Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Polonya Anayasası, 2 Nisan 1997’de kabul edilmiş olup Polonya’da halen yürürlükte olan anayasadır. Resmi adıyla Polonya Cumhuriyeti Anayasası (Lehçe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej), Komünizm’in etkisine son vermek için 1992’de getirilen geçici değişiklikleri kaldırmış ve “sosyal adalet ilkelerini uygulayan bir hukuk devleti” kurmuştur. tarafından 2 Nisan 1997’de kabul edilmiş, 25 Mayıs 1997’de halkoylamasıyla onaylanmış ve 17 Ekim 1997’de yürürlüğe girmiştir.
Polonya tarihi boyunca sayısız anayasa değişikliği gerçekleşmiştir. Bunların belki de en önemlisi ’dır. 3 Mayıs 1791’de kabul edilen bu anayasa Avrupa’da ilk, dünyada ABD Anayasası’nın ardından ikinci modern anayasadır.
Özellikleri
Halkın yeni karakterini tespit etmesi
1992’den sonraki beş yıl Polonya’nın yeni karakteri üzerine görüşmelerle harcandı. Polonya Halk Cumhuriyeti Anayasası’nın yürürlüğe girdiği 1952’den bu yana halk önemli ölçüde değişmişti. Polonya tarihindeki uygunsuzlukların nasıl kabullenileceği, tek partili sistemden çok partili sisteme ve sosyalizmden serbest piyasa ekonomisine nasıl geçileceği ve Polonya’nın tarihsel Katolik Roma kültürü yanında çoğulculuğun nasıl doğacağı konusunda yeni bir uzlaşmaya ihtiyaç vardı.
Eski düzeni terk etmesi
Polonya vatandaşlarının “Birinci ve İkinci Cumhuriyet’in en iyi yönlerini alarak, bin yılı aşkın mirasımızda değerli olan her şeyi gelecek nesillere devretmekle yükümlü, ... Yurdumuzda temel özgürlüklerin ve insan haklarının ihlal edildiği zamanlardaki acı tecrübelerin farkında, …” olan bir cumhuriyet ilan ettikleri giriş bölümünde geçmişe ilişkin olarak benimsenen tutum açıkça ifade edilmiştir.
Birçok madde önceki hükümetlerin yanlışlarını düzeltmek için belirgin bir açıklıkla yazıldı. Komünist dönemin ortaklaşa çiftçiliğine karşılık olarak 23. madde aile çiftçiliğini kurmuştur. 74. madde kamu görevlilerinin çevreye duyarlı bir kamu politikası sürdürmelerini gerektirir. 50. ve 59. maddeler konut dokunulmazlığını, işçi sendikaları kurma ve grev hakkını getirirken 39. ve 40. maddeler zorunlu tıbbi deneyleri, işkenceyi ve bedensel cezayı yasaklar.
Çoğulculuk anlayışını benimsemesi
Anayasa taslağını hazırlayanlar fiili olarak bir Katolik Polonya yaratmaya çalışmadılar. Kiliseye ortak değerleri korumak amacıyla destek verildi, denildi. Örneğin 18. madde ile evlilik; 53. madde ile de din, dini eğitim ve dini değerlerle çocuk yetiştirme özgürlükleri devlet koruması altına alındı.
Bir dine inanma ya da inanmama özgürlüğü giriş bölümünde şöyle vurgulanmıştır: "Biz, Polonya Milleti – Cumhuriyet’in tüm vatandaşları, hem doğruluk, adalet, iyilik ve güzelliğin kaynağı olarak Tanrı’ya inanlar ve hem de böyle bir inancı paylaşmayan; ama diğer kaynaklardan doğan evrensel değerlere saygı duyanlar…”. Bundan başka 25. madde, kamu görevlilerinin “dini veya felsefi olsun veya hayat görüşüyle ilgili olsun kişisel görüş meselelerinde tarafsız olması ve bu görüşlerin kamusal hayatta ifade edilmesi özgürlüğünü sağlaması” gerektiğini düzenleyerek daha ileri düzeyde bir koruma getirmiştir.
Bu, diğer açılardan, 32. maddedeki kadın ve erkeğin eşitliğinin ve 35. maddedeki etnik azınlıkların kültürlerini ilerletme ve geliştirme özgürlüklerinin kabulünü de içerir.
Metni
Giriş bölümü
Polonya Anayasası çok uzun iki cümleden oluşan bir giriş bölümüyle başlar.
Yurdumuzun varlığını ve geleceğini göz önüne alarak,
-ki o yurt kendi kaderini egemen ve demokratik olarak tayin etme imkânını 1989’da tekrar elde etmiştir,
Biz, Polonya Milleti – Cumhuriyet’in tüm vatandaşları,
Hem doğruluk, adalet, iyilik ve güzelliğin kaynağı olarak Tanrı’ya inanlar,
Hem de böyle bir inancı paylaşmayan; ama diğer kaynaklardan doğan evrensel değerlere saygı duyanlar,
Ortak yararımız Polonya’ya karşı haklar ve ödevlerde eşit,
Büyük fedakârlıkla kazanılan bağımsızlık için ve köklerini Millet’in Hıristiyanlık mirasında ve evrensel insani değerlerde bulan kültürümüz için verdikleri emek ve mücadeleden dolayı atalarımıza minnettar,
Birinci ve İkinci Cumhuriyet’in en iyi yönlerini alarak,
Bin yılı aşkın mirasımızda değerli olan her şeyi gelecek nesillere devretmekle yükümlü,
Dünyanın her tarafına yayılmış yurttaşlarımızla bağlı,
İnsanlık Ailesi’nin iyiliği için bütün ülkelerle işbirliği ihtiyacının bilincinde,
Yurdumuzda temel özgürlüklerin ve insan haklarının ihlal edildiği zamanlardaki acı tecrübelerin farkında,
Vatandaşların haklarını süresiz olarak garanti altına almayı dileyerek ve kamu kurumlarının özenli ve verimli çalışmasını sağlamak için,
Tanrı’nın veya kendi vicdanlarımızın karşısındaki sorumluluğumuzu bilerek,
Özgürlük ve adalete saygıya, kamu kuvvetleri arasında işbirliğine, sosyal iletişime ve ayrıca vatandaşların ve topluluklarının güçlerini artıran yetki ikamesi ilkesine dayanan işbu Polonya Cumhuriyeti Anayasası’nı devletin temel kanunu olarak kabul ediyoruz.
Üçüncü Cumhuriyet’in yararına bu Anayasa’yı uygulayacak herkesi kişinin doğuştan gelen onuruna, özgürlük hakkına ve diğerleriyle dayanışma yükümlülüğüne saygılı olmaya ve bu ilkelere Polonya Cumhuriyeti’nin sarsılmaz temelleri olarak saygı göstermeye davet ediyoruz.
Bölüm başlıkları
On üç bölüm ve 243 maddeden oluşan Polonya Anayasası, Avrupa’da Portekiz Anayasası’ndan sonra madde sayısı bakımından en uzun ikinci anayasadır.
- Giriş
- 1. Bölüm: Cumhuriyet (Madde 1-29)
- 2. Bölüm: Kişilerin ve Vatandaşların Özgürlükleri, Hakları ve Ödevleri (Madde 30-86)
- Genel İlkeler (Madde 30-37)
- Kişisel Haklar ve Özgürlükler (Madde 38-56)
- Siyasi Haklar ve Özgürlükler (Madde 57-63)
- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve Özgürlükler (Madde 64-76)
- Haklar ve Özgürlüklerin Korunması Araçları (Madde 77-81)
- Ödevler (Madde 82-86)
- 3. Bölüm: Hukukun Kaynakları (Madde 87-94)
- 4. Bölüm: Sejm ve Senato (Madde 95-125)
- Seçimler ve Görev Süresi (Madde 96-101)
- Milletvekilleri ve Senatörler (Madde 102-108)
- Örgütlenme ve İşleyiş (Madde 109-124)
- Halk Oylaması (Madde 125)
- 5. Bölüm: Polonya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı (Madde 126-145)
- 6. Bölüm: Bakanlar Kurulu ve Hükümet İdaresi (Madde 146-162)
- 7. Bölüm: Bölgesel Hükümet (Madde 163-172)
- 8. Bölüm: Mahkemeler (Madde 173-201)
- Anayasa Mahkemesi (Madde 188-197)
- Yüce Divan (Madde198-201)
- 9. Bölüm: Hakların Savunulması ve Devlet Denetleme Organları (Madde 202-215)
- Yüksek Denetleme Kurulu (Madde 202-207)
- Kamu Denetçisi (Madde 208-212)
- Ulusal Yayıncılık Konseyi (Madde 213-215)
- 10. Bölüm: Kamu Maliyesi (Madde 216-227)
- 11. Bölüm: Olağanüstü Haller (Madde 228-234)
- 12. Bölüm: Anayasa Değişiklikleri (Madde 235)
- 13. Bölüm: Son Hükümler ve Geçiş Hükümleri (Madde 236-243).
Önceki anayasalar
İlk büyük ayrıcalık Košice’de tarafından 17 Eylül 1374’te verildi. Kızı için Lehistan tahtını garantiye almak amacıyla soyluların (szlachta) ödemek zorunda olduğu biri hariç tüm vergileri kaldırmayı kabul etti. Koszyce Ayrıcalığı ayrıca krala resmi makamları ve Leh kalelerini yabancı şövalyelere vermeyi yasakladı ve Lehistan sınırları dışındaki bir savaşta yaralanan veya esir düşen soylulara tazminat ödeme zorunluluğu getirdi.
tarafından Brześć Kujawski (April 25, 1425), Jedlnia (March 4, 1430) ve Krakov’da (January 9, 1433) verilen ayrıcalıklar, diye bilinen, bir soylunun suçlu bulunmadığı sürece tutuklanmasını önleyen kuralı getirdi veya kabul etti. Aynı kral 2 Mayıs 1447’de Litvanyalı baronlara Leh szlachta’nın sahip olduğu hakların aynılarını veren Wilno Ayrıcalığı'nı ilan etti.
Eylül ve Ekim 1454’te , sejmiki denilen yerel meclislerin onayını almadan yeni vergi koymayı ve kanun çıkarmayı veya soyluları askere almayı krala yasaklayan Cerkwica ve Nieszawa Ayrıcalıkları’nı tanıdı. Bu ayrıcalıklar szlachta tarafından ’na katılmalarının tazminatı olarak talep edildi.Boğdan Prensliği’ne yapılan başarısız istilada ölen çok sayıdaki szlachta’nın tazminatı olarak , 26 Nisan 1496’da, serflere sahiperinin arazisinden ayrılmayı ve kent sakinlerine arazi satın almayı yasaklayan Piotrków Ayrıcalığı’nı getirdi.
1505 ilkbaharında kral Alexander, Radom meclisi tarafından kabul edilen, Nihil novi nisi commune consensu ("Ortak karara dayanmayan yeni hiçbir şey olamaz.") şeklinde bilinen bir kanunu imzaladı. Nihil novi kanunu yasama yetkisini kraldan Sejm adındaki meclise, diğer bir deyişle Lehistan Parlamentosu’na geçirdi. Bu tarih Birinci Cumhuriyet’in, szlachta yönetimindeki bir cumhuriyetin başlangıcıdır.
Jagiellon Hanedanı’ndan son kral Zygmunt August’un ölümüne kadar krallar sadece kraliyet ailesinin içinden seçilebilirdi. Bununla birlikte, 1573’ten başlayarak, uygulamada herhangi bir Leh soylusu ya da kraliyet soyundan bir yabancı Lehistan-Litvanya Birliği kralı olabilirdi. Yeni seçilen her kral iki belgeyi imzalamakla yükümlüydü: ("uzlaşılmış anlaşmalar" - kralın seçim öncesi vaatlerinin onayı) ve serbestçe seçilen ilk kral III. Henri’nin adıyla anılan . Bu ikinci belge Lehistan’ın gayriresmî anayasası işlevini gördü ve Birliğin temel hukukunun sınırlarını belirledi:
- kralların serbestçe seçilmesi,
- dini hoşgörü,
- Meclis’in iki yılda bir toplanması,
- dış politikanın Meclis tarafından yürütülmesi,
- Meclis tarafından bir kraliyet danışma konseyi seçilmesi,
- resmî makamların Leh ve Litvanyalı soylulara ait olması,
- vergi koyma ve tekel oluşturma yetkisinin sadece Meclis’e ait olması,
- soyluların, bu kurallardan herhangi birini ihlal ederse krala itaat etmeme hakkı.
18. yüzyılda, 1768’de 'nın çıkarılması mevcut Lehistan hukukunu kanunlaştırmaya yönelik önemli bir adımdı.
Mayıs Anayasası
(Lehçe: Konstytucja Trzeciego Maja) Avrupa’nın ilk modern ulusal anayasasıdır. Lehistan-Litvanya Birliği Parlamentosu’nda (Sejm) aynı gün kabul edilen bir kanunla (Ustawa rządowa) yürürlüğe girmiştir. Federal Lehistan-Litvanya Birliği ve ’ünün uzun süredir devam eden siyasi sorunlarını çözmesi düşünülmüştü. Anayasa, şehir halkı ile soylular (szlachta) arasında siyasi eşitlik sağlıyor ve köylüleri hükümetin koruması altına alıyor, böylece köleliğin kötüye kullanılmasını azaltıyordu. Bu Anayasa, bir keresinde Sejm’i Sejm tarafından yapılan bütün yasamayı geri alma yetkisine sahip milletvekillerinin merhametine terk eden gibi tehlikeli kurumları yasakladı. Mayıs Anayasası ülkenin bazı tutucu ileri gelenleri tarafından beslenen anarşiyi daha eşitlikçi ve demokratik bir anayasal monarşi ile bitirmeye çabaladı.
Mayıs Anayasası’nın kabulü Lehistan-Litvanya Birliği’nin komşularının aktif düşmanlığına yol açtı. (1792) Lehistan, Prusyalı müttefiki tarafından ihanete uğradı ve etkilerini zayıflatabilecek yeniliklere karşı çıkan bir grup komplocu Leh ileri gelenlerinden müteşekkil Targowica Konfederasyonu’yla müttefik olan Büyük Katerina’nın Rus İmparatorluğu tarafından yenildi. Yenilgiye ve İkinci Parçalanma’ya rağmen Mayıs Anayasası dünyanın sonraki demokratik hareketlerini etkiledi. Sonunda Prusya, Avusturya ve Rusya 1795’te Lehistan’ı parçaladılar. Lehistan Cumhuriyeti’nin 1795’te sona ermesinden sonra Mayıs Anayasası, 123 yıllık parçalı-Lehistan dönemi boyunca Leh bağımsızlığının geri kazanılması mücadelesinde bir deniz feneri gibi durdu. Ortak yazarlarından ikisinin, Ignacy Potocki ve Hugo Kołłątaj’ın sözleriyle o “son nefesini veren Anavatan'ın son dileği ve vasiyetidir.”
19. yüzyıl
- Varşova Düklüğü, 1806
- , 1815
- Anayasası, 1815
Savaş dönemi
İkinci Polonya Cumhuriyeti’nin üç anayasası olmuştur. Sırasıyla:
- , 1919
- , 1921
- , 1935
Savaştan sonra 1989’a kadar süren dönem
1935 Nisan Anayasası’nı "adaletsiz ve faşist" olmakla suçladı ve yenisi yazılana kadar 1921 Mart Anayasası’nın geçerli olacağını belirtti. Yeni anayasa, 1952’de Polonya Halk Cumhuriyeti Anayasası ile değiştirilene kadar Geçici 1947 Anayasası oldu.
1989 sonrası
Şimdiki 1997 Anayasası’ndan önce ülke, Polonya Halk Cumhuriyeti Anayasası’nın temel maddelerini değiştiren ve 1992-97 arası Polonya Devleti’nin hukuki temelini şekillendiren Geçici 1992 Anayasası ile yönetildi.
Kaynakça
- ^ Banaszak, Bogusław (2005). Outline of Polish Constitutional Law (İngilizce) (1. basım bas.). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. ss. sayfa 36. .
Dış bağlantılar
- Polonya Anayasası’nın İngilizce metni15 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Polonya Anayasasi 2 Nisan 1997 de kabul edilmis olup Polonya da halen yururlukte olan anayasadir Resmi adiyla Polonya Cumhuriyeti Anayasasi Lehce Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Komunizm in etkisine son vermek icin 1992 de getirilen gecici degisiklikleri kaldirmis ve sosyal adalet ilkelerini uygulayan bir hukuk devleti kurmustur tarafindan 2 Nisan 1997 de kabul edilmis 25 Mayis 1997 de halkoylamasiyla onaylanmis ve 17 Ekim 1997 de yururluge girmistir Polonya tarihi boyunca sayisiz anayasa degisikligi gerceklesmistir Bunlarin belki de en onemlisi dir 3 Mayis 1791 de kabul edilen bu anayasa Avrupa da ilk dunyada ABD Anayasasi nin ardindan ikinci modern anayasadir OzellikleriHalkin yeni karakterini tespit etmesi 1992 den sonraki bes yil Polonya nin yeni karakteri uzerine gorusmelerle harcandi Polonya Halk Cumhuriyeti Anayasasi nin yururluge girdigi 1952 den bu yana halk onemli olcude degismisti Polonya tarihindeki uygunsuzluklarin nasil kabullenilecegi tek partili sistemden cok partili sisteme ve sosyalizmden serbest piyasa ekonomisine nasil gecilecegi ve Polonya nin tarihsel Katolik Roma kulturu yaninda cogulculugun nasil dogacagi konusunda yeni bir uzlasmaya ihtiyac vardi Eski duzeni terk etmesi Polonya vatandaslarinin Birinci ve Ikinci Cumhuriyet in en iyi yonlerini alarak bin yili askin mirasimizda degerli olan her seyi gelecek nesillere devretmekle yukumlu Yurdumuzda temel ozgurluklerin ve insan haklarinin ihlal edildigi zamanlardaki aci tecrubelerin farkinda olan bir cumhuriyet ilan ettikleri giris bolumunde gecmise iliskin olarak benimsenen tutum acikca ifade edilmistir Bircok madde onceki hukumetlerin yanlislarini duzeltmek icin belirgin bir aciklikla yazildi Komunist donemin ortaklasa ciftciligine karsilik olarak 23 madde aile ciftciligini kurmustur 74 madde kamu gorevlilerinin cevreye duyarli bir kamu politikasi surdurmelerini gerektirir 50 ve 59 maddeler konut dokunulmazligini isci sendikalari kurma ve grev hakkini getirirken 39 ve 40 maddeler zorunlu tibbi deneyleri iskenceyi ve bedensel cezayi yasaklar Cogulculuk anlayisini benimsemesi Anayasa taslagini hazirlayanlar fiili olarak bir Katolik Polonya yaratmaya calismadilar Kiliseye ortak degerleri korumak amaciyla destek verildi denildi Ornegin 18 madde ile evlilik 53 madde ile de din dini egitim ve dini degerlerle cocuk yetistirme ozgurlukleri devlet korumasi altina alindi Bir dine inanma ya da inanmama ozgurlugu giris bolumunde soyle vurgulanmistir Biz Polonya Milleti Cumhuriyet in tum vatandaslari hem dogruluk adalet iyilik ve guzelligin kaynagi olarak Tanri ya inanlar ve hem de boyle bir inanci paylasmayan ama diger kaynaklardan dogan evrensel degerlere saygi duyanlar Bundan baska 25 madde kamu gorevlilerinin dini veya felsefi olsun veya hayat gorusuyle ilgili olsun kisisel gorus meselelerinde tarafsiz olmasi ve bu goruslerin kamusal hayatta ifade edilmesi ozgurlugunu saglamasi gerektigini duzenleyerek daha ileri duzeyde bir koruma getirmistir Bu diger acilardan 32 maddedeki kadin ve erkegin esitliginin ve 35 maddedeki etnik azinliklarin kulturlerini ilerletme ve gelistirme ozgurluklerinin kabulunu de icerir MetniGiris bolumu Polonya Anayasasi cok uzun iki cumleden olusan bir giris bolumuyle baslar Yurdumuzun varligini ve gelecegini goz onune alarak ki o yurt kendi kaderini egemen ve demokratik olarak tayin etme imkanini 1989 da tekrar elde etmistir Biz Polonya Milleti Cumhuriyet in tum vatandaslari Hem dogruluk adalet iyilik ve guzelligin kaynagi olarak Tanri ya inanlar Hem de boyle bir inanci paylasmayan ama diger kaynaklardan dogan evrensel degerlere saygi duyanlar Ortak yararimiz Polonya ya karsi haklar ve odevlerde esit Buyuk fedakarlikla kazanilan bagimsizlik icin ve koklerini Millet in Hiristiyanlik mirasinda ve evrensel insani degerlerde bulan kulturumuz icin verdikleri emek ve mucadeleden dolayi atalarimiza minnettar Birinci ve Ikinci Cumhuriyet in en iyi yonlerini alarak Bin yili askin mirasimizda degerli olan her seyi gelecek nesillere devretmekle yukumlu Dunyanin her tarafina yayilmis yurttaslarimizla bagli Insanlik Ailesi nin iyiligi icin butun ulkelerle isbirligi ihtiyacinin bilincinde Yurdumuzda temel ozgurluklerin ve insan haklarinin ihlal edildigi zamanlardaki aci tecrubelerin farkinda Vatandaslarin haklarini suresiz olarak garanti altina almayi dileyerek ve kamu kurumlarinin ozenli ve verimli calismasini saglamak icin Tanri nin veya kendi vicdanlarimizin karsisindaki sorumlulugumuzu bilerek Ozgurluk ve adalete saygiya kamu kuvvetleri arasinda isbirligine sosyal iletisime ve ayrica vatandaslarin ve topluluklarinin guclerini artiran yetki ikamesi ilkesine dayanan isbu Polonya Cumhuriyeti Anayasasi ni devletin temel kanunu olarak kabul ediyoruz Ucuncu Cumhuriyet in yararina bu Anayasa yi uygulayacak herkesi kisinin dogustan gelen onuruna ozgurluk hakkina ve digerleriyle dayanisma yukumlulugune saygili olmaya ve bu ilkelere Polonya Cumhuriyeti nin sarsilmaz temelleri olarak saygi gostermeye davet ediyoruz Bolum basliklari On uc bolum ve 243 maddeden olusan Polonya Anayasasi Avrupa da Portekiz Anayasasi ndan sonra madde sayisi bakimindan en uzun ikinci anayasadir Giris 1 Bolum Cumhuriyet Madde 1 29 2 Bolum Kisilerin ve Vatandaslarin Ozgurlukleri Haklari ve Odevleri Madde 30 86 Genel Ilkeler Madde 30 37 Kisisel Haklar ve Ozgurlukler Madde 38 56 Siyasi Haklar ve Ozgurlukler Madde 57 63 Ekonomik Sosyal ve Kulturel Haklar ve Ozgurlukler Madde 64 76 Haklar ve Ozgurluklerin Korunmasi Araclari Madde 77 81 Odevler Madde 82 86 3 Bolum Hukukun Kaynaklari Madde 87 94 4 Bolum Sejm ve Senato Madde 95 125 Secimler ve Gorev Suresi Madde 96 101 Milletvekilleri ve Senatorler Madde 102 108 Orgutlenme ve Isleyis Madde 109 124 Halk Oylamasi Madde 125 5 Bolum Polonya Cumhuriyeti Cumhurbaskani Madde 126 145 6 Bolum Bakanlar Kurulu ve Hukumet Idaresi Madde 146 162 7 Bolum Bolgesel Hukumet Madde 163 172 8 Bolum Mahkemeler Madde 173 201 Anayasa Mahkemesi Madde 188 197 Yuce Divan Madde198 201 9 Bolum Haklarin Savunulmasi ve Devlet Denetleme Organlari Madde 202 215 Yuksek Denetleme Kurulu Madde 202 207 Kamu Denetcisi Madde 208 212 Ulusal Yayincilik Konseyi Madde 213 215 10 Bolum Kamu Maliyesi Madde 216 227 11 Bolum Olaganustu Haller Madde 228 234 12 Bolum Anayasa Degisiklikleri Madde 235 13 Bolum Son Hukumler ve Gecis Hukumleri Madde 236 243 Onceki anayasalarLehistan Kralligi ve Lehistan Litvanya Birligi Ilk buyuk ayricalik Kosice de tarafindan 17 Eylul 1374 te verildi Kizi icin Lehistan tahtini garantiye almak amaciyla soylularin szlachta odemek zorunda oldugu biri haric tum vergileri kaldirmayi kabul etti Koszyce Ayricaligi ayrica krala resmi makamlari ve Leh kalelerini yabanci sovalyelere vermeyi yasakladi ve Lehistan sinirlari disindaki bir savasta yaralanan veya esir dusen soylulara tazminat odeme zorunlulugu getirdi tarafindan Brzesc Kujawski April 25 1425 Jedlnia March 4 1430 ve Krakov da January 9 1433 verilen ayricaliklar diye bilinen bir soylunun suclu bulunmadigi surece tutuklanmasini onleyen kurali getirdi veya kabul etti Ayni kral 2 Mayis 1447 de Litvanyali baronlara Leh szlachta nin sahip oldugu haklarin aynilarini veren Wilno Ayricaligi ni ilan etti Eylul ve Ekim 1454 te sejmiki denilen yerel meclislerin onayini almadan yeni vergi koymayi ve kanun cikarmayi veya soylulari askere almayi krala yasaklayan Cerkwica ve Nieszawa Ayricaliklari ni tanidi Bu ayricaliklar szlachta tarafindan na katilmalarinin tazminati olarak talep edildi Bogdan Prensligi ne yapilan basarisiz istilada olen cok sayidaki szlachta nin tazminati olarak 26 Nisan 1496 da serflere sahiperinin arazisinden ayrilmayi ve kent sakinlerine arazi satin almayi yasaklayan Piotrkow Ayricaligi ni getirdi 1505 ilkbaharinda kral Alexander Radom meclisi tarafindan kabul edilen Nihil novi nisi commune consensu Ortak karara dayanmayan yeni hicbir sey olamaz seklinde bilinen bir kanunu imzaladi Nihil novi kanunu yasama yetkisini kraldan Sejm adindaki meclise diger bir deyisle Lehistan Parlamentosu na gecirdi Bu tarih Birinci Cumhuriyet in szlachta yonetimindeki bir cumhuriyetin baslangicidir Jagiellon Hanedani ndan son kral Zygmunt August un olumune kadar krallar sadece kraliyet ailesinin icinden secilebilirdi Bununla birlikte 1573 ten baslayarak uygulamada herhangi bir Leh soylusu ya da kraliyet soyundan bir yabanci Lehistan Litvanya Birligi krali olabilirdi Yeni secilen her kral iki belgeyi imzalamakla yukumluydu uzlasilmis anlasmalar kralin secim oncesi vaatlerinin onayi ve serbestce secilen ilk kral III Henri nin adiyla anilan Bu ikinci belge Lehistan in gayriresmi anayasasi islevini gordu ve Birligin temel hukukunun sinirlarini belirledi krallarin serbestce secilmesi dini hosgoru Meclis in iki yilda bir toplanmasi dis politikanin Meclis tarafindan yurutulmesi Meclis tarafindan bir kraliyet danisma konseyi secilmesi resmi makamlarin Leh ve Litvanyali soylulara ait olmasi vergi koyma ve tekel olusturma yetkisinin sadece Meclis e ait olmasi soylularin bu kurallardan herhangi birini ihlal ederse krala itaat etmeme hakki 18 yuzyilda 1768 de nin cikarilmasi mevcut Lehistan hukukunu kanunlastirmaya yonelik onemli bir adimdi Mayis Anayasasi 3 Mayis Anayasasi Jan Matejko imzali tablo 1891 Kral Stanislaw August solda gosterisli kakim islemeli pelerinle Sejm milletvekillerinin yeni desteklemeye yemin edecekleri ne girerken Arka planda Anayasa nin henuz kabul edildigi gorunuyor Lehce Konstytucja Trzeciego Maja Avrupa nin ilk modern ulusal anayasasidir Lehistan Litvanya Birligi Parlamentosu nda Sejm ayni gun kabul edilen bir kanunla Ustawa rzadowa yururluge girmistir Federal Lehistan Litvanya Birligi ve unun uzun suredir devam eden siyasi sorunlarini cozmesi dusunulmustu Anayasa sehir halki ile soylular szlachta arasinda siyasi esitlik sagliyor ve koyluleri hukumetin korumasi altina aliyor boylece koleligin kotuye kullanilmasini azaltiyordu Bu Anayasa bir keresinde Sejm i Sejm tarafindan yapilan butun yasamayi geri alma yetkisine sahip milletvekillerinin merhametine terk eden gibi tehlikeli kurumlari yasakladi Mayis Anayasasi ulkenin bazi tutucu ileri gelenleri tarafindan beslenen anarsiyi daha esitlikci ve demokratik bir anayasal monarsi ile bitirmeye cabaladi Mayis Anayasasi nin kabulu Lehistan Litvanya Birligi nin komsularinin aktif dusmanligina yol acti 1792 Lehistan Prusyali muttefiki tarafindan ihanete ugradi ve etkilerini zayiflatabilecek yeniliklere karsi cikan bir grup komplocu Leh ileri gelenlerinden mutesekkil Targowica Konfederasyonu yla muttefik olan Buyuk Katerina nin Rus Imparatorlugu tarafindan yenildi Yenilgiye ve Ikinci Parcalanma ya ragmen Mayis Anayasasi dunyanin sonraki demokratik hareketlerini etkiledi Sonunda Prusya Avusturya ve Rusya 1795 te Lehistan i parcaladilar Lehistan Cumhuriyeti nin 1795 te sona ermesinden sonra Mayis Anayasasi 123 yillik parcali Lehistan donemi boyunca Leh bagimsizliginin geri kazanilmasi mucadelesinde bir deniz feneri gibi durdu Ortak yazarlarindan ikisinin Ignacy Potocki ve Hugo Kollataj in sozleriyle o son nefesini veren Anavatan in son dilegi ve vasiyetidir 19 yuzyil Varsova Duklugu 1806 1815 Anayasasi 1815Savas donemi Ikinci Polonya Cumhuriyeti nin uc anayasasi olmustur Sirasiyla 1919 1921 1935Savastan sonra 1989 a kadar suren donem 1935 Nisan Anayasasi ni adaletsiz ve fasist olmakla sucladi ve yenisi yazilana kadar 1921 Mart Anayasasi nin gecerli olacagini belirtti Yeni anayasa 1952 de Polonya Halk Cumhuriyeti Anayasasi ile degistirilene kadar Gecici 1947 Anayasasi oldu 1989 sonrasi Simdiki 1997 Anayasasi ndan once ulke Polonya Halk Cumhuriyeti Anayasasi nin temel maddelerini degistiren ve 1992 97 arasi Polonya Devleti nin hukuki temelini sekillendiren Gecici 1992 Anayasasi ile yonetildi Kaynakca Banaszak Boguslaw 2005 Outline of Polish Constitutional Law Ingilizce 1 basim bas Wroclaw Wydawnictwo Uniwersytetu Wroclawskiego ss sayfa 36 ISBN 83 229 2603 0 Dis baglantilarPolonya Anayasasi nin Ingilizce metni15 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde