Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Onüçüncü Kabile, (The Thirteenth Tribe) Macar tarihçi Arthur Koestler'in (1905-1983) Türk tarihini de ilgilendiren bir kuramı ve bu kuramı tanıttığı kitabının adıdır.
Onüçüncü kabile
Musevi inanışına göre İshak oğlu Yakup'un on iki oğlu olmuş, her oğul ayrı bir kabileyi başlatmıştır. (İshak, Yakup ve oğlu Yusuf İslami görüşe göre de peygamberdir.) Dünya Yahudilerinin bu on iki kabileden geldiğine inanılmaktadır. Ancak, kendisi de Musevi olan Koestler Doğu ve Kuzey Avrupa Yahudileri’nin (Aşkenazi) köklerinin farklı olduğu görüşündedir. Koestler 1976 yılında yayınladığı Onüçüncü Kabile (The Thirteenth Tribe) adlı kitabında, Orta Çağda Doğu Avrupa'nın Türk kökenlilerin denetimi altında bulunduğundan hareketle, Kuzey ve Doğu Doğu Avrupa Yahudiler’inin Türk kökenli olabileceğini öne sürmektedir.
Ortaçağ'da Doğu Avrupa
Orta Çağ'ın büyük bölümünde Doğu Avrupa Türkçe konuşan halkların denetimi altındaydı. 576 yılında Göktürklerin Kırım'daki Kerç kalesine yaptıkları sefer sonrasında, Karadeniz'in kuzeyi tamamen Türkçe konuşanların denetimine girdi: Sırasıyla Hazar, Peçenek, Uz ve Kıpçak gibi halklar 13 yüzyıldaki Moğol dönemine kadar bölgeyi yönettiler. Büyük güç 11.yüzyıla kadar Hazarlar, daha sonra da Kıpçaklar oldu.
Doğu Avrupa'da din
Türkçe konuşanlarda ve genel olarak bozkır kuşağında din Gök Tengri (Tengricilik) diniydi. Fakat özellikle yerleşik düzene geçenler kitabi dinlere seçmeğe başlamışlardı. O dönem Batı Avrupa'sının aksine, zorlama yoktu ve din değiştirene hoşgörü gösteriliyordu.
Hazarlar serbestçe din değiştirebiliyor ve aynı kent içinde farklı dinlerdeki kişiler birlikte yaşayabiliyorlardı. Araplar'ın Herodot'u olarak ünlenen tarihçi 'ye (896-956) göre, Hazar başkenti İtil'de yedi yargıç vardı. Bu yargıçların biri Şamanist (belki de Putperest), ikisi Müslüman, ikisi Hristiyan ve ikisi de Musevi'ydi.[]
Hazar hanı Bulan Han da, yaklaşık 740 yılında, Museviliği benimsedi. Bulan Han'ın Musevi oluşuyla, Hazar Hanlığı iki güçlü komşusu Abbasi ve Bizans Imparatorluklarından farklı bir çizgi izleme imkânı buldu.
Aynı hoşgörü daha sonraki dönemde Kıpçaklarda da görülür. Nitekim, Kıpçaklar da zamanla farklı dinlere geçmeğe başlamışlardır. (O dönem Türk dillerinin anlaşılmasında büyük önemi olan Codex Cumanicus adlı Kıpçakça-Latince sözlük te yine o dönemde Hristiyanlığa geçen Kıpçaklar için hazırlanmıştı.)
Bir anektot
Koestler bir rivayetten bahseder. Buna göre Hazar kağanı din değiştirmeden önce iki güçlü komşusundan görüş istemiştir. Bizans imparatoruna İslamiyet ve Musevilik seçenekleri arasında seçim yapmasını, Abbasi halifesinden de Hristiyanlık ile Musevilik seçenekleri arsında seçim yapmasını istemiştir. Birbiri ile rekabet halinde olan her iki hükümdar da Museviliği önerince, Hazar kağanı da Musevi olmuştur. Bu rivayeti destekleyen herhangi bir belge yoktur.
Günümüzün Türkçe konuşan Yahudileri
Halen Doğu Avrupa’da Türk dil grubundan bir dil konuşan, ama Musevi dinine mensup iki azınlık vardır. Bunlar Tatarlar’ın Zülküflü Çıfıt adını verdikleri Kırımçaklar ile Zülküfsüz Çıfıt adını verdikleri Karaylardır.
Kırımçakların antik dönemden beri Kırım yarımadasında yaşadıkları, Kıpçaklar zamanında ise Museviliği seçen ve aralarına karışan Kıpçakların etkisiyle Türkçe konuşmaya başladıkları düşünülmektedir.
Buna karşılık Karaylar’ın kökeni hakkında farklı görüşler vardır. Genel olarak, Karaylar’ın Hazar veya Kıpçak kökenli olduğu düşünülmekteyse de, Karaylar'ın da Kırımçaklar gibi sonradan Türkçe konuşmaya başladıklarını ileri sürenler de vardır. Karaylar ise kendilerinin Hazar kökenli olduklarını düşünmektedirler.
Koestler'in savı
Koestler, dokuzuncu yüzyılda Hazarlardan ayrılarak, Macarlar'la birlikte Macaristan'a göç eden Kabarlar'a (Kavarlar) dayanarak, Macar Yahudilerinin Hazar kökenli olduğunu ileri sürmektedir. (Koestler'in kendisi de Macar Yahudisidir.) Koestler'e göre, özellikle Moğol saldırıları sonrasında Musevi dininden olan Hazar nüfus başta Polonya olmak üzere batıdaki ülkelere dağılmış, zamanla kendi dili yerine yerleştiği ülkelerin dilini kullanmaya başlamış ve Aşkenazi Yahudi topluluklarını oluşturmuştur. Bu sav dolaylı olarak bugünkü Aşkenazi Yahudi nüfusun kökeninin Türkler’le ilgili olabileceği anlamına gelmektedir.
Koestler'e yöneltilen eleştiriler
Koestler'in savı yeni olmamakla birlikte, Koestler'in ünü sebebiyle çok ses getirmiştir. Amerikan Time Dergisi, 23.08.1976 tarihli sayısında kitabın özetine yer vermiştir. Bir başka tanınmış tarihçi olan Bernard Lewis (d. 1916) Koestler'in savı için "Bu kuram ... hiçbir kanıt tarafından desteklenmemektedir. Bu alanda çalışma yapan bütün ciddi bilim adamları tarafından ... uzun süre önce terk edilmiştir." demektedir.
Türkçeye çeviri
Kitap, Belkis Çorakçı Dışbudak tarafından Türkçeye Onüçüncü Kabile (Hazar İmparatorluğu ve mirası) adıyla çevrilmiş ve Say Yayınları'nca 1993 yılında yayınlanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Arthur Koestler: Onüçüncü Kabile (Hazar İmparatorluğu ve sonrası),çev: Belkıs Çorakçı, 1984, Say yayınları, 4. Baskı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Onucuncu Kabile The Thirteenth Tribe Macar tarihci Arthur Koestler in 1905 1983 Turk tarihini de ilgilendiren bir kurami ve bu kurami tanittigi kitabinin adidir Onucuncu kabileMusevi inanisina gore Ishak oglu Yakup un on iki oglu olmus her ogul ayri bir kabileyi baslatmistir Ishak Yakup ve oglu Yusuf Islami goruse gore de peygamberdir Dunya Yahudilerinin bu on iki kabileden geldigine inanilmaktadir Ancak kendisi de Musevi olan Koestler Dogu ve Kuzey Avrupa Yahudileri nin Askenazi koklerinin farkli oldugu gorusundedir Koestler 1976 yilinda yayinladigi Onucuncu Kabile The Thirteenth Tribe adli kitabinda Orta Cagda Dogu Avrupa nin Turk kokenlilerin denetimi altinda bulundugundan hareketle Kuzey ve Dogu Dogu Avrupa Yahudiler inin Turk kokenli olabilecegini one surmektedir Ortacag da Dogu AvrupaOrta Cag in buyuk bolumunde Dogu Avrupa Turkce konusan halklarin denetimi altindaydi 576 yilinda Gokturklerin Kirim daki Kerc kalesine yaptiklari sefer sonrasinda Karadeniz in kuzeyi tamamen Turkce konusanlarin denetimine girdi Sirasiyla Hazar Pecenek Uz ve Kipcak gibi halklar 13 yuzyildaki Mogol donemine kadar bolgeyi yonettiler Buyuk guc 11 yuzyila kadar Hazarlar daha sonra da Kipcaklar oldu Dogu Avrupa da dinTurkce konusanlarda ve genel olarak bozkir kusaginda din Gok Tengri Tengricilik diniydi Fakat ozellikle yerlesik duzene gecenler kitabi dinlere secmege baslamislardi O donem Bati Avrupa sinin aksine zorlama yoktu ve din degistirene hosgoru gosteriliyordu Hazarlar serbestce din degistirebiliyor ve ayni kent icinde farkli dinlerdeki kisiler birlikte yasayabiliyorlardi Araplar in Herodot u olarak unlenen tarihci ye 896 956 gore Hazar baskenti Itil de yedi yargic vardi Bu yargiclarin biri Samanist belki de Putperest ikisi Musluman ikisi Hristiyan ve ikisi de Musevi ydi kaynak belirtilmeli Hazar hani Bulan Han da yaklasik 740 yilinda Museviligi benimsedi Bulan Han in Musevi olusuyla Hazar Hanligi iki guclu komsusu Abbasi ve Bizans Imparatorluklarindan farkli bir cizgi izleme imkani buldu Ayni hosgoru daha sonraki donemde Kipcaklarda da gorulur Nitekim Kipcaklar da zamanla farkli dinlere gecmege baslamislardir O donem Turk dillerinin anlasilmasinda buyuk onemi olan Codex Cumanicus adli Kipcakca Latince sozluk te yine o donemde Hristiyanliga gecen Kipcaklar icin hazirlanmisti Bir anektotKoestler bir rivayetten bahseder Buna gore Hazar kagani din degistirmeden once iki guclu komsusundan gorus istemistir Bizans imparatoruna Islamiyet ve Musevilik secenekleri arasinda secim yapmasini Abbasi halifesinden de Hristiyanlik ile Musevilik secenekleri arsinda secim yapmasini istemistir Birbiri ile rekabet halinde olan her iki hukumdar da Museviligi onerince Hazar kagani da Musevi olmustur Bu rivayeti destekleyen herhangi bir belge yoktur Gunumuzun Turkce konusan YahudileriHalen Dogu Avrupa da Turk dil grubundan bir dil konusan ama Musevi dinine mensup iki azinlik vardir Bunlar Tatarlar in Zulkuflu Cifit adini verdikleri Kirimcaklar ile Zulkufsuz Cifit adini verdikleri Karaylardir Kirimcaklarin antik donemden beri Kirim yarimadasinda yasadiklari Kipcaklar zamaninda ise Museviligi secen ve aralarina karisan Kipcaklarin etkisiyle Turkce konusmaya basladiklari dusunulmektedir Buna karsilik Karaylar in kokeni hakkinda farkli gorusler vardir Genel olarak Karaylar in Hazar veya Kipcak kokenli oldugu dusunulmekteyse de Karaylar in da Kirimcaklar gibi sonradan Turkce konusmaya basladiklarini ileri surenler de vardir Karaylar ise kendilerinin Hazar kokenli olduklarini dusunmektedirler Koestler in saviKoestler dokuzuncu yuzyilda Hazarlardan ayrilarak Macarlar la birlikte Macaristan a goc eden Kabarlar a Kavarlar dayanarak Macar Yahudilerinin Hazar kokenli oldugunu ileri surmektedir Koestler in kendisi de Macar Yahudisidir Koestler e gore ozellikle Mogol saldirilari sonrasinda Musevi dininden olan Hazar nufus basta Polonya olmak uzere batidaki ulkelere dagilmis zamanla kendi dili yerine yerlestigi ulkelerin dilini kullanmaya baslamis ve Askenazi Yahudi topluluklarini olusturmustur Bu sav dolayli olarak bugunku Askenazi Yahudi nufusun kokeninin Turkler le ilgili olabilecegi anlamina gelmektedir Koestler e yoneltilen elestirilerKoestler in savi yeni olmamakla birlikte Koestler in unu sebebiyle cok ses getirmistir Amerikan Time Dergisi 23 08 1976 tarihli sayisinda kitabin ozetine yer vermistir Bir baska taninmis tarihci olan Bernard Lewis d 1916 Koestler in savi icin Bu kuram hicbir kanit tarafindan desteklenmemektedir Bu alanda calisma yapan butun ciddi bilim adamlari tarafindan uzun sure once terk edilmistir demektedir Turkceye ceviriKitap Belkis Corakci Disbudak tarafindan Turkceye Onucuncu Kabile Hazar Imparatorlugu ve mirasi adiyla cevrilmis ve Say Yayinlari nca 1993 yilinda yayinlanmistir Ayrica bakinizArthur Koestler Askenazi Hazar Kaganligi Karaylar KirimcaklarKaynakcaArthur Koestler Onucuncu Kabile Hazar Imparatorlugu ve sonrasi cev Belkis Corakci 1984 Say yayinlari 4 Baski