Pergamon (Grekçe: Πέργαμον), günümüzde İzmir iline bağlı Bergama ilçesinin merkezinin yerinde kurulu antik kentin adıdır. Pergamon, eski çağlarda Misya bölgesinin önemli merkezlerinden biriydi. MÖ 282-133 arasında da Pergamon Krallığı'nın başkentiydi. Pergamon adı, bir söylence kahramanı olan Pergamos'tan gelir. Pergamos'un, Teuthrania kralını öldürdükten sonra kenti ele geçirdiği ve kendi adını verdiği sanılır. Başka bir söylenceye göre de Teuthrania Kralı Grynos savaşta 'tan yardım istemiş, zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon, ötekine de Gryneion adını vermiştir.
UNESCO Dünya Mirası | |
---|---|
Konum | Türkiye |
(Kriter) | Kültürel: i, ii, iii, iv, vi |
Referans | 1457 |
Tescil | 2014 (38. oturum) |
Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
Koordinatlar | 39°7′33″K 27°10′48″D / 39.12583°K 27.18000°D |
Yazılı belgelerde Pergamon'dan ilk kez MÖ 4. yüzyılın başlarında söz edilir. Kent daha sonra Pergamon Krallığı'nın başkenti oldu. Bu dönemde saray, tapınak, tiyatro gibi yapılarla yapıldı, kent kule ve surlarla çevrildi. Pergamon, krallığın Roma'ya bağlanmasından sonra da Batı Anadolu'nun sayılı kentlerinden biri olarak kaldı.
Eski kentin kalıntılarını, 1870'lerde Batı Anadolu'da demiryolu döşenmesinde çalışan Alman mühendis Carl Humann buldu. Pergamon'da ilk araştırma ve kazı çalışmalarına da 1878'de başlandı. Kazılar ve onarım çalışmaları günümüzde de sürmektedir.
2011'de UNESCO tarafından (Dünya Mirası Geçici Listesi)'ne dahil edilen Pergamon, 2014'te ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.
Yerleşim
Pergamon bir tepe yerleşimidir. Kentteki şehircilik anlayışı, büyük ölçüde topografik zorunluluktan kaynaklanan bir kent düzeninin form ve planlama bakımından eşsiz bir örneğini oluşturmaktadır. Pergamon’da doğal bir düzlüğün olmaması yerleşimin en erken evresinden itibaren arazi teraslaması yapılmak suretiyle yer kazanılmasını gerekli kılmıştır.
Yeri
Pergamon, İzmir'in kuzeyinde, Bakırçay (Kaikos) Vadisi'nde yer alır.Kent günümüzde denizden 30 km içerdedir ve Bergama olarak adlandırılmaktadır. Modern kentin kuzeyinde, akropol veya sitadelin bulunduğu 335 m yüksekliğinde bir dağ üzerindedir.
Konumu ve Çevresel Özellikleri
Pergamon Teuthrania denen verimli Kaikos Vadisi'nde, bu ırmak ve kolları Kestel (Keteios) Çayı ile Bergama (Selinus) Çayı'nın birleştiği yerde konumlanmıştır.
Tarihçe
Makedon kralı Büyük İskender M.Ö. 334 yılında kenti ele geçirdikten sonra kent idaresini oğlu ve karısına bırakır. Büyük İskender ölümünden sonra antik kent bölge yöneticisine kalır. Onun ölümüyle beraber yanında çalışan Attalos Hanedanı'nın kurucusu Filetairos (Philetairos) burada yeni bir krallık kurar. Ölümüyle beraber başa yeğeni olan 1. Eumenes geçer. Döneminde kent sakin bir yaşam sürer. Sonrasında idareyi kuzeni 1. Attalos’a ele alır. 1. Attalos döneminde gelişen ve gücünü Anadolu’ya kabullendiren Pergamon, resmen kurulmuş sayılır. M.Ö. 241 de Pergamon, korunaklı yer, kale anlamına gelir. Krallığını oğlu olarak Attalos Hanedanı'nın dördüncü üyesi olan 2. Eumanes’e bırakır. Şehir en geniş sınırlarına kral 2. Eumenes M.Ö. 197- 159 zamanında ulaşır. Kent'e 200.000 kitaptan oluşan bir kitaplık yaptırır. Kuzu ve keçi derilerinden yapılan parşomen kağıdının geliştirilmesini ve yaygınlaştırılmasını sağlar. Ardından gelen Kral 2. Attalos (M.Ö. 160–M.Ö. 138) ülkenin gelişimini sürdürür. Kral 2. Attalos ölümüyle tahta geçen 3. Attalos dengesiz davranışlarıyla nam salar. Öldüğünde bir varisi olmadığı için şehri Roma İmparatorluğu’na vasiyet eder. M.Ö. 129 yılında şehir Romalıların eline geçerek Pergamon'daki varlığını Roma İmparatorluğu’nun bir parçası olarak sürdürür. Bu süreçte Pergamon Roma İmparatoluğu’nun Asya Eyaleti’nin bir başkenti olmuştur. Romalılar kente Neocore (Mabetler Muhafızı) adını veriler. Pergamon, eski çağlarda Misya bölgesinin önemli merkezlerinden biridir. M.Ö. 282-133 arasında da Pergamon Krallığı'nın başkenti olmuştur. Pergamon adı, bir söylence kahramanı olan Pergamos'tan gelir. Pergamos'un, Teuthrania kralını öldürdükten sonra kenti ele geçirdiği ve kendi adını verdiği sanılır. Başka bir söylenceye göre de Teuthrania Kralı Grynos savaşta Pergamos'tan yardım istemiş ve zaferden sonra iki kent kurdurarak birine, onun onuruna Pergamon, ötekine de Gryneion adını vermiştir. Yazılı belgelerde Pergamon'dan ilk kez M.Ö. 4. yüzyılın başlarında söz edilmektedir. Antik Kent daha sonra Pergamon Krallığı'nın başkenti olmuş ve bu dönemde saray, tapınak, tiyatro gibi yapılar antik kent'e imar edilmiştir. Antik kent kule ve surlarla çevrilidir. Pergamon, krallığın Roma'ya bağlanmasından sonra da Batı Anadolu'nun sayılı kentlerinden biri olarak anılmıştır.
Kalıntılar, Mimari yapılar
Pergamon Akropolü
Pergamon kentinin Akropol'ü (kentin yukarı bölümü), Bakırçayı'nın suladığı ovaya egemen bir tepenin üzerinde yer alır. Büyük bir kale görünümündeki Akropol’ün ana kapısına varmadan solda 'un kalıntıları vardır. Heroon, Antik Yunanistan'da bir kahraman ya da yarı tanrı adına yapılmış ve çevresi sütunlu bir galeriyle çevrili kutsal yerlerin adıydı. Heroon’da, dinsel törenin yapıldığı oda (kült odası) geniş bir ön galerinin arkasındaydı. Heroon’un kuzeyinde Helenistik dönemden kalma bir dizi dükkândan oluşan uzun bir yapı bulunuyordu.
