Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mû’tezîd veya Ahmed el-Mutezîd Billâh Tam Adı: Ebû’l-'Abbâs "el-Mu'tezîd bi’l-Lâh" ʿAhmed bin Tâha el-Muvaffak bin Câʿfer el-Mûtevekkil (d: 857- ö. Ekim 902. 892-902 döneminde hükümdarlık yapan onaltıncı Abbasi halifesidir. Ekim 892'de amcası Halife Mutemid'in ölmesi ile halife olmuş; 10 yıl kadar süren bir halifelikten sonra 902'de ölmüştür. Yerine bir Türk asıllı cariyeden olan oğlu Muktefi Abbasi halifesi olarak tahta geçmiştir.
| Mutezid Ahmed el-Mûtezîd Billâh | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Abbâsî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 892–902 | ||||
| Önce gelen | Mutemid | ||||
| Sonra gelen | Muktefi | ||||
| Doğum | 857 | ||||
| Ölüm | Ekim 902 | ||||
| |||||
| Hanedan | Abbâsî Hanedanı | ||||
| Babası | Muvaffak el-Abbâsî | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Yaşamı
Halifelikten önceki yaşamı
Mutezîd, halife Mütevekkil'in torunu ve Mütevekkil oğlu olan Muvaffak el-Abbâsî'nin oğludur. Babası ile birlikte 883'da Irak'ta çıkan yeni bir Zenc İsyanı'nı bastırdıktan sonra babası Muvaffak vezir olarak kardeşi Halife Mutemid döneminde gerçek iktidar dizginlerini ele almıştır. Muvaffak'ın vezirliği sırasında Abbasi devlet idaresi iyileşmiş ve devlet merkezden uzak eyaletlerinin kontrolünü tekrar eline almıştır. Örneğin vezir Muvaffak Suriye eyaletinin idarecisi olan Tolunoğulları ile çok ciddi çekişmelere girmiş ve bunlar sonunda Suriye'nin kontrolü yine merkeze geçmiştir.
Ama Muvaffak fil hastalığı'ndan muzdarip olup vezirlik yetkilerini yavaş yavaş oğlu Mutezîd'e devretmiş ve Haziran 891'de ölmüştür. Muvaffak'ın oğlu Mutezîd amcası olan Halife Mutemid'in namına devleti idare eden tek vezir haline geçmiştir. Amcası Halife Mutemid ölmeden önce kendi oğlunun halifeliğine varis olmasını önleyen kararlar almak zorunda kalmıştır.
Halifelik dönemi yaşamı
Halife Mütemid Ekim 892'de bir gün büyük bir içkili ziyafet sonunda ölünce onun yerine Mutezid tahta çıkarak Abbâsî halifesi olmuştur. Mutezîd zaten vezir olarak Abbâsî devletinin gerçek iktidarını elinde tutmaktaydı. Halife olduktan sonra da Mutezid etkin olarak devleti idareye devam etmiştir. Geniş ülkesinin çeşitli eyaletlerinde zaman zaman sorunlar çıkmış ve Halife Mû'tezîd bu sorunlara eğilmek zorunda kalmıştır.
Mısır
Mısır'ın idaresi 849-896 döneminde Abbasilere bağlı hükümdar olan Tolunoğulları'ndan "Humarayai ibni Ahmed ibni Tolun" elindeydi. Bu hükümdar yeni halife olan Mutezid'e yakınlığını göstermek için kızı olan "Katr el-Nada" 'yı Mû'tezîd ile büyük çeyiz de vererek evlendirmiştir. Halife Mû'tezîd de yeni kayınbabasını Mısır ve Suriye eyaleti vali-emiri olarak atamış ve ondan uygun yıllık tazminat verme sözü almıştır. Fakat 896'da Humarayai bir suikasta hedef olarak öldürülmüş ve Mısır ve Suriye karışıklığa boğulmustur. Humarayai'nin en büyük oğlu olan "Ebu Asakir" babasının yerine geçmişse de o da hükümdarlığı eline aldıktan sonra çok geçmeden suikast kurbanı olmuştur. Bunun üzerine 896'da Humarayai'nin ikinci oğlu olan "Tolunoğlu Harun" bu görevleri yüklenmiş ama idare ettiği eyaletlerde asayişi kuramamıştır. Mısır ve Suriye'de idare keşmekeşi 904'e kadar devam etmiştir.
Horasan
Horasan Sistan bölgesinin idaresi Seferîler elinde bulunmaktaydı. 901'de yapılan bir çatışmada Seferiler'in ikinci hükümdarı olan (879-901) Horasan'da idareyi eline geçirmek isteyen Samanîler'in ikinci hükümdarı olan I. İsmail (892 - 907) ile çarpışmalara girişmiştir. Bunlar sonunda Samanîler'den I. İsmail üstün gelmiş ve Amr bir Lait'i esir alarak Bağdat'a göndermiştir. Amr burada ölüm döşeğinde yatmakta iken Halife Mutezid tarafından idam ettirilmiştir.
Halife sonradan Seferîlere Horasan'da hükûmet etme izini vermiştir. Ama bu sülalenin hükümdarları ancak Sistan ve Belucistan'da hüküm sürebilmişler ve bunu da ancak Samanîler'in vasalı olup onlara yıllık tazminat ödeyerek başarmışlardır.
Samaniler teorik olarak ve hukuken Bağdat'taki Abbâsî halifelere bağlı bir eyalet idare etmekle beraber; gerçekte Abbâsî Halifeliği merkezinin gücü ve idaresi, Irak eyaleti sınırını geçmemekteydi. Horasan'da gerçek iktidar Samanîler elinde idi. Gerçekten Samanîler kendilerini İran'ın merkezi Arap halifelerinden bağımsızlık kaynağı olarak görmekteydiler.
Zeydiler emiri olan Hasan bin Zayd 864'te Tahirileri yenip Taberistan'ı eline geçirip onu takip eden Zeydi emirleri bu eyaleti idare etmekteydi. 900'de Samanîler Taberistan'a hücum edip Zeydiler hükûmetine son verdiler. Ama yine de bir Zeydi emiri Gilan'da hükûmet sürmeye devam etti. 913'te Gılan'dan harekete geçen Zeydiler Taberistan'ı geçici olarak ellerine geçirdiler. Fakat bu gelişmeler Abbâsî Halifesi Mutezid'in iktidar gücünün yetişmediği alanlarda olmaktaydı. O zamanlar Abbâsî halifesinin idaresi gerçek olarak İran'da Rey'in hemen doğusunda sona ermekteydi.
Irak
Mutezid halife iken Irak'ta Haricîler isyanları yaygın olarak devam etmekteydi. Mutezid değişik Harici grupların isyanlarını bastırmak için Irak'a çok sayıda sefer yaptı ve yaptırdı. Sonunda Irak'ta merkezi idare hakim olup eyalette asayiş bir nebze sağlanabildi. Fakat Irak yine de uzun zaman isyankar göçebe Bedevi kabile çetelerinin eşkıyalık hücumlarına ve Abbasilerin Mısır asıllı orduları ile diğer halifelik orduları arasında mücadeleye sahne olmaya devam etti.
Ölümü
Mutezid 10 yıl kadar halife olarak hüküm sürdükten sonra Ekim 902'de eceliyle ölmüştür. Yerine Türk asıllı bir cariyesinden olan oğlu Mûktefî Abbâsî halifesi olarak tahta çıkmıştır.
Devlet idaresi
Halife Mutezîd, enerjik ve cesur bir idareci idi. Ali ve ona bağlı çeşitli Şii mezheplere ait kişilere karşı müsamahalı davranmıştı. Örneğin, Taberistan'da bulunan Zeydî emirlerine mali destek sağlamaktan çekinmemişti. Ancak bu mezhep mensuplarına sağladığı desteğin açık ve seçik olmasını tercih etmekteydi.
Fakat Halife Mutezid Emeviler ve onları tutan aşiretlere karşı hiç müsamaha göstermemişti. Halifelik döneminde Emevilerin Cuma namazlarında mihraplardan lanetlenmeleri devam etmişti. Emevilerin kötülüklerini gösteren bir listeyi yanından eksik etmezdi. Emeviler lehinde hiçbir laf edilmesini de yasaklamıştı.
Mutezid suçlu gördüklerine verdiği cezalarında pek merhametsizdi. Verdiği bazı cezalarda gösterdiği gaddar ve merhametsiz davranış kendinden sonra gelen hiçbir Abbasi halifesi tarafından tekrarlanmamıştır. Zenj isyanına katılmış ve bu isyandan sonra affedilmiş olan bir zencinin, ticareti yasak olan silahları alıp sattığı öğrenilmiş ve tuttuklanmıştı. Mutezid'in bu suça layık gördüğü ceza bu kişinin bir direğe bağlanarak etrafında ateş yakılarak vücudunun birçok kısmının yakılması; sonra başı kesilerek idam edilmesi ve başsız vücudu bir kazığa çakılarak Bağdat'ta en önemli köprü başında herkese misal olarak gösterilmesi olmuştur. Musul'da isyan eden Haricilerin lideri, etrafındakilerin ihanetleri dolayısıyla Mutezid'in eline geçmişti. Halife Mutezid, ipekli kumaştan elbise giymenin bir günah olduğuna inanan, Harici liderinin bir ipekten kaftan giydirtilerek Bağdat'ta gezdirilmesini ve sonra da çarmıha gerilerek idam edilmesi cezasını vermişti. Diğer bir Harici lideri için seçtiği ceza canlı canlı bir kurbanlık koyun gibi başının kesilmesi olmuştu.
Kaynakça
- Fransızca Wikipedia "Al-Mutadid (Abbasside)" maddesi26 Mart 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)
- İngilizce Wikipedia "Al-Mu'tadid" maddesi 10 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (İV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
- Muir, Wiiliam (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant [1][]Chapter LXXİ, Al-Mo'tadid, Al-Muktafi, Egypt, War with Greeks (İngilizce) (Erişim:21.9.2010)
Mutazıd Doğumu: 857 Ölümü: 902 | ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Ahmed Mutemid Billâh | Abbâsî Halifesi 892 - 902 | Sonra gelen Mûktefî Billâh |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mu tezid veya Ahmed el Mutezid Billah Tam Adi Ebu l Abbas el Mu tezid bi l Lah ʿAhmed bin Taha el Muvaffak bin Caʿfer el Mutevekkil d 857 o Ekim 902 892 902 doneminde hukumdarlik yapan onaltinci Abbasi halifesidir Ekim 892 de amcasi Halife Mutemid in olmesi ile halife olmus 10 yil kadar suren bir halifelikten sonra 902 de olmustur Yerine bir Turk asilli cariyeden olan oglu Muktefi Abbasi halifesi olarak tahta gecmistir Mutezid Ahmed el Mutezid BillahAbbasi HalifesiHukum suresi892 902Once gelenMutemidSonra gelenMuktefiDogum857OlumEkim 902Tam adiEbu l Abbas el Mu tezid bi l Lah ʿAhmed bin Taha el Muvaffak bin Caʿfer el MutevekkilHanedanAbbasi HanedaniBabasiMuvaffak el AbbasiDiniSunni IslamYasamiHalifelikten onceki yasami Mutezid halife Mutevekkil in torunu ve Mutevekkil oglu olan Muvaffak el Abbasi nin ogludur Babasi ile birlikte 883 da Irak ta cikan yeni bir Zenc Isyani ni bastirdiktan sonra babasi Muvaffak vezir olarak kardesi Halife Mutemid doneminde gercek iktidar dizginlerini ele almistir Muvaffak in vezirligi sirasinda Abbasi devlet idaresi iyilesmis ve devlet merkezden uzak eyaletlerinin kontrolunu tekrar eline almistir Ornegin vezir Muvaffak Suriye eyaletinin idarecisi olan Tolunogullari ile cok ciddi cekismelere girmis ve bunlar sonunda Suriye nin kontrolu yine merkeze gecmistir Ama Muvaffak fil hastaligi ndan muzdarip olup vezirlik yetkilerini yavas yavas oglu Mutezid e devretmis ve Haziran 891 de olmustur Muvaffak in oglu Mutezid amcasi olan Halife Mutemid in namina devleti idare eden tek vezir haline gecmistir Amcasi Halife Mutemid olmeden once kendi oglunun halifeligine varis olmasini onleyen kararlar almak zorunda kalmistir Halifelik donemi yasami Halife Mutemid Ekim 892 de bir gun buyuk bir ickili ziyafet sonunda olunce onun yerine Mutezid tahta cikarak Abbasi halifesi olmustur Mutezid zaten vezir olarak Abbasi devletinin gercek iktidarini elinde tutmaktaydi Halife olduktan sonra da Mutezid etkin olarak devleti idareye devam etmistir Genis ulkesinin cesitli eyaletlerinde zaman zaman sorunlar cikmis ve Halife Mu tezid bu sorunlara egilmek zorunda kalmistir Misir Misir in idaresi 849 896 doneminde Abbasilere bagli hukumdar olan Tolunogullari ndan Humarayai ibni Ahmed ibni Tolun elindeydi Bu hukumdar yeni halife olan Mutezid e yakinligini gostermek icin kizi olan Katr el Nada yi Mu tezid ile buyuk ceyiz de vererek evlendirmistir Halife Mu tezid de yeni kayinbabasini Misir ve Suriye eyaleti vali emiri olarak atamis ve ondan uygun yillik tazminat verme sozu almistir Fakat 896 da Humarayai bir suikasta hedef olarak oldurulmus ve Misir ve Suriye karisikliga bogulmustur Humarayai nin en buyuk oglu olan Ebu Asakir babasinin yerine gecmisse de o da hukumdarligi eline aldiktan sonra cok gecmeden suikast kurbani olmustur Bunun uzerine 896 da Humarayai nin ikinci oglu olan Tolunoglu Harun bu gorevleri yuklenmis ama idare ettigi eyaletlerde asayisi kuramamistir Misir ve Suriye de idare kesmekesi 904 e kadar devam etmistir Horasan Horasan Sistan bolgesinin idaresi Seferiler elinde bulunmaktaydi 901 de yapilan bir catismada Seferiler in ikinci hukumdari olan 879 901 Horasan da idareyi eline gecirmek isteyen Samaniler in ikinci hukumdari olan I Ismail 892 907 ile carpismalara girismistir Bunlar sonunda Samaniler den I Ismail ustun gelmis ve Amr bir Lait i esir alarak Bagdat a gondermistir Amr burada olum doseginde yatmakta iken Halife Mutezid tarafindan idam ettirilmistir Halife sonradan Seferilere Horasan da hukumet etme izini vermistir Ama bu sulalenin hukumdarlari ancak Sistan ve Belucistan da hukum surebilmisler ve bunu da ancak Samaniler in vasali olup onlara yillik tazminat odeyerek basarmislardir Samaniler teorik olarak ve hukuken Bagdat taki Abbasi halifelere bagli bir eyalet idare etmekle beraber gercekte Abbasi Halifeligi merkezinin gucu ve idaresi Irak eyaleti sinirini gecmemekteydi Horasan da gercek iktidar Samaniler elinde idi Gercekten Samaniler kendilerini Iran in merkezi Arap halifelerinden bagimsizlik kaynagi olarak gormekteydiler Zeydiler emiri olan Hasan bin Zayd 864 te Tahirileri yenip Taberistan i eline gecirip onu takip eden Zeydi emirleri bu eyaleti idare etmekteydi 900 de Samaniler Taberistan a hucum edip Zeydiler hukumetine son verdiler Ama yine de bir Zeydi emiri Gilan da hukumet surmeye devam etti 913 te Gilan dan harekete gecen Zeydiler Taberistan i gecici olarak ellerine gecirdiler Fakat bu gelismeler Abbasi Halifesi Mutezid in iktidar gucunun yetismedigi alanlarda olmaktaydi O zamanlar Abbasi halifesinin idaresi gercek olarak Iran da Rey in hemen dogusunda sona ermekteydi Irak Mutezid halife iken Irak ta Hariciler isyanlari yaygin olarak devam etmekteydi Mutezid degisik Harici gruplarin isyanlarini bastirmak icin Irak a cok sayida sefer yapti ve yaptirdi Sonunda Irak ta merkezi idare hakim olup eyalette asayis bir nebze saglanabildi Fakat Irak yine de uzun zaman isyankar gocebe Bedevi kabile cetelerinin eskiyalik hucumlarina ve Abbasilerin Misir asilli ordulari ile diger halifelik ordulari arasinda mucadeleye sahne olmaya devam etti Olumu Mutezid 10 yil kadar halife olarak hukum surdukten sonra Ekim 902 de eceliyle olmustur Yerine Turk asilli bir cariyesinden olan oglu Muktefi Abbasi halifesi olarak tahta cikmistir Devlet idaresiHalife Mutezid enerjik ve cesur bir idareci idi Ali ve ona bagli cesitli Sii mezheplere ait kisilere karsi musamahali davranmisti Ornegin Taberistan da bulunan Zeydi emirlerine mali destek saglamaktan cekinmemisti Ancak bu mezhep mensuplarina sagladigi destegin acik ve secik olmasini tercih etmekteydi Fakat Halife Mutezid Emeviler ve onlari tutan asiretlere karsi hic musamaha gostermemisti Halifelik doneminde Emevilerin Cuma namazlarinda mihraplardan lanetlenmeleri devam etmisti Emevilerin kotuluklerini gosteren bir listeyi yanindan eksik etmezdi Emeviler lehinde hicbir laf edilmesini de yasaklamisti Mutezid suclu gorduklerine verdigi cezalarinda pek merhametsizdi Verdigi bazi cezalarda gosterdigi gaddar ve merhametsiz davranis kendinden sonra gelen hicbir Abbasi halifesi tarafindan tekrarlanmamistir Zenj isyanina katilmis ve bu isyandan sonra affedilmis olan bir zencinin ticareti yasak olan silahlari alip sattigi ogrenilmis ve tuttuklanmisti Mutezid in bu suca layik gordugu ceza bu kisinin bir direge baglanarak etrafinda ates yakilarak vucudunun bircok kisminin yakilmasi sonra basi kesilerek idam edilmesi ve bassiz vucudu bir kaziga cakilarak Bagdat ta en onemli kopru basinda herkese misal olarak gosterilmesi olmustur Musul da isyan eden Haricilerin lideri etrafindakilerin ihanetleri dolayisiyla Mutezid in eline gecmisti Halife Mutezid ipekli kumastan elbise giymenin bir gunah olduguna inanan Harici liderinin bir ipekten kaftan giydirtilerek Bagdat ta gezdirilmesini ve sonra da carmiha gerilerek idam edilmesi cezasini vermisti Diger bir Harici lideri icin sectigi ceza canli canli bir kurbanlik koyun gibi basinin kesilmesi olmustu KaynakcaFransizca Wikipedia Al Mutadid Abbasside maddesi26 Mart 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Fransizca Ingilizce Wikipedia Al Mu tadid maddesi 10 Kasim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Dis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir Wiiliam 1924 The Caliphate its rise decline and fall Edinburgh John Grant 1 olu kirik baglanti Chapter LXXI Al Mo tadid Al Muktafi Egypt War with Greeks Ingilizce Erisim 21 9 2010 MutazidAbbasiDogumu 857 Olumu 902Sunni Islam unvanlariOnce gelen Ahmed Mutemid Billah Abbasi Halifesi 892 902 Sonra gelen Muktefi Billah