Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müneccimbaşı Mustafa Çelebi ve Koca Saatçi olarak da bilinen Mustafa ibn Ali al-Muwaqqit (ö. 1571, al-Muwaqqit sıfatı "zaman tutucu" anlamına gelir), on altıncı yüzyıldan kalma bir Türk astronomu ve matematikçi ve coğrafyacı. Zaman işleyişi bilimi ve uygulamalı astronomi alanındaki çalışmaları nedeniyle bu alanların "Osmanlı geleneğinin kurucusu" olarak kabul edilir. Muhammed el-Konevi'nin ardından İslam dünyasında daha yaygın olan Arapça yerine Osmanlı Türkçesiyle astronomi literatürünün öncülerinden biriydi. Gençliğinden itibaren I. Selim Camii'ne bağlı muvakkit olarak görev yaptı. Yazılarının çoğunu bu sıfatla ürettiği İstanbul'da 1560 yılında veya daha sonra, imparatorluğun astronomları için en yüksek makam olan müneccimbaşı makamına atandı.
Mustafa ibn Ali | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Mustafa Muvakkit'in bir Yıldız Kataloğu çalışması olan I'lam al-'ibad fi a'lam al-bilad adlı eserinden bir sayfa | |||||||||||
| Doğum | Erken 16. yy İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu | ||||||||||
| Ölüm | 1571 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu | ||||||||||
| Milliyet | Türk | ||||||||||
| Diğer ad(lar)ı | Müneccimbaşı Mustafa Çelebi, Koca Saatçi | ||||||||||
| Kariyeri | |||||||||||
| Dalları | |||||||||||
| Çalıştığı kurumlar | |||||||||||
| Etkilendikleri | Nasîrüddin Tûsî, Ali Kuşçu, Thales, Ascalonlu Eutocius | ||||||||||
| Etkiledikleri | Takiyüddin, Giovanni Dominico Cassini | ||||||||||
| |||||||||||
Çalışmaları
İlk çalışmaları arasında, Osmanlı Türkçesiyle yazılmış I'lam al-'ibad fi a'lam al-bilad ("Dünya Şehirlerinin Mesafelerine Dair Notlar") adlı bir matematiksel coğrafya kitabı vardı. Fas'tan Çin'e 100 büyük şehrin bir listesini ve her şehrin koordinatlarını, İstanbul'a uzaklığını, kıblesini (Mekke'yi gösteren yön) içerir. 1525 yılında yazılmış ve Kanuni Sultan Süleyman'a ithaf edilmiştir. Coğrafya üzerine sonraki çalışması, Tuhfat az-zaman wa-kharidat al-awan(Osmanlı Türkçesi de), coğrafya disiplinini ve köklerini, gök cisimlerini, Dünya'yı, coğrafi özelliklerini ve yedi iklime bölünmesini tartışır. Gök bilimciler Jaghmini, Kadızâde-i Rûmî ve Zekeriya el-Kazvinî'nin yanı sıra zoolog el-Demiri de dahil olmak üzere daha önceki bilim adamlarının çalışmaları üzerine inşa edilmiştir.
Diğer çalışmalarının çoğu astronomik aletler hakkındaydı. Bunlardan Faraḥ Fazā, sadrazam Pargalı İbrahim Paşa'ya ithaf edilmiştir ve Mustafa'ya göre kendi icadı olan yatay kadranı (al-rub' al-afaqi) tarif etmektedir. Başka bir eser olan Kifayat al-kanu' fi al-'amal bi'r-rub' al-maktu Arapça yazılmıştır ve daha önceki bir muvakkit olan Sibt al-Maridini'nin eserlerinin bir tefsiridir. Risala fi al-muqantarat olarak da bilinen diğer eserleri Kifayat al-waqt(1529), Türkçe yazılmış ve astrolabik kadran adı verilen bir enstrümanın yanı sıra geometri, trigonometri ve astronomideki diğer konuları anlatıyor. Bu eserin bugün 120 nüshası çeşitli kütüphanelerde mevcuttur. Onun Tashil al-miqat'ı (1529) zaman tutma bilimini ve sinüs kadranını (al-rub' al-mujayyab) tartışır. Bu çalışmanın sürekli olarak güncellendiği görülüyordu ve bugün beş farklı versiyonun 100 mevcut kopyasında bulunuyor. Risalah-i jayb-i afaqi (1529, Türkçe) adlı eserinde başka bir enstrüman olan al-mujayyab al-afaqi'yi anlatıyor ve Hall da'irat mu'addil al-nahar (1531, Türkçe) çalışmasında İstanbul'un koordinatları için kullanımını anlatıyor. Sadrazam Ayas Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. En uzun eseri, 1544 yılında yine Türkçe olarak yazdığı ve usturlabın yapısını, matematiksel özelliklerini ve kullanımlarını ele alan Risalat al-asturlab al-Selimi ("Selim'in Usturlab Üzerine Risalesi") idi. astronom Uluğ Bey tarafından 1438 veya 1439'da yayınlanan Zij-i Sultani'ye dayanmaktadır.
1560 yılında veya sonrasında, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki astronomlar için en yüksek makam olan müneccimbaşı (veya "müneccimbaşı", "baş müneccim") olarak atandı, dolayısıyla diğer adı "Müneccimbaşı Mustafa Çelebi" idi. Yusuf ibn Ömer'in yerine geçti ve 1571'deki ölümüne kadar bu görevi sürdürdü. Osmanlı İmparatorluğu'nda zaman tutma biliminde birincil referanstı ve Türk kâşif Evliya Çelebi'ye göre Batı Avrupa'da eserlerine atıfta bulunuldu. Makamlarına göre al-muwaqqit ve müneccimbaşı unvanlarının yanı sıra, onursal Koca Saatçi ("büyük zaman tutucu") tarafından da biliniyordu. Mustafa'nın ölümünden sonra Sultan II. Selim, Mısır Eyaletindeki görevinden sonra 1570'te İstanbul'a yeni dönen önde gelen alim Takiyüddin Muhammed ibn Ma'ruf'u halefi olarak atadı.
Mirası
Mustafa ibn Ali, on altıncı yüzyılın en önemli Osmanlı astronomlarından biriydi. Fazlıoğlu, zaman tutma bilimi ile pratik astronominin teori ve uygulamaları üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı bu alanların "Osmanlı geleneğinin kurucusu" olarak kabul edildiğini yazar. Muhammed el-Konevi tarafından başlatılan bir gelenek olan Türkçe astronominin ilk yazarlarından biridir.
Bibliyografya
- Aydüz, Salim (2017). "Ottoman time keeping houses: Muwaqqitkhānas". Études balkaniques. 2: 214-229.
- Blake, Stephen P. (2016). Astronomy and Astrology in the Islamic World. Edinburgh University Press. ISBN .
- Fazlıoğlu, İhsan (2007). "ʿAlī al‐Muwaqqit: Muṣliḥ al‐Dīn Muṣṭafā ibn ʿAlī al‐Qusṭanṭīnī al‐Rūmī al‐Ḥanafī al‐Muwaqqit". Thomas Hockey; Virginia Trimble; Thomas R. Williams; Katherine Bracher; Richard A. Jarrell; Jordan D. MarchéII; JoAnn Palmeri; Daniel W. E. Green (Ed.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. ss. 33-34. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muneccimbasi Mustafa Celebi ve Koca Saatci olarak da bilinen Mustafa ibn Ali al Muwaqqit o 1571 al Muwaqqit sifati zaman tutucu anlamina gelir on altinci yuzyildan kalma bir Turk astronomu ve matematikci ve cografyaci Zaman isleyisi bilimi ve uygulamali astronomi alanindaki calismalari nedeniyle bu alanlarin Osmanli geleneginin kurucusu olarak kabul edilir Muhammed el Konevi nin ardindan Islam dunyasinda daha yaygin olan Arapca yerine Osmanli Turkcesiyle astronomi literaturunun onculerinden biriydi Gencliginden itibaren I Selim Camii ne bagli muvakkit olarak gorev yapti Yazilarinin cogunu bu sifatla urettigi Istanbul da 1560 yilinda veya daha sonra imparatorlugun astronomlari icin en yuksek makam olan muneccimbasi makamina atandi Mustafa ibn AliMustafa Muvakkit in bir Yildiz Katalogu calismasi olan I lam al ibad fi a lam al bilad adli eserinden bir sayfaDogumErken 16 yy Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum1571 Istanbul Osmanli ImparatorluguMilliyetTurkDiger ad lar iMuneccimbasi Mustafa Celebi Koca SaatciKariyeriDallariAstronomiCografyaMatematikCalistigi kurumlarYavuz Selim CamiiEtkilendikleriNasiruddin Tusi Ali Kuscu Thales Ascalonlu EutociusEtkiledikleriTakiyuddin Giovanni Dominico CassiniOsmanli Imparatorlugu nun Muneccimbasisi Mustafa MuvakkitGorev suresi y 1560 1571Hukumdar I Suleyman II SelimYerine geldigi Yusuf bin Omer es SaatiYerine gelen TakiyuddinCalismalariIlk calismalari arasinda Osmanli Turkcesiyle yazilmis I lam al ibad fi a lam al bilad Dunya Sehirlerinin Mesafelerine Dair Notlar adli bir matematiksel cografya kitabi vardi Fas tan Cin e 100 buyuk sehrin bir listesini ve her sehrin koordinatlarini Istanbul a uzakligini kiblesini Mekke yi gosteren yon icerir 1525 yilinda yazilmis ve Kanuni Sultan Suleyman a ithaf edilmistir Cografya uzerine sonraki calismasi Tuhfat az zaman wa kharidat al awan Osmanli Turkcesi de cografya disiplinini ve koklerini gok cisimlerini Dunya yi cografi ozelliklerini ve yedi iklime bolunmesini tartisir Gok bilimciler Jaghmini Kadizade i Rumi ve Zekeriya el Kazvini nin yani sira zoolog el Demiri de dahil olmak uzere daha onceki bilim adamlarinin calismalari uzerine insa edilmistir Muvakkit in Matematik ve Trigonometrik calismalarindan biri Diger calismalarinin cogu astronomik aletler hakkindaydi Bunlardan Faraḥ Faza sadrazam Pargali Ibrahim Pasa ya ithaf edilmistir ve Mustafa ya gore kendi icadi olan yatay kadrani al rub al afaqi tarif etmektedir Baska bir eser olan Kifayat al kanu fi al amal bi r rub al maktu Arapca yazilmistir ve daha onceki bir muvakkit olan Sibt al Maridini nin eserlerinin bir tefsiridir Risala fi al muqantarat olarak da bilinen diger eserleri Kifayat al waqt 1529 Turkce yazilmis ve astrolabik kadran adi verilen bir enstrumanin yani sira geometri trigonometri ve astronomideki diger konulari anlatiyor Bu eserin bugun 120 nushasi cesitli kutuphanelerde mevcuttur Onun Tashil al miqat i 1529 zaman tutma bilimini ve sinus kadranini al rub al mujayyab tartisir Bu calismanin surekli olarak guncellendigi goruluyordu ve bugun bes farkli versiyonun 100 mevcut kopyasinda bulunuyor Risalah i jayb i afaqi 1529 Turkce adli eserinde baska bir enstruman olan al mujayyab al afaqi yi anlatiyor ve Hall da irat mu addil al nahar 1531 Turkce calismasinda Istanbul un koordinatlari icin kullanimini anlatiyor Sadrazam Ayas Mehmed Pasa tarafindan yaptirilmistir En uzun eseri 1544 yilinda yine Turkce olarak yazdigi ve usturlabin yapisini matematiksel ozelliklerini ve kullanimlarini ele alan Risalat al asturlab al Selimi Selim in Usturlab Uzerine Risalesi idi astronom Ulug Bey tarafindan 1438 veya 1439 da yayinlanan Zij i Sultani ye dayanmaktadir 1560 yilinda veya sonrasinda Osmanli Imparatorlugu ndaki astronomlar icin en yuksek makam olan muneccimbasi veya muneccimbasi bas muneccim olarak atandi dolayisiyla diger adi Muneccimbasi Mustafa Celebi idi Yusuf ibn Omer in yerine gecti ve 1571 deki olumune kadar bu gorevi surdurdu Osmanli Imparatorlugu nda zaman tutma biliminde birincil referansti ve Turk kasif Evliya Celebi ye gore Bati Avrupa da eserlerine atifta bulunuldu Makamlarina gore al muwaqqit ve muneccimbasi unvanlarinin yani sira onursal Koca Saatci buyuk zaman tutucu tarafindan da biliniyordu Mustafa nin olumunden sonra Sultan II Selim Misir Eyaletindeki gorevinden sonra 1570 te Istanbul a yeni donen onde gelen alim Takiyuddin Muhammed ibn Ma ruf u halefi olarak atadi MirasiMustafa ibn Ali on altinci yuzyilin en onemli Osmanli astronomlarindan biriydi Fazlioglu zaman tutma bilimi ile pratik astronominin teori ve uygulamalari uzerine yaptigi calismalardan dolayi bu alanlarin Osmanli geleneginin kurucusu olarak kabul edildigini yazar Muhammed el Konevi tarafindan baslatilan bir gelenek olan Turkce astronominin ilk yazarlarindan biridir BibliyografyaAyduz Salim 2017 Ottoman time keeping houses Muwaqqitkhanas Etudes balkaniques 2 214 229 Blake Stephen P 2016 Astronomy and Astrology in the Islamic World Edinburgh University Press ISBN 978 0 7486 4911 2 Fazlioglu Ihsan 2007 ʿAli al Muwaqqit Muṣliḥ al Din Muṣṭafa ibn ʿAli al Qusṭanṭini al Rumi al Ḥanafi al Muwaqqit Thomas Hockey Virginia Trimble Thomas R Williams Katherine Bracher Richard A Jarrell Jordan D MarcheII JoAnn Palmeri Daniel W E Green Ed The Biographical Encyclopedia of Astronomers New York Springer ss 33 34 ISBN 9780387310220