Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nijer uranyum iddiaları, Irak'daki Saddam Hüseyin rejiminin nükleer silah geliştirme amacıyla girişimlerde bulunduğuna dair İtalyan İstihbarat Teşkilatı SISMI tarafından ortaya atılan ve sahte belgelere dayandırılan iddiaları kapsar. Buna göre Birleşmiş Milletler ambargosu altındaki Irak'ın Nijer'den toz halinde uranyum almak istediği öne sürülür.
İtalyan istihbaratına dayandırılan iddialar, Irak Savaşı öncesinde ülkeye silahlı müdahaleyi savunan ABD ve İngiltere tarafından sorgulanmadan sahiplenilmiş ve ABD Başkanı George W. Bush tarafından yapılan ulusa sesleniş konuşmasında kullanılmıştır.
Özet
SISMI bünyesinde 2005 yılında yapılan soruşturma sonucunda uluslararası etkileri büyük olacak bir skandal ortaya çıkartılır. Irak yönetiminin Nijer'den uranyum tozları aldığına dair SISMI belgelerinin teşkilâttaki Antonio Nucera ismindeki albay tarafından üretildiği anlaşılmıştır. SISMI yönetimi belgeleri dış kaynaklardan elde ettiğini belirterek dönemin ABD Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Stephen Hadley'e 9 Eylül 2002 tarihinde iletmiştir. Bu bilgi üzerine ABD hükûmeti Başkan Bush'un 12 Eylül 2002 günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda yapacağı konuşmaya bu konuyu da eklemeyi planlar. Ancak CIA yetkilileri konuşma metnine müdahale ederek konuşmanın yapılmasına 24 saat kala bu konuyu konuşmadan çıkartır. Dönemin SISMI başkanı 'nin geleneksek protokolleri aşarak ABD yetkilileriyle temas kurduğu anlaşılmıştır. ABD Başkanı Bush bu sahte bilgiyi 28 Ocak 2003 günü yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında kullanmıştır.
| “ | The British government has learned that Saddam Hussein recently sought significant quantities of uranium from Africa. | „ |
— Bush’un sahte belgelere dayanarak Irak’a saldırmak için kamuoyu yaratmaya yönelik ifadeleri | ||
Tarihçe
- 18 Ekim 2001: İddialara dair ilk belgeler CIA üst yönetimine 18 Ekim 2001 tarihli Irak: Nükleer teknolojiyle ilgili tedarik çabaları adlı brifingde iletilmiştir. Burada aktarılan bilgilerin kesin olmadığı belirtilse de istenen yönde etki yapmıştır. Belgeler CIA Roma temsilciliğine SISMI tarafından gönderilmiştir.
- 10 Mayıs 2002: CIA Yakındoğu ve Güney Asya Analiz Departmanı (NESA) hazırladığı brifingde Irak'ın kitle imha silahı programına dair bilgileri yeni belgeye göre güncellemiştir. Yazılanlarda yabancı bir devlet gizli servisine göre Irak'ın Nijer'den 500 ton uranyum almaya çalıştığı belirtilmektedir.
- 22 Temmuz 2002: ABD Enerji Bakanlığı tarafından hazırlanan raporda Irak-Nijer uranyum anlaşmasına dair istihbarat bilgisine göre Irak'ın nükleer silahlanma programını yeniden başlatmakta olabileceği belirtilir.
- 9 Eylül 2002: SISMI'nin o dönemdeki başı Nicolò Pollari, gizlice Washington'a gelerek Beyaz Saray'ı doğrudan bilgilendirir. Pollari dönemin ABD Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Stephen Hadley ile görüşür. Bundan sonra Nijer'den uranyum alınmasına dair iddialar giderek güçlendirilir.
- Bilgi İngiltere istihbarat raporu olan Beyaz Kitap'da yer alır.
- ABD Başkanı Bush Ocak 2003'teki ulusa sesleniş konuşmasında dile getirdiği, Saddam Hüseyin'in nükleer silah üretme çabaları, Mart ayında başlatılan Irak'ın işgali için en önemli gerekçelerden birisini oluşturacaktır.
Eleştiriler
Belgelerden haberdar olan Fransız istihabaratı Bush'un konuşmasından bir yıl önce ABD yönetiminin uyararak iddialara dair hiçbir kanıt bulunmadığını bildirmiştir.
2002 yılı Şubat ayında farklı ABD yetkilileri iddiaları doğrulamaya çalışmıştır. Bunlardan birisi olan Avrupa'daki ABD Silahlı Kuvvetler komutan yardımcsısı General , Nijer'e gitmiş ve ülkenin cumhurbaşkanı ile görüşmüştür. Yaptığı temaslarda uranyum açısından zengin olan ülke ile Irak arasında iddia edilen bir ilişkiye rastlanmadığını görmüştür. Raporunu üstü olan General Richard Myers'a gönderen komutanın fikirlerine ABD'nin Nijer elçisi Barbro Owens-Kirkpatrick da katılır.
2002 yılı Şubat ayı sonlarına doğru CIA, iddiaları araştırması için büyükelçi 'ı Nijer'e gönderir. 14 yıl önce bu ülkede görev yapmış olan büyükelçinin Afrika çapında ve ülkede çok sayıda temas noktası olduğu için bu göreve getirilir. Nijer Başbakanı ile görüşen Wilson iddiları destekleyecek bir kanıt bulamaz. Bu sonuçlarla geri dönen Wilson, ABD hükûmetinin savaş çıkartmak için asılsız iddialara dayandırdığı bir istihabaratın peşinden gittiğine dair bir makale kaleme alır. The New York Times gibi önde gelen bir gazetede yer alan makale çeşitli soruları akla getirir. Bu sorulardan birisini dile getiren , Dışişleri Bakanlığının konuyu araştırmak için neden deneyimli bir CIA ajanını değil de bir büyükelçiyi görevlendirdiğini sorduğunda başka bir skandal ortaya çıkar. Wilson'ın CIA uzmanı olarak çalışan eşi Valeria Plame eşini üstlerine tavsiye etmiştir. Bu olay üzerine .
Irak Savaşı'nın çıkmasından önce 2003 yılı başında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu başkanı iddialarla ilgili yaptığı açıklamada belgelerin sahte olduğunu açıklar. Ajansın başkanı Muhammed El Baradey vardıkları bu sonucu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine de açıklamıştır.
Kaynakça
- ^ 11 Temmuz 2006 tarihli 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Corriere della Sera haberi (İtalyanca), 11 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Pollari görevinden 2006 yılında istifa etmek zorunda kalacak ve görev yaptığı dönemde CIA ile birlikte gerçekleştirdikleri kanunsuz olarak adam kaçırarak bu kişileri kanun dışı hapishanelere sevk etmekle suçlanacaktır 6 Temmuz 2007 tarihli 12 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. haberi (İtalyanca), 11 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Konuşmanın tam metni (WikiSource) 10 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Konuşma İngilizceden Türkçeye şu şekilde çevrilebilir:
İngiliz Hükümeti, Saddam Hüseyin’in yakın bir zamanda Afrika’dan önemli bir miktarda uranyum tedarik etmeye çalıştığını öğrenmiş bulunuyor. - ^ Drogin, Bob (17 Şubat 2006), "Niger Uranium Rumors Wouldn't Die", Los Angeles Times, 23 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Ağustos 2010(İngilizce)
- ^ Sansürlenerek yayınlanan ilgili istihbarat raporu 19 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Robert Novak'ın 14 Temmuz 2003 tarihli olay yaratan yazısı 8 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Washington Post (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 7 Mart 2003 tarihli 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nijer uranyum iddialari Irak daki Saddam Huseyin rejiminin nukleer silah gelistirme amaciyla girisimlerde bulunduguna dair Italyan Istihbarat Teskilati SISMI tarafindan ortaya atilan ve sahte belgelere dayandirilan iddialari kapsar Buna gore Birlesmis Milletler ambargosu altindaki Irak in Nijer den toz halinde uranyum almak istedigi one surulur Italyan istihbaratina dayandirilan iddialar Irak Savasi oncesinde ulkeye silahli mudahaleyi savunan ABD ve Ingiltere tarafindan sorgulanmadan sahiplenilmis ve ABD Baskani George W Bush tarafindan yapilan ulusa seslenis konusmasinda kullanilmistir OzetSISMI bunyesinde 2005 yilinda yapilan sorusturma sonucunda uluslararasi etkileri buyuk olacak bir skandal ortaya cikartilir Irak yonetiminin Nijer den uranyum tozlari aldigina dair SISMI belgelerinin teskilattaki Antonio Nucera ismindeki albay tarafindan uretildigi anlasilmistir SISMI yonetimi belgeleri dis kaynaklardan elde ettigini belirterek donemin ABD Ulusal Guvenlik Danisman Yardimcisi Stephen Hadley e 9 Eylul 2002 tarihinde iletmistir Bu bilgi uzerine ABD hukumeti Baskan Bush un 12 Eylul 2002 gunu Birlesmis Milletler Genel Kurulunda yapacagi konusmaya bu konuyu da eklemeyi planlar Ancak CIA yetkilileri konusma metnine mudahale ederek konusmanin yapilmasina 24 saat kala bu konuyu konusmadan cikartir Donemin SISMI baskani nin geleneksek protokolleri asarak ABD yetkilileriyle temas kurdugu anlasilmistir ABD Baskani Bush bu sahte bilgiyi 28 Ocak 2003 gunu yaptigi ulusa seslenis konusmasinda kullanmistir The British government has learned that Saddam Hussein recently sought significant quantities of uranium from Africa Bush un sahte belgelere dayanarak Irak a saldirmak icin kamuoyu yaratmaya yonelik ifadeleriTarihce18 Ekim 2001 Iddialara dair ilk belgeler CIA ust yonetimine 18 Ekim 2001 tarihli Irak Nukleer teknolojiyle ilgili tedarik cabalari adli brifingde iletilmistir Burada aktarilan bilgilerin kesin olmadigi belirtilse de istenen yonde etki yapmistir Belgeler CIA Roma temsilciligine SISMI tarafindan gonderilmistir 10 Mayis 2002 CIA Yakindogu ve Guney Asya Analiz Departmani NESA hazirladigi brifingde Irak in kitle imha silahi programina dair bilgileri yeni belgeye gore guncellemistir Yazilanlarda yabanci bir devlet gizli servisine gore Irak in Nijer den 500 ton uranyum almaya calistigi belirtilmektedir 22 Temmuz 2002 ABD Enerji Bakanligi tarafindan hazirlanan raporda Irak Nijer uranyum anlasmasina dair istihbarat bilgisine gore Irak in nukleer silahlanma programini yeniden baslatmakta olabilecegi belirtilir 9 Eylul 2002 SISMI nin o donemdeki basi Nicolo Pollari gizlice Washington a gelerek Beyaz Saray i dogrudan bilgilendirir Pollari donemin ABD Ulusal Guvenlik Danisman Yardimcisi Stephen Hadley ile gorusur Bundan sonra Nijer den uranyum alinmasina dair iddialar giderek guclendirilir Bilgi Ingiltere istihbarat raporu olan Beyaz Kitap da yer alir ABD Baskani Bush Ocak 2003 teki ulusa seslenis konusmasinda dile getirdigi Saddam Huseyin in nukleer silah uretme cabalari Mart ayinda baslatilan Irak in isgali icin en onemli gerekcelerden birisini olusturacaktir ElestirilerBelgelerden haberdar olan Fransiz istihabarati Bush un konusmasindan bir yil once ABD yonetiminin uyararak iddialara dair hicbir kanit bulunmadigini bildirmistir 2002 yili Subat ayinda farkli ABD yetkilileri iddialari dogrulamaya calismistir Bunlardan birisi olan Avrupa daki ABD Silahli Kuvvetler komutan yardimcsisi General Nijer e gitmis ve ulkenin cumhurbaskani ile gorusmustur Yaptigi temaslarda uranyum acisindan zengin olan ulke ile Irak arasinda iddia edilen bir iliskiye rastlanmadigini gormustur Raporunu ustu olan General Richard Myers a gonderen komutanin fikirlerine ABD nin Nijer elcisi Barbro Owens Kirkpatrick da katilir 2002 yili Subat ayi sonlarina dogru CIA iddialari arastirmasi icin buyukelci i Nijer e gonderir 14 yil once bu ulkede gorev yapmis olan buyukelcinin Afrika capinda ve ulkede cok sayida temas noktasi oldugu icin bu goreve getirilir Nijer Basbakani ile gorusen Wilson iddilari destekleyecek bir kanit bulamaz Bu sonuclarla geri donen Wilson ABD hukumetinin savas cikartmak icin asilsiz iddialara dayandirdigi bir istihabaratin pesinden gittigine dair bir makale kaleme alir The New York Times gibi onde gelen bir gazetede yer alan makale cesitli sorulari akla getirir Bu sorulardan birisini dile getiren Disisleri Bakanliginin konuyu arastirmak icin neden deneyimli bir CIA ajanini degil de bir buyukelciyi gorevlendirdigini sordugunda baska bir skandal ortaya cikar Wilson in CIA uzmani olarak calisan esi Valeria Plame esini ustlerine tavsiye etmistir Bu olay uzerine Irak Savasi nin cikmasindan once 2003 yili basinda Uluslararasi Atom Enerjisi Kurumu baskani iddialarla ilgili yaptigi aciklamada belgelerin sahte oldugunu aciklar Ajansin baskani Muhammed El Baradey vardiklari bu sonucu Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyine de aciklamistir Kaynakca 11 Temmuz 2006 tarihli 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Corriere della Sera haberi Italyanca 11 Agustos 2010 tarihinde erisilmistir Pollari gorevinden 2006 yilinda istifa etmek zorunda kalacak ve gorev yaptigi donemde CIA ile birlikte gerceklestirdikleri kanunsuz olarak adam kacirarak bu kisileri kanun disi hapishanelere sevk etmekle suclanacaktir 6 Temmuz 2007 tarihli 12 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi haberi Italyanca 11 Agustos 2010 tarihinde erisilmistir Konusmanin tam metni WikiSource 10 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce 13 Agustos 2010 tarihinde erisilmistir Konusma Ingilizceden Turkceye su sekilde cevrilebilir Ingiliz Hukumeti Saddam Huseyin in yakin bir zamanda Afrika dan onemli bir miktarda uranyum tedarik etmeye calistigini ogrenmis bulunuyor Drogin Bob 17 Subat 2006 Niger Uranium Rumors Wouldn t Die Los Angeles Times 23 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 13 Agustos 2010 Ingilizce Sansurlenerek yayinlanan ilgili istihbarat raporu 19 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce 13 Agustos 2010 tarihinde erisilmistir Robert Novak in 14 Temmuz 2003 tarihli olay yaratan yazisi 8 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi The Washington Post Ingilizce 13 Agustos 2010 tarihinde erisilmistir 7 Mart 2003 tarihli 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi CNN haberi Ingilizce 13 Agustos 2010 tarihinde erisilmistir