Palet veya yürüyüş takımı, birden fazla sıralı tekerlek ya da çarklar ile bunların çevresine gerili bir kayıştan oluşan taşıt hareket düzeneğidir. Kayışın yere temas eden yüzeyinin tek bir tekerlekten çok daha büyük olması çok düşük yüzey basıncıyla birlikte yere daha iyi ağırlık aktarımı sağlar, bu sayede paletli bir taşıtın yumuşak yüzeylere saplanıp batma riski tekerlekli taşıta göre çok daha azdır.
Bir buldozerin yürüyüş takımı.
Modern paletlerin kayışları tank, zırhlı araç ve ağır iş makineleri uygulamaları için birbirlerine oynar mafsallarla bağlanan çelik plakalardan veya çoğunlukla traktör ve biçerdöver gibi tarım araçları uygulamaları için çelik tellerle desteklenmiş sert ve dayanıklı lastikten yapılabilir. Çelik plakalardan yapılan kayışlar aşınmaya ve hasara lastik paletten veya tekerlekten daha dayanıklıdır, ancak sık döşeli yüzeylerde sürekli kullanımda zarar görebileceğinden her bir çelik plakanın üzerine lastik pabuçlar takılabilmektedir. Bununla birlikte paletler yürüyüş hasarını minimize etmek için taşıt ağırlığı yürüyüş takımının tekerlekleri arasında paylaştırılacak şekilde tasarlanır, bu sayede çok ağır taşıtların bozuk ve engebeli yol yüzeylerinde bile düz bir demiryolu hattında seyreden bir tren gibi yürüyebilmesi sağlanır.
İlk dayanıklı yürüyüş takımı tasarımı 1904 yılında Hornsby & Sons Ltd. tarafından tanıtılmış ve Caterpillar Inc. firması tarafından Birinci Dünya Savaşı'nda tank tasarımında öne çıkmış olmasına rağmen, palet fikrinin ilk defa 1830'lu yıllarda öne sürüldüğü söylenebilir. Bugün paletler tank, zırhlı personel taşıtı, traktör, biçerdöver, buldozer ve ekskavatör gibi ağır taşıtlarda tercih edilmektedir.
Palet bileşenleri ve mekaniği
Palet bileşenleri: (1) arka cer dişlisi, (2) palet kayışı, (3) askı kasnakları, (4) ön cer dişlisi, (5) bojiler, (6) avara kasnak. Ok yönü taşıtın önünü işaret eder.
Modern taşıtlarda kullanılan paletler beş ayrı bileşenden oluşur. Bu parçaların taşıt üzerindeki konumları, adetleri ve boyutlandırmaları tamamıyla taşıtın tasarımına bağlı olarak değişir.
Tiger I tankının cer dişlisi.Cer dişlisi, palete tahriki ileten dişli çarktır. Taşıtın arkasında veya önünde bulunabilir. Cer dişlisi, palet zincirinin temas edilen plakalarıyla kavraşarak hareketi palet kayışına aktarır, burada cer dişlisinin dönel hareketi palet kayışı üzerinde doğrusal harekete dönüşür ve taşıtın doğrusal hareketi sağlanmış olur. Paletli taşıtta istenen hızın elde edilmesinde cer dişlisinin tasarımı önemli parametrelerden biridir. Yüksek hız istenen palet tasarımlarında cer dişlisinin olabildiğince küçük çapta ve hafif olması istenir. Paletli taşıtların final hız redüksiyonu genelde bir cer dişlisi üzerinden yapılabilmektedir.
Palet kayışı veya zinciri, cer dişlisinden aldığı tahriki yol yüzeyine aktaran kapalı döngü şeklinde bir düzenektir. Palet zincirini oluşturan plakalar (baklalar), yürüyüş takımının tekerlekleri ve dişlilerinin arasından geçirilip uçları kilitlenebilir mafsallarla bağlanarak kapalı ve gergin bir palet zinciri oluşturulur. Plakalı tip paletlerin plakaları genelde yüksek dayanım, sertlik ve aşınmaya karşı dayanıklılık için mangan alaşımlı çelikten imal edilir. Burada yürüyüş takımının tasarımı ve montaj usulü, taşıtın kullanılacağı yere göre değişmektedir. Askeri taşıt uygulamalarında, taşıtın dahil olan palet zinciri yüksek hızlarda yürüyüş için düşük atalete sahip olacak şekilde tasarlanır. Tarım uygulamalarındaysa, bunun tam aksi olarak yaylanmayan kütlenin daha fazla olması istenir ve daha ağır ve rijit palet kayışları tercih edilir.
Askı kasnakları, palet kayışının üst kısmının asılı kalmasını sağlayan dışı dolma lastikle çevrili döner elemanlardır.
Yol tekerlekleri, paletin yer yüzeyiyle temasını sağlayan dışı dolma lastikle çevrili döner elemanlardır. Bazı taşıtlarda daha küçük yol tekerlekleriyle daha iyi bir ağırlık aktarımı elde etmek için, tekerlekler demiryolu araçlarındakine benzer bir bojiye monte edilerek düşey hareketlerinin birbiriyle bağımlı olması sağlanır. Taşıtın bir seyir yüksekliğinde tutularak yaylanması için her bir tekerlek veya boji, taşıt gövdesine süspansiyon sistemleriyle bağlanır. Uygulamalara göre paletli taşıtlarda,
Burulma çubuklu süspansiyon sistemleri kullanılabilmektedir.
Bazı tank tasarımlarında paletin kopması veya tekerlek ve dişlilerden sıyrılması ihtimaline karşı yol tekerleklerine de tahrik verilmesi düşünülmüş ve uygulanmıştır. Bunlardan Walter Christie tasarımı İngiliz Crusader ve Sovyet BT tanklarında cer dişlisi, 1:1 redüksiyonda olmak üzere, bisiklettekine benzer bir zincir dişli düzeneğiyle en arkadaki yol tekerleğine bağlanabilmektedir. Taşıt, palet zincirleri çıkarılmış ve tekerleğe tahrik verilmiş haldeyken öndeki yol tekerleklerine bağlı direksiyon sistemiyle yönlendirilir. Sovyet tank prototipinde ise Christie tasarımından farklı olarak iç içe geçmiş tüm yol tekerleklerine tahrik verilmesi planlanmıştır. Alman Panther ve Tiger tanklarında, motosiklette ve yarı paletli araçlarda yol tekerlekleri, birbirlerine iç içe geçmiş ve atlamalı bir şekilde dizilmiş olup enine torsiyon çubuklu süspansiyon sistemi kullanılmıştır. Bu tasarımda amaç daha az parça aşınması, yerle daha fazla temas yüzeyinin elde edilmesiyle daha sarsıntısız yürüyüş ve daha yüksek taşıma kapasitesi elde etmektir.
Avara kasnak, paletin dönüş boyunca istenen gerginlikte kalmasını ve palet zincirinin bir kapalı döngü gibi dönmesini sağlayan döner elemandır. M22 Locust, M110, gibi bazı taşıtlarda en uçtaki yol tekerlekleri aynı zamanda avara kasnak görevi görebilmektedir.
Paletli taşıtları yönlendirme
İngiliz Centurion tankının vites dişlileri, diferansiyel ve fren sisteminden oluşan dişli kutusu. Arka planda tankın motoru yer almaktadır.
Modern tam paletli taşıtların yönlendirilmesi, paletteki cer dişlilerine düşen döndürme momentinin sınırlandırılmasıyla sağlanır. Diferansiyelle yönlendirme adı verilen bu teknikte, diferansiyel çıkış milleri üzerinde yer alan fren sistemi aynı zamanda direksiyon görevi de görmektedir. Sürücü, fren sistemini sol ve sağ elde olmak üzere iki adet levye, direksiyon simidi veya joystick ile kontrol edebilir. Paletli taşıtın bir cer dişlisine fren kuvveti uygulanarak diğer dişliden daha az moment verildiğinde, taşıt momenti daha az olan cer dişlisi doğrultusunda dönüş yapmaya zorlanacaktır, bu yönlendirme tekniğinde taşıtın dönüş yarıçapı uygulanan fren kuvvetine bağlı olarak değişkendir. Bir cer dişlisinin momenti tam fren yapılarak sıfırlanır ve sadece diğer cer dişlisine moment verilirse taşıt minimum yarıçapta dönüş yapacaktır. Bazı paletli taşıtların vites kutuları, her iki palete eşit ama zıt moment verilerek taşıtın bulunduğu yerde nokta dönüşü yapabilmesi için sol ve sağda ayrı dişli setleri bulunduracak şekilde tasarlanmaktadır.
Bununla birlikte yarı paletli taşıtların yönlendirilmesi yine ön tekerleklerin direksiyon sistemiyle yapılmakta olup, yürüyüş takımlarında diferansiyel haricinde dönüşe yardımcı olacak ek bir fren veya kavrama sistemi kullanılmayabilir.
^"Invention of the Caterpillar Track: Frank Beamond and his Patents" (PDF). 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.
^. 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020.
^. 1 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Palet veya yuruyus takimi birden fazla sirali tekerlek ya da carklar ile bunlarin cevresine gerili bir kayistan olusan tasit hareket duzenegidir Kayisin yere temas eden yuzeyinin tek bir tekerlekten cok daha buyuk olmasi cok dusuk yuzey basinciyla birlikte yere daha iyi agirlik aktarimi saglar bu sayede paletli bir tasitin yumusak yuzeylere saplanip batma riski tekerlekli tasita gore cok daha azdir Bir buldozerin yuruyus takimi Modern paletlerin kayislari tank zirhli arac ve agir is makineleri uygulamalari icin birbirlerine oynar mafsallarla baglanan celik plakalardan veya cogunlukla traktor ve bicerdover gibi tarim araclari uygulamalari icin celik tellerle desteklenmis sert ve dayanikli lastikten yapilabilir Celik plakalardan yapilan kayislar asinmaya ve hasara lastik paletten veya tekerlekten daha dayaniklidir ancak sik doseli yuzeylerde surekli kullanimda zarar gorebileceginden her bir celik plakanin uzerine lastik pabuclar takilabilmektedir Bununla birlikte paletler yuruyus hasarini minimize etmek icin tasit agirligi yuruyus takiminin tekerlekleri arasinda paylastirilacak sekilde tasarlanir bu sayede cok agir tasitlarin bozuk ve engebeli yol yuzeylerinde bile duz bir demiryolu hattinda seyreden bir tren gibi yuruyebilmesi saglanir Ilk dayanikli yuruyus takimi tasarimi 1904 yilinda Hornsby amp Sons Ltd tarafindan tanitilmis ve Caterpillar Inc firmasi tarafindan Birinci Dunya Savasi nda tank tasariminda one cikmis olmasina ragmen palet fikrinin ilk defa 1830 lu yillarda one suruldugu soylenebilir Bugun paletler tank zirhli personel tasiti traktor bicerdover buldozer ve ekskavator gibi agir tasitlarda tercih edilmektedir Palet bilesenleri ve mekanigiPalet bilesenleri 1 arka cer dislisi 2 palet kayisi 3 aski kasnaklari 4 on cer dislisi 5 bojiler 6 avara kasnak Ok yonu tasitin onunu isaret eder Modern tasitlarda kullanilan paletler bes ayri bilesenden olusur Bu parcalarin tasit uzerindeki konumlari adetleri ve boyutlandirmalari tamamiyla tasitin tasarimina bagli olarak degisir Tiger I tankinin cer dislisi Cer dislisi palete tahriki ileten disli carktir Tasitin arkasinda veya onunde bulunabilir Cer dislisi palet zincirinin temas edilen plakalariyla kavrasarak hareketi palet kayisina aktarir burada cer dislisinin donel hareketi palet kayisi uzerinde dogrusal harekete donusur ve tasitin dogrusal hareketi saglanmis olur Paletli tasitta istenen hizin elde edilmesinde cer dislisinin tasarimi onemli parametrelerden biridir Yuksek hiz istenen palet tasarimlarinda cer dislisinin olabildigince kucuk capta ve hafif olmasi istenir Paletli tasitlarin final hiz reduksiyonu genelde bir cer dislisi uzerinden yapilabilmektedir Palet kayisi veya zinciri cer dislisinden aldigi tahriki yol yuzeyine aktaran kapali dongu seklinde bir duzenektir Palet zincirini olusturan plakalar baklalar yuruyus takiminin tekerlekleri ve dislilerinin arasindan gecirilip uclari kilitlenebilir mafsallarla baglanarak kapali ve gergin bir palet zinciri olusturulur Plakali tip paletlerin plakalari genelde yuksek dayanim sertlik ve asinmaya karsi dayaniklilik icin mangan alasimli celikten imal edilir Burada yuruyus takiminin tasarimi ve montaj usulu tasitin kullanilacagi yere gore degismektedir Askeri tasit uygulamalarinda tasitin dahil olan palet zinciri yuksek hizlarda yuruyus icin dusuk atalete sahip olacak sekilde tasarlanir Tarim uygulamalarindaysa bunun tam aksi olarak yaylanmayan kutlenin daha fazla olmasi istenir ve daha agir ve rijit palet kayislari tercih edilir Aski kasnaklari palet kayisinin ust kisminin asili kalmasini saglayan disi dolma lastikle cevrili doner elemanlardir Yol tekerlekleri paletin yer yuzeyiyle temasini saglayan disi dolma lastikle cevrili doner elemanlardir Bazi tasitlarda daha kucuk yol tekerlekleriyle daha iyi bir agirlik aktarimi elde etmek icin tekerlekler demiryolu araclarindakine benzer bir bojiye monte edilerek dusey hareketlerinin birbiriyle bagimli olmasi saglanir Tasitin bir seyir yuksekliginde tutularak yaylanmasi icin her bir tekerlek veya boji tasit govdesine suspansiyon sistemleriyle baglanir Uygulamalara gore paletli tasitlarda Yaprak yayli Dirsekli krank Bell crank Dikey veya yatay sarmalli Hidropnomatik Burulma cubuklu suspansiyon sistemleri kullanilabilmektedir Bazi tank tasarimlarinda paletin kopmasi veya tekerlek ve dislilerden siyrilmasi ihtimaline karsi yol tekerleklerine de tahrik verilmesi dusunulmus ve uygulanmistir Bunlardan Walter Christie tasarimi Ingiliz Crusader ve Sovyet BT tanklarinda cer dislisi 1 1 reduksiyonda olmak uzere bisiklettekine benzer bir zincir disli duzenegiyle en arkadaki yol tekerlegine baglanabilmektedir Tasit palet zincirleri cikarilmis ve tekerlege tahrik verilmis haldeyken ondeki yol tekerleklerine bagli direksiyon sistemiyle yonlendirilir Sovyet tank prototipinde ise Christie tasarimindan farkli olarak ic ice gecmis tum yol tekerleklerine tahrik verilmesi planlanmistir Alman Panther ve Tiger tanklarinda motosiklette ve yari paletli araclarda yol tekerlekleri birbirlerine ic ice gecmis ve atlamali bir sekilde dizilmis olup enine torsiyon cubuklu suspansiyon sistemi kullanilmistir Bu tasarimda amac daha az parca asinmasi yerle daha fazla temas yuzeyinin elde edilmesiyle daha sarsintisiz yuruyus ve daha yuksek tasima kapasitesi elde etmektir Avara kasnak paletin donus boyunca istenen gerginlikte kalmasini ve palet zincirinin bir kapali dongu gibi donmesini saglayan doner elemandir M22 Locust M110 gibi bazi tasitlarda en uctaki yol tekerlekleri ayni zamanda avara kasnak gorevi gorebilmektedir Paletli tasitlari yonlendirme Ingiliz Centurion tankinin vites dislileri diferansiyel ve fren sisteminden olusan disli kutusu Arka planda tankin motoru yer almaktadir Modern tam paletli tasitlarin yonlendirilmesi paletteki cer dislilerine dusen dondurme momentinin sinirlandirilmasiyla saglanir Diferansiyelle yonlendirme adi verilen bu teknikte diferansiyel cikis milleri uzerinde yer alan fren sistemi ayni zamanda direksiyon gorevi de gormektedir Surucu fren sistemini sol ve sag elde olmak uzere iki adet levye direksiyon simidi veya joystick ile kontrol edebilir Paletli tasitin bir cer dislisine fren kuvveti uygulanarak diger disliden daha az moment verildiginde tasit momenti daha az olan cer dislisi dogrultusunda donus yapmaya zorlanacaktir bu yonlendirme tekniginde tasitin donus yaricapi uygulanan fren kuvvetine bagli olarak degiskendir Bir cer dislisinin momenti tam fren yapilarak sifirlanir ve sadece diger cer dislisine moment verilirse tasit minimum yaricapta donus yapacaktir Bazi paletli tasitlarin vites kutulari her iki palete esit ama zit moment verilerek tasitin bulundugu yerde nokta donusu yapabilmesi icin sol ve sagda ayri disli setleri bulunduracak sekilde tasarlanmaktadir Bununla birlikte yari paletli tasitlarin yonlendirilmesi yine on tekerleklerin direksiyon sistemiyle yapilmakta olup yuruyus takimlarinda diferansiyel haricinde donuse yardimci olacak ek bir fren veya kavrama sistemi kullanilmayabilir Resim galerisiPaletli Tasitlar 1904 Hornsby amp Sons paletli traktor modeli Challenger MT765B tarim traktoru buldozer Alman Sd Kfz 251 yari paletli tasit Amerikan M60 tanki B 36 Peacemaker ucaginda inis takimi uygulamasi paletli personel tasima araci Palet Bilesenleri Fransiz Leclerc tankinin arkasinda yer alan cer dislisi Leclerc tankinin paleti ve bojileri Amerikan M1 Abrams tankinin palet plakalari uzerinde yeni ve asinmis lastik pabuclari Caterpillar D9 buldozerinde cer dislisi paletin ust kisminda yuksekte avara kasnak ve bojiler altta olacak sekilde konumlandirilmistir Tiger I tankinin atlamali ve ic ice gecmis bojileri Sd Kfz 11 yari paletli tasitlarinin diferansiyel torsiyon cubuklu ic ice gecmis bojileri ve lastik pabuclu palet zincirleri Ayrica bakinizYari paletliKaynakca Invention of the Caterpillar Track Frank Beamond and his Patents PDF 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Aralik 2014 15 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2020 1 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2020
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