Ayrıca Kentin koruyucusu sayılan akıl ve savaş tanrıçası Athena adına yapılan Athena Tapınağı, antik kent Akropol'ün en önemli mekânıydı. Tiyatro terasının üzerinde bulunan bu tapınak, Dor düzeninde yapılmıştır. Bilimsel araştırma kazılarda gün yüzüne çıkarılan Athena Tapınağı’nın birçok parçası Berlin'e götürülerek aslına uygun biçimde orada yeniden kurulmuştur. Pergamon'da ise yalnızca temelleri kalmıştır.
Athena Tapınağı'nın kuzeyinde dört salonlu bir kütüphane vardı. Burası Helenistik dönemin en büyük kitaplıklarından biriydi. Kütüphanede "Pergamon derisi" olarak adlandırılan parşömen üstüne yazılmış 200 bin kitap bulunduğu bilinmektedir. Romalı asker ve devlet adamı Marcus Antonius, MÖ 41'de kitapların tümünü Mısır Kraliçesi Kleopatra'ya armağan etmiştir.
Antik kent'in önemli yapılarından biri olan Athena Tapınağı’nın güneyindeki bir terasta Zeus Sunağı yer alıyordu. Zeus Sunağı da Athena tapınağı gbi Berlin'e götürülmüş ve onarılarak oradaki Pergamon Müzesi'ne (Pergamon Museum) koyulmuştur. Helenistik dönemi mimarisinin en güzel örneği olan sunağın Pergamon’da yalnızca temelleri kalmıştır. Zeus Sunağı'nın güneyinde kent yapılarından Yukarı Agora bulunur. Agora, güney ve kuzeydoğudan Dor düzeninde sütunlu galerilerle çevriliydi. Agora'da toplanan halk, siyaset ve ticaretle ilgili konuları yönetimle görüşüp konuşuyordu. Agora’nın kuzeybatısında Agora Tapınağı bulunuyordu. Akropol'ün en yüksek yerinde Pergamon krallarının sarayları yükseliyordu. Günümüze bu sarayların yalnızca zemini ve temellerine ulaşılmıştır. Sade görünümlü bu yapılarda odalar sütunlu bir avlu çevresine sıralanıyordu.
Athena Tapınağı'nın batısındaki dik yamaçta, yaklaşık 10 bin kişilik bir tiyatro yer alır. Helenistik dönemde yapılan tiyatronun uçuruma bakan ön tarafı setlerle sağlamlaştırılmıştı. Tiyatronun ahşap bir sahnesi vardı ve bu sahne sökülüp takılabilecek biçimde yapılmıştı.
Akropol’ün bir başka tapınağı olan Dionysos Tapınağı, tiyatro terasının kuzeyindeydi. 25 basamakla çıkılan bir podyum üzerinde bulunan tapınağın yalnız ön yüzünde sütunlar vardı.
Orta Kent
Bugün Orta Kent denilen yerleşme, eski Pergamon kentinin bir başka bölümüydü. Kentin yukarı bölümü Akropol’de, daha çok kral ailesi ile yöneticiler, aydınlar ve komutanlar oturuyordu. Orta Kent ise halkın rahatlıkla girip çıktığı yerdi. Burada doğrudan devlet yönetimiyle ilgili olmayan yapılar, gençler için spor alanları, halka açık tapınaklar bulunuyordu.
Orta Kent’in önemli alanlarından biri Demeter Kutsal Alanı‘ydı. Bu alan dikdörtgen bir platformda yer alıyordu. Bugün Yukarı 'dan gelindiğinde, eskiden bir çeşme ile kurban çukurunun bulunduğu alana girilir. Buradan beş basamakla çıkılan iki sütunlu anıtsal girişe (propylaia) ulaşılır. Kutsal alana buradan inilir. Alanın solunda tapınak, ortasında ise sunak vardı. Sağ yandaki 10 sıralı oturma alanında, Demeter ve Kore dinsel törenlerini 600 kişi izleyebiliyordu.
Gymnasion Orta Kent’in en büyük yapı kompleksiydi. Burada çeşitli spor dallarında çalışmalar ve yarışmalar yapılırdı. Gymnasion, yukarıya doğru genişleyen üç teras üzerine kuruluydu ve bir bakıma üç ayrı Gymnasion biçiminde inşa edilmişti. Üst terası yetişkinlere, orta terası gençlere, alt terası ise çocuklara ayrılmıştı. Orta bölümünde galerilerle çevrili alanda güreş, disk atma, uzun atlama gibi spor çalışmaları yapılırdı. Kuzeydeki galerinin arka bölümündeki salonlarda çeşitli konularda dersler verilirdi. Bu salonlardan biri 1.000 kişi alabilecek büyüklükteydi. Güney galerisinin altında bulunan üstü kapalı koşu yolu 212 metre uzunluğundaydı.
Orta Gymnasion'un batısında gençlerin eğitim gördüğü yapılar vardı. Uzun koşu yolu doğuda Herakles ve Hermes'e adanmış tapınağa açılıyordu. Yarışmalarda başarılı olan gençlerin adları tapınağın duvarlarına yazılırdı. Küçük çocukların eğitimine ayrılan Aşağı Gymnasion 80 metre uzunluğunda bir terasa kurulmuş yapılardan oluşuyordu.
Yukarı Gymnasion'un batısında yer alan Asklepios Tapınağı’nın günümüze yalnızca temelleri ulaşmıştır. Hekimlik tanrısı Asklepios adına yapılan tapınak dinsel özelliklerinin yanı sıra tıp alanında araştırma ve deneylerin gerçekleştirildiği bir okuldu. Hastalar, bitkilerden elde edilen ilaçlar, ameliyat, su ve çamur banyolarının yanı sıra, spor, müzik, eğlence ve telkin yoluyla tedavi edilirdi.
Aşağı Kent
Pergamon’un Aşağı Kent olarak adlandırılan aşağı bölümünde, iki sütunlu galerilerle çevrili Aşağı Agora ile heykel okulu ve evler vardı. Evler içinde en dikkat çekeni, sütunlu galerileri olan iki katlı Attalos Evi‘dir. Buranın güneydoğuya açılan odası, kışın bile güneşle ısıtılıyordu. MÖ 2. yüzyılda surlarla çevrilen kente güneydeki Eumenes Kapısı yapılmıştı. Bugün bu kapıdan girenler, ince yapılı bir sütun sırası ile karşılaşırlar. Mısır tanrısı Serapis'e adanmış tapınak, eski Pergamon’un en büyük yapısıdır. Kırmızı tuğladan yapıldığı için Kızıl Avlu olarak da adlandırılır.
Roma Kenti
Pergamon kentinin kuzeybatısı ile Bergama Çayı arasında Roma dönemi yerleşmesi bulunur. Burada 50 bin kişilik amfitiyatro ile 30 bin kişilik tiyatro vardı. Günümüzde Viran Kapı denilen kalıntılar tiyatronun ayakta kalan kemeridir.
Zeus Sunağı
Zeus sunağı Hellenistik dönemin en güzel eserlerinden biri olan Zeus Sunağı da Athena Tapınağı gibi Almanya ya gönderilmiş ve Berlin deki Pergamon Müzesi nde birleştirerek sergilenmeye başlanmıştır. Akropol de sunağın yalnızca temelleri görülebilir. M.Ö. yıllarında yapılmıştır. 2. Eumenes in Galatlara karşı kazandığı zaferi simgeleyen kabartmalarla süslüdür. Bu kabartmalarda Bergamalıları Yunan tanrıları temsil eder. Kabartmaların boyu 2,5 uzunluğu ise 120 m yi bulmaktadır. toplam 118 figür sunağı çevreler. Sunağın yüksekliği 12 metredir. Sunak tek bir ustanın değil onlarca Bergamalı ustanın elinden çıkmıştır. Bergamalıların Sunağı adadıkları tanrı Zeus yunan mitolojisindeki en büyük tanrıdır. Bütün tanrıların ve insanların babası olarak kabul edilir. Diğer tanrıların birçoğu da Zeus'un çocuklarıdır. Kütüphane Parşomen kağıtlarına yazılmış adet el yazması eserden oluşur. Hellenistik dönemin en büyük kütüphanesidir. Ülkenin en güçlü kralı 2. Eumanes tarafından yaptırılmıştır. 4 büyük salondan oluşur. Dönemin diğer büyük kütüphanesi İskenderiye ile ciddi bir rekabet içerisindedir. İskenderiye giderek büyüyen ve kendisine rakip olmaya başlayan Bergama kütüphanesine kağıt desteği (papirüs) sağlamayı bırakır. Bunun üzerine bölge insanı hayvan derisinden yapılma parşömeni icat eder. Kütüphane, M.Ö. 41 yılında Roma İmparatorluğu döneminde İmparator Markus Antonyus tarafından Mısır Kraliçesi Kleopatra ya armağan edilmiştir. Parşomen Bergama kağıdı anlamına gelen Latince Pergamena kelimesinden türetilmiştir.
Zeus Sunağı’nın hikayesi
Zeus Sunağı Bergama'nın en parlak çağı olan 2. Eumenes M.Ö. 197-159 döneminde inşa edilmiştir. Sunak Pergamon krallığının Galatlar'a karşı kazandığı zaferi simgeler. Sunağın iki yanındaki kabartmalarda Tanrılarla devlerin savaşı ve Bergama'nın efsanevi kuruluşu resmedilmektedir. Bergama‟da ilk kazılar 1874'te Alman yol mühendisi Carl Human tarafından başlamıştır. Kültür Bakanlığı tarafından Ümit Yaşar Gözüm'ün yayın yönetmenliğinde hazırlanan “Yitik Mirasın Dönüş Öyküsü”nde Zeus Sunağı'nın Almanya'ya götürülüşü şöyle aktarılmaktadır:“ 1878 yılında kazı izni verildikten sonra, Bergama‟da yapılan kazıların ilk üç yılında çıkarılan eserlerin, devlete ait üçte birlik kısmı takdir edilen meblağü karşılığında Almanlara verilmiştir. Bu kazıların dördüncü ve beşinci yıllarında çıkarılan eserlerin bir kısmının Almanya ile yapılmış anlaşma uyarınca, daha önce çıkarılıp Almanya‟ya taşınmış olan eserlerin devamı oldukları için, bir kısmının da Padişah izin verdiği için Almanlara bırakıldığı görülmektedir.” Günümüzde Pergamon antik kent içerisindeki görkemli yapılardan biri olan Zeus Sunağı'nın sadece antik temelleri bulunmaktadır.
Gymnasion
Orta Kent’in en büyük yapı kompleksiydi. Burada çeşitli spor dallarında çalışmalar ve yarışmalar yapıldığı görülmektedir. Gymnasion, yukarıya doğru genişleyen üç teras üzerine kuruluydu ve bir bakıma üç ayrı Gymnasion biçiminde inşa edilmiştir. Üst terası yetişkinlere, orta terası gençlere, alt terası ise çocuklara ayrılmıştır. Orta bölümünde galerilerle çevrili alanda güreş, disk atma, uzun atlama gibi spor çalışmaları yapılmaktadır. Kuzeydeki galerinin arka bölümündeki salonlarda çeşitli konularda dersler verilir ve bu salonlardan biri 1.000 kişi alabilecek büyüklükte inşa edildiği görülmekte. Antik kentin güney galerisinin altında bulunan üstü kapalı koşu yolu 212 metre uzunluğundadır. Orta Gymnasion'un batısında gençlerin eğitim gördüğü yapılar vardır. Uzun koşu yolu doğuda Herakles ve Hermes'e adanmış tapınağa açılmaktadır. Yarışmalarda başarılı olan gençlerin adları tapınağın duvarlarına yazılırdı. Küçük çocukların eğitimine ayrılan Aşağı Gymnasion 80 metre uzunluğunda bir terasa kurulmuş yapılardan oluşmaktadır. Yukarı Gymnasion'un batısında yer alan Asklepios Tapınağı’nın günümüze yalnızca temelleri ulaşmıştır.Hekimlik tanrısı Asklepios adına yapılan tapınak dinsel özelliklerinin yanı sıra tıp alanında araştırma ve deneylerin gerçekleştirildiği bir okul olduğu bilinmektedir. Hastalar, bitkilerden elde edilen ilaçlar, ameliyat, su ve çamur banyolarının yanı sıra, spor, müzik, eğlence ve telkin yoluyla tedavi edildiği görülmektedir.
Demeter Tapınağı
Demeter Tapınağı Mysia Bölgesi'nin güneybatısında, Keteios (Kestel) ve Selinus (Bergama) Çayı'nın birleştiği noktasında yer alan Hellenistik ve Roma Dönemi'nin önemli kentleri arasındaki Pergamon Antik Kenti'nde bulunmaktadır. Tapınak ilk olarak yer altıyla ilgili çizgileri olan kutsal bir yer olarak, kültüne bağlı olarak kent surlarının önünde bulunmaktaydı. Kutsal alan ancak yapımından 100 sene sonra II. Eumenes'in kenti genişletme çabalarıyla surlu kent alanının içine alınmıştır. Günümüzde gymnasionun batısında yüksek bir şekilde yapılmış 100x50 m. ölçülerindeki teras üzerinde yer almaktadır. Tapınak, kültüne bağlı kalarak çekirdek bir yapıdan dönemler içinde son formuna evrilmiştir. Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından yürütülen Pergamon kazısının başkanı Prof.Dr.Wolfgang Von Radt'ın belirttiği şekliyle MÖ 4. yüzyıl.da 2 nolu yapı evresindeki eklemeler ve genişlemelerle birlikte kült yeri tapınak halini almıştır. Tapınak ilk anıtsal formuna ise (MÖ 281-263) Attaloslar Hanedanı'nın kurucusu olan Philetairos zamanında kavuşmuştur. Kutsal alan ve kült merkezi olan tapınağın batısında arkasında odalar olan bir galeri ve doğusunda merdiven gibi düzenlemiş 10 sıra halinde oturma basamaklarından oluşan bir seyir merdiveni bulunuyordu. Burası 800 kişinin oturabileceği 42 m. uzunlukta bir yapı olup, Thesmophoria'da yani tohum atma şenliklerinde kadınlardan oluşan kült cemaatinin toplandığı yer olarak düşünülür. Bu kutsal alanın güney bölgesinde ise tapınak ve önünde bulunan sunaklar yer almaktadır. Tapınak 3. yapı evresinde özgün bir düzene sahipti ve antelerin arasında Aiol başlıklı fasatlı sütunlar yer almaktaydı. Bu başlık düzeni iki kuşak sonra Demeter Alanı'nın propylonu için de kullanılmıştır. Demeter Tapınağı'nın bugünkü ve en son boyutlarına architravındaki yazıtlardan I.Attalos'un (MÖ 241-197) eşi Apollonis'in bağışları ile ulaştığı görülür. İkinci Roma inŞaat evresinde MS 2. yüzyıl'ın ikinci yarısında Demeter Tapınağı'nın cephesi tamamen yenilenmiş ve dönemin mimari görselliğine uyarlanmıştır. Demeter Tapınağı ilk etapta ante arasında iki sütunlu küçük bir ante-tapınak olarak görülürken tapınağın önüne eklenen sütun dizisi ile birlikte daha derin bir ön avluya sahip Korinth Düzeninde prostylos planlı bir yapı elde edilmiştir. Ayrıca buna bağlı olarak, uzayan yapı ile altar arasındaki mesafede küçülmüştür. Altar ile Demeter Tapınağı'nın arasındaki mesafe 9.50 m.dir ve tapınağın cephesine göre ortalanmıştır, kutsal alanın çoğu dolgu topraktan ibaret iken altarla tapınak arasının andezit taşından döşeme ile kaplandığı görülür. Propylondan temenosa (kutsal alan) geçilen merdivenler 10 basamaktan oluşmaktadır. Bu alanda altar şeklinde dört adet sunak ve kurban çukurları yer almaktaydı. Bu bölümden sonra hemen sonra 2.30x7.00 m. ölçülerindeki iki yanı volüt süslemelere sahip altarı görülür. Yapı temelde 14.14x7.975 m. şeklinde ölçülmüştür. Sunak düzenlemesindeki gibi krepidoması da iki basamaklı olup, İon geleneğinde yapılmıştır. Ön cephedeki sütunların başlıkları bulunamamıştır. Sütun kaideleri attik-ion tarzda olup direk stylobat düzlemine oturmaktadır.
Araştırma ve kazılar
Antik kent Pergamon üzerinde İlk çalışmalar, 1878-86 yılları arasında C. Human, A. Conze ve R. Bohn tarafından yapılmış ve Yukarı Kent ortaya çıkarılmıştır. Orta ve Aşağı Kent'in ortaya çıkarıldığı ikinci dönem kazıları 1900-13 yılları asrasında W. Dörpfeld, H. Hepding ve P. Schatzmann tarafından gerçekleştirilmiştir. Üçüncü dönem kazıları 1927-36 yılları arasında Th. Wiegand tarafından yapılmış ve bu çalışmalar sonucunda Heroon, Kızıl Avlu ve Akslepieion ortaya çıkarılmıştır. 1957-72 yıllarında dördüncü kazı dönemi E. Boehringer tarafından yapılmıştır. Daha sonra W. Radt'ın devraldığı kazılar 2004 yılına kadar sürdürülmüştür . Kazılar 2005 yılından beri F. Pirson tarafından yürütülmektedir.
Pergamon, yapılan düzenli kazılarla büyük bölümü ortaya çıkarılmış bir ilkçağ kentidir. Burada kurulan Bergama Müzesi, Türkiye'nin ilk arkeoloji müzesidir. Pergamon buluntularının birçoğu burada sergilenmektedir.
Buluntular
Mimari
Pergamon Antik Kenti'nin yalnızca dağın en yüksek noktasındaki bir kaleden ibaret olmadığı, erken dönemlerde de surla çevrili bir Arkaik Dönem kenti olduğu anlaşılmıştır.Gymnasion terasının hemen yukarısında bulunan, ilkel teknikte yapılmış duvar, Arkaik Dönem'e tarihlenen bir kent sura aittir. Bu surun izlerine dağ yamacının başka yerlerinde de rastlanmıştır. Ancak, kesinlikle olarak Arkaik Dönem'e tarihlenebilecek ve kalenin iç mimarisine ait herhangi bir duvar kalıntısı ele geçmemiştir. Pergamon'da ortaya çıkarılan tümülüs mezarlar, kaya mezarlar, lahit mezarlar, sıra onur mezarların büyük çoğunluğu Hellenistik ve Roma dönemlerine aittir. Pergamon'un Arkaik sur duvarı 1990 yılında bütün genişliğini kapsayacak şekilde açığa çıkarılmıştır. Kazı sonunda, arka arkaya kademelenmiş üç duvar sırasının oluşturduğu hat ortaya çıkmıştır. Sondajlardan elde edilen malzemeler bu duvarın Arkaik Dönem'e ait olduğunu açıkça göstermiştir.
Çanak Çömlek
Arkaik Dönem'e ait mimari kalıntılar bulunamamışsa da, dağın tepesinde M.Ö. 7-6. yüzyıllara tarihlenen çok miktarda Arkaik Dönem seramiği ve bezemeli çatı kiremitleri ele geçmiştir. Bunların, kalede yapılan pek çok değişiklik sırasında tamamen ortadan kaldırılmış yapılara ait olduğu düşünülmektedir. Asklepion'a giden yolun yan tarafında en erkeni M.Ö. 4. yüzyıla ait mermerden mezar anıtı parçaları, rölyefler bulunmuştur. Bunlardan biri yüksek kaideli bir mezar rölyefidir.
Galeri
Kaynakça
- ^ a b Homeros, İIyada, (çev.A.Erhat-A.Kadir), istanbul, 1984.
- ^ Veli Sevin, Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yay.,2001.
- ^ "Bergama" (İngilizce). UNESCO. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ "Pergamon and its Multi-Layered Cultural Landscape". UNESCO. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ a b c GÜN, Tekin (2020). DİRENEN TARİH (2) Bir belgeselcinin gözünden Türkiye'deki Antik Bolge ve Kentleri-Mysia. academia edu. ss. 48,50,53,56. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Aralık 2021.
- ^ Pausanias, Pausanian Deseription of Greeee, with an English trans. By W.H.Jones, ı-v, London, 1918-1935.
- ^ "Pergamon (Bergama)". Araştırma,Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat.Mart 2011. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ Strabon, Geographica, ed. E.H.Warmington, London, 1952.
- ^ Polybios, The Histories. with an English trans. By W.R.Paton, ı-vı,Cambridge,1922.
- ^ a b c d GÜN, Tekin (2021). DİRENEN TARİH Bir belgeselcinin gözünden Pergamon antik kenti 1 PERGAMON. academia edu. ss. 1,3. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Aralık 2021.
- ^ Head, 19 J. B.v.Head, Historia Numorum: A ManuaI of Greek Numismatics, London. 191 I,
- ^ AkurgaL 1973. Ekrem Akurgal, Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, istanbul, 1973.
- ^ a b c d e f GÜN, Gültekin (2011). Bir Belgeselcinin Gözünden Türkiye’deki Antik Bölgeler ve Kentleri – MİSYA (Mysia) (PDF). Türk Bilimi. ss. 53,57.
- ^ Pausanias, Pausanian Deseription of Greeee, with an English trans. By W.H.Jones, ı-v, London, 1918-1935
- ^ Livius, Ab Urbe Condita, ed. G.P.Gold, London, 1985
- ^ Plinius, Naturkunde, 37 Bücher, LaLund DeuL Unter Mitwirkung-Namhafter Fachgelehrter hrsg. R.Konig und G.Winkler, 1- XXXVII, München, 1973-1996.
- ^ a b TÜMER, Yiğit (2017). Anadolu'da Korinth Düzenli Tapınaklar. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı. ss. 9,11. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2022.
- ^ Wolfgang Von Radt 2002. Pergamon, Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ^ Bohtz, C. H. (1981). Altertu¨mer von Pergamon XIII: Das Demeter Heiligtum. Berlin: Walter de Gruyter.
- ^ Wilhelm Dörpfeld 1910. Die Arbeiten zu Pergamon 1908-1909. I. Die Bauwerke. Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung Bd. 35., 355–385..
- ^ Wolfgang Von Radt 2002.Pergamon, Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Pergamon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Pergamon Antik Kenti Fotoğraf Galerisi29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Uzaydan Pergamon10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Pergamon Grekce Pergamon gunumuzde Izmir iline bagli Bergama ilcesinin merkezinin yerinde kurulu antik kentin adidir Pergamon eski caglarda Misya bolgesinin onemli merkezlerinden biriydi MO 282 133 arasinda da Pergamon Kralligi nin baskentiydi Pergamon adi bir soylence kahramani olan Pergamos tan gelir Pergamos un Teuthrania kralini oldurdukten sonra kenti ele gecirdigi ve kendi adini verdigi sanilir Baska bir soylenceye gore de Teuthrania Krali Grynos savasta tan yardim istemis zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon otekine de Gryneion adini vermistir Pergamon Cok Katmanli Kulturel Peyzaj AlaniUNESCO Dunya MirasiKonum TurkiyeKriterKulturel i ii iii iv viReferans1457Tescil2014 38 oturum BolgeAvrupa ve Kuzey AmerikaKoordinatlar39 7 33 K 27 10 48 D 39 12583 K 27 18000 D 39 12583 27 18000 Yazili belgelerde Pergamon dan ilk kez MO 4 yuzyilin baslarinda soz edilir Kent daha sonra Pergamon Kralligi nin baskenti oldu Bu donemde saray tapinak tiyatro gibi yapilarla yapildi kent kule ve surlarla cevrildi Pergamon kralligin Roma ya baglanmasindan sonra da Bati Anadolu nun sayili kentlerinden biri olarak kaldi Eski kentin kalintilarini 1870 lerde Bati Anadolu da demiryolu dosenmesinde calisan Alman muhendis Carl Humann buldu Pergamon da ilk arastirma ve kazi calismalarina da 1878 de baslandi Kazilar ve onarim calismalari gunumuzde de surmektedir 2011 de UNESCO tarafindan Dunya Mirasi Gecici Listesi ne dahil edilen Pergamon 2014 te ise Dunya Mirasi olarak tescil edildi YerlesimAcropolis Bergama Pergamon Pergamon bir tepe yerlesimidir Kentteki sehircilik anlayisi buyuk olcude topografik zorunluluktan kaynaklanan bir kent duzeninin form ve planlama bakimindan essiz bir ornegini olusturmaktadir Pergamon da dogal bir duzlugun olmamasi yerlesimin en erken evresinden itibaren arazi teraslamasi yapilmak suretiyle yer kazanilmasini gerekli kilmistir Yeri Pergamon Izmir in kuzeyinde Bakircay Kaikos Vadisi nde yer alir Kent gunumuzde denizden 30 km icerdedir ve Bergama olarak adlandirilmaktadir Modern kentin kuzeyinde akropol veya sitadelin bulundugu 335 m yuksekliginde bir dag uzerindedir Konumu ve Cevresel Ozellikleri Pergamon Teuthrania denen verimli Kaikos Vadisi nde bu irmak ve kollari Kestel Keteios Cayi ile Bergama Selinus Cayi nin birlestigi yerde konumlanmistir TarihceMakedon krali Buyuk Iskender M O 334 yilinda kenti ele gecirdikten sonra kent idaresini oglu ve karisina birakir Buyuk Iskender olumunden sonra antik kent bolge yoneticisine kalir Onun olumuyle beraber yaninda calisan Attalos Hanedani nin kurucusu Filetairos Philetairos burada yeni bir krallik kurar Olumuyle beraber basa yegeni olan 1 Eumenes gecer Doneminde kent sakin bir yasam surer Sonrasinda idareyi kuzeni 1 Attalos a ele alir 1 Attalos doneminde gelisen ve gucunu Anadolu ya kabullendiren Pergamon resmen kurulmus sayilir M O 241 de Pergamon korunakli yer kale anlamina gelir Kralligini oglu olarak Attalos Hanedani nin dorduncu uyesi olan 2 Eumanes e birakir Sehir en genis sinirlarina kral 2 Eumenes M O 197 159 zamaninda ulasir Kent e 200 000 kitaptan olusan bir kitaplik yaptirir Kuzu ve keci derilerinden yapilan parsomen kagidinin gelistirilmesini ve yayginlastirilmasini saglar Ardindan gelen Kral 2 Attalos M O 160 M O 138 ulkenin gelisimini surdurur Kral 2 Attalos olumuyle tahta gecen 3 Attalos dengesiz davranislariyla nam salar Oldugunde bir varisi olmadigi icin sehri Roma Imparatorlugu na vasiyet eder M O 129 yilinda sehir Romalilarin eline gecerek Pergamon daki varligini Roma Imparatorlugu nun bir parcasi olarak surdurur Bu surecte Pergamon Roma Imparatolugu nun Asya Eyaleti nin bir baskenti olmustur Romalilar kente Neocore Mabetler Muhafizi adini veriler Pergamon eski caglarda Misya bolgesinin onemli merkezlerinden biridir M O 282 133 arasinda da Pergamon Kralligi nin baskenti olmustur Pergamon adi bir soylence kahramani olan Pergamos tan gelir Pergamos un Teuthrania kralini oldurdukten sonra kenti ele gecirdigi ve kendi adini verdigi sanilir Baska bir soylenceye gore de Teuthrania Krali Grynos savasta Pergamos tan yardim istemis ve zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon otekine de Gryneion adini vermistir Yazili belgelerde Pergamon dan ilk kez M O 4 yuzyilin baslarinda soz edilmektedir Antik Kent daha sonra Pergamon Kralligi nin baskenti olmus ve bu donemde saray tapinak tiyatro gibi yapilar antik kent e imar edilmistir Antik kent kule ve surlarla cevrilidir Pergamon kralligin Roma ya baglanmasindan sonra da Bati Anadolu nun sayili kentlerinden biri olarak anilmistir Kalintilar Mimari yapilarPergamon AkropoluPergamon Buyuk Altari BerlinPergamon model kenti Berlin Muzesi Pergamon kentinin Akropol u kentin yukari bolumu Bakircayi nin suladigi ovaya egemen bir tepenin uzerinde yer alir Buyuk bir kale gorunumundeki Akropol un ana kapisina varmadan solda un kalintilari vardir Heroon Antik Yunanistan da bir kahraman ya da yari tanri adina yapilmis ve cevresi sutunlu bir galeriyle cevrili kutsal yerlerin adiydi Heroon da dinsel torenin yapildigi oda kult odasi genis bir on galerinin arkasindaydi Heroon un kuzeyinde Helenistik donemden kalma bir dizi dukkandan olusan uzun bir yapi bulunuyordu Ayrica Kentin koruyucusu sayilan akil ve savas tanricasi Athena adina yapilan Athena Tapinagi antik kent Akropol un en onemli mekaniydi Tiyatro terasinin uzerinde bulunan bu tapinak Dor duzeninde yapilmistir Bilimsel arastirma kazilarda gun yuzune cikarilan Athena Tapinagi nin bircok parcasi Berlin e goturulerek aslina uygun bicimde orada yeniden kurulmustur Pergamon da ise yalnizca temelleri kalmistir Athena Tapinagi nin kuzeyinde dort salonlu bir kutuphane vardi Burasi Helenistik donemin en buyuk kitapliklarindan biriydi Kutuphanede Pergamon derisi olarak adlandirilan parsomen ustune yazilmis 200 bin kitap bulundugu bilinmektedir Romali asker ve devlet adami Marcus Antonius MO 41 de kitaplarin tumunu Misir Kralicesi Kleopatra ya armagan etmistir Antik kent in onemli yapilarindan biri olan Athena Tapinagi nin guneyindeki bir terasta Zeus Sunagi yer aliyordu Zeus Sunagi da Athena tapinagi gbi Berlin e goturulmus ve onarilarak oradaki Pergamon Muzesi ne Pergamon Museum koyulmustur Helenistik donemi mimarisinin en guzel ornegi olan sunagin Pergamon da yalnizca temelleri kalmistir Zeus Sunagi nin guneyinde kent yapilarindan Yukari Agora bulunur Agora guney ve kuzeydogudan Dor duzeninde sutunlu galerilerle cevriliydi Agora da toplanan halk siyaset ve ticaretle ilgili konulari yonetimle gorusup konusuyordu Agora nin kuzeybatisinda Agora Tapinagi bulunuyordu Akropol un en yuksek yerinde Pergamon krallarinin saraylari yukseliyordu Gunumuze bu saraylarin yalnizca zemini ve temellerine ulasilmistir Sade gorunumlu bu yapilarda odalar sutunlu bir avlu cevresine siralaniyordu Athena Tapinagi nin batisindaki dik yamacta yaklasik 10 bin kisilik bir tiyatro yer alir Helenistik donemde yapilan tiyatronun ucuruma bakan on tarafi setlerle saglamlastirilmisti Tiyatronun ahsap bir sahnesi vardi ve bu sahne sokulup takilabilecek bicimde yapilmisti Akropol un bir baska tapinagi olan Dionysos Tapinagi tiyatro terasinin kuzeyindeydi 25 basamakla cikilan bir podyum uzerinde bulunan tapinagin yalniz on yuzunde sutunlar vardi Orta KentBergama da kalintilar Bugun Orta Kent denilen yerlesme eski Pergamon kentinin bir baska bolumuydu Kentin yukari bolumu Akropol de daha cok kral ailesi ile yoneticiler aydinlar ve komutanlar oturuyordu Orta Kent ise halkin rahatlikla girip ciktigi yerdi Burada dogrudan devlet yonetimiyle ilgili olmayan yapilar gencler icin spor alanlari halka acik tapinaklar bulunuyordu Orta Kent in onemli alanlarindan biri Demeter Kutsal Alani ydi Bu alan dikdortgen bir platformda yer aliyordu Bugun Yukari dan gelindiginde eskiden bir cesme ile kurban cukurunun bulundugu alana girilir Buradan bes basamakla cikilan iki sutunlu anitsal girise propylaia ulasilir Kutsal alana buradan inilir Alanin solunda tapinak ortasinda ise sunak vardi Sag yandaki 10 sirali oturma alaninda Demeter ve Kore dinsel torenlerini 600 kisi izleyebiliyordu Gymnasion Orta Kent in en buyuk yapi kompleksiydi Burada cesitli spor dallarinda calismalar ve yarismalar yapilirdi Gymnasion yukariya dogru genisleyen uc teras uzerine kuruluydu ve bir bakima uc ayri Gymnasion biciminde insa edilmisti Ust terasi yetiskinlere orta terasi genclere alt terasi ise cocuklara ayrilmisti Orta bolumunde galerilerle cevrili alanda gures disk atma uzun atlama gibi spor calismalari yapilirdi Kuzeydeki galerinin arka bolumundeki salonlarda cesitli konularda dersler verilirdi Bu salonlardan biri 1 000 kisi alabilecek buyuklukteydi Guney galerisinin altinda bulunan ustu kapali kosu yolu 212 metre uzunlugundaydi Orta Gymnasion un batisinda genclerin egitim gordugu yapilar vardi Uzun kosu yolu doguda Herakles ve Hermes e adanmis tapinaga aciliyordu Yarismalarda basarili olan genclerin adlari tapinagin duvarlarina yazilirdi Kucuk cocuklarin egitimine ayrilan Asagi Gymnasion 80 metre uzunlugunda bir terasa kurulmus yapilardan olusuyordu Yukari Gymnasion un batisinda yer alan Asklepios Tapinagi nin gunumuze yalnizca temelleri ulasmistir Hekimlik tanrisi Asklepios adina yapilan tapinak dinsel ozelliklerinin yani sira tip alaninda arastirma ve deneylerin gerceklestirildigi bir okuldu Hastalar bitkilerden elde edilen ilaclar ameliyat su ve camur banyolarinin yani sira spor muzik eglence ve telkin yoluyla tedavi edilirdi Asagi KentBergama da antik tiyatro Pergamon un Asagi Kent olarak adlandirilan asagi bolumunde iki sutunlu galerilerle cevrili Asagi Agora ile heykel okulu ve evler vardi Evler icinde en dikkat cekeni sutunlu galerileri olan iki katli Attalos Evi dir Buranin guneydoguya acilan odasi kisin bile gunesle isitiliyordu MO 2 yuzyilda surlarla cevrilen kente guneydeki Eumenes Kapisi yapilmisti Bugun bu kapidan girenler ince yapili bir sutun sirasi ile karsilasirlar Misir tanrisi Serapis e adanmis tapinak eski Pergamon un en buyuk yapisidir Kirmizi tugladan yapildigi icin Kizil Avlu olarak da adlandirilir Roma KentiPergamon kentinin kuzeybatisi ile Bergama Cayi arasinda Roma donemi yerlesmesi bulunur Burada 50 bin kisilik amfitiyatro ile 30 bin kisilik tiyatro vardi Gunumuzde Viran Kapi denilen kalintilar tiyatronun ayakta kalan kemeridir Zeus SunagiZeus sunagi Hellenistik donemin en guzel eserlerinden biri olan Zeus Sunagi da Athena Tapinagi gibi Almanya ya gonderilmis ve Berlin deki Pergamon Muzesi nde birlestirerek sergilenmeye baslanmistir Akropol de sunagin yalnizca temelleri gorulebilir M O yillarinda yapilmistir 2 Eumenes in Galatlara karsi kazandigi zaferi simgeleyen kabartmalarla susludur Bu kabartmalarda Bergamalilari Yunan tanrilari temsil eder Kabartmalarin boyu 2 5 uzunlugu ise 120 m yi bulmaktadir toplam 118 figur sunagi cevreler Sunagin yuksekligi 12 metredir Sunak tek bir ustanin degil onlarca Bergamali ustanin elinden cikmistir Bergamalilarin Sunagi adadiklari tanri Zeus yunan mitolojisindeki en buyuk tanridir Butun tanrilarin ve insanlarin babasi olarak kabul edilir Diger tanrilarin bircogu da Zeus un cocuklaridir Kutuphane Parsomen kagitlarina yazilmis adet el yazmasi eserden olusur Hellenistik donemin en buyuk kutuphanesidir Ulkenin en guclu krali 2 Eumanes tarafindan yaptirilmistir 4 buyuk salondan olusur Donemin diger buyuk kutuphanesi Iskenderiye ile ciddi bir rekabet icerisindedir Iskenderiye giderek buyuyen ve kendisine rakip olmaya baslayan Bergama kutuphanesine kagit destegi papirus saglamayi birakir Bunun uzerine bolge insani hayvan derisinden yapilma parsomeni icat eder Kutuphane M O 41 yilinda Roma Imparatorlugu doneminde Imparator Markus Antonyus tarafindan Misir Kralicesi Kleopatra ya armagan edilmistir Parsomen Bergama kagidi anlamina gelen Latince Pergamena kelimesinden turetilmistir Zeus Sunagi nin hikayesi Zeus Sunagi Bergama nin en parlak cagi olan 2 Eumenes M O 197 159 doneminde insa edilmistir Sunak Pergamon kralliginin Galatlar a karsi kazandigi zaferi simgeler Sunagin iki yanindaki kabartmalarda Tanrilarla devlerin savasi ve Bergama nin efsanevi kurulusu resmedilmektedir Bergama da ilk kazilar 1874 te Alman yol muhendisi Carl Human tarafindan baslamistir Kultur Bakanligi tarafindan Umit Yasar Gozum un yayin yonetmenliginde hazirlanan Yitik Mirasin Donus Oykusu nde Zeus Sunagi nin Almanya ya goturulusu soyle aktarilmaktadir 1878 yilinda kazi izni verildikten sonra Bergama da yapilan kazilarin ilk uc yilinda cikarilan eserlerin devlete ait ucte birlik kismi takdir edilen meblagu karsiliginda Almanlara verilmistir Bu kazilarin dorduncu ve besinci yillarinda cikarilan eserlerin bir kisminin Almanya ile yapilmis anlasma uyarinca daha once cikarilip Almanya ya tasinmis olan eserlerin devami olduklari icin bir kisminin da Padisah izin verdigi icin Almanlara birakildigi gorulmektedir Gunumuzde Pergamon antik kent icerisindeki gorkemli yapilardan biri olan Zeus Sunagi nin sadece antik temelleri bulunmaktadir GymnasionGymnasion Orta Kent in en buyuk yapi kompleksiydi Burada cesitli spor dallarinda calismalar ve yarismalar yapildigi gorulmektedir Gymnasion yukariya dogru genisleyen uc teras uzerine kuruluydu ve bir bakima uc ayri Gymnasion biciminde insa edilmistir Ust terasi yetiskinlere orta terasi genclere alt terasi ise cocuklara ayrilmistir Orta bolumunde galerilerle cevrili alanda gures disk atma uzun atlama gibi spor calismalari yapilmaktadir Kuzeydeki galerinin arka bolumundeki salonlarda cesitli konularda dersler verilir ve bu salonlardan biri 1 000 kisi alabilecek buyuklukte insa edildigi gorulmekte Antik kentin guney galerisinin altinda bulunan ustu kapali kosu yolu 212 metre uzunlugundadir Orta Gymnasion un batisinda genclerin egitim gordugu yapilar vardir Uzun kosu yolu doguda Herakles ve Hermes e adanmis tapinaga acilmaktadir Yarismalarda basarili olan genclerin adlari tapinagin duvarlarina yazilirdi Kucuk cocuklarin egitimine ayrilan Asagi Gymnasion 80 metre uzunlugunda bir terasa kurulmus yapilardan olusmaktadir Yukari Gymnasion un batisinda yer alan Asklepios Tapinagi nin gunumuze yalnizca temelleri ulasmistir Hekimlik tanrisi Asklepios adina yapilan tapinak dinsel ozelliklerinin yani sira tip alaninda arastirma ve deneylerin gerceklestirildigi bir okul oldugu bilinmektedir Hastalar bitkilerden elde edilen ilaclar ameliyat su ve camur banyolarinin yani sira spor muzik eglence ve telkin yoluyla tedavi edildigi gorulmektedir Demeter TapinagiDemeter Tapinagi Mysia Bolgesi nin guneybatisinda Keteios Kestel ve Selinus Bergama Cayi nin birlestigi noktasinda yer alan Hellenistik ve Roma Donemi nin onemli kentleri arasindaki Pergamon Antik Kenti nde bulunmaktadir Tapinak ilk olarak yer altiyla ilgili cizgileri olan kutsal bir yer olarak kultune bagli olarak kent surlarinin onunde bulunmaktaydi Kutsal alan ancak yapimindan 100 sene sonra II Eumenes in kenti genisletme cabalariyla surlu kent alaninin icine alinmistir Gunumuzde gymnasionun batisinda yuksek bir sekilde yapilmis 100x50 m olculerindeki teras uzerinde yer almaktadir Tapinak kultune bagli kalarak cekirdek bir yapidan donemler icinde son formuna evrilmistir Alman Arkeoloji Enstitusu tarafindan yurutulen Pergamon kazisinin baskani Prof Dr Wolfgang Von Radt in belirttigi sekliyle MO 4 yuzyil da 2 nolu yapi evresindeki eklemeler ve genislemelerle birlikte kult yeri tapinak halini almistir Tapinak ilk anitsal formuna ise MO 281 263 Attaloslar Hanedani nin kurucusu olan Philetairos zamaninda kavusmustur Kutsal alan ve kult merkezi olan tapinagin batisinda arkasinda odalar olan bir galeri ve dogusunda merdiven gibi duzenlemis 10 sira halinde oturma basamaklarindan olusan bir seyir merdiveni bulunuyordu Burasi 800 kisinin oturabilecegi 42 m uzunlukta bir yapi olup Thesmophoria da yani tohum atma senliklerinde kadinlardan olusan kult cemaatinin toplandigi yer olarak dusunulur Bu kutsal alanin guney bolgesinde ise tapinak ve onunde bulunan sunaklar yer almaktadir Tapinak 3 yapi evresinde ozgun bir duzene sahipti ve antelerin arasinda Aiol baslikli fasatli sutunlar yer almaktaydi Bu baslik duzeni iki kusak sonra Demeter Alani nin propylonu icin de kullanilmistir Demeter Tapinagi nin bugunku ve en son boyutlarina architravindaki yazitlardan I Attalos un MO 241 197 esi Apollonis in bagislari ile ulastigi gorulur Ikinci Roma inSaat evresinde MS 2 yuzyil in ikinci yarisinda Demeter Tapinagi nin cephesi tamamen yenilenmis ve donemin mimari gorselligine uyarlanmistir Demeter Tapinagi ilk etapta ante arasinda iki sutunlu kucuk bir ante tapinak olarak gorulurken tapinagin onune eklenen sutun dizisi ile birlikte daha derin bir on avluya sahip Korinth Duzeninde prostylos planli bir yapi elde edilmistir Ayrica buna bagli olarak uzayan yapi ile altar arasindaki mesafede kuculmustur Altar ile Demeter Tapinagi nin arasindaki mesafe 9 50 m dir ve tapinagin cephesine gore ortalanmistir kutsal alanin cogu dolgu topraktan ibaret iken altarla tapinak arasinin andezit tasindan doseme ile kaplandigi gorulur Propylondan temenosa kutsal alan gecilen merdivenler 10 basamaktan olusmaktadir Bu alanda altar seklinde dort adet sunak ve kurban cukurlari yer almaktaydi Bu bolumden sonra hemen sonra 2 30x7 00 m olculerindeki iki yani volut suslemelere sahip altari gorulur Yapi temelde 14 14x7 975 m seklinde olculmustur Sunak duzenlemesindeki gibi krepidomasi da iki basamakli olup Ion geleneginde yapilmistir On cephedeki sutunlarin basliklari bulunamamistir Sutun kaideleri attik ion tarzda olup direk stylobat duzlemine oturmaktadir Arastirma ve kazilarAntik kent Pergamon uzerinde Ilk calismalar 1878 86 yillari arasinda C Human A Conze ve R Bohn tarafindan yapilmis ve Yukari Kent ortaya cikarilmistir Orta ve Asagi Kent in ortaya cikarildigi ikinci donem kazilari 1900 13 yillari asrasinda W Dorpfeld H Hepding ve P Schatzmann tarafindan gerceklestirilmistir Ucuncu donem kazilari 1927 36 yillari arasinda Th Wiegand tarafindan yapilmis ve bu calismalar sonucunda Heroon Kizil Avlu ve Akslepieion ortaya cikarilmistir 1957 72 yillarinda dorduncu kazi donemi E Boehringer tarafindan yapilmistir Daha sonra W Radt in devraldigi kazilar 2004 yilina kadar surdurulmustur Kazilar 2005 yilindan beri F Pirson tarafindan yurutulmektedir Pergamon yapilan duzenli kazilarla buyuk bolumu ortaya cikarilmis bir ilkcag kentidir Burada kurulan Bergama Muzesi Turkiye nin ilk arkeoloji muzesidir Pergamon buluntularinin bircogu burada sergilenmektedir BuluntularMimari Pergamon Antik Kenti nin yalnizca dagin en yuksek noktasindaki bir kaleden ibaret olmadigi erken donemlerde de surla cevrili bir Arkaik Donem kenti oldugu anlasilmistir Gymnasion terasinin hemen yukarisinda bulunan ilkel teknikte yapilmis duvar Arkaik Donem e tarihlenen bir kent sura aittir Bu surun izlerine dag yamacinin baska yerlerinde de rastlanmistir Ancak kesinlikle olarak Arkaik Donem e tarihlenebilecek ve kalenin ic mimarisine ait herhangi bir duvar kalintisi ele gecmemistir Pergamon da ortaya cikarilan tumulus mezarlar kaya mezarlar lahit mezarlar sira onur mezarlarin buyuk cogunlugu Hellenistik ve Roma donemlerine aittir Pergamon un Arkaik sur duvari 1990 yilinda butun genisligini kapsayacak sekilde aciga cikarilmistir Kazi sonunda arka arkaya kademelenmis uc duvar sirasinin olusturdugu hat ortaya cikmistir Sondajlardan elde edilen malzemeler bu duvarin Arkaik Donem e ait oldugunu acikca gostermistir Canak Comlek Arkaik Donem e ait mimari kalintilar bulunamamissa da dagin tepesinde M O 7 6 yuzyillara tarihlenen cok miktarda Arkaik Donem seramigi ve bezemeli cati kiremitleri ele gecmistir Bunlarin kalede yapilan pek cok degisiklik sirasinda tamamen ortadan kaldirilmis yapilara ait oldugu dusunulmektedir Asklepion a giden yolun yan tarafinda en erkeni M O 4 yuzyila ait mermerden mezar aniti parcalari rolyefler bulunmustur Bunlardan biri yuksek kaideli bir mezar rolyefidir GaleriKaynakca a b Homeros IIyada cev A Erhat A Kadir istanbul 1984 Veli Sevin Anadolu nun Tarihi Cografyasi I Ankara Turk Tarih Kurumu Yay 2001 Bergama Ingilizce UNESCO 4 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2015 Pergamon and its Multi Layered Cultural Landscape UNESCO 23 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2015 a b c GUN Tekin 2020 DIRENEN TARIH 2 Bir belgeselcinin gozunden Turkiye deki Antik Bolge ve Kentleri Mysia academia edu ss 48 50 53 56 25 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Aralik 2021 Pausanias Pausanian Deseription of Greeee with an English trans By W H Jones i v London 1918 1935 Pergamon Bergama Arastirma Yonetmen Tekin Gun Mootol Kultur Sanat Mart 2011 22 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Strabon Geographica ed E H Warmington London 1952 Polybios The Histories with an English trans By W R Paton i vi Cambridge 1922 a b c d GUN Tekin 2021 DIRENEN TARIH Bir belgeselcinin gozunden Pergamon antik kenti 1 PERGAMON academia edu ss 1 3 11 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Aralik 2021 Head 19 J B v Head Historia Numorum A ManuaI of Greek Numismatics London 191 I AkurgaL 1973 Ekrem Akurgal Ancient Civilizations and Ruins of Turkey istanbul 1973 a b c d e f GUN Gultekin 2011 Bir Belgeselcinin Gozunden Turkiye deki Antik Bolgeler ve Kentleri MISYA Mysia PDF Turk Bilimi ss 53 57 Pausanias Pausanian Deseription of Greeee with an English trans By W H Jones i v London 1918 1935 Livius Ab Urbe Condita ed G P Gold London 1985 Plinius Naturkunde 37 Bucher LaLund DeuL Unter Mitwirkung Namhafter Fachgelehrter hrsg R Konig und G Winkler 1 XXXVII Munchen 1973 1996 a b TUMER Yigit 2017 Anadolu da Korinth Duzenli Tapinaklar Adnan Menderes Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Arkeoloji Anabilim Dali ss 9 11 11 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Subat 2022 Wolfgang Von Radt 2002 Pergamon Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapilari Istanbul Yapi Kredi Yayinlari Bohtz C H 1981 Altertu mer von Pergamon XIII Das Demeter Heiligtum Berlin Walter de Gruyter Wilhelm Dorpfeld 1910 Die Arbeiten zu Pergamon 1908 1909 I Die Bauwerke Mitteilungen des Deutschen Archaologischen Instituts Athenische Abteilung Bd 35 355 385 Wolfgang Von Radt 2002 Pergamon Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapilari Istanbul Yapi Kredi Yayinlari Dis baglantilarWikimedia Commons ta Pergamon ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Pergamon Antik Kenti Fotograf Galerisi29 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uzaydan Pergamon10 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde