Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Peşkir, büyük mendil biçiminde pamuk veya keten kumaştan yapılan bez veya ince, geniş havlu.
Genellikle iki dar ucu bordürle bezelidir. El, yüz yıkarken öne tutularak ıslanmaktan korumak için; elleri ve yüzü yıkadıktan sonra kurulamak için kullanılır veya sofrada yemek peçetesi işlevi görürdü.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde peşkirler, genellikle yemek peçetesi olarak kullanılmıştır. İşlemeli peşkir günümüzde yerini, el havlusuna veya kağıt peçetelere bırakmıştır. Günümüzde müzelerde, antikacılarda, sandıklarda ve özel koleksiyonlarda karşımıza çıkan peşkirler üzerine çeşitli iğne teknikleriyle yapılan bezemeleri nedeniyle bir kültür varlığı olarak değerlendirilir.
Kökeni
Farsça'da "piş" (ön) ve "gir" (tutulan) kelimelerinden oluşan "pişgir" (öne tutulan şey) kelimesinden Türkçeye geçmiştir. İlk olarak peşkir kelimesine Anadolu Selçuklu dönemi kaynaklarında rastlanır. Kelime Türkçeden Yunanca, Bulgarca, Sırpça ve Rumcaya da geçmiştir Osmanlı'nın hakim olduğu özellikle Balkan coğrafyasında günümüzde halen havlu anlamında da kullanılmaktadır.
İşlevi
Peşkirin iki önemli farklı kullanım alanı vardır: Birisi elleri ve yüzü yıkadıktan sonra kurulamak; diğeri yemek sofrasında dize sererek elleri silmek için kullanmak. Bu işlevlerinin dışında bazı bölgelerde büyük ve geniş olması nedeniyle bir nevi mutfak önlüğü şeklinde de kullanılmıştır. Peşkir sofraya getirilen sıcak çanak ve tencerelerin taşınmasında da kullanılmaktaydı. Ayrıca yemekten keyif alındığını göstermek için yemek sonrasındaki kahve ikramında omuza atılması da adettendi. Seyyar satıcıların da omuzlarında peşkirle gezdikleri bilinmektedir.
Osmanlı imparatorluğu'nda peşkirin sofra adet ve geleneklerinde çok işlevsel bir önemi vardı. Yer sofrasında bağdaş kurup oturduktan sonra peçete gibi dizlerin üzerine yerleştirilirdi. Halk arasında bir ya da en fazla üç kişinin kullanabildiği dokumalara peşkir, 12 kişinin aynı anda sofrada kullanabildiği dokumalara ise peşkir dolamaları denmiştir. Sarayda sırma, renkli ibrişim ve ipliklerle gergeflerde işlenen çok süslü peşkirler kullanılmıştır. Saraydaki havluların temizliğine bakan görevliye "Peşkir Ağası" veya "Peşgir Gulamı" denilmekteydi. Peşkir ağalığı ve ona bağlı peşkircilik işleri 1833 senesine kadar varlığını sürdürdü.
Peşkir, evliliklerde kız evinin düğün davetiyesi olarak gönderilir, gelinin eşinin akrabalarına yaptığı nezaket ziyaretinde hediye bohçasına peşkir konur, yeni gelin, yeni güvey ve genç çiftler için özel olarak ömür boyu beraberliklerin devamını simgeleyen çift kişilik gelin-güvey peşkiri dokunurdu.
Yapımı
Peşkir, dokunması için özel olarak düzenlenen tezgâhlarda, pamuk, keten gibi yapılacağı türdeki kumaşın ipliklerinin dokunmasıyla hazırlanır. Süslenmesi için sırma ve sim gibi malzemeler de kullanılabilir. Özellikle gibi yörelere özgü kumaştan da üretilmekteydi.
Argo kullanımı
Peşkir kelimesinin argodaki kullanımı ise tuvalette veya hamamda kurulanma işlerine atıfla yapılır ve "ibrikçi" ifadesi gibi "peşkirci" veya "peşkir tutucu" ifadeleri bu bağlamda hakaretamiz biçimde de kullanılır. Bazı iskambil oyunlarında "el almaz" tabir edilen oyun şeklini ifade için de kullanılır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Özkoca, Begül; Ölmez, Filiz Nurhan (10 Ekim 2014). "Isparta Müzesi Envanterinde Bulunan Cumhuriyet Dönemine Ait El İşlemeli Peşkirler". ARIŞ (İngilizce) (10): 34-41. doi:10.34242/akmbaris.2019.59. ISSN 1301-255X.
- ^ Sönmez, Kezban; Yılmaz, Hale Avcı (2020). . Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2017.
- ^ "Hürriyet - Peşkirden kâğıt peçeteye - 24 Mayıs 2006". 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2017.
- ^ "Mehmet Yaşin - Rakı, kebapla da balıkla da içilmez". 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2017.
- ^ Küçükkurt, Ülkü (2018). . Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ "Sabah - Peşkir ve nezaket - 11 Ocak 2001". 7 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2017.
- ^ Sökmen, Sultan; Çelik, Betül C. (2018). . Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergis. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ Milliyet - "Peşkir" Kadınların Elinde Yeniden Hayat Buluyor - 13 Kasım 2016
Dış bağlantılar
- Peşkir Dokuma 14 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Peskir buyuk mendil biciminde pamuk veya keten kumastan yapilan bez veya ince genis havlu Islemeli peskir Cankiri Muzesi Genellikle iki dar ucu bordurle bezelidir El yuz yikarken one tutularak islanmaktan korumak icin elleri ve yuzu yikadiktan sonra kurulamak icin kullanilir veya sofrada yemek pecetesi islevi gorurdu Osmanli Imparatorlugu doneminde peskirler genellikle yemek pecetesi olarak kullanilmistir Islemeli peskir gunumuzde yerini el havlusuna veya kagit pecetelere birakmistir Gunumuzde muzelerde antikacilarda sandiklarda ve ozel koleksiyonlarda karsimiza cikan peskirler uzerine cesitli igne teknikleriyle yapilan bezemeleri nedeniyle bir kultur varligi olarak degerlendirilir KokeniFarsca da pis on ve gir tutulan kelimelerinden olusan pisgir one tutulan sey kelimesinden Turkceye gecmistir Ilk olarak peskir kelimesine Anadolu Selcuklu donemi kaynaklarinda rastlanir Kelime Turkceden Yunanca Bulgarca Sirpca ve Rumcaya da gecmistir Osmanli nin hakim oldugu ozellikle Balkan cografyasinda gunumuzde halen havlu anlaminda da kullanilmaktadir IsleviPeskir 19 yy Peskirin iki onemli farkli kullanim alani vardir Birisi elleri ve yuzu yikadiktan sonra kurulamak digeri yemek sofrasinda dize sererek elleri silmek icin kullanmak Bu islevlerinin disinda bazi bolgelerde buyuk ve genis olmasi nedeniyle bir nevi mutfak onlugu seklinde de kullanilmistir Peskir sofraya getirilen sicak canak ve tencerelerin tasinmasinda da kullanilmaktaydi Ayrica yemekten keyif alindigini gostermek icin yemek sonrasindaki kahve ikraminda omuza atilmasi da adettendi Seyyar saticilarin da omuzlarinda peskirle gezdikleri bilinmektedir Osmanli imparatorlugu nda peskirin sofra adet ve geleneklerinde cok islevsel bir onemi vardi Yer sofrasinda bagdas kurup oturduktan sonra pecete gibi dizlerin uzerine yerlestirilirdi Halk arasinda bir ya da en fazla uc kisinin kullanabildigi dokumalara peskir 12 kisinin ayni anda sofrada kullanabildigi dokumalara ise peskir dolamalari denmistir Sarayda sirma renkli ibrisim ve ipliklerle gergeflerde islenen cok suslu peskirler kullanilmistir Saraydaki havlularin temizligine bakan gorevliye Peskir Agasi veya Pesgir Gulami denilmekteydi Peskir agaligi ve ona bagli peskircilik isleri 1833 senesine kadar varligini surdurdu Peskir evliliklerde kiz evinin dugun davetiyesi olarak gonderilir gelinin esinin akrabalarina yaptigi nezaket ziyaretinde hediye bohcasina peskir konur yeni gelin yeni guvey ve genc ciftler icin ozel olarak omur boyu beraberliklerin devamini simgeleyen cift kisilik gelin guvey peskiri dokunurdu YapimiPeskir dokunmasi icin ozel olarak duzenlenen tezgahlarda pamuk keten gibi yapilacagi turdeki kumasin ipliklerinin dokunmasiyla hazirlanir Suslenmesi icin sirma ve sim gibi malzemeler de kullanilabilir Ozellikle gibi yorelere ozgu kumastan da uretilmekteydi Argo kullanimiPeskir kelimesinin argodaki kullanimi ise tuvalette veya hamamda kurulanma islerine atifla yapilir ve ibrikci ifadesi gibi peskirci veya peskir tutucu ifadeleri bu baglamda hakaretamiz bicimde de kullanilir Bazi iskambil oyunlarinda el almaz tabir edilen oyun seklini ifade icin de kullanilir Ayrica bakinizHavlu Pecete MendilKaynakca a b Ozkoca Begul Olmez Filiz Nurhan 10 Ekim 2014 Isparta Muzesi Envanterinde Bulunan Cumhuriyet Donemine Ait El Islemeli Peskirler ARIS Ingilizce 10 34 41 doi 10 34242 akmbaris 2019 59 ISSN 1301 255X Sonmez Kezban Yilmaz Hale Avci 2020 Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 9 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF 12 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2017 Hurriyet Peskirden kagit peceteye 24 Mayis 2006 28 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2017 Mehmet Yasin Raki kebapla da balikla da icilmez 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2017 Kucukkurt Ulku 2018 Al Farabi Uluslararasi Sosyal Bilimler Dergisi 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2021 Sabah Peskir ve nezaket 11 Ocak 2001 7 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2017 Sokmen Sultan Celik Betul C 2018 Anemon Mus Alparslan Universitesi Sosyal Bilimler Dergis 14 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2021 Milliyet Peskir Kadinlarin Elinde Yeniden Hayat Buluyor 13 Kasim 2016Dis baglantilarPeskir Dokuma 14 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde