustaligi degil yazarligindaki kudreti de ortaya koymustur Naima nin anlattigi bazi hadiseler yonetimin onun kalemine deger verip isine karismadigini gostermektedir III Mehmet in tahta gecer gecmez 19 erkek kardesini nasil idam ettirdigini bile acik acik anlatmistir Sehzade Mustafa nin son aninda su beyti soylemis oldugunu da Naima eserinde rahatca nakleder Nasiyemde katib i kudret ne yazdi bilmedum Ah kim bu gulsen i alemde hergiz gulmedum Naima Tarihi nde III Mehmet in dusmanini kucuk gormesi de anlatilmistir III Mehmet Avusturya seferine cikmis ve Osmanli Ordusu da durmustu Tarihe Hacova Savasi olarak gececek olan savastan once padisahin ya gonderdigi tezkirede soyle demektedir Sen ki lalamsin burada muharebe icun seni serdar idup ben buradan Istanbul a revan olsam olmaz mi DegerlendirmeNaima tarih yazisina yepyeni bir stil getirmistir Onun renkli ve cekici bir uslubu vardi Olaylari bunlari doguran sosyal cevre ile beraber gorup anlatti Halkin ve memleketin bu devirdeki hayati Naima nin eserinde canlandi Padisah ve vezirlerin eksik yonlerini hatalarini guclu bir ifade tarziyla yazdi ve elestirdi Naima tarih olaylarinin ve bunlari meydana getiren sahislarin ic dunyalarina da sizarak yepyeni bir tarih edebiyati ve sanati ortaya koydu Bu eser Osmanli tarih edebiyatinin en degerli eserlerinden biridir Naima nin bu duzenli eserini ilk kez Ibrahim Muteferrika iki cilt olarak basti Daha sonra eser alti cilt olarak yeniden yayinlandi Naima Tarihi Osmanli tarihleri icinde onde gelen tarih kitaplarindan biridir Naima az sayidaki 17 yuzyil Osmanli nesir yazarlari arasinda olmustur Kaynakca a b c d e f g h i Yilmaz Recep Naima 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 2 s 340 341 Istanbul Yapi Kredi Kultur Yayincilik A S ISBN 975 08 0071 01 a b c d Ipsirli Mehmet 1997 Naima Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 32 sayfa 316 318 Ankara TDV Online 1 10 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis kaynaklarYilmaz Recep Naima 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 2 s 340 341 Istanbul Yapi Kredi Kultur Yayincilik A S ISBN 975 08 0071 01 Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 356 2 Dis baglantilar 1997 Naima Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 32 sayfa 316 318 Ankara TDV Online 3 10 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Naima nin hayati 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde