Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Başdeftardar, 14. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasinda Osmanlı Devleti'nin en yüksek maliye görevlisi idi. Fatih'in kanunnamesine göre bașdefterdar padișahın malının vekili ve veziri-azam da nazırı idi. Devlet hazinesinin açılıp kapanması başdefterdar bulunmasıyla yapılırdı. "Başdefterdar" Divan-ı Hümayun üyesi idi. Başdefterdar 14. yüzyıl ile 19. yüzyıl dönemi protokolüne göre vezir ve kazasker rütbelerinden daha aşağıda ama Yeniçeri Ağası'nın üzerinde bulunmaktaydı.
Ne zaman kurulduğu bilinmemektedir. Bazı kaynaklara gore ilk "başdefterdar" I. Murat saltanat doneminde 1359-1360 döneminde görevlendirilen Mihaliç Kadısı "Çelebi bin Mehmet" idi.I. Beyazid döneminde (1389-1402) ise şair Zahiri "başdefterdar" olarak belgelere geçmiştir.
14. yüzyılda başdefterdarlar ulema sınıfından kadılar ve müderrisler arasından seçilirdi. Sonları defterdarlık kendi iç eğitim sistemini de geliştirerek burada defterdar yetiştirmeye başladı. Bu eğitim sisteminin binası Topkapı Sarayındadır. Böylece defterdarlık bir hiyerarşik devlet görevi oldu ve defterdarlar hiyerarşisi içinde en üst defterdar seviyesi "başdefterdarlık" idi.
Eyaletlerde de defterdarlar bulunup bunlar mukataa adı verilen vergi birimleri ile maden ve tuzla türü işletmelerin elde ettiği gelirleri merkeze transfer etmek ve bunun muhasebesini yapmakla görevliydiler. Osmanlı devletinde 14. yüzyılda itibaren devlet merkezinde tek bir defterdar bulunmakta iken devlet arazisi büyüdükce merkezî defterdar adedi 3'e kadar defterdar çıkmıştı. Ama yine tek bir "basdefterdar" bulunmuştur. Özellikle 17. yüzyıldan itibaren "Rumeli Deferdarı" veya "şıkk-ı evvel defterdarı" başdefterdar olarak en üst seviyeye geçmiştir. 1783'ten itibaren Hazine-i Amire ile birlikte birkaç daha "hazine" kuruldu ve bunlar için de ayrı merkezî deftedar tayin edilmeye başlandı. Fakat tek Hazine-i Amire'nin tek "defter" tutucusu olarak tek bir merkezi devlet başdeftardari bulunduğu kabul edilmiş idi.
II. Mahmut döneminde devlet memurları reformları yapılmakta iken devletin en yuksek maliye gorevlisi olarak "Başdefterdar" unvanı ortadan kaldırıldı. 28 Şubat 1838 tarihli bir ferman ile Hazîne-i Âmire ve Mansûre Hazînesi birleştirilip kuruldu ve bu nazırlıkta en yüksek maliye görevlisi "Maliye Nazırı" olarak isimlendirildi.
Hükümdarlar itibarıyla başdefterdarlar listesi
- Titrek Sinan Çelebi (1452-1459)
- Hekim Yakup Pasa (1459)
- Osman Çelebi (1461)
- Fenarizade Ahmed Çelebi (1474-1479)
- Nureddin Hamza ibni Ali Efendi (Leys Çelebi) (1479-1482) (1.kez)
- Feylezofzade Ahmed Çelebi (1482-1485)
- Isa Fakih (1485-1486)
- Nureddin Hamza Ibn-i Ali Efendi (Leys Çelebi) (1486-1492), (2. kez)
- Cenderecizade/Çandarlı Şemseddin (1492-1495)
- Nureddin Hamza Ibn-i Ali Efendi (Leys Çelebi) (1495-1499), (3.kez)
- Ahmed Çelebi (1499-1501)
- Hüseyin Çelebi (1501-1502)
- Taci Bey (1502)
- Nureddin Hamza Ibn-i Ali Efendi (Leys Çelebi) (1502-1504), (4. kez)
- Cezerizade Koca Kasım Safı Çelebi (1504)
- Hüsameddin Çelebi (1511)
- Piri Mehmed Çelebi (1511)
- Piri Mehmed Çelebi (1512-1520), Önceki sultan saltanatından devam
- Şemsi Bey/Paşa (1514-1516)
- İskender Çelebi (1516-1517)
- Çömlekçizade Kemalettin Çelebi (1517-1518)
- Hocazade Mehmed Çelebi (1518-1519)
- Abdülkerimzade Abdülvahhab Hayali Çelebi (1519)
- Cezerizade Koca Kasım Safı Çelebi/Paşa (1519), 2.kez
- Ahmed Çelebi (1519-1520), 2. kez
- Ahmed Çelebi (1520-1521), Önceki sultan saltanatından devam
- Mehmed Çelebi (1521-1525)
- Abdülselam Çelebi (1525)
- İskender Çelebi (1525-Mart 1535 [4])
- Mustafa Çelebi (1534-1536)
- Ramazanzade Yeşilce Mehmed Çelebi (1536-1537)
- Nazlı Mahmud Çelebi (1537-1542)
- İbrahim Çelebi/Paşa (1542-1544)
- Nazlı Mahmud Çelebi (1544-1546), (2.kez)
- Sinan Çelebi Paşa (1546-1548)
- Çivizade Abdullah/Abdi Çelebi (1548-1553)
- Lütfi Bey/Çelebi (1553-1556)
- Hasan Çelebi (1556-1557)
- Muytab-zade Ahmed Çelebi (1557)
- Eğri Abdizade Mehmed Bey/Çelebi (1557-1561)
- Baba Nakkaşzade Derviş Çelebi (1561-1562)
- Murad Çelebi (1562-1566)
- Murad Çelebi (1566), Önceki sultan saltanatından devam
- Ebu'l-fazl Mehmed Çelebi (1566-1569)
- Baba Nakkaş-zade Derviş Çelebi (1569-1573), (2. kez)
- Lalei izar/Lalezarzade/Lalelizade Mehmed Çelebi (1573-1574)
- Kara Üveys Paşa (1574-1578)
- Lale-i izar/Lalezar-zade/Laleli-zade Mehmed Çelebi (1578-1581), (2. kez)
- Kara Üveys Paşa (1581-1582), (2. kez)
- Okçu-zade Mehmed Paşa (1582)
- Hacı İbrahim Efendi/Paşa (1582-1583)
- Mahmud Efendi/Çelebi (1583-1585)
- Hüsrev Bey (1585)
- Burhaneddin Efendi/Paşa (1585-1586)
- Kara Üveys Paşa (1586-1587), (3. kez)
- Ramazan Efendi/Paşa (1587)
- Hacı İbrahim Efendi/Paşa (1587-1588)
- Ramazan Efendi/Paşa (1588), (2. kez)
- Mahmud Efendi/Çelebi (1588-1589), (2. kez)
- Şerif/Seyyid/Emir Mehmed Efendi/Paşa (1589-1593)
- Hacı İbrahim Efendi/Paşa (1593-1594)
- Nuh Paşa (1594-1595)
- Baş-Hasan Efendi/Paşa (1595)
- Şerif/Seyyid/Emir Mehmed Efendi/Paşa (1595), (2. kez)
- Mezbeleturpu Mahmud Efendi/Paşa (1595-1596)
- Hacı Ibrahim Pasha (1596)
- Ali Çavuş/Efendi (1596-1597)
- Tophaneli Mahmud Efendi/Paşa (1597)
- Ali Çavuş/Efendi (1597)
- Tophaneli Mahmud Efendi/Paşa (1597-1598), (2. kez)
- Tezkirecizade Mahmud Paşa (1598-1599)
- Burhaneddin Paşa (1599-1600)
- Tophaneli Mahmud Efendi/Pasha (1600-1603), (3. kez)
- Tophaneli Mahmud Efendi/Paşa (1603), Önceki sultan saltanatından devam
- Musa Çelebi-zade Mehmed Paşa (1603-1604)
- Hafız Mahmud Efendi (1604-1605)
- Tophaneli Mahmud Efendi/Paşa (1605-1606), (4. kez)
- Etmekçi/Ekmekçi-zade Ahmed Paşa (1606-1613)
- Lanka-zade Mustafa Efendi (1614-1615)
- Abdülbaki/Baki Efendi/Paşa (1614-1615)
- Lanka-zade Mustafa Efendi (1615-1616), (2. kez)
- Rizeli Hasan Paşa (1617)
I. Mustafa 1. kez
- Rizeli Hasan Paşa (1618), Önceki sultan saltanatından devam
- Yahnikapan Abdulkerim Efendi/Paşa (1618)
- Yahnikapan Abdulkerim Efendi/Paşa (1619), Önceki sultan saltanatından devam
- Rizeli Hasan Paşa (1620-1621), (2. kez)
- Abdulbaki/Baki Paşa (1621-1622), (2. kez)
I. Mustafa 2. kez
- Rizeli Hasan Paşa (1622-1624), (3. kez)
- Abdulbaki/Baki Paşa (1624-1625), (3. kez)
- Yahnikapan Abdulkerim Paşa (1625), (2. kez)
- Ebubekir Efendi/Pasha (1625)
- Ömer Paşa (1625-1626)
- Ebubekir Paşa (1626-1629), (2. kez)
- Softa Mustafa Paşa (1629-1632)
- Hüseyin Efendi (1632)
- Prevezeli Mustafa Paşa (1632-1633)
- Mostarlı İbrahim Paşa (1633-1636)
- Sofu Mehmed Paşa (1636-1639)
- Defterdarzade İbrahim Paşa (1639)
Kaynakça
- ^ a b (1994/3) Maliye Teşkilatı Tarihçesi ve Mevzuatı. Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı ). 1994. say. 5. 1994/3.
- ^ "Tarihçe-i Defterdarlık". T.C. Maliye Bakanlığı (Turkish Ministry of Finance). [1] 17 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erisim:2007-01-15.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Basdeftardar 14 yuzyil ile 19 yuzyil arasinda Osmanli Devleti nin en yuksek maliye gorevlisi idi Fatih in kanunnamesine gore bașdefterdar padișahin malinin vekili ve veziri azam da naziri idi Devlet hazinesinin acilip kapanmasi basdefterdar bulunmasiyla yapilirdi Basdefterdar Divan i Humayun uyesi idi Basdefterdar 14 yuzyil ile 19 yuzyil donemi protokolune gore vezir ve kazasker rutbelerinden daha asagida ama Yeniceri Agasi nin uzerinde bulunmaktaydi Osmanli da bir basdefterdar y 1809 Ne zaman kuruldugu bilinmemektedir Bazi kaynaklara gore ilk basdefterdar I Murat saltanat doneminde 1359 1360 doneminde gorevlendirilen Mihalic Kadisi Celebi bin Mehmet idi I Beyazid doneminde 1389 1402 ise sair Zahiri basdefterdar olarak belgelere gecmistir 14 yuzyilda basdefterdarlar ulema sinifindan kadilar ve muderrisler arasindan secilirdi Sonlari defterdarlik kendi ic egitim sistemini de gelistirerek burada defterdar yetistirmeye basladi Bu egitim sisteminin binasi Topkapi Sarayindadir Boylece defterdarlik bir hiyerarsik devlet gorevi oldu ve defterdarlar hiyerarsisi icinde en ust defterdar seviyesi basdefterdarlik idi Eyaletlerde de defterdarlar bulunup bunlar mukataa adi verilen vergi birimleri ile maden ve tuzla turu isletmelerin elde ettigi gelirleri merkeze transfer etmek ve bunun muhasebesini yapmakla gorevliydiler Osmanli devletinde 14 yuzyilda itibaren devlet merkezinde tek bir defterdar bulunmakta iken devlet arazisi buyudukce merkezi defterdar adedi 3 e kadar defterdar cikmisti Ama yine tek bir basdefterdar bulunmustur Ozellikle 17 yuzyildan itibaren Rumeli Deferdari veya sikk i evvel defterdari basdefterdar olarak en ust seviyeye gecmistir 1783 ten itibaren Hazine i Amire ile birlikte birkac daha hazine kuruldu ve bunlar icin de ayri merkezi deftedar tayin edilmeye baslandi Fakat tek Hazine i Amire nin tek defter tutucusu olarak tek bir merkezi devlet basdeftardari bulundugu kabul edilmis idi II Mahmut doneminde devlet memurlari reformlari yapilmakta iken devletin en yuksek maliye gorevlisi olarak Basdefterdar unvani ortadan kaldirildi 28 Subat 1838 tarihli bir ferman ile Hazine i Amire ve Mansure Hazinesi birlestirilip kuruldu ve bu nazirlikta en yuksek maliye gorevlisi Maliye Naziri olarak isimlendirildi Hukumdarlar itibariyla basdefterdarlar listesiSultan II Mehmed Titrek Sinan Celebi 1452 1459 Hekim Yakup Pasa 1459 Osman Celebi 1461 Fenarizade Ahmed Celebi 1474 1479 Nureddin Hamza ibni Ali Efendi Leys Celebi 1479 1482 1 kez Sultan II Bayezid Feylezofzade Ahmed Celebi 1482 1485 Isa Fakih 1485 1486 Nureddin Hamza Ibn i Ali Efendi Leys Celebi 1486 1492 2 kez Cenderecizade Candarli Semseddin 1492 1495 Nureddin Hamza Ibn i Ali Efendi Leys Celebi 1495 1499 3 kez Ahmed Celebi 1499 1501 Huseyin Celebi 1501 1502 Taci Bey 1502 Nureddin Hamza Ibn i Ali Efendi Leys Celebi 1502 1504 4 kez Cezerizade Koca Kasim Safi Celebi 1504 Husameddin Celebi 1511 Piri Mehmed Celebi 1511 I Selim Piri Mehmed Celebi 1512 1520 Onceki sultan saltanatindan devam Semsi Bey Pasa 1514 1516 Iskender Celebi 1516 1517 Comlekcizade Kemalettin Celebi 1517 1518 Hocazade Mehmed Celebi 1518 1519 Abdulkerimzade Abdulvahhab Hayali Celebi 1519 Cezerizade Koca Kasim Safi Celebi Pasa 1519 2 kez Ahmed Celebi 1519 1520 2 kezKanuni Sultan Suleyman Ahmed Celebi 1520 1521 Onceki sultan saltanatindan devam Mehmed Celebi 1521 1525 Abdulselam Celebi 1525 Iskender Celebi 1525 Mart 1535 4 Mustafa Celebi 1534 1536 Ramazanzade Yesilce Mehmed Celebi 1536 1537 Nazli Mahmud Celebi 1537 1542 Ibrahim Celebi Pasa 1542 1544 Nazli Mahmud Celebi 1544 1546 2 kez Sinan Celebi Pasa 1546 1548 Civizade Abdullah Abdi Celebi 1548 1553 Lutfi Bey Celebi 1553 1556 Hasan Celebi 1556 1557 Muytab zade Ahmed Celebi 1557 Egri Abdizade Mehmed Bey Celebi 1557 1561 Baba Nakkaszade Dervis Celebi 1561 1562 Murad Celebi 1562 1566 II Selim Murad Celebi 1566 Onceki sultan saltanatindan devam Ebu l fazl Mehmed Celebi 1566 1569 Baba Nakkas zade Dervis Celebi 1569 1573 2 kez Lalei izar Lalezarzade Lalelizade Mehmed Celebi 1573 1574 III Murad Kara Uveys Pasa 1574 1578 Lale i izar Lalezar zade Laleli zade Mehmed Celebi 1578 1581 2 kez Kara Uveys Pasa 1581 1582 2 kez Okcu zade Mehmed Pasa 1582 Haci Ibrahim Efendi Pasa 1582 1583 Mahmud Efendi Celebi 1583 1585 Husrev Bey 1585 Burhaneddin Efendi Pasa 1585 1586 Kara Uveys Pasa 1586 1587 3 kez Ramazan Efendi Pasa 1587 Haci Ibrahim Efendi Pasa 1587 1588 Ramazan Efendi Pasa 1588 2 kez Mahmud Efendi Celebi 1588 1589 2 kez Serif Seyyid Emir Mehmed Efendi Pasa 1589 1593 Haci Ibrahim Efendi Pasa 1593 1594 Nuh Pasa 1594 1595 III Mehmed Bas Hasan Efendi Pasa 1595 Serif Seyyid Emir Mehmed Efendi Pasa 1595 2 kez Mezbeleturpu Mahmud Efendi Pasa 1595 1596 Haci Ibrahim Pasha 1596 Ali Cavus Efendi 1596 1597 Tophaneli Mahmud Efendi Pasa 1597 Ali Cavus Efendi 1597 Tophaneli Mahmud Efendi Pasa 1597 1598 2 kez Tezkirecizade Mahmud Pasa 1598 1599 Burhaneddin Pasa 1599 1600 Tophaneli Mahmud Efendi Pasha 1600 1603 3 kez I Ahmed Tophaneli Mahmud Efendi Pasa 1603 Onceki sultan saltanatindan devam Musa Celebi zade Mehmed Pasa 1603 1604 Hafiz Mahmud Efendi 1604 1605 Tophaneli Mahmud Efendi Pasa 1605 1606 4 kez Etmekci Ekmekci zade Ahmed Pasa 1606 1613 Lanka zade Mustafa Efendi 1614 1615 Abdulbaki Baki Efendi Pasa 1614 1615 Lanka zade Mustafa Efendi 1615 1616 2 kez Rizeli Hasan Pasa 1617 I Mustafa 1 kez Rizeli Hasan Pasa 1618 Onceki sultan saltanatindan devam Yahnikapan Abdulkerim Efendi Pasa 1618 II Osman Yahnikapan Abdulkerim Efendi Pasa 1619 Onceki sultan saltanatindan devam Rizeli Hasan Pasa 1620 1621 2 kez Abdulbaki Baki Pasa 1621 1622 2 kez I Mustafa 2 kez Rizeli Hasan Pasa 1622 1624 3 kez IV Murad Abdulbaki Baki Pasa 1624 1625 3 kez Yahnikapan Abdulkerim Pasa 1625 2 kez Ebubekir Efendi Pasha 1625 Omer Pasa 1625 1626 Ebubekir Pasa 1626 1629 2 kez Softa Mustafa Pasa 1629 1632 Huseyin Efendi 1632 Prevezeli Mustafa Pasa 1632 1633 Mostarli Ibrahim Pasa 1633 1636 Sofu Mehmed Pasa 1636 1639 Defterdarzade Ibrahim Pasa 1639 Kaynakca a b 1994 3 Maliye Teskilati Tarihcesi ve Mevzuati Ankara T C Maliye Bakanligi 1994 say 5 1994 3 Tarihce i Defterdarlik T C Maliye Bakanligi Turkish Ministry of Finance 1 17 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2007 01 15 Ayrica bakinizOsmanli Maliye Nazirlari listesiDis baglantilar